1364.08.19

روزشمار جنگ

جمعـــــــه

19 آبان 1364

26 صفر 1406

10 نوامبر 1985

گزارش ـ 22

1                  

در جلسه صبح امروز قرارگاه نیروی زمینی سپاه پاسداران، فرماندهان و مسئولان این نیرو به ادامه بحث درباره عملیات آینده و ازجمله دلایل ناممکن‌بودن اجرای عملیات گسترده در منطقه فاو پرداختند که قرار شد جمع‌بندی دیدگاه‌های خود را در جلسه‌ای با حضور فرمانده کل سپاه تشریح کنند.

این جلسه با حضور برادران رحیم صفوی، غلامعلی رشید، احمد غلامپور، عزیز جعفری، عباس محتاج، سید‌علی حسینی‌تاش، مهدی مبلغ، محمد پیشبهار، حسن دانایی‌فر و بدون حضور محسن رضایی تشکیل شد.

در این جلسه در ادامه بحث‌های طولانی دو روز گذشته درباره مباحث اساسی جنگ و مشکلات موجود بر سر راه ادامه جنگ، حاضران اعتقاد داشتند که با وضعیت کنونی اجرای عملیات گسترده ناممکن است و درصورت اجرا، مشکلاتی اساسی درپی خواهد داشت. مهم‌ترین دلایل مخالفت آنها با عملیات گسترده سه موضوع بود:

1. کمبود توان رزمی در مقایسه با توان دشمن، اعم از کمبود نیروی انسانی و کمبود امکانات.

2. ناممکن‌بودن غافلگیری دشمن؛ برادران معتقد بودند در وضعیت فعلی و باتوجه‌به تعداد نیرو و مقدار امکاناتی که دراختیار سپاه هست، اجرای عملیاتی گسترده که در آن اصل غافلگیری رعایت شود، ممکن نیست.

3. مشکل‌هایی که در سر راه هماهنگی‌های لازم برای یک عملیات گسترده وجود دارد و پیچیدگی‌های بسیار دراین‌زمینه.

البته محور اصلی مباحث جلسه موضوع "توان" بود و مشکلات و کمبودهایی که از این جنبه وجود داشت. بیشتر حاضران بر این نظر بودند که اگر توان کافی دراختیار باشد، غافلگیر‌کردن دشمن نیز میسّر خواهد بود.

در این جلسه گفته شد که ارتش عراق می‌تواند در یک هفته، 3 لشکر را در هر منطقه مستقر کند و طی چهار روز، 5 لشکر زرهی و مکانیزه را به منطقه موردهجوم برساند. این ارتش همچنین می‌تواند طی یک هفته از مجموع توپ‌‌های مستقر در مناطق گوناگون، 40 گردان توپ‌ را آزاد و به منطقه عملیات اعزام کند. همچنین گفته شد که در یک عملیات گسترده، ارتش عراق قادر است به‌مدت یک ماه متوالی منطقه عملیات را زیر فشار عملیات هوایی و بمباران قرار دهد. عراق همچنین با استفاده از هوا‌پیماهای شناسایی، رادارها و نیز همکاری آواکس‌های عربستان، توانایی عکس‌برداری روزانه، کشف تحرکات نیروهای خودی و... را دارد.⁽¹⁾

برادران ضمن اینکه اجرای عملیات گسترده را ناموفق پیش‌بینی می‌کردند، عواقب اجرای آن ‌را چنین برمی‌شمردند:

1. اضمحلال توان موجود و ازدست‌دادن نیروهای کادر.

2. ازبین‌رفتن روحیه فرماندهان و نیروها.

3. ایجاد تأثیرات منفی در روحیه مردم.

4. بی‌اعتماد‌شدن مردم به فرماندهان جنگ و سپاه.

5. ایجاد آثار مخرب در سیاست خارجی.

6. تقویت روحیه دشمن و احتمال دست‌زدن او به حملات جدید.

7. تقویت موضع کسانی که بدون دستیابی به نتیجه مطلوب، درپی صلح و سازش هستند.

درمجموع حاضران در جلسه در موقعیت کنونی، مصمم به اجرا‌نکردن عملیات گسترده بودند و می‌گفتند تنها به امر امام، آن هم به‌شرط اینکه قبل از آن بتوانند مسائل و دیدگاه‌هایشان را در حضور امام بیان کنند، اجرای عملیات گسترده را می‌پذیرند.

پس از قطعی‌شدن این دیدگاه در جلسه نیروی زمینی سپاه پاسداران که اجرای عملیات گسترده در موقعیت کنونی امکان‌پذیر نیست؛ برای جلوگیری از آرامش دشمن، ممانعت از فرسایشی‌شدن جنگ، ایجاد تحرک در جبهه‌ها و رزمندگان و نیز فراهم‌شدن امکان اجرای عملیات گسترده؛ موضوع عملیات محدود و مناطق مناسب برای این نوع عملیات مطرح و درباره آن بحثی طولانی شد. فرماندهان و مسئولان نیروی زمینی سپاه چند منطقه را مناسب برای عملیات محدود اعلام کردند:

جزیره ام‌الرصاص (در اروندرود)، شمال‌شرق هور‌العظیم، شمال‌غرب دریاچه ام‌النعاج (در منطقه هور)، ارتفاعات قلاویزان (در منطقه مهران) و منطقه سومار.

در پایان جلسه، مسئولان نیروی زمینی سپاه پاسداران تصمیم گرفتند تا برای تقویت موضع خود درخصوص عملیات گسترده، دیدگاه‌های خود را با برادران علی‌شمخانی (قائم‌مقام فرمانده کل سپاه) و محسن رفیق‌دوست (وزیر سپاه پاسداران) ـ که قرار بود به جنوب سفر کنند ـ در میان بگذارند، اما سفر آنان به تعویق افتاد و قبل از اینکه بتوانند مواضع خود را با همراهی آنان تقویت کنند، به درخواست فرمانده کل سپاه، مقرر شد شامگاه امروز در جلسه‌ای دیدگاه‌های خود را بیان کنند.⁽²⁾

2                

در جلسه شامگاه امروز قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران (قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه) که با حضور فرماندهان و مسئولان نیروی زمینی و فرمانده کل سپاه پاسداران در ساعت 18:45 تشکیل شد اوضاع کنونی جنگ، مشکلات موجود و چگونگی ادامه آن بررسی و پیشنهادهای گوناگون مطرح گردید، اما به تصمیم‌گیری قطعی نینجامید و تصمیم‌گیری به روزهای بعد موکول شد.

گزارش راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه مرکزی سپاه از این جلسه (با کمی تلخیص) چنین است:

در این جلسه ابتدا رحیم صفوی جمع‌بندی مباحثی را که بیش از دو روز طول کشیده بود، خطاب به محسن رضایی چنین بیان کرد: «بعد از بدر آمدید تهران و خود شما و مجموع برادران در خردادماه کار کردند، صحبت کردیم و مطرح شد که ما از این استراتژی "جنگ کوتاه‌مدت" و از اجرای یک عملیات و اجرای عملیات‌هایی که آینده‌اش روشن نیست، پرهیز کنیم و دیگر تسلیم جو نشویم... ولی الآن باز داریم تسلیم می‌شویم که این تسلیم‌شدن ما ضررهایی دارد.

ما آن‌موقع رفتیم صحبت کردیم که توان نداریم و اصلی‌ترین عامل (توان) را مطرح کردیم، و هرگونه عملیات بزرگ و مهم را قطعاً مواجه با شکست می‌دیدیم، الآن هم می‌گوییم که اجرای هر عملیات مهم و بزرگی که خارج از توان ما باشد ما قطعاً با شکست مواجه می‌شویم... ما با این 100 گردان نمی‌توانیم غافلگیری را رعایت کنیم. اگر 100 گردان دیگر داشتیم و در جای دیگر عملیات فریب انجام می‌دادیم، شاید می‌توانستیم.

ما می‌گوییم که دشمن با توانی که دارد می‌تواند عملیات را تا یک ماه استمرار دهد؛ درمقابل، ما با این توانی که داریم فقط ممکن است 5 تا 7 روز بجنگیم. توان دشمن را هم ازنظر نیرو و هم ازنظر تجهیزات، آتش و... می‌گوییم.

ما قادر نیستیم مسائل مختلف جبهه و جنگ را هماهنگ کنیم؛ این هماهنگی به‌عهده ما نیست به‌دلیل اینکه تمام مسائل کشور به ‌ما مربوط نمی‌شود. ارگان‌ها و سازمان‌های مختلفی در جنگ هستند، ما مجبوریم به نیروی دریایی بگوییم؛ ما مجبوریم به نیروی هوایی بگوییم؛ ما مجبوریم به سازمان‌های دیگر مراجعه کنیم و اینها عامل ازبین‌رفتن غافلگیری است. مسئله هماهنگی در جنگ وظیفه فرماندهی کل جنگ است و چون فرماندهی در جنگ نیست این عدم هماهنگی در پیشرفت مسائل یکی از علل عدم موفقیت ماست.

پیشنهاد اجرای عملیات در فاو پیشنهادی بود که از موضع ناچاری مطرح شد... و به‌اندازه کافی در آن تأمل نشده بود.

نتیجه اینکه در جنوب با این توانی که داریم قادر به اجرای عملیات مهم نیستیم و درصورت اجرا، قطعاً بعد از چند روز مواجه با شکست می‌شویم. پیشنهاد ما برای استمرار عملیات و استمرار جنگ، عملیات محدود است، تا به‌دست‌آوردن یک توانی که بتوانیم عملیاتی مهم و گسترده انجام دهیم.»

رحیم صفوی درمورد چگونگی پیگیری عملیات محدود هم‌زمان با عملیات اصلی (در منطقه فاو)، در جواب سؤالات و پیشنهاد‌های قبلی محسن رضایی گفت:

«ما نمی‌توانیم سپاه را دو تکه کنیم، یا سپاه باید با تمام توانش برود به‌دنبال عملیات محدود، یا با تمام توانش برود دنبال عملیات دیگر... ما قادریم یا عملیات‌های محدود را با تمام توان برویم دنبالش یا اینکه در منطقه‌ای متناسب با توان عملیات بزرگ انجام دهیم. پیشنهاد شما نشدنی است، سپاه و توان فعلی را نمی‌شود جدا و دو تکه کرد، یا عملیات محدود یا عملیات فدک (منطقه فاو)، باید یکی را انتخاب کنیم.»

