1361.08.11: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه زندگینامه |عنوان =روزشمار جنگ سال 1361 |نام = 1361.08.11 |نام دیگر= یازده آبان |روز=11 آبان 1361 |تاریخ شمسی= 1361.08.11 |تاریخ میلادی= 2 نوامبر 1982 |تاریخ قمری= 15 محرم 1403 |اسامی عملیات= |اسامی شهدا= |اسامی اسرا= }} <div class="bootstrap-btn">1359.08.11</div> <div class="bootstrap-btn">136...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| سطر ۲۸: | سطر ۲۸: | ||
==گزارش - 157== | ==گزارش - 157== | ||
با آغاز عمليات محرم در آخرين ساعات شب گذشته، درگيري ميان نيروهاي خودي و دشمن در منطقة عملياتي (جنوب‌شرقي دهلران و غرب عين‌خوش) شروع شد و رزمندگان با استفاده از تاريكي شب، حركت براي تصرف هدف‌هاي عملياتي را آغاز و پس از شكستن خطوط دفاعي ارتش عراق، به‌سمت عمق منطقة عملياتي حركت كردند. مانع اصلي پيشروي برخي از يگان‌ها در اين مرحله از عمليات، عبور از رودخانة طغيان‌كردة "دويرج" بود. | با آغاز عمليات محرم در آخرين ساعات شب گذشته، درگيري ميان نيروهاي خودي و دشمن در منطقة عملياتي (جنوب‌شرقي دهلران و غرب عين‌خوش) شروع شد و رزمندگان با استفاده از تاريكي شب، حركت براي تصرف هدف‌هاي عملياتي را آغاز و پس از شكستن خطوط دفاعي ارتش عراق، به‌سمت عمق منطقة عملياتي حركت كردند. مانع اصلي پيشروي برخي از يگان‌ها در اين مرحله از عمليات، عبور از رودخانة طغيان‌كردة "دويرج" بود. | ||
تلاش عمدة يگان‌ها، معطوف به استفادة هرچه‌بهتر از تاريكي شب و پيشروي براي تصرف اهداف تا قبل از روشن‌شدن هوا شده بود. در تحقق اين امر، تيپ8 نجف اشرف (قائم1) و تيپ 25كربلا (قائم2) كه مشكل عبور از رودخانه را نداشتند، وضعيت بهتري داشتند. نيروهاي محور اول تيپ8 نجف اشرف تا ساعت 3 صبح، به همة اهداف خود كه محاصرة ارتفاع 298 از شمال اين ارتفاعات بود، دست يافتند و سپس با كمك ساير نيروهاي دنبال پشتيبان ـ كه ساعت 5 صبح وارد منطقه شدند ـ تا روشن‌شدن هوا (صبح) ارتفاع292 و ارتفاعات اطراف را كه بخشي از سلسله‌جبال حمرين محسوب مي‌شود، پاك‌سازي كردند.( | تلاش عمدة يگان‌ها، معطوف به استفادة هرچه‌بهتر از تاريكي شب و پيشروي براي تصرف اهداف تا قبل از روشن‌شدن هوا شده بود. در تحقق اين امر، تيپ8 نجف اشرف (قائم1) و تيپ 25كربلا (قائم2) كه مشكل عبور از رودخانه را نداشتند، وضعيت بهتري داشتند. نيروهاي محور اول تيپ8 نجف اشرف تا ساعت 3 صبح، به همة اهداف خود كه محاصرة ارتفاع 298 از شمال اين ارتفاعات بود، دست يافتند و سپس با كمك ساير نيروهاي دنبال پشتيبان ـ كه ساعت 5 صبح وارد منطقه شدند ـ تا روشن‌شدن هوا (صبح) ارتفاع292 و ارتفاعات اطراف را كه بخشي از سلسله‌جبال حمرين محسوب مي‌شود، پاك‌سازي كردند.<ref>سند شماره 77/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات محرم، گزارش راوي تيپ8 نجف در عمليات محرم (راوي: صياديان)، 10/8/1361، ص8؛ و ـ روزنامة كيهان، 17/8/1361، ص15.</ref> | ||
در محور دوم نيز اهداف موردنظر كه تصرف و پاك‌سازي تپه‌هاي اطراف ارتفاعات 298 بود، حاصل شد و تعدادي از نيروهاي دشمن در اين محور اسيرشدند و همة سنگرهاي مستحكم دشمن در اين محدوده منهدم شد. البته، پاك‌سازي كامل اين محور تا ظهر طول كشيد. | در محور دوم نيز اهداف موردنظر كه تصرف و پاك‌سازي تپه‌هاي اطراف ارتفاعات 298 بود، حاصل شد و تعدادي از نيروهاي دشمن در اين محور اسيرشدند و همة سنگرهاي مستحكم دشمن در اين محدوده منهدم شد. البته، پاك‌سازي كامل اين محور تا ظهر طول كشيد.<ref>مأخذ 1، بخش اول، صص 8 و 9؛ و ـ همان، بخش دوم.</ref> در محور سوم نيز اقدام گردان‌هاي اين محور توأم با موفقيت بود، به‌ويژه پس از محاصره و تصرف ارتفاعات298 به‌دست گردان‌هاي محور اول، يك خيز به جلو برداشته، ارتفاعات و تپه‌هاي عمق منطقه را تصرف كردند. يك گردان از اين تيپ نيز تأمين جناح راست در غرب رودخانة ميمه را برقرار كرد.<ref>مأخذ 1، بخش اول، ص9؛ و ـ همان، بخش دوم.</ref> | ||
تيپ25 كربلا نيز در اولين ساعات عمليات به اهداف خود رسيد و موفق شد در كنار تيپ8، بخشي از ارتفاعات حمرين را به تصرف درآورده و منطقه را پاك‌سازي كند. | تيپ25 كربلا نيز در اولين ساعات عمليات به اهداف خود رسيد و موفق شد در كنار تيپ8، بخشي از ارتفاعات حمرين را به تصرف درآورده و منطقه را پاك‌سازي كند. | ||
كوهستاني‌بودن منطقه و بروز مشكلاتي در الحاق نيروها و ضرورت حركت نيروها در داخل شيارها، تاحدودي سرعت حركت به جلو را كاهش داد و همين امر سبب شد تا اين تيپ درپيشروي از محور راست (شمال)، حدود 2 كيلومتر از محور سمت چپ (جنوب) تيپ8 نجف عقب بماند و نگراني‌هايي را به وجود آورد. دشمن نيز با آگاهي از اين امر، درصدد پاتك از اين منطقه بود و ساعت 8:15 صبح، نيروهاي خود را درحد يك گردان تانك، سازماندهي كرد، ولي واردشدن يك گردان از تيپ8 نجف و پيشروي ساير نيروها، مانع از شكل‌گيري اين پاتك شد. شنود در ساعت 9:15 صبح اطلاع داد كه فرمانده گردان زرهي كه مأمور اجراي پاتك بود و يك فرمانده گروهان از همان گردان، كشته شده‌اند. ازاين‌رو، در ساعت 10 صبح به نيروهاي عراقي مأمور اجراي پاتك دستور داده شد كه تانك‌ها را عقب بكشند. دراين‌ميان، اقدام آر.پي.جي‌زن‌هاي تيپ8 نجف در به‌هم‌ريختن آرايش تانك‌هاي عراقي بسيار مؤثر بود. اين تيپ در هر 3 محور عملياتي خود، موفق به تصرف و پاك‌سازي اهدافش شد.( | كوهستاني‌بودن منطقه و بروز مشكلاتي در الحاق نيروها و ضرورت حركت نيروها در داخل شيارها، تاحدودي سرعت حركت به جلو را كاهش داد و همين امر سبب شد تا اين تيپ درپيشروي از محور راست (شمال)، حدود 2 كيلومتر از محور سمت چپ (جنوب) تيپ8 نجف عقب بماند و نگراني‌هايي را به وجود آورد. دشمن نيز با آگاهي از اين امر، درصدد پاتك از اين منطقه بود و ساعت 8:15 صبح، نيروهاي خود را درحد يك گردان تانك، سازماندهي كرد، ولي واردشدن يك گردان از تيپ8 نجف و پيشروي ساير نيروها، مانع از شكل‌گيري اين پاتك شد. شنود در ساعت 9:15 صبح اطلاع داد كه فرمانده گردان زرهي كه مأمور اجراي پاتك بود و يك فرمانده گروهان از همان گردان، كشته شده‌اند. ازاين‌رو، در ساعت 10 صبح به نيروهاي عراقي مأمور اجراي پاتك دستور داده شد كه تانك‌ها را عقب بكشند. دراين‌ميان، اقدام آر.پي.جي‌زن‌هاي تيپ8 نجف در به‌هم‌ريختن آرايش تانك‌هاي عراقي بسيار مؤثر بود. اين تيپ در هر 3 محور عملياتي خود، موفق به تصرف و پاك‌سازي اهدافش شد.<ref> سند شماره 76/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي تيپ25 كربلا در عمليات محرم، (راوي: جولايي)، آبان 1361، صص 19 و 20؛ و ـ مأخذ 1، بخش اول، ص18. </ref> | ||
در محور قائم3 (تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) و تيپ1 لشكر21 حمزه) قرار بود اين قرارگاه از 2 محور فرعي، عمليات خود را اجرا كند. در محور اول، نيروها بعد از شكستن خط، در عمق منطقه نفوذ كردند و تا ساعت 4 صبح، خود را به زير هدف اصلي (ارتفاع 400) رساندند و عمليات پاك‌سازي در روز ادامه يافت. در محور دوم، نيروهايي كه در عمق پيشروي كرده بودند، تا احداث پل بر روي دويرج در ساحل شرقي، در پشت رودخانه منتظر ماندند، تا اينكه در ساعت 5 صبح، مهندسي ارتش موفق به احداث پل روي رودخانه شد و باقيماندة نيروها و نيروهاي پشتيباني‌كننده با استفاده از اين پل به عمق منطقه روانه شدند و در كنار نيروهاي محور اول قائم4 (تيپ14 امام حسين(ع) و تيپ84 خرم‌آباد)، 6 كيلومتر از جادة چم‌سري ـ شرهاني را تصرف و پاك‌سازي كردند. با اين اقدام، حدود 60 درصد مأموريت اين محور اجرا شد.