در زمان صحبت برادر رحیم، برادر محسن کاملاً سکوت کرده و گوش می‌داد. پس از سخنان او و پیشنهاد عملیات محدود به‌عنوان مشی ادامه جنگ، برادر محسن پرسید: «شما روی عملیات‌های محدود کار کرده‌اید؟ یا چقدر وقت می‌خواهد برای کار؟»

رحیم صفوی: با درنظرگرفتن تمام توان سپاه؟

محسن رضایی: شما تمام سپاه را فرض بگیرید.

رحیم صفوی: بله، ما کار کرده‌ایم ولی دو هفته دیگر هم وقت نیاز است تا بیشتر کار کنیم.

در ادامه، مناطق موردنظر برای عملیات محدود مطرح شد، ازجمله جزیره ام‌الرصاص. محسن رضایی به این پیشنهاد، تصرف جزیره بوارین و دو جزیره کوچک دیگر در امتداد شمالی‌ ام‌الرصاص را اضافه کرده و از برادران خواست دراین‌باره فکر کنند.⁽³⁾

راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه مرکزی سپاه در ادامه گزارش خود از این جلسه افزوده است: «رفتار برادر محسن نشان می‌دهد که وی تمایلی به عملیات در غرب ندارد و بر حضور یگان‌های اصلی سپاه در منطقه جنوب تأکید دارد، برای همین وی با پیشنهاد عملیات در ارتفاعات قلاویزان مخالفت کرد و علاوه‌بر تأکید بر آماده‌سازی عملیات محدود در منطقه ام‌الرصاص دربرابر پیشنهاد عملیات در محور چزابه (پاسگاه معلق)، از مسئولان نیروی زمینی سپاه خواست که این طرح را نیز پیگیری کنند. به‌هرحال، این جلسه پایان یافت درحالی‌که درباره عملیات‌های آتی تصمیم مشخصی گرفته نشده بود. برادر رحیم بعد از این جلسه گفت که برای من مثل روز روشن است که برادر محسن تصمیم خود را گرفته و در منطقه فاو عملیات اجرا خواهد شد.

برادر رشید نیز می‌گفت که برادر محسن قضیه را لوث کرد و گفت اگر حرف جدیدی دارید بگویید. در آخر هم گفت بروید فردا جوابتان را خواهم داد و می‌گویم که چه باید بکنید.

از سوی دیگر، برادر رحیم بعد از جلسه از برادر پیشبهار (مسئول معاونت اطلاعات و عملیات نیروی زمینی سپاه) خواست که اخبار و اطلاعات وضعیت دشمن و تحرکات یگان‌های عراقی را، به‌خصوص تغییراتی را که در 45 روز اخیر رخ داده است، تهیه کند.

با پایان‌یافتن این جلسه حرف‌ها، پیشنهادها و نظرها کم‌وبیش بیان شده بود و از این پس همه در انتظار تصمیم‌گیری برادر محسن بودند. وی نیز ظاهراً به نتیجه و تصمیم قطعی نرسیده بود و روزهای متوالی با قدم‏زدن در محوطه قرارگاه و گاهی مشورت‌های کوتاه، درحال تفکر بود. چنین رفتارهایی نشانه حادبودن مسئله و دشواری تصمیم‌گیری بود. از یک‌سو فرماندهان و مسئولان سپاه پاسداران با احساس تعهد شدید درمورد سرنوشت جنگ، بر اصلاح شیوه‌های فعلی تأکید داشتند، و از سوی دیگر محسن رضایی در سمت فرمانده کل سپاه پاسداران که مجموعه زیر امرش باید تحت مسئولیت وی بار اصلی جنگ را به دوش بکشد، توأم با واقعیاتی که در جلسات امروز و روزهای گذشته مطرح شد، در تصمیم‌گیری برای چگونگی ادامه جنگ و عملیات‌ها، باید مسائل متعدد دیگری را در نظر می‌گرفت، * مسائلی که تصمیم‌گیری را بسیار دشوار کرده بود.»⁽⁴⁾

3                

زمان‌بندی و برنامه‌های اعزام کاروان‌های کربلا به جبهه‌های نبرد، در جلسه امروز ستاد مرکزی سپاه پاسداران مشخص گردید. مقرر شد که ثبت‌نام نیروها از 25 آبان تا 3 آذر انجام شود و نیروها در 5 آذر 1364 سازماندهی شوند. نیروهایی که به‌طور مستقیم از استان‌ها به مراکز آموزشی جبهه اعزام می‌شوند، در 6 آذر 1364 اعزام خواهند شد و نیروهایی که از تهران اعزام می‌شوند، در روز 9 آذر 1364 از تهران به‌سوی جبهه‌ها حرکت خواهند کرد.

در این جلسه همچنین جزئیات حرکت نیروهای اعزامی از قم به تهران و از تهران به‌سوی جبهه‌ها به‌طور مشروح مشخص و مقرر گردید تبلیغات گسترده‌ای دراین‌باره انجام شود و شروع حرکت با تجمع در منزل آیت‌الله منتظری و با سخنرانی ایشان آغاز شود. سپس با بدرقه مردم قم، نیروها، پیاده به‌سوی تهران حرکت کنند و در شهرری مورداستقبال مقامات و مردم قرار گیرند و مراسم دعای کمیل در شهرری برگزار گردد. صبح جمعه نیز عازم مراسم نمازجمعه تهران شوند و درصورت امکان رزمندگان با امام ملاقات کنند و سپس عازم جبهه‌ها شوند.⁽⁵⁾

4                

در تلاش برای تأمین نیروی موردنیاز عملیات آتی، امروز هزاران تن از رزمندگان استان‌های تهران، خوزستان، خراسان و مازندران، عازم جبهه‌های نبرد شدند. همچنین گروهی از اسیران تواب عراقی تقاضای عزیمت به جبهه‌ها را کردند.

1. روزنامه کیهان گزارش داد: «بیش از دو هزار تن از رزمندگان اسلام و منادیان توحید ـ که قبلاً بارها در جبهه‌های نبرد حضور پیدا کرده و از تجربیات والای رزمی برخوردار هستند ـ بعدازظهر یکشنبه (19/8/1364) پس از مراسمی ویژه در پادگان ولی‌عصر^(ع) تهران، به جبهه‌های نبرد نور علیه ظلمت اعزام شدند. این گروه از رزمندگان اسلام عضو بسیج کارگری و بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منطقه یک ثار‌الله هستند و قبلاً نیز در جبهه‌های نبرد حضور داشته و در عملیات‌های متعدد کارایی خود را نشان داده‌اند. این رزمندگان اخیراً طی سمینارها و برنامه‌های توجیهی، با آخرین تاکتیک‌های جنگی نیز آشنایی کامل پیدا کرده‌اند. براساس این گزارش، همچنین 500 تن از کارکنان سازمان صنایع دفاع نیز عازم جبهه‌های نور شدند.»⁽⁶⁾

عزيمت نیروهای داوطلب به جبهه‌هاي جنگ

2. امروز گروه کثیری از رزمندگان استان‌های خوزستان، خراسان و مازندران با سردادن شعارهای "جنگ، جنگ تا پیروزی"، "خلیج‌فارس ایران محل دفن ریگان" و عبور از میان بدرقه‌کنندگان، راهی جبهه‌های نبرد شدند.⁽⁷⁾ 3. در زمان دیدار حجت‌الاسلام سیدمحمود هاشمی رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، با اسیران تواب عراقی مقیم یکی از اردوگاه‌های اسیران در خوزستان، گروه کثیری از اسیران با تسلیم طوماری ـ که آن را با خون خود امضا کرده بودند ـ خواستار عزیمت به جبهه‌های نبرد شدند. خبرگزاری جمهوری اسلامی در ادامه این گزارش آورده است: «اسرای عراقی در طومار خونین خود ضمن پشتیبانی از جمهوری اسلامی و ابراز انزجار از رژیم صهیونیستی صدام، از واحد بسیج مجلس اعلا خواستند تا ترتیب عزیمت آنان به جبهه‌ها داده شود.» بنا بر این گزارش، حجت‌الاسلام سیدمحمود هاشمی در این بازدید ضمن سپاسگزاری از حسن‌نیت اسرای تواب عراقی، خاطر‌نشان کرد که درخواست آنان را با مسئولان جمهوری اسلامی ایران در میان خواهد گذاشت.⁽⁸⁾

5                

در جلسه امروز مجلس شورای اسلامی دو تن از نمایندگان قبل از دستور سخنانی بیان کردند. عباس دوزدوزانی نماینده مردم تهران، در سخنان قبل از دستور به موضوع جنگ، مدیریت جنگ، تخصیص بودجه جنگی، فرهنگ‌سازی جنگ و سیاست خارجی پرداخت و گفت: «دررابطه‌با جنگ که تا پایان پیروزمندانه‌اش مسئله اصلی و اول است به‌جای آنکه در آستانه هر عملیاتی وعده حمله نهایی تبلیغ گردیده و ذهنیت سبک گرفتن جنگ در مردم به ‌وجود آید، [باید] نسبت به رفع اشکالات و ترمیم ضعف‌های گذشته در استراتژی، تاکتیک، لجستیک، تدابیر و مدیریت‌ها، تشویق و تنبیه به‌موقع و بسیج و آموزش نیروها و هماهنگی و بهره‌گیری از کلیه دستگاه‌ها و امکانات مادی و معنوی که در افزودن توان رزمی نیروهای مسلح مؤثرند، اقدام اساسی گردد، تا به فرموده امام اگر جنگ بیست سال هم طول بکشد، ایستادگی‌ها خدشه برندارد. این هشدار جدی حزب‌الله است که ما نیروی رزمنده و تجهیزات لازم برای رزمی پیروز داریم و هرگونه اهمال ـ درحد اختیارات قانونی ـ مستوجب مؤاخذه است. از سوی دیگر، عدم محوریت جنگ در کل سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و بودجه‌نویسی کشور، در سال ششم جنگ غیرقابل اغماض است.