( | در محور قائم3 (تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) و تيپ1 لشكر21 حمزه) قرار بود اين قرارگاه از 2 محور فرعي، عمليات خود را اجرا كند. در محور اول، نيروها بعد از شكستن خط، در عمق منطقه نفوذ كردند و تا ساعت 4 صبح، خود را به زير هدف اصلي (ارتفاع 400) رساندند و عمليات پاك‌سازي در روز ادامه يافت. در محور دوم، نيروهايي كه در عمق پيشروي كرده بودند، تا احداث پل بر روي دويرج در ساحل شرقي، در پشت رودخانه منتظر ماندند، تا اينكه در ساعت 5 صبح، مهندسي ارتش موفق به احداث پل روي رودخانه شد و باقيماندة نيروها و نيروهاي پشتيباني‌كننده با استفاده از اين پل به عمق منطقه روانه شدند و در كنار نيروهاي محور اول قائم4 (تيپ14 امام حسين(ع) و تيپ84 خرم‌آباد)، 6 كيلومتر از جادة چم‌سري ـ شرهاني را تصرف و پاك‌سازي كردند. با اين اقدام، حدود 60 درصد مأموريت اين محور اجرا شد.<ref>سند شماره 151/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچة ثبت جنگ راوي لشكر3 فتح در عمليات محرم، (راوي: رخصت‌طلب)، 30/7/1361 تا 20/8/1361، صص 46 و 47؛ و ـ سند شماره 75/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) در عمليات محرم (راوي: تاج‌آبادي)، آبان 1361، ص16. </ref> | ||
مشكل قائم4 در عبور از رودخانة "دويرج" همچنان لاينحل مانده بود. ناكامي نيروهاي محور2 (ربوط) و محور3 (چم‌هندي) در عبور از رودخانه، فشار روحي بسياري به نيروها وارد آورده بود. هرچند عده‌اي از نيروها بدون اسلحه موفق به عبور از رودخانه شده بودند، خيس‌شدن خرج‌هاي آر.پي.جي؛ نداشتن راه ارتباطي و تداركاتي و كمبود اسلحة انفرادي و مهمات، امكان هر اقدام مؤثري را از آنان سلب كرده بود. درهرصورت، اين نيروها با استفاده از اندك امكانات موجود و نارنجك، به نيروهاي در خط عراق حمله كردند و موفق به شكستن خط شدند، اما به‌دليل تداوم نداشتن در پيشروي، با مشكل مواجه شدند و عراق نيز با اطلاع از وجود مشكل در اين قسمت، آتش پرحجمي را روي آنان اجرا كرد. | مشكل قائم4 در عبور از رودخانة "دويرج" همچنان لاينحل مانده بود. ناكامي نيروهاي محور2 (ربوط) و محور3 (چم‌هندي) در عبور از رودخانه، فشار روحي بسياري به نيروها وارد آورده بود. هرچند عده‌اي از نيروها بدون اسلحه موفق به عبور از رودخانه شده بودند، خيس‌شدن خرج‌هاي آر.پي.جي؛ نداشتن راه ارتباطي و تداركاتي و كمبود اسلحة انفرادي و مهمات، امكان هر اقدام مؤثري را از آنان سلب كرده بود. درهرصورت، اين نيروها با استفاده از اندك امكانات موجود و نارنجك، به نيروهاي در خط عراق حمله كردند و موفق به شكستن خط شدند، اما به‌دليل تداوم نداشتن در پيشروي، با مشكل مواجه شدند و عراق نيز با اطلاع از وجود مشكل در اين قسمت، آتش پرحجمي را روي آنان اجرا كرد. | ||
فشار شديد دشمن؛ نبود امكانات و مهمات كافي؛ قطع ارتباط دو سوي رودخانه؛ نبود راه تداركاتي؛ غرق‌شدن تعدادي از نيروهاي خودي در رودخانه؛ خيس‌بودن لباس نيروها؛ سرماي شب كوهستان و... سبب ناكامي نيروها در اين 2 محور شد. به همين دليل، مسئولان تيپ، توان اصلي خود را صرف استفاده از محور اول (چم‌سري) كردند كه تعدادي از نيروها در آغاز حركت از نقطة رهايي و عده‌اي ديگر بعد از احداث پل چم‌سري، موفق به عبور از رودخانه شدند و هماهنگ با نيروهاي محور دوم تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع)، بخشي از جادة آسفالتة چم‌سري ـ شرهاني را تصرف و منطقه را تا مقابل ارتفاعات 400 (بخشي از ارتفاعات حمرين) پاك‌سازي كردند.( | فشار شديد دشمن؛ نبود امكانات و مهمات كافي؛ قطع ارتباط دو سوي رودخانه؛ نبود راه تداركاتي؛ غرق‌شدن تعدادي از نيروهاي خودي در رودخانه؛ خيس‌بودن لباس نيروها؛ سرماي شب كوهستان و... سبب ناكامي نيروها در اين 2 محور شد. به همين دليل، مسئولان تيپ، توان اصلي خود را صرف استفاده از محور اول (چم‌سري) كردند كه تعدادي از نيروها در آغاز حركت از نقطة رهايي و عده‌اي ديگر بعد از احداث پل چم‌سري، موفق به عبور از رودخانه شدند و هماهنگ با نيروهاي محور دوم تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع)، بخشي از جادة آسفالتة چم‌سري ـ شرهاني را تصرف و منطقه را تا مقابل ارتفاعات 400 (بخشي از ارتفاعات حمرين) پاك‌سازي كردند.<ref>سند شماره 1955/پ ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: مصاحبه با برادر رخصت‌طلب راوي لشكر3 صاحب‌الزمان(عج)، ص17؛ و ـ سند شماره 74/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي تيپ14 امام حسين(ع) در محور قائم4 در عمليات محرم، (راوي: يدالله محمدي)، صص 9 ـ 8 و 14 ـ 13.</ref> | ||
آنچه دراين‌ميان برخي از مشكلات به‌ظاهر لاينحل را (مانند عبور از رودخانه طغيان‌كردة دويرج كه در مسير خود به‌ويژه در نقاط كم‌عرض و كوهستاني، با غرشي رعب‌انگيز همه چيز را با خود مي‌برد) قابل‌تحمل مي‌كرد، توان روحي و ارادة مرداني بود كه در سياهي شب، با اتكا به خدا، فقط به انجام وظيفة خود مي‌انديشيدند. شدت جريان آب را شايد تاحدي بتوان از سخنان محسن رخصت‌طلب راوي قرارگاه لشكر3 صاحب الزمان(عج) (قرارگاه تاكتيكي قائم) در اين عمليات، دريافت: | آنچه دراين‌ميان برخي از مشكلات به‌ظاهر لاينحل را (مانند عبور از رودخانه طغيان‌كردة دويرج كه در مسير خود به‌ويژه در نقاط كم‌عرض و كوهستاني، با غرشي رعب‌انگيز همه چيز را با خود مي‌برد) قابل‌تحمل مي‌كرد، توان روحي و ارادة مرداني بود كه در سياهي شب، با اتكا به خدا، فقط به انجام وظيفة خود مي‌انديشيدند. شدت جريان آب را شايد تاحدي بتوان از سخنان محسن رخصت‌طلب راوي قرارگاه لشكر3 صاحب الزمان(عج) (قرارگاه تاكتيكي قائم) در اين عمليات، دريافت: | ||
سرعت و قدرت آب به ميزاني بود كه لوله‌هاي قطور فولادي به طول 10 متر و قطر 70 سانتي‌متر را كه براي ساختن پل به منطقه آورده بودند، با خود برده و لوله‌هايي به اين عظمت را به هم پيچانده بود. نيروها در چنين شرايطي به آب زدند و فقط خدا مي‌داند كه چگونه عبور كردند؟! بعضي‌ها كه به داخل آب رفتند، چند صد متر جلوتر، خود را به آن‌طرف رودخانه رساندند. | سرعت و قدرت آب به ميزاني بود كه لوله‌هاي قطور فولادي به طول 10 متر و قطر 70 سانتي‌متر را كه براي ساختن پل به منطقه آورده بودند، با خود برده و لوله‌هايي به اين عظمت را به هم پيچانده بود. نيروها در چنين شرايطي به آب زدند و فقط خدا مي‌داند كه چگونه عبور كردند؟! بعضي‌ها كه به داخل آب رفتند، چند صد متر جلوتر، خود را به آن‌طرف رودخانه رساندند.<ref>مأخذ 6، بخش اول.</ref> | ||
در چنين وضعيتي، ابوشهاب فرمانده تيپ14 امام حسين(ع)، به فرمانده محور دستور داد: به همة بچه‌ها بگوييد كه چه درحال اقامت، چه درحال راه‌رفتن و چه درحال جنگيدن و در هر حالي كه هستند، نماز صبح خود را بخوانند. | در چنين وضعيتي، ابوشهاب فرمانده تيپ14 امام حسين(ع)، به فرمانده محور دستور داد: به همة بچه‌ها بگوييد كه چه درحال اقامت، چه درحال راه‌رفتن و چه درحال جنگيدن و در هر حالي كه هستند، نماز صبح خود را بخوانند.<ref>مأخذ 6، بخش دوم، ص17.</ref> در اين وضعيت دشوار، نيروهاي اين تيپ موفق به اجراي بخشي از مأموريت خود در شب اول شدند. | ||
ساعت 7:30 صبح كه از شدت و سرعت آب رودخانة "دويرج" كاسته شد، به نيروهاي محور2 و 3 كه آن‌سوي رودخانه مانده و موفق به پيشروي نشده بودند، دستور عقب‌نشيني داده شد و تعدادي از نيروهايي كه مجروح نبودند، موفق به بازگشت از آن‌سوي رودخانه شدند. درنهايت، تيپ14 امام حسين(ع) فقط در محور اول، حدود 60 درصد از اهداف خود را تصرف و تأمين كرد و در دو محور ديگر، توفيقي به دست نياورد. حضور هوانيروز پس از روشنايي هوا در محور چم‌سري و انتقال يك گردان از تيپ امام سجاد(ع) به‌عنوان احتياط اين محور و حمل مهمات و غذا و انتقال شهدا و مجروحان، موجب بهبود وضعيت تدارك* نيروهاي محور تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) و تيپ14 امام حسين(ع) و كاهش فشار بر باقيماندة نيروهاي محور2 و 3 اين قرارگاه شد كه موفق به پيشروي نشده و در آن‌سوي رودخانه مانده بودند. | ساعت 7:30 صبح كه از شدت و سرعت