دولت امروز موظف است که عمده همّتش را به جنگ اختصاص داده، قریب‌به‌اتفاق پروژه‌های عمرانی را نیز دراین‌رابطه طرح نماید. دولت باید ذهنیت لازم را به‌منظور طی [کردن] و تحمل [کردن] مراحل قابل‌پیش‌بینی براساس استراتژی صحیح و کامل‌عیار جنگ ایجاد و فرهنگ زندگی جنگی را در سطوح اقشار جامعه اشاعه دهد. وضعیت کیفی جبهه‌ها و حالات معنوی جان‌‌برکفان و قناعت آن عزیزان را به زندگی عادی مردم تسری دهد و از زمینه‌های فداکاری و وفاداری عموم به جمهوری و انقلاب اسلامی بهره گیرد.»

آقای دوزدوزانی افزود: «دررابطه‌با مطالبی که اخیراً برخی ناطقین قبل از دستور مطرح نموده و مدعی و متوقع شده‌اند، اسناد روشنگر صداقت یا عدم صداقت در تمسک به قول حضرت امام و یا ابراز ارادت به معظم‌له را به‌اقتضای ضرورت بیشتری موکول نموده، همین‌قدر می‌گویم که آقایان یک بار دیگر فرمایش امام را بشنوند که اگر رأی مخالف دادید، دیگر کارشکنی نکنید و الا ناچار باید جلویش گرفته شود. به هوش باشید که مردم به قول حضرت امام مواظب‌اند، مطلع‌اند، شناسایی می‌کنند، سکوت نمی‌کنند و عکس‌العمل نشان می‌دهند.»

وی در ادامه گفت: «دررابطه‌با سیاست خارجی حق‌ مطلب این است که نه سیاست‌گذاری جامع‌الاطراف استراتژیک داشته‌ایم و نه سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌های ما در معرفی انقلابشان و شأن و ارزش‌ها و ابهت جمهوری اسلامی موفق بوده‌اند. حرکت سیاسی خارجی ما چیزی نبوده است که زمینه‌ها و سمپاتی‌های بسیار قوی از دور و نزدیک را مورد استفاده قرار داده و درحد پایینی هم حقانیت ما را نشان داده باشد. من در عین ارادت به شخص دکتر ولایتی، هشدار می‌دهم که مشاورین و تیم‌های سیاست‌گذار باید از مؤمنین به تحقق و حقانیت انقلاب بوده، واجد سوابق روشن انقلابی، شعور سیاسی بالا، قدرت تدبیر، آگاهی به قطب‌ها و مدارها و گردش کار سیاسی جهان باشند و ذی‌حق‌بودن مردم ما را در نثار مرگ بر دشمنان با کمال تفاهم و با تکیه بر جمال و کمال انقلاب اسلامی تفهیم نمایند و به‌قول‌معروف به رخ آنها کشیده شود که ملت و مملکت ما در گذشته مستقیم و غیرمستقیم به‌وسیله بعضی‌ها غارت شده است که امروز ملت باید استیفای حق کند و آنها به‌شرط اینکه حق ملت ما را برگردانند، معتبر خواهند بود. حتی امریکا هم اگر آدم شود خوشایند ماست، چه برسد به دیگران.

نکته آخر دررابطه‌با درخواست مردم تهران و شهرستان‌ها است که می‌خواهند نمایندگانشان در نمازهای جمعه قبل از خطبه‌ها، یا بین‌الصلاتین با آنان سخن بگویند.»⁽⁹⁾

دومین سخنران پیش از دستور جلسه امروز مجلس شورای اسلامی، داوود الموسوی دامغانی نماینده مردم رامهرمز، رامشیر و هفتگل بود که سخنان خود را به وحدت و همدلی مسئولان، برخورد سه قوه با فساد اداری و... اختصاص داد و گفت: «این روزها بحمد‌الله با رهنمود حضرت امام همچنان که پیامبر ما تفرقه را به وحدت برگردانید، امت ما بار دیگر توانست در راستای اسلام، صراط مستقیم اسلام حرکت بکند و دولتی که زمزمه هماهنگی و هم‌آوایی به مشام رسید و شنیده شد، روی کار بیاورد که در اینجا باید تذکر داد به دولت و به همه مسئولان اگر امروز صحبت از هماهنگی و همدلی هست ـ که الحمدلله مشهود است ـ شما نمی‌توانید این هماهنگی و همدلی را آن‌چنان پی‌ریزی بکنید مگر اینکه بتوانید بازمانده‌هایی از طاغوت را از درون این تشکیلات جمهوری اسلامی شناسایی بکنید و بیرون بریزید. ... مردم از نا‌به‌سامانی‌ها در ادارات و کارشکنی در ادارات و فساد اداری می‌نالند. انقلاب اداری که همیشه وعده‌اش داده شده این انقلاب اداری چه موقع باید بشود؟ این انقلاب اداری امروز روز او هست و دولت و مجلس و خصوصاً قوه قضاییه که این روزها بحمدا‌لله با مدیریت و تدبیر دادستان کل انقلاب ـ که پیش‌بینی می‌شد با آمدن ایشان چنین وضعی پیش بیاید و تغییر وضعی که دبیرکل شورای عالی قضایی داده است ـ امید است که ان‌شاء‌الله روند حرکت انقلاب خصوصاً در شورای‌عالی قضایی تغییر بکند.»⁽¹⁰⁾

6                

درحالی‌که منابع دیپلماتیک یونان روز گذشته از همکاری ایران برای انتقال نفتکش "کاناریا" به سیری و تخلیه نفت خام آن خبر داده بودند، روزنامه‌های یونانی امروز ایران را متهم کردند که این نفتکش را مجبور کرده است مسیر خود را تغییر دهد. خبرگزاری جمهوری اسلامی از آتن گزارش داد: «روزنامه پرتیراژ آتنوس (ملت) نوشته است: ناوهای جنگی ایران نفتکش کاناریا را که هفته گذشته هدف موشک اگزوسه عراق قرار گرفته بود، مجبور کردند تغییر مسیر بدهد که این اقدام احتمالاً به تیرگی روابط ایران و یونان منتهی خواهد شد. این روزنامه می‌نویسد: پس از اصابت موشک به کاناریا یک قایق اطفاء حریق به کمک آن شتافت و سپس نفتکش آسیب‌دیده به‌سمت دوبی یدک کشیده می‌شد که یک کشتی جنگی ایرانی به آنها نزدیک شده و به هر دو کشتی دستور داد که مسیر خود را تغییر دهند. ولی آنها از این دستور سرپیچی کردند و ایرانی‌ها نیز شروع به گشودن آتش به‌سمت آنها نمودند... به نوشته این روزنامه، ایرانی‌ها تهدید کردند که درصورت خودداری این کشتی از [اجرای] دستورات آنان، هواپیماهای جنگی برای غرق‌کردن می‌فرستند.

به نوشته روزنامه آتنوس، وزارت بازرگانی یونان از وزارت خارجه این کشور خواسته است که این مسئله را ازطریق دیپلماتیک پیگیری کرده و تصمیم مناسب را برای تضمین امنیت سرنشینان کشتی‌های یونان اتخاذ نماید.»⁽¹¹⁾

7                

مجمع عمومی سازمان ملل از شورای امنیت این سازمان خواست تا در موارد بحران و جنگ با برنامه‌ها و راهکارهای مناسب، ازجمله تعیین نمایندگان سازمان ملل، به‌سرعت برای حل‌وفصل مناقشات بین کشورها از راه‌های صلح‌آمیز، اقدام کند.

به گزارش سازمان خبرگزاری‌های آسیایی (آوانا) به نقل از خبرگزاری هندی پی‌.تی.‌آی، این توصیه مجمع عمومی به شورای امنیت به‌موجب قطعنامه‌ای است که کشور رومانی مطرح کرده است و در آن از کشورهای درحال جنگ به‌طور رسمی قطع عملیات مسلحانه و حل‌وفصل مناقشات خود ازطریق مذاکره درخواست شده است.

این قطعنامه روز جمعه (17 آبان 1364) در پایان مناظره کوتاه نمایندگان ایران و عراق بر سر اینکه چه کسی مسئول آغاز جنگ پنج‌ساله خلیج‌فارس بوده است، که به درگیری لفظی کشید، بدون رأی‌گیری به تصویب رسید. به گزارش آوانا، امیر زمانیان سرپرست هیئت ایرانی عقیده داشت که این جنگ تجاوزکارانه به ایران تحمیل شده است. وی گفت: حل‌وفصل صلح‌آمیز این درگیری "ایده‌ای جاه‌طلبانه" است که پس از یک جنگ تجاوزکارانه، معنی نمی‌دهد.

علی سمیدا نماینده عراق، دراین‌باره گفت: جنگ خلیج‌فارس نتیجه آرزوی ایران به تسلط بر منطقه و نیز توسعه‌طلبی این کشور می‌باشد.

سلیم شروانی سرپرست هیئت هند، ضمن استقبال از ابتکار رومانی در سخنانی خطاب به مجمع عمومی گفت: تأیید دوباره کشورهای عضو سازمان مبنی‌بر تعهد آنها درقبال اهداف و اصول منشور سازمان ملل، کمک بزرگی به شرایط صلح و امنیت می‌نماید.⁽¹²⁾

8                

اتحادیه عرب از امریکا خواست که در مذاکرات سران امریکا و شوروی، پیشنهاد قطعنامه‌ای (در شورای امنیت) حاوی درخواست آتش‌بس بین ایران و عراق، تعیین زمانی برای آغاز مذاکرات صلح و تنبیه طرفی که رأی شورای امنیت را نپذیرد، گنجانده شود.