آب رودخانة "دويرج" كاسته شد، به نيروهاي محور2 و 3 كه آن‌سوي رودخانه مانده و موفق به پيشروي نشده بودند، دستور عقب‌نشيني داده شد و تعدادي از نيروهايي كه مجروح نبودند، موفق به بازگشت از آن‌سوي رودخانه شدند. درنهايت، تيپ14 امام حسين(ع) فقط در محور اول، حدود 60 درصد از اهداف خود را تصرف و تأمين كرد و در دو محور ديگر، توفيقي به دست نياورد. حضور هوانيروز پس از روشنايي هوا در محور چم‌سري و انتقال يك گردان از تيپ امام سجاد(ع) به‌عنوان احتياط اين محور و حمل مهمات و غذا و انتقال شهدا و مجروحان، موجب بهبود وضعيت تدارك* نيروهاي محور تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) و تيپ14 امام حسين(ع) و كاهش فشار بر باقيماندة نيروهاي محور2 و 3 اين قرارگاه شد كه موفق به پيشروي نشده و در آن‌سوي رودخانه مانده بودند.<ref>مأخذ 6، بخش دوم، صص 15 و 16؛ و ـ مأخذ 1، بخش دوم، ص4.</ref> | ||
به‌طوركلي تا ساعت 6 صبح، اهداف اصلي موردنظر در مرحلة اول عمليات تصرف شد، اما موضوع مهم و نگران‌كننده، امكان رخنة دشمن بود كه به‌دليل الحاق‌نكردن نيروهاي هم‌جوار وجود داشت. همچنين تأمين‌نشدن جناح چپ عمليات و امكان پاتك دشمن از اين جناح، منطقة عملياتي را تهديد مي‌كرد. منطقة عملياتي قائم3 (تيپ17 و تيپ1 از لشكر21 حمزه) نيز به‌دليل پاك‌سازي ناقص، ناامن بود و عراق با يك گردان پياده و زرهي، جادة شني نهرعنبر ـ چم‌سري را تهديد مي‌كرد و آن را زير آتش مستقيم خود قرار داده بود. محل استقرار اين گردان عراقي، بخشي از دامنة ارتفاعات400 بود كه از اهداف گردان‌هاي محور2 قرارگاه قائم3 محسوب مي‌شد. اين گردان‌ها به‌دليل تأخير در عبور از چم‌سري و ديررسيدن به منطقه، موفق به تصرف اين بخش از ارتفاع 400 نشده و در پايين ارتفاعات مستقر بودند. | به‌طوركلي تا ساعت 6 صبح، اهداف اصلي موردنظر در مرحلة اول عمليات تصرف شد، اما موضوع مهم و نگران‌كننده، امكان رخنة دشمن بود كه به‌دليل الحاق‌نكردن نيروهاي هم‌جوار وجود داشت. همچنين تأمين‌نشدن جناح چپ عمليات و امكان پاتك دشمن از اين جناح، منطقة عملياتي را تهديد مي‌كرد. منطقة عملياتي قائم3 (تيپ17 و تيپ1 از لشكر21 حمزه) نيز به‌دليل پاك‌سازي ناقص، ناامن بود و عراق با يك گردان پياده و زرهي، جادة شني نهرعنبر ـ چم‌سري را تهديد مي‌كرد و آن را زير آتش مستقيم خود قرار داده بود. محل استقرار اين گردان عراقي، بخشي از دامنة ارتفاعات400 بود كه از اهداف گردان‌هاي محور2 قرارگاه قائم3 محسوب مي‌شد. اين گردان‌ها به‌دليل تأخير در عبور از چم‌سري و ديررسيدن به منطقه، موفق به تصرف اين بخش از ارتفاع 400 نشده و در پايين ارتفاعات مستقر بودند. | ||
در اين مرحله از عمليات، با تأكيدهاي فرماندهي لشكر فتح، يگان‌هاي اين قرارگاه در روز، ارتفاعات 300 و 400 را تصرف كردند و دشمن نيز در سمت چپ ارتفاعات حمرين به‌طرف جنوب، از ارتفاع 200 تا جادة چم‌سري ـ شرهاني، گسترش يافت. هرچند با هدايت فرماندهي عمليات و تلاش يگان‌هاي حاضر در منطقه، رخنه‌هاي موجود بين نيروها پوشانده شد، عراق در محدوده‌اي به عرض 4 كيلومتر كه شمال آن، ارتفاعات 200 روي جادة شني شرهاني ـ نهرعنبر و جنوب آن، جادة شرهاني ـ چم‌سري بود، با اتكا به عقبة سه‌راهي شرهاني ـ زبيدات حضور داشت.( | در اين مرحله از عمليات، با تأكيدهاي فرماندهي لشكر فتح، يگان‌هاي اين قرارگاه در روز، ارتفاعات 300 و 400 را تصرف كردند و دشمن نيز در سمت چپ ارتفاعات حمرين به‌طرف جنوب، از ارتفاع 200 تا جادة چم‌سري ـ شرهاني، گسترش يافت. هرچند با هدايت فرماندهي عمليات و تلاش يگان‌هاي حاضر در منطقه، رخنه‌هاي موجود بين نيروها پوشانده شد، عراق در محدوده‌اي به عرض 4 كيلومتر كه شمال آن، ارتفاعات 200 روي جادة شني شرهاني ـ نهرعنبر و جنوب آن، جادة شرهاني ـ چم‌سري بود، با اتكا به عقبة سه‌راهي شرهاني ـ زبيدات حضور داشت.<ref>سند شماره 73 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات محرم، گزارش راوي قرارگاه لشكر3 صاحب الزمان(عج)، (راوي: محسن رخصت‌طلب)، ص16.</ref> | ||
==گزارش - 158== | ==گزارش - 158== | ||
با ابتكار عمل رزمندگان ايران، موانع و مواضع پيچيدة عراقي در منطقة عملياتي محرم فروريخت و ارتش عراق در اين منطقه دچار سردرگمي و سرگرداني شد. گزارش‌هاي رسيده حاكي‌از آن است كه يگان‌هاي ارتش عراق تمركز خود را از دست داده‌اند و قادر به تصميم‌گيري نيستند. قرارگاه عملياتي قائم دراين‌زمينه گزارش مي‌دهد: دشمن، با آغاز اين عمليات و پيشروي نيروهاي خودي به عمق منطقه، آرايش نيروهايش را از دست داد و نتوانست نيروهاي خود را براي يك پاتك سنگين و تأثير‌گذار سازماندهي كند. دراين‌حال، نيروي هوايي ارتش عراق در يك اقدام غير‌مترقبه، اقدام به بمباران هوايي در شب كرد كه نشان‌دهندة نااميدي ارتش عراق از ايجاد يك سازمان منطقي بين نيروهاي زميني‌اش بود. كاهش آتش توپخانة عراق در ساعت‌هاي اولية درگيري و تقاضاهاي مكرر كمك يگان‌هاي درگير، حاكي‌از ضعف دشمن بود و وعدة فرماندهان عراقي براي اعزام نيرو نيز تأثيري در تقويت روحي آنان نداشت. با روشن‌شدن هوا، عراق بار ديگر مبادرت به بمباران منطقه با بمب‌هاي خوشه‌اي كرد كه اين اقدام 15 بار و هر بار به‌وسيلة چند فروند هواپيماي بمب‌افكن انجام شد. باوجوداين، نيروهاي پياده و زرهي عراق تلاش چنداني نكردند و نيروهاي پياده به‌دليل نداشتن نيروي مناسب در منطقه فقط مقاومت‌هايي اندك و ناچيز در خط داشتند و موفق به اجراي پاتك عمده‌اي نشدند.(11 | با ابتكار عمل رزمندگان ايران، موانع و مواضع پيچيدة عراقي در منطقة عملياتي محرم فروريخت و ارتش عراق در اين منطقه دچار سردرگمي و سرگرداني شد. گزارش‌هاي رسيده حاكي‌از آن است كه يگان‌هاي ارتش عراق تمركز خود را از دست داده‌اند و قادر به تصميم‌گيري نيستند. قرارگاه عملياتي قائم دراين‌زمينه گزارش مي‌دهد: دشمن، با آغاز اين عمليات و پيشروي نيروهاي خودي به عمق منطقه، آرايش نيروهايش را از دست داد و نتوانست نيروهاي خود را براي يك پاتك سنگين و تأثير‌گذار سازماندهي كند. دراين‌حال، نيروي هوايي ارتش عراق در يك اقدام غير‌مترقبه، اقدام به بمباران هوايي در شب كرد كه نشان‌دهندة نااميدي ارتش عراق از ايجاد يك سازمان منطقي بين نيروهاي زميني‌اش بود. كاهش آتش توپخانة عراق در ساعت‌هاي اولية درگيري و تقاضاهاي مكرر كمك يگان‌هاي درگير، حاكي‌از ضعف دشمن بود و وعدة فرماندهان عراقي براي اعزام نيرو نيز تأثيري در تقويت روحي آنان نداشت. با روشن‌شدن هوا، عراق بار ديگر مبادرت به بمباران منطقه با بمب‌هاي خوشه‌اي كرد كه اين اقدام 15 بار و هر بار به‌وسيلة چند فروند هواپيماي بمب‌افكن انجام شد. باوجوداين، نيروهاي پياده و زرهي عراق تلاش چنداني نكردند و نيروهاي پياده به‌دليل نداشتن نيروي مناسب در منطقه فقط مقاومت‌هايي اندك و ناچيز در خط داشتند و موفق به اجراي پاتك عمده‌اي نشدند.<ref>سند شماره 17562 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي اطلاعاتي، قرارگاه عملياتي قائم(عج) (ركن2)، شماره 150، تاريخ 16/8/1361، ص1؛ و ـ سند شماره 17455 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي اطلاعاتي قرارگاه عملياتي كربلا در جنوب (ركن2)، شماره 649، تاريخ 11/8/1361، صص 1 و 2.</ref> | ||
در عمليات شب و روز اول، موانع پيچيدة دفاعي عراق* فروريخت و ارتفاعات سلسله‌جبال حمرين (شامل ارتفاعات 400، 298 و ارتفاعات پيراموني آن)، پل چم‌سري و حوزة نفتي بيات به تصرف نيروهاي خودي درآمد؛ پاسگاه‌هاي مرزي بيات، نهرعنبر، چم‌سري و موسيان، آزاد و جادة عين‌خوش ـ دهلران از ديد و تير دشمن خارج شد و جمعاً حدود 550 كيلومتر مربع از خاك كشور آزاد شد و نيروهاي رزمي با كمك نيروها و امكانات مهندسي، اقدام به تحكيم مواضع خود كردند. | در عمليات شب و روز اول، موانع پيچيدة دفاعي عراق* فروريخت و ارتفاعات سلسله‌جبال حمرين (شامل ارتفاعات 400، 298 و ارتفاعات پيراموني آن)، پل چم‌سري و حوزة نفتي بيات به تصرف نيروهاي خودي درآمد؛ پاسگاه‌هاي مرزي بيات، نهرعنبر، چم‌سري و موسيان، آزاد و جادة عين‌خوش ـ دهلران از ديد و تير دشمن خارج شد و جمعاً حدود 550 كيلومتر مربع از خاك كشور آزاد شد و نيروهاي رزمي با كمك نيروها و امكانات مهندسي، اقدام به تحكيم مواضع خود كردند. | ||