به نوشته نشریه وزارت امور خارجه ایران، در ملاقاتی که اخیراً هفت عضو اتحادیه عرب با شولتز وزیر خارجه امریکا داشته‌اند، این اعضای اتحادیه عرب درخواست کرده‌اند که موضوع پیشنهاد قطعنامه‌ای حاوی مطالب زیر در مذاکرات سران دو ابرقدرت در اجلاس آتی در ژنو گنجانده شود:

1. درخواست آتش‌بس بین ایران و عراق.

2. تعیین زمان معینی برای مذاکرات سیاسی درباره استقرار صلح.

3. تشکیل مجدد جلسه شورای امنیت پس از انقضای مهلت مقرر در بند2 و تصمیم‌گیری درباره تنبیه طرفی که رأی شورای امنیت را نپذیرفته است.

هفت عضو اتحادیه عرب تصریح کرده‌اند که این تنبیه می‌تواند سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی ‌باشد.⁽¹³⁾

9                

ازجمله برنامه‌های سیاست خارجی انگلیس یافتن راه‌حلی برای جنگ ایران و عراق و رفع اختلافات اعراب و اسرائیل اعلام شد. صدراعظم پیشین آلمان نیز تأکید کرد که کانون‌های بحرانی خلیج‌فارس و خاورمیانه خطراتی بیش از مسابقه تسلیحاتی دارند.

نشریه وزارت امور خارجه ایران دراین‌باره نوشته است: «در مراسم افتتاحیه رسمی پارلمان انگلیس که ملکه الیزابت دوم سیاست خارجی دولت تاچر را قرائت می‌کرد، گفت: دولت درصدد یافتن راه‌حل‌هایی برای پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق و برطرف‌کردن اختلافات اعراب و اسرائیل می‌باشد.»

این منبع افزوده است: «انگلیسی‌ها سعی فراوان در میانجیگری و پیدا‌کردن راه‌حلی برای جنگ ایران و عراق دارند. برای نیل به این هدف بارها ازجانب مقامات انگلیسی درخواست ملاقات وزیر خارجه انگلیس با وزیر خارجه ایران شده است تا وزیران خارجه دو کشور درخصوص جنگ تحمیلی مذاکراتی داشته باشند.

همچنین انگلیسی‌ها در ملاقات‌های مختلف ضمن اعلام بی‌طرفی، سعی در القای نظرات خود مبنی‌بر عدم پیروزی طرفین در جنگ نموده و اظهار کرده‌اند که قدرت‌های بزرگ خواهان حفظ منافع خود در منطقه و ایجاد تعادل در جنگ می‌باشند.»⁽¹⁴⁾

از سوی دیگر، یونایتدپرس گزارش داد: «ویلی برانت صدراعظم پیشین آلمان‌‌غربی که در پراگ پایتخت چکسلواکی به سر می‌برد، امروز گفت: کشورهای جهان به‌رغم داشتن سیستم‌های اجتماعی گوناگون باید دست به ‌دست یکدیگر داده و مانع بروز جنگ جهانی سوم شوند. وی به خبرنگاران گفت: کانون‌های بحرانی جهان مانند "خلیج‌فارس" و "خاورمیانه" به‌مراتب خطرات بیشتری از مسابقه تسلیحاتی به‌همراه دارد. اروپا و تمام طرف‌های درگیر باید تلاش کنند تا راه‌‌حلی برای مسائل پیدا شود.»⁽¹⁵⁾

10                

درپی اتخاذ سیاست جدید شورای همکاری خلیج‌فارس در رفتار با ایران و فعال‌شدن یوسف بن علوی وزیر مشاور در امور خارجی عمان، امروز اخبار ضدونقیضی درباره سفر وی به ایران و عراق و گزارش‌هایی درمورد میانجیگری و تلاش برای صلح منتشر شد.

به گزارش رادیو امریکا: «وزیر خارجه کشور عمان امروز برای مذاکره با رهبران جمهوری اسلامی وارد تهران می‌شود. این سفر بخشی از تلاش شورای همکاری خلیج [فارس] برای پایان‌بخشیدن به جنگ ایران و عراق توصیف شده است.»⁽¹⁶⁾

خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز به نقل از رادیو میدل‌آن متعلق به حکومت مراکش، گزارش داد: «ازنظر تحلیل‌گران منطقه سفر وزیر خارجه عمان به ایران آغاز گامی ازسوی سلطان‌نشین عمان به‌سوی تهران در چارچوب میانجیگری شورای همکاری خلیج‌فارس جهت یافتن راه‌‌حلی برای جنگ خلیج‌فارس می‌باشد.

این رادیو به نقل از منابع رسمی مسقط افزود: وزیر امور خارجه سلطان‌نشین عمان قرار است موضع سران کشورهای عضو شورای همکاری را درمورد جنگ عراق و ایران به مسئولین ایرانی ابلاغ کند.»⁽¹⁷⁾

خبرگزاری جمهوری اسلامی همچنین گزارش داد: «اکثر روزنامه‌های امارات به خبر سفر العلوی به تهران اهمیت زیادی داده و نوشتند: وی در ادامه تماس‌ها و تلاش‌های جاری شورای همکاری جهت خاتمه‌دادن به جنگ عراق و ایران راهی تهران خواهد شد. در دنباله این خبر آمده است: سفیر رژیم عراق در کویت روز گذشته اعلام کرد که طی چند روز گذشته تماس‌هایی در سطح بالا میان کشورهای منطقه به‌منظور خاتمه‌دادن به جنگ عراق و ایران از راه‌های مسالمت‌آمیز جریان داشته است.»⁽¹⁸⁾

خبرگزاری رسمی قطر، رادیو کویت و رادیو مونت کارلو نیز اخبار مشابهی را گزارش کردند.⁽¹⁹⁾

برخلاف گزارش‌های مذکور، خبرگزاری یونایتدپرس اعلام کرد: «یوسف بن علوی به‌منظور آغاز یک تلاش جدید ازسوی شورای همکاری خلیج‌فارس برای پایان‌دادن به جنگ پنج‌ساله عراق با ایران، فردا عازم بغداد می‌شود. وی قرار است بعداً رهسپار تهران شود.»

خبرگزاری خلیج نیز امروز گزارش داد: «سفر علوی به بغداد چارچوب تلاش‌های شورای همکاری خلیج [فارس] جهت پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق در پایان ششمین اجلاس سران شورای همکاری صورت می‌گیرد.»

این خبرگزاری به نقل از یک مقام وزارت خارجه عمان افزوده است: «علوی همچنین در تاریخی که بعداً مشخص خواهد شد دیدار مشابهی نیز از تهران خواهد داشت. روابط ایران با شورای همکاری خلیج [فارس] که ازسوی تهران متهم به پرداخت کمک‌هایی بیش از 30 میلیارد دلار و کمک‌های غیرمستقیم دیگر به صدام حسین است، تیره می‌باشد.»⁽²⁰⁾

خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز گزارش داد: «درپی موج تبلیغاتی خبرگزاری‌های خارجی‌ و رادیوهای بیگانه مبنی‌بر سفر قریب‌الوقوع وزیر خارجه عمان به تهران، در تماسی با یکی از مسئولین وزارت امور خارجه کشورمان کسب اطلاع شد تاکنون تماسی ازسوی دولت عمان برای تهیه مقدمات چنین سفری صورت نگرفته است.»⁽²¹⁾

11                

اجلاس هفته گذشته سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در مسقط، پیامدها و بازتاب‌های گسترده‌ای در رسانه‌ها داشته است که همچنان ادامه دارد:

رادیو کویت در گزارشی از این اجلاس و بیان اینکه کشورهای شورای همکاری آمادگی خود را برای پایان‌دادن به جنگ و بازگرداندن صلح و امنیت به منطقه اعلام کرده‌اند، ضمن اشاره به سفر آتی یوسف بن علوی وزیر مشاور امور خارجی عمان، به ایران اعلام کرد: «در همین حال رادیو تهران گزارش داده که علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه ایران روز گذشته پیامی ازسوی وزیر خارجه عربستان سعودی دریافت کرد. این جنب‌وجوش در منطقه خلیج‌فارس به‌منزله تأکید تازه‌ای بر آمادگی کشورهای شورای همکاری در دست‌زدن به نقش پرفعالیتی برای سرد‌کردن زمینه و کاهش تشنج می‌باشد و شاید فعالیت‌های کویت، مسقط و ریاض، فرصت‌های جدی برای پیشرفت و پیروزی فراهم ساخته تا نرمش بیشتری به ‌دست آمده و خونریزی پایان گرفته و جنگ میان عراق و ایران پایان پذیرد. کشورهای عضو شورای همکاری در فعالیت‌های سیاسی و تماس‌های دیپلماتیک خود به جنگ عراق و ایران اهمیت فراوان می‌دهند چون این جنگ به‌منزله نقطه تمرکز کوشش‌های به‌عمل‌آمده برای دستیابی به ثبات و امنیت در خلیج‌فارس می‌باشد.»⁽²²⁾

رادیو مونت کارلو نیز اعلام کرد: «یوسف العلوی اخیراً اظهار داشته، سلطان‌نشین عمان در خلال مباحثات اخیر سران خلیج روش معتدلی درمورد ایران داشته و به‌منزله نگهبان عرب تنگه هرمز به شمار می‌رود. وی ابراز امیدواری کرده که مشکل جنگ با روحی بیدار و روشی سازنده حل شود.»⁽²³⁾

همچنین خبرگزاری آلمان ادعا کرد: «ایران از چیزی که از آن به‌عنوان تغییر سیاست کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس تعبیر می‌کند، به‌ویژه حذف بیانیه‌های متداول در حمایت از عراق، از بیانیه نهایی کنفرانس سران شش کشور عضو شورای همکاری، به‌گرمی ستایش کرده است.»⁽²⁴⁾