<ref>مأخذ 5، بخش اول، ص51؛ و ـ مأخذ 10، ص17.</ref> | |||
==گزارش - 159== | ==گزارش - 159== | ||
با گذشت كمتر از 48 ساعت از عمليات محرم، گزارش‌هاي رسيده حاكي‌از واردشدن خسارات و صدمات سنگين به ارتش عراق است. در اين عمليات، ارتش عراق دست‌كم، 5 تيپ و 150 دستگاه تانك خود را از دست داد. براساس گزارش‌هاي موجود، در اين مرحله از عمليات، 9 تيپ عراق به شرح ذيل بين 20 تا 80 درصد آسيب ديد: | با گذشت كمتر از 48 ساعت از عمليات محرم، گزارش‌هاي رسيده حاكي‌از واردشدن خسارات و صدمات سنگين به ارتش عراق است. در اين عمليات، ارتش عراق دست‌كم، 5 تيپ و 150 دستگاه تانك خود را از دست داد. براساس گزارش‌هاي موجود، در اين مرحله از عمليات، 9 تيپ عراق به شرح ذيل بين 20 تا 80 درصد آسيب ديد: | ||
1. تيپ423 پياده، 70 درصد منهدم؛ 2. تيپ606 پياده، 60 درصد منهدم؛ 3. تيپ60 زرهي، 30 درصد منهدم؛ 4. تيپ505 پياده، 70 درصد منهدم؛ 5. تيپ24 مكانيزه، 30 درصد منهدم؛ 6. تيپ703 پياده، 50 درصد منهدم؛ 7. تيپ108 گارد مرزي، 30 درصد منهدم؛ 8. تيپ16 زرهي، 20 درصد منهدم؛ 9. چهار گردان جيش‌الشعبي، 80 درصد منهدم. در اين عمليات، چند قرارگاه گردان، قرارگاه تيپ‌هاي505 و 606 و قرارگاه تاكتيكي لشكر10 زرهي عراق كاملاً نابود شدند. | 1. تيپ423 پياده، 70 درصد منهدم؛ 2. تيپ606 پياده، 60 درصد منهدم؛ 3. تيپ60 زرهي، 30 درصد منهدم؛ 4. تيپ505 پياده، 70 درصد منهدم؛ 5. تيپ24 مكانيزه، 30 درصد منهدم؛ 6. تيپ703 پياده، 50 درصد منهدم؛ 7. تيپ108 گارد مرزي، 30 درصد منهدم؛ 8. تيپ16 زرهي، 20 درصد منهدم؛ 9. چهار گردان جيش‌الشعبي، 80 درصد منهدم. در اين عمليات، چند قرارگاه گردان، قرارگاه تيپ‌هاي505 و 606 و قرارگاه تاكتيكي لشكر10 زرهي عراق كاملاً نابود شدند.<ref>سند شماره 197927 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: تلفنگرام، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، 12/8/1361؛ و ـ مأخذ 10، ص17.</ref> | ||
همچنين اقلام زير به‌دست نيروهاي خودي منهدم يا به غنيمت گرفته شد: | همچنين اقلام زير به‌دست نيروهاي خودي منهدم يا به غنيمت گرفته شد: | ||
| سطر ۵۷: | سطر ۵۹: | ||
ضد‌هوايي ــ 5 قبضه | ضد‌هوايي ــ 5 قبضه | ||
قاطر ــ حدود 100 رأس | قاطر ــ حدود 100 رأس | ||
علاوه‌بر آمارهاي فوق، تعداد بسيار زيادي سلاح‌هاي سبك از انواع مختلف و مقادير قابل‌توجهي مهمات به دست آمد. مجموع غنائم به‌دست‌آمده، به استعداد يك تيپ كامل بود و در ميان تانك‌هاي غنيمتي نيز 22 تانك نو و سالم وجود داشت.* | علاوه‌بر آمارهاي فوق، تعداد بسيار زيادي سلاح‌هاي سبك از انواع مختلف و مقادير قابل‌توجهي مهمات به دست آمد. مجموع غنائم به‌دست‌آمده، به استعداد يك تيپ كامل بود و در ميان تانك‌هاي غنيمتي نيز 22 تانك نو و سالم وجود داشت.* | ||
<ref>سند شماره 436959 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، 12/8/1361، ص2؛ و ـ سند شماره 32146 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از اطلاعات عمليات ستاد مركزي به فرماندهي كل سپاه پاسداران، 12/8/1361، صص 1 و 2.</ref> تعداد اسيران عراق در اين روز، بالغ‌بر 1400 نفر بود كه معاون تيپ606 نيز در ميان آنها ديده مي‌شد.<ref> مأخذ 5، بخش اول، ص66.</ref> | |||
==گزارش - 160== | ==گزارش - 160== | ||