از سوی دیگر روزنامه الخلیج چاپ امارات با درج مقاله‌ای، شورای همکاری خلیج‌فارس را به‌عنوان بهترین گزینه برای میانجیگری در جنگ معرفی کرده است. الخلیج نوشته است: «برای هرگونه اقدام میانجیگری درجهت خاتمه جنگ عراق و ایران، شرایط لازم قبلاً باید آماده شود و فضای مساعدی که موقعیت اقدام و ابتکار را تضمین کند، فراهم گردد.» به نوشته این روزنامه، شورای همکاری به چند دلیل نسبت به دیگر میانجی‌های منطقه‌ای و بین‌المللی فرصت بهتری برای مبادرت به ابتکار میانجیگری دراختیار دارد، زیرا: اولاً امنیت در خلیج‌فارس تفکیک‌پذیر نیست و اعضای شورا در برطرف‌کردن بزرگ‌ترین تهدید علیه امنیت و ثباتشان یعنی ادامه این جنگ نفع مستقیم دارند. ثانیاً اعضای شورا در موقعیتی قرار دارند که می‌توانند از حمایت عربی برای ابتکار میانجیگری خود برخوردار باشند، چراکه شورا در اتحادیه عرب دارای وزن و اعتبار خاصی است.» الخلیج افزوده است: «به‌هرحال ما معتقد نیستیم که اعضای شورا بدون آنکه به داشتن فرصت مناسب و مساعد برای موفقیت حرکت خود اطمینان داشته باشند، ابتکار خود را آغاز خواهند کرد. مردم عرب و عراق در خلیج‌فارس ناگزیر به همزیستی و زندگی با برادران مذهبی‌شان یعنی مردم ایران هستند و تاریخ و جغرافی نیز چنین چیزی را حکم می‌کند.»⁽²⁵⁾

دراین‌حال، ژنرال عبدالرحمن سوارالذهب رئیس شورای نظامی موقت سودان در گفت‌وگویی مطبوعاتی که امروز در کویت منتشر شد، آمادگی کشورش را برای میانجیگری در جنگ عراق و ایران ابراز داشت و خاطرنشان کرد اعاده روابط دیپلماتیک میان خارطوم و تهران بدان معنی نیست که سودان رویاروی عراق قرار گیرد.⁽²⁶⁾

12              

سفیر عراق در کویت پیام وزیر خارجه عراق را تسلیم وزیر خارجه کویت کرد. به گزارش رادیو کویت: «معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه کویت پیامی ازسوی همتای عراقی خود دریافت کرد. این پیام را سفیر عراق در دیدار با وزیر خارجه کویت تسلیم وی کرد. وزیر خارجه کویت پس از این دیدار گفت که نتایج ششمین کنفرانس سران شورای همکاری در مسقط، در این دیدار مورد تبادل‌نظر قرار گرفت.

سفیر عراق تصمیمات این کنفرانس را صحیح و روشن خواند و افزود که این تصمیمات کوشش‌های به‌‌عمل‌آمده ازسوی کشورهای عضو شورای همکاری جهت پایان‌دادن به جنگ عراق و ایران از راه‌های مسالمت‌آمیز را تحکیم بخشید.»⁽²⁷⁾

13              

نشریه الموقف العربی چاپ قبرس طی گزارشی مشروح، به طرح کشورهای عربی برای توقف جنگ و دیدگاه وزیر امور خارجه امریکا و دیدگاه‌های مقامات رسمی ایران درباره جنگ، مداخله امریکا در جنگ، تهدید ایران به بستن تنگه هرمز، مواضع فرانسه در حمایت از عراق و اقدام ایران به خرید سلاح‌های چینی پرداخته است.

به نوشته این نشریه، «گفته می‌شود تقاضای اعضای کمیته هفت‌گانه عربی درمورد طرح کشورهای عرب برای پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق، که به جرج شولتز وزیر امور خارجه امریکا تقدیم گردید، در چارچوب تقاضا باقی ماند و به آن ترتیب اثری داده نشد.

اطلاعات موجود درباره مسائل موردبحث در اجلاس اعضای کمیته هفت‌گانه عربی با آقای جورج شولتز، حاکی‌از این است که وزیر امور خارجه امریکا تلاش کرد در طول ملاقات با اعضا فقط موضوع تروریسم که بایستی با آن مبارزه کرد؛ را موردبحث قرار دهد، ولی اعضای کمیته هفت‌گانه عدم تمایل خود برای بررسی این موضوع را نشان دادند.

سپس شاذلی قلیبی دبیرکل جامعه کشورهای عربی، به نمایندگی ازطرف آنها به ایراد سخن پرداخت و گفت هدفِ اعضای کمیته فقط بحث درباره مسئله جنگ ایران و عراق است و نه موضوع دیگر.

وزیران خارجه عربستان سعودی و عراق با تأیید اظهارات دبیرکل، ضرورت همکاری کشورهای قدرتمند برای پایان‌دادن به این درگیری را ـ که علی‌رغم تلاش‌های مداوم برای باقی‌گذاشتن آن در چارچوب فعلی‌اش به‌طورقطع گسترش خواهد یافت موردتأکید قرار دادند.

اعضای کمیته هفت‌گانه عربی طرحی چند ماده‌ای برای پایان‌دادن به جنگ ایران ـ عراق به وزیر خارجه امریکا ارائه دادند تا ایالات متحده هنگام مطرح‌شدن آن در شورای امنیت، بعد از اجلاس سران امریکا و شوروی که در 19 نوامبر جاری برگزار خواهد شد و مسلماً نتایج موردتوافق رؤسای امریکا و شوروی از این اجلاس به‌ دست خواهد آمد، نظر مثبت خود را ارائه دهد. وزیر خارجه امریکا پس از لحظه‌ای سکوت گفت: شاید حق با شما باشد این منطقه تنها منطقه‌ای است که می‌توان آن را از درگیری نفوذ قدرتمندان به دور نگه داشت!»

به نوشته نشریه الموقف العربی، طرح عربی برای پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق از چند بند اساسی تشکیل می‌شود و درباره دعوت شورای امنیت بین‌المللی برای تشکیل اجلاس ویژه‌ای به‌منظور بحث و بررسی درمورد جنگ خلیج [فارس] می‌باشد.

سپس شورا تصمیمی اتخاذ خواهد کرد مبنی‌بر انجام دعوت برای متوقف‌نمودن سریع آتش جنگ و تعیین مدتی که در خلال آن تمامی طرف‌های ذی‌ربط برای پایان‌دادن به درگیری ازطریق انجام مذاکرات مسالمت‌آمیز تلاش نمایند. آن‌گاه شورای امنیت بعد از پایان مدت تعیین‌شده برای برگزاری اجلاس، یک سلسله مجازات‌های سیاسی، اقتصادی و حتی نظامی را درمورد طرفی که قرارداد را زیر پا می‌گذارد، مقرر می‌دارد.

ولی به ‌نظر می‌رسد این طرح و یا هر طرح دیگر تا زمانی‌که دیدگاه ایران درباره این مسئله را مدنظر قرار ندهد، موفقیتی به‌دنبال نخواهد داشت. از آقای محمود نورانی کاردار سفارت ایران در بیروت، سؤال شد که آیا تلاش‌های تازه‌ای برای پایان‌دادن به جنگ خلیج [فارس] صورت گرفته است؟ کاردار سفارت جمهوری اسلامی پاسخ داد: تمام آنهایی که قبلاً به‌عنوان میانجی قدم به میدان گذاشتند، به‌طور صریح اعتراف ننمودند که عراق جنگ را آغاز کرده است. بنابراین ما هیچ‌گونه وساطتی که خواسته ایران دائر بر اعتراف صریح به جنگ‌افروزی عراق را مدنظر قرار ندهد، قبول نخواهیم کرد و تا زمانی‌که وساطتی بر این اصل صورت نگیرد و حقوق مشروع جمهوری اسلامی در جنگ را به رسمیت نشناسد، این جنگ تا سقوط رژیم عراق ادامه خواهد یافت. کاردار سفارت ایران افزود: علت اصرار ما بر سقوط رژیم عراق به سؤالی مربوط می‌شود که آن را مطرح می‌سازیم و آن این است که: درصورت ابقای رژیم فعلی عراق بر سر قدرت، چه تضمین‌هایی برای برقراری صلح در منطقه وجود خواهد داشت؟ آیا کسی می‌تواند عدم تکرار حملات ازسوی این رژیم را بعد از تهیه امکانات رزمی تضمین نماید؟ و بالاخره آیا کسی تضمین خواهد نمود که دیگر کشورهای منطقه در حمله علیه جمهوری اسلامی شرکت نکنند؟

نظر عراق درمورد این تحولات چیست و چه واکنش‌هایی درقبال این تحولات نشان خواهد داد؟

هنوز پایتخت عراق بر موضع صلح‌طلبی خود در خلیج [فارس] باقی است. برحسب اظهارات آقای طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق، این کشور در طول پنج سال جنگ چیزی بجز ابراز تمایلات بی‌شائبه لفظی برای حل مسالمت‌آمیز اختلافات عراق و ایران ازجانب کشورهای بزرگ مشاهده ننموده است، بی‌آنکه آنها به اقدامات عملی دراین‌خصوص متوسل شوند، به همین خاطر عراق طبق اظهارات مقامات این کشور منتظر شنیدن تمایلات کشورهای جهان برای پایان‌دادن به جنگ نخواهد بود، بلکه جنگ را تا قطع شریان حیاتی اقتصاد ایران ادامه خواهد داد و تنها هدف آن این خواهد بود که ایران را از دستیابی به عواملی که این کشور را در ادامه جنگ یاری می‌نماید، محروم سازد. این امر چه مفهومی دارد؟

مفهوم آن این است که پایان این جنگ علی‌رغم ارائه طرح‌ها و پیشنهادهای متعدد، مشخص نیست، چراکه طرفین درگیر حتی در یک مورد نیز با هم تفاهم ندارند تا بررسی این طرح‌ها به‌آسانی صورت گیرد.

بازتاب این امر درزمینه نظامی چگونه است و چه تحولاتی دراین‌مورد پیش‌بینی می‌شود؟ گزارش‌ها حاکی‌از این است که عراق به حملات خود علیه جزیره خارک، چاه‌ها و تأسیسات نفتی ایران، در منطقه حدفاصل بندر بوشهر تا شط‌العرب [اروندرود] یعنی منطقه شمال‌شرقی خلیج [فارس] که مهم‌ترین چاه‌های نفتی ایران در آن واقع است، ادامه می‌دهد.»

به نوشته الموقف العربی: «سرهنگ شیرازی فرمانده نیروی زمینی ایران اخطار نمود هرگونه حمله علیه تأسیسات و منابع صدور نفت ایران موجب ازبین‌رفتن مصالح امریکا در منطقه خلیج [فارس] و بسته‌شدن تنگه هرمز خواهد بود و افزود: چنانچه عراق به تلاش‌های خود برای قطع صدور نفت ایران ادامه بدهد، هیچ فردی قادر به حفظ مصالح امریکا در منطقه نخواهد بود و من تردید دارم که ایالات متحده دست به مداخله مستقیمی در جنگ خلیج [فارس] بزند چراکه این‌چنین اقدامی به‌مراتب خطرناک‌تر است.

همچنین هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای ایران نیز در تفسیر موضوع مداخله امریکا گفت: ایالات متحده گمان می‌کند که با دست‌زدن به مداخله، آزادی کشتیرانی در تنگه هرمز را تأمین خواهد کرد، ولی چنانچه ایران به بستن تنگه هرمز اقدام کند، امریکا قادر به مداخله نظامی نخواهد بود. از 15 سال قبل تمامی تلاش‌های این کشور با ناکامی مواجه شده است و حتی ویتنام چنان ضربه‌ای بر این کشور وارد ساخت که از یک قرن پیش بر آن وارد نشده بود.

بنابراین اگر ایران به موضع مداخله امریکا توجه زیادی نمی‌نماید، از چه چیزی احساس نگرانی می‌کند؟ عامل نگرانی ایران همانا موضع دولت فرانسه است که رئیس مجلس شورای ایران آن را به‌علت اینکه دولت فرانسه سلاح‌هایی دراختیار عراق می‌گذارد که تاکنون دراختیار هیچ کشور خارجی نگذاشته است، به‌عنوان موضع ننگین، موردتوصیف قرار داد و گفت: موضع فرانسه موضع خطرناکی است و جانب‌داری فرانسوی‌ها را از عراق در این جنگ به‌نحوی نشان می‌دهد. عراق از آن نوع سلاح‌های دقیق و پیشرفته و نیز بمب‌های جدیدی استفاده می‌کند که فرانسه قبلاً دراختیار هیچ کشوری قرار نداده است. سپس سؤال می‌کند: تحت چه ضوابطی این بمب‌ها و سلاح‌ها دراختیار عراق قرار می‌گیرد؟

مسئله سلاح‌های پیشرفته تدریجاً بُعد شاخصی در جنگ خلیج [فارس] به خود می‌گیرد، به‌گونه‌ای که عراق و ایران برای دستیابی به مدرن‌ترین سلاح‌ها با یکدیگر مسابقه می‌گذارند. دفتر خبرگزاری فرانسه به نقل از یک منبع موثق در پکن، خبر داد که ایران و چین درخصوص ارسال موشک‌های زمین‌به‌زمین برای نیروهای مسلح ایران توسط چین، دو دوره مذاکره تشکیل دادند و این دفتر یادآور شد که مقامات چینی و ایرانی در ماه‌های ژوئن و ژوئیه گذشته در سفارت ایران در پکن و در مقر وزارت دفاع چین با هم ملاقات نمودند و در خلال آن شرایط چین برای فروش موشک‌هایی با برد 130 و 270 کیلومتر به ایران موردبحث واقع شد.

این دو نوع موشک همان موشک‌های تاکتیکی هستند که با سوخت مایع کار می‌کنند. شوروی‌ها این موشک‌ها را در دهه هفتاد تولید می‌کردند، ولی چین هنوز هم آنها را تولید می‌کند، چراکه قدرت تخریبی زیادی دارند و ممکن است دارای کلاه‌های هسته‌ای نیز باشند.

سخنگوی وزارت خارجه چین، انجام مذاکراتی بین چین و ایران را برای فروش موشک‌های زمین‌به‌زمین به ایران، تکذیب نمود و اشاره کرد که این اخبار به‌‌هیچ‌‌وجه صحت ندارد و با تأکید بر اینکه چین بی‌طرفی کامل خود در جنگ خلیج‌فارس را حفظ نموده، گفت: چین امیدوار است که دو طرف اختلافات خود را با انجام مذاکرات مسالمت‌آمیز برطرف سازند. از طرف دیگر گفته می‌شود هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای ایران، صریحاً دستیابی ایران به سلاح‌های چینی را تکذیب نکرد و هنگام دیدارش از پکن در ژوئن گذشته به اظهار این گفته که نمی‌تواند درباره دستیابی ایران به سلاح‌های چینی توضیحاتی بدهد، اکتفا نمود. درحالی‌که یک منبع ایرانی که رفسنجانی را در این سفر همراهی می‌نمود، قبل از سفر هیئت ایرانی به پکن خاطرنشان ساخت که مسئله فروش سلاح‌های چینی به ایران ممکن است در خلال دیدار رئیس مجلس شورای ایران از پکن، موردبحث واقع شود.»⁽²⁸⁾

14              

درحالی‌که نشست سران دو ابرقدرت امریکا و شوروی (ریگان و گورباچف) هفته آینده در ژنو آغاز خواهد شد، ریچارد نیکسون رئیس‌جمهوری سابق امریکا، در مقاله‌ای نوشته است که انقلاب اسلامی رقیب شوروی در کشورهای جهان سوم است و خطری که ابرقدرت‌ها را تهدید می‌کند، مراکز بحرانی در جهان است که می‌تواند به درگیری‌های نظامی منجر شود.

به گزارش واحد مرکزی خبر: «نیکسون در مقاله‌ای به مناسبت دیدار قریب‌الوقوع رهبران امریکا و شوروی نوشته است: شوروی باید از بنیادگرایی اسلامی نگران باشد، نه‌فقط به این دلیل که یک‌سوم جمعیت شوروی را مسلمانان تشکیل می‌دهند، بلکه به این علت که انقلاب اسلامی در حمایت از ملل جهان سوم به رقابت با انقلاب شوروی برخاسته است. وی در بخش دیگری از مقاله خود که در آخرین شماره فصلنامه فارین افرز چاپ شده، یادآور شده که مسابقه تسلیحاتی دو ابرقدرت، خطر درگیری نظامی هسته‌ای را افزایش نمی‌دهد، بلکه کانون‌های بحرانی جهان است که اختلافات سیاسی امریکا و شوروی را افزایش می‌دهد و اختلافات سیاسی است که موجب بروز درگیری‌های نظامی است.

نیکسون همچنین پیش‌بینی کرده است از نقاطی که ممکن است زمینه درگیری نظامی هسته‌ای بین امریکا و شوروی را فراهم آورد، خاورمیانه و خلیج‌فارس خواهد بود.»⁽²⁹⁾

از سوی دیگر، هفته‌نامه ساندی‌ تایمز، چاپ لندن به هم‌گرایی دو ابرقدرت دربرابر امام خمینی و احتمال بروز جنگ سوم جهانی ازسوی کشورهای جهان سوم اشاره کرده و نوشته است: «منطقه خلیج‌فارس امروز به‌صورت یکی از مراکز عمده بحران در جهان درآمده ولی بااین‌همه و باوجود ادامه جنگ ایران و عراق، هیچ خطری که برخورد دو ابرقدرت را سبب شود وجود ندارد، زیرا هم امریکا و هم شوروی در محکوم‌کردن سیاست‌های توسعه‌طلبانه و جنگجویانه رژیم آیت‌الله خمینی با هم اتفاق‌نظر دارند. ساندی‌ تایمز افزوده است: تنها احتمال بروز برخورد در منطقه خلیج‌فارس بستن تنگه هرمز ازطرف جمهوری اسلامی است که تهران بارها تهدید به آن کرده است؛ ولی باید گفت اولاً حکومت امروز ایران توانایی چنین اقدامی را ندارد و ثانیاً به فرض که بتواند چنین تهدیدی را جامه عمل بپوشاند امریکا با تمام نیرو و برای باز نگه‌داشتن این آبراه بین‌المللی وارد عمل خواهد شد و مسکو عکس‌العمل نشان نخواهد داد.»⁽³⁰⁾

15              

به گزارش خبرگزاری عراق از بغداد، صدام رئیس‌جمهور عراق پیامی برای ریگان رئیس‌جمهوری امریکا فرستاد. این پیام را وزیر خارجه عراق تسلیم سفیر امریکا در بغداد کرد. در این پیام به تحولات اخیر خاورمیانه و موضع عراق درقبال حمله هواپیماهای اسرائیل به مقر ساف در تونس و عکس‌العمل امریکا درمورد آن، اشاره شده است و حمایت قاطع حکومت عراق از مبارزه فلسطینی‌ها تحت رهبری سازمان آزادی‌بخش فلسطین موردتأکید قرار گرفته است.⁽³¹⁾

رادیو کویت درمورد محتویات این پیام گفت که صدام حسین رئیس‌جمهوری عراق از اظهارات محافل دولتی ایالات متحده امریکا که سازمان آزادی‌بخش فلسطین را به تروریسم متهم کرده‌اند، اظهار شگفتی و ناراحتی کرده و گفته است که عراق به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند موافقت نماید مبارزات ملت فلسطین یک عمل تروریستی خوانده شود.

رئیس‌جمهوری عراق در این پیام موضع عراق را درباره تجاوز هوایی اخیر صهیونیست‌ها ـ که امریکا آن را تأیید کرد ـ و نیز تعرض جنگنده‌های امریکا به هواپیمای مسافربری مصری تشریح کرده است.

در این نامه سازمان آزادی‌بخش فلسطین به‌عنوان تنها نماینده قانونی ملت فلسطین خوانده شده و مشکلاتی که امنیت و ثبات فلسطین را تهدید می‌کند برشمرده شده است. صدام با اشاره به حمله هوایی اخیر اسرائیل به خاک تونس و تقاضا از دولت امریکا برای تجدیدنظر در موضع‌گیری‌هایش نسبت به مسئله فلسطین و سازمان آزادی‌بخش فلسطین بر علاقه‌مندی عراق به برقراری و ادامه مناسبات میان کشورش و ایالات متحده امریکا براساس همکاری و احترام متقابل تأکید کرده است.⁽³²⁾

از سوی دیگر یونایتدپرس گزارش داد: خبرگزاری رسمی عراق که خبر ارسال پیام را منتشر کرده، افزوده است: «نامه مزبور در چارچوب تصمیم مشترک اعراب برای تماس با ریگان، پیرامون آخرین تحولات خاورمیانه، ارسال شده است.»⁽³³⁾

16              

گزارش‌های امروز فعالیت‌های دیپلماتیک و تجاری عراق: هیئت یوگسلاوی در بغداد، معاملات نفتی و تسلیحاتی با یونان، افزایش صادرات نفت به ژاپن.

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از بلگراد: «معاون نخست‌وزیر یوگسلاوی که در رأس هیئتی در بغداد به سر می‌برد، امروز به‌طور جداگانه با طارق عزیز معاون نخست‌وزیر و وزیرخارجه و نیز سعدون شاکر وزیر کشور عراق دیدار و گفت‌وگو کرد. هیئت یوگسلاوی در مذاکرات دوروزه خود با مقامات عراقی درباره جنگ خلیج‌فارس، روابط دو کشور، فعالیت جنبش عدم‌تعهد، وضعیت خاورمیانه، فشارهای وارده بر ساف و گسترش همکاری‌های اقتصادی دو کشور گفت‌وگو کرد.»⁽³⁴⁾

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از آتن، هفته‌نامه یونانی تورا در شماره اخیر خود نوشته است: «یکی از موضوعاتی که در مذاکرات وزیر بازرگانی یونان و دولت عراق موردبحث قرار گرفت، فروش تولیدات صنایع اسلحه‌سازی یونان بوده است. اکریتیدیس برای افزایش میزان صادرات یونان به عراق و خریداری محصولات نفتی عراق، هفته گذشته در رأس هیئتی به بغداد رفت. اخبار مربوط به معامله تسلیحات بین دو کشور رسماً اعلام نشده است.»⁽³⁵⁾

به نوشته روزنامه اطلاعات: «نماینده سازمان بازرگانی خارجی ژاپن (کازونوری) در بغداد اعلام کرد که ژاپن از راه لوله نفتی جدید "ترانس سعودین" روزانه 150 هزار بشکه نفت خام از عراق وارد می‌کند. کازونوری به خبرگزاری فرانسه گفت که ژاپن قصد دارد در آینده نزدیک نفت بیشتری از عراق وارد کند. وی ارزش نفت وارداتی ژاپن از عراق را حدود پنج میلیارد دلار تخمین زد و گفت: سال آینده واردات نفت ژاپن از عراق به دو برابر افزایش خواهد یافت.

موازنه بازرگانی عراق با ژاپن در سال 1984، شش میلیارد و هشتصد میلیون دلار کسری داشت. این رقم در شش‌ماهه اول 1985 به سه میلیارد و سه میلیون دلار رسیده است.»⁽³⁶⁾

17              

ادامه تلاش کشورهای منطقه خلیج‌فارس برای افزایش خرید تجهیزات پیشرفته نظامی، هم‌زمان با افزایش تحرکات دیپلماتیک برای توقف جنگ، نکته‌ای قابل‌تأمل است.

یک منبع آگاه داخلی نوشت: «وزارت دفاع امریکا موافقت خود را با فروش 300 فروند موشک از نوع "سایدویندر" به ارزش 22 میلیون دلار به دولت عمان اعلام کرده است. فروش موشک‌های پیشرفته سایدویندر به دولت عمان درجهت تأمین سیاست امریکا مبنی‌بر تقویت کشورهای منطقه خلیج‌فارس در باز نگه‌داشتن تنگه هرمز و جلوگیری از هرگونه تهدید احتمالی می‌باشد. دولت عمان موشک‌های جدید را برای تجهیز جنگنده‌های جاگوار که اخیراً از انگلیس دریافت کرده است، به ‌کار می‌برد.

به حضور ناوگان امریکا و انگلیس در منطقه و استقرار مجموعه‌ای از هواپیماهای جاگوار و تورنادو و موشک‌های پیشرفته هوابه‌هوا و بازدیدهای پیاپی مقامات امریکایی و انگلیسی از تنگه هرمز و پایگاه‌های نظامی عمان، بیانگر اهمیت و توجه غرب به امنیت آبراه خلیج‌فارس و تنگه هرمز می‌باشد.»⁽³⁷⁾

روزنامه کیهان نیز به نقل از نیویورک‌ تایمز نوشته است: «در هفته گذشته عربستان سعودی برای خرید راکت‌های برزیلی، قراردادی 300 میلیون دلاری با کمپانی سازنده آن منعقد کرده است.»⁽³⁸⁾

نیویورک‌ تایمز می‌افزاید: «رژیم عراق بزرگ‌ترین خریدار اسلحه از برزیل می‌باشد و عربستان، اردن، مصر، الجزایر، مراکش و تونس نیز ازجمله مشتریان بزرگ اسلحه بزریل هستند.»⁽³⁹⁾

18              

"اگر نفت در خاورمیانه مهم نیست پس چه چیز مهم است" عنوان گزارش مشروحی است به قلم سردبیر نشریه خبری میدل ایست ریپورت چاپ نیویورک، که در شماره اخیر روزنامه واشنگتن پست انتشار یافته است. در این گزارش بحران انرژی موردتوجه قرار گرفته و آثار تغییرات قیمت و تولید نفت در جنگ و در منطقه بررسی شده است. این گزارش امروز از رادیو امریکا پخش شد:

«بحران انرژی دست‌کم برای یک دوره کوتاه‌مدت سپری شده است. مجموع تولید نفت در کشورهای حوزه خلیج‌فارس از سال 1980 تاکنون تقریباً به نصف رسیده است. صرفه‌جویی در مصرف انرژی، استفاده از منابع جانشین انرژی و افزایش تولید در کشورهای غیراوپک مهم‌ترین عوامل مؤثر در کاهش جهانی قیمت نفت است. قیمت نفت که زمانی تا سطح بشکه‌ای 40 دلار افزایش یافته بود و به ‌نظر می‌رسید سیر صعودی آن پایان‌ناپذیر است و سخن از قیمت‌های بشکه‌ای 60 دلار، 80 دلار، 100 دلار و بیشتر به میان آمده بود، احتمالاً در زمستان امسال به بشکه‌ای 25 دلار کاهش خواهد یافت.

مسلماً عربستان سعودی، کویت و امارات متحده عربی سه کشور خاورمیانه با بیشترین میزان ذخایر نفتی و بیشترین میزان ظرفیت تولید، بازندگان عمده محسوب می‌شوند.

تأثیر شرایط ناشی از کاهش درآمدهای عربستان سعودی مقدمتاً در سطحی گسترده‌تر و بیشتر در دیگر کشورهای خاورمیانه احساس خواهد شد، که به استفاده از کمک‌های مالی ریاض، کمک‌هایی که الزاماً باید کاهش یابد، عادت کرده‌اند. هم‌‌اینک عربستان سعودی کمک‌های مالی خود را به عراق از بیش از یک میلیارد دلار در ماه ـ که سرآغاز آن به سپتامبر 1980 یعنی زمانی بازمی‌گردد که جنگ ایران و عراق شروع شد ـ به چهارصد میلیون دلار و کمتر کاهش داده است.

سعودی‌ها همچنین کمک‌ها و پرداخت‌های خود را به اردن و سازمان آزادی‌بخش فلسطین کاهش داده‌اند. کویت نیز پرداخت‌های خود را به سوریه، اردن و سازمان آزادی‌بخش فلسطین از 561 میلیون دلار در سال 1984 به 340 میلیون دلار در سال 1985 تنزل داده است. امارات متحده عربی نیز بخشی از کمک‌های مالی خود را به سوریه و لبنان متوقف ساخته است. متوقف‌شدن این کمک‌ها به‌معنای تغییر و تحولات و دگرگونی‌های عمده‌ای است که درمورد جنگ ایران و عراق می‌تواند به‌معنای شدت‌گرفتن جنگ و درمورد اردن و سازمان آزادی‌بخش فلسطین می‌تواند به‌معنای گام‌هایی درجهت صلح تلقی شود. هیچ‌کس خواستار جنگی نامحدود نیست، هرکس در خاورمیانه می‌داند که اگر عراقِ صدام حسین بخواهد ازطریق بمباران خارک، یعنی مرکز اصلی بارگیری بخش عمده‌ای از نفت ایران، بن‌بست موجود را از میان بردارد، ایران ممکن است از روی استیصال به اقدامی تلافی‌جویانه متوسل شود. تا زمانی‌که سعودی‌ها سالانه بیش از 12 میلیارد دلار به عراق کمک می‌کردند صدام حسین خویشتن‌داری می‌کرد، اما اکنون که قیمت‌های پایین‌تر نفت کمک‌های عربستان سعودی را به سالی 8/4میلیارد دلار و کمتر تنزل داده است، صدام حسین که چیز زیادی برای ساختن ندارد، حملات به خارک را از روز پانزدهم اوت (24 مرداد) تقریباً همه روز کرده است. این حملات بار دیگر زمینه را برای تهدید ایران در توسل به اقداماتی ازقبیل بستن تنگه هرمز با هدف قطع تمامی صادرات نفت از حوزه خلیج‌فارس به بازارهای نفتی جهان، مساعد ساخته است. بااین‌حال، چنین تهدیدی این‌ بار به‌مراتب کمتر از سال 1979 که ظهور آیت‌الله [امام خمینی] برای آخرین بار موجب افزایش عمده‌ای در قیمت‌های نفت شد، غرب را نگران می‌سازد.»⁽⁴⁰⁾

19              

احمد زكي يماني وزير نفت عربستان سعودي

در بازتاب سخنان روز گذشته وزیر نفت عربستان، نشریه لیبراسیون چاپ فرانسه امروز نوشت: «تابستان آینده فصل "جنگ قیمت‌ها" خواهد بود. قیمت نفت خام احتمالاً به زیر هر بشکه 20 دلار سقوط خواهد کرد. این نظری بود که شیخ زکی یمانی وزیر نفت عربستان سعودی و شخصیت پشت پرده اوپک در مصاحبه‌ای، به روزنامه هرالد تریبیون ابراز کرد. البته شیخ یمانی به سردادن چنین فریادهای هشدارآمیز عادت دارد، تهدیدهایی که به‌منظور پایان‌بخشیدن به تقلبات اعضای کارتل درمورد قیمت‌ها و مقادیر تولید و همچنین تحت‌تأثیر قراردادن تولیدکنندگان غیرعضو اوپک انجام می‌گیرد. تاکنون ریاض برای ممانعت از سقوط قیمت‌ها و رعایت دقیق قیمت‌های رسمی، از میزان تولید خود کاسته بود، اما امروز نفت خود را به ‌بهای نازل‌تری می‌فروشد و میزان تولید خود را نسبت به ماه اوت گذشته به دو برابر افزایش داده است. شبح جنگ قیمت‌ها هرگز این‌چنین تهدیدآمیز نبوده است.

احمد زکی یمانی توضیح داد: ما از بر دوش کشیدن چنین باری به‌تنهایی صرف‌نظر کرده‌ایم. از سوی دیگر، وی علناً گفت که عربستان سعودی حتی درصورت سقوط قیمت‌ها در نظر ندارد از میزان تولید خود بکاهد. تولید عربستان سعودی اکنون به حد سهمیه تعیین‌شده ازسوی اوپک رسیده است (3/4 میلیون بشکه در روز)، یعنی به میزان دو برابر تولید تابستان گذشته که پایین‌ترین مقدار تولید طی 20 سال گذشته بود. وی اضافه کرد: ما درحال‌حاضر خیال تولید بیشتری را نداریم، اما اگر بقیه اعضای سازمان همچنان سقف تولید را رعایت ننمایند ما هم دیگر خود را از این پس به‌زحمت نخواهیم انداخت؛ اگر آزادی برای بعضی وجود دارد، باید برای بقیه هم وجود داشته باشد.

از سوی دیگر، آژانس بین‌المللی انرژی خاطرنشان ساخت که تولید نفت اوپک به‌علت ذخیره‌سازی شرکت‌ها قبل از فصل سرما، تا حد 17 میلیون بشکه در روز افزایش یافته است. چنین افزایشی، بیشتر ناشی از موضع‌گیری سعودی‌ها است، اما تجاوز از سقف رسمی تولید سازمان اوپک (16 میلیون بشکه در روز) ناشی از عدم رعایتِ سایر کشورهای عضو است که به تعهدات خود احترام نمی‌گذارند.

به نوشته نشریه میدل ایست اکونومیک سروی ده کشور از سیزده عضو اوپک طی ماه گذشته از سهمیه خود پا فراتر گذاشته‌اند؛ ازجمله: عراق، ایران، نیجریه، اکوادور و امارات متحده عربی. این کشور (امارات متحده عربی) علناً نظم سازمان را در آغاز ماه با اظهارات وزیر نفت خود سعید مانع‌العتیبه زیر پا گذاشته است. سیزده کشور اوپک در هفتم دسامبر آینده (شانزده آذر) در ژنو تشکیل جلسه خواهند داد. یمانی از اینکه کشورهای عضو تعهداتشان را درمورد تولید و قیمت‌ها محترم بشمارند، تردید خود را پنهان نکرد. ضمناً وی امکان تعیین سهمیه‌های تولید محدودتر در فصل تابستان را که طی آن مصرف همیشه کاهش می‌یابد، تکذیب نکرد. در نظر وی تولیدکنندگان غیرعضو اوپک (به‌ویژه انگلستان، نروژ و شوروی) حاضر نیستند با تقلیل تولید خود، با اوپک همکاری نمایند.

یمانی هشدار داد تابستان 1987 شاید بسیار حیاتی باشد. مشکل می‌توان سخنان کشوری را که یک‌چهارم ذخایر نفتی جهان را دراختیار دارد، نادیده گرفت.⁽⁴¹⁾

20              

جرج شولتز وزیر امور خارجه امریکا، برخلاف سخنان روز گذشته سخنگوی کاخ سفید، امروز در مصاحبه‌ای تلویزیونی تلاش دولت امریکا برای آزادی گروگان‌های امریکایی در لبنان و تماس با قدرت‌های ذی‌نفوذ در لبنان را تأیید کرد.

به گزارش یونایتدپرس از واشنگتن، جرج شولتز گفت: «سوریه، ایران، الجزایر و لبنان ازجمله کشورهایی هستند که امریکا از آنها برای کمک به آزادی گروگان‌های امریکایی در لبنان کمک خواسته است.»⁽⁴²⁾

وی گفت: «ما سعی کرده‌ایم با همه‌کس تماس بگیریم و سعی کرده‌ایم این مطلب را برای کسانی که گروگان‌ها را دراختیار دارند روشن سازیم که آنان افراد بی‌گناهی را در اسارت خود دارند و آنان از این راه به اهداف خود نخواهند رسید و ربایندگان را وادار به آزادی این گروگان‌ها سازیم.» شولتز جزئیاتی را از تلاش‌های پشت پرده برای آزادی شش امریکایی به‌هنگام دفاع از دیپلماسی خاموش دراین‌زمینه، بیان داشت.⁽⁴³⁾

جرج شولتز وزير امور خارجه امريكا؛ تلاش دولت امريكا براي آزادي گروگان‌هاي در بند در لبنان را تأیید کرد.

شولتز افزود: «تصور می‌شود اعضای گروه طرف‌دار ایران جهاد اسلامی، در پس این آدم‌ربایی‌ها باشند و گفته می‌شود که آنها این امریکایی‌ها را درعوض 17 زندانی که به‌دلیل حمله به هدف‌های امریکایی، فرانسوی و کویتی در کشور کویت در بندند، نگاه داشته‌اند.»⁽⁴⁴⁾ وزیر خارجه امریکا افزود: «درجهت تلاش برای مذاکره مستقیم یا غیرمستقیم با آنها که امریکاییان بی‌گناه را دراختیار خود دارند، امریکا با حافظ اسد تماس گرفته و ازطریق هرگونه تماس غیرمستقیم که با ایرانی‌ها داشته است، لبنانی‌ها را ترغیب کرده و با کسانی که احتمال میانجیگری آنان می‌رفته، نظیر الجزایر، مذاکره کرده است.» وی گفت: «ما آنچه می‌توانستیم تصور کنیم انجام داده‌ایم.»⁽⁴⁵⁾

21              

کاردار سفارت فرانسه در ایران به وزارت خارجه احضار شد. وی که در اعتراض به ملاقات مسعود رجوی رهبر سازمان مجاهدین خلق (منافقین) با وزیران و مسئولان کشور فرانسه فراخوانده شده بود، در ملاقات با مسئولان وزارت خارجه گفت: اکنون در محافل سیاسی فرانسه بیشتر فهمیده می‌شود که جمهوری اسلامی ایران اولاً یک تفکر انقلابی حقیقی است به نفع مردم و مستضعفین و نه چنانکه گفته شده یک ارتجاع دینی. شاید آنهایی که در خارج هستند نمی‌توانند وقایع حقیقی ایران را منعکس نمایند. حزب سوسیالیست فرانسه نسبت به سیاست داخلی، موضع حزبی دارد، ولی نسبت به سیاست خارجی چنین نیست. در آینده نزدیک، انتخابات است و حکومت تغییر می‌کند. به‌هرحال در تغییر حکومت مسائل عوض خواهد شد.⁽⁴⁶⁾

---

* داوود رنجبر، راوي مركز مطالعات و تحقيقات جنگ در قرارگاه مركزي سپاه در گزارش خود دراين‌باره چنين توضيح داده است: «علاوه‌بر آنچه در جلسات مختلف بيان مي‌شود، موضوعات متعددي در تصميم‌گيري و انديشه برادر محسن مؤثر بود، ازجمله: ديدگاه امام و مسئولان كشور، آينده جنگ و انقلاب، سرنوشت سپاه پاسداران، تأثيراتي كه ديدگاه‌ها و عملكرد مسئولان سپاه پاسداران درپي داشت و مشكلات بسياري كه هرگونه بي‌تدبيري در رفع آن، تلاش و كوشش چندساله سپاه پاسداران درخصوص جنگ را بر باد مي‌داد. در اين مقطع فشار بسياري بر برادر محسن تحميل مي‌شد. وي مي‌كوشيد در اين دوره پراهميت جنگ، مناسب‌ترين راه را براي حل مسائل بيابد.

وي عمليات در منطقه فاو را به‌گونه‌اي كه ساير فرماندهان سپاه مي‌پنداشتند، خطرناك نمي‌دانست و تا حدودي به رفع مشكلات خوش‌بين بود. همين سبب شده بود كه در تصميم‌گيري و اتخاذ تدبير مناسب تنها بماند و از همفكري ديگران محروم باشد و اين بر دشواري كار مي‌افزود.» (گزارش "انتخاب منطقه فاو" صص 112 ـ 110)

پانویس

---

* در جلسه امروز که بدون حضور محسن رضايي فرمانده کل سپاه تشکيل شد، برادران رحيم صفوي (فرمانده نيروي زميني سپاه)، غلامعلي رشيد مسئول معاونت عمليات سپاه پاسداران، احمد غلامپور فرمانده قرارگاه کربلا، عزيز (محمد‌علي) جعفري فرمانده قرارگاه قدس، عباس محتاج فرمانده قرارگاه سلمان، محمد پيشبهار مسئول اطلاعات عمليات نيروي زميني حضور داشتند.