اجراي عمليات محرم در شرايط بد جوي، سرعت عمل نيروهاي خودي در رخنه به مواضع و موانع دشمن و غافلگيري دشمن باوجود آگاهي قبلي از عمليات، موجب به‌اسارت درآمدن عدة زيادي از نيروهاي عراق شد. بخشي از سخنان اسيران بلندپاية عراقي دربارة چگونگي اسارتشان، به شرح زير است: | اجراي عمليات محرم در شرايط بد جوي، سرعت عمل نيروهاي خودي در رخنه به مواضع و موانع دشمن و غافلگيري دشمن باوجود آگاهي قبلي از عمليات، موجب به‌اسارت درآمدن عدة زيادي از نيروهاي عراق شد. بخشي از سخنان اسيران بلندپاية عراقي دربارة چگونگي اسارتشان، به شرح زير است: | ||
سرگرد صابر محمد صالح فرمانده گروهان دوم گردان يكم از تيپ505 دربارة وضعيت نيروهاي عراقي پس از آغاز عمليات گفت: تيپ17 مكانيزه و 24 زرهي پس از حملة نيروهاي ايراني، از شرق بصره به‌منظور كمك به واحدهاي درگير به منطقه آمدند، اما نتوانستند كاري انجام دهند و حتي گردان‌هاي تانك "تحرير" و "صدام" كه گردان‌هاي ورزيده‌‌اي هستند نيز نتوانستند بيش از چند ساعت در مقابل نيروهاي ايراني مقاومت كنند. وي افزود: سرتيپ محمد عماد حسن فرمانده تيپ505 و معاونان وي سرهنگ موفق حسن، و سرهنگ صلاح‌الدين حسن، پس از هجوم رزمندگان ايراني از ميدان گريختند و به‌دنبال آن، بي‌نظمي بي‌سابقه‌اي در ميان نيروهاي عراقي حاكم شد و آرايش نيروهاي عراقي درهم ريخت. | سرگرد صابر محمد صالح فرمانده گروهان دوم گردان يكم از تيپ505 دربارة وضعيت نيروهاي عراقي پس از آغاز عمليات گفت: تيپ17 مكانيزه و 24 زرهي پس از حملة نيروهاي ايراني، از شرق بصره به‌منظور كمك به واحدهاي درگير به منطقه آمدند، اما نتوانستند كاري انجام دهند و حتي گردان‌هاي تانك "تحرير" و "صدام" كه گردان‌هاي ورزيده‌‌اي هستند نيز نتوانستند بيش از چند ساعت در مقابل نيروهاي ايراني مقاومت كنند. وي افزود: سرتيپ محمد عماد حسن فرمانده تيپ505 و معاونان وي سرهنگ موفق حسن، و سرهنگ صلاح‌الدين حسن، پس از هجوم رزمندگان ايراني از ميدان گريختند و به‌دنبال آن، بي‌نظمي بي‌سابقه‌اي در ميان نيروهاي عراقي حاكم شد و آرايش نيروهاي عراقي درهم ريخت.<ref> روزنامة اطلاعات، 12/8/1361، ص15.</ref> | ||
يكي ديگر از فرمانده گردان‌هاي تيپ606 كه در شب اول به اسارت درآمد، دربارة علت غافلگيري نيروهاي عراق گفت: ما تقريباً از 10 روز قبل، با اين احتمال كه نيروهاي ايراني در دهة اول محرم حمله خواهند كرد، در آماده‌باش به سر مي‌برديم، اما در شبي كه نيروهاي ايران به ما حمله كردند، از آماده‌باش خارج شده بوديم، زيرا در آن شب، باران شديد و وزش طوفان، احتمال حملة نيروهاي ايراني را از بين برد، اما برخلاف انتظار ما، عمليات اجرا شد و به نتيجه رسيد. | يكي ديگر از فرمانده گردان‌هاي تيپ606 كه در شب اول به اسارت درآمد، دربارة علت غافلگيري نيروهاي عراق گفت: ما تقريباً از 10 روز قبل، با اين احتمال كه نيروهاي ايراني در دهة اول محرم حمله خواهند كرد، در آماده‌باش به سر مي‌برديم، اما در شبي كه نيروهاي ايران به ما حمله كردند، از آماده‌باش خارج شده بوديم، زيرا در آن شب، باران شديد و وزش طوفان، احتمال حملة نيروهاي ايراني را از بين برد، اما برخلاف انتظار ما، عمليات اجرا شد و به نتيجه رسيد.<ref> روزنامة جمهوري اسلامي، 15/8/1361، ص9.</ref> | ||
==گزارش - 161== | ==گزارش - 161== | ||
باتوجه‌به اينكه در مرحلة اول عمليات محرم، منطقه‌اي به عرض و عمق تقريبي 4 كيلومتر در اختيار نيروهاي عراقي باقي ماند، فرماندهان يگان‌هاي عمل‌كننده، با احتمال اينكه اين رخنه، وضعيت عملياتي نيروهاي خودي را با مشكل روبه‌رو كند، براي رفع اين نقيصه، تدابيري انديشيدند كه گام بعدي نيروهاي خودي در ادامة عمليات بود. | باتوجه‌به اينكه در مرحلة اول عمليات محرم، منطقه‌اي به عرض و عمق تقريبي 4 كيلومتر در اختيار نيروهاي عراقي باقي ماند، فرماندهان يگان‌هاي عمل‌كننده، با احتمال اينكه اين رخنه، وضعيت عملياتي نيروهاي خودي را با مشكل روبه‌رو كند، براي رفع اين نقيصه، تدابيري انديشيدند كه گام بعدي نيروهاي خودي در ادامة عمليات بود. | ||
اصلاح خط پدافندي و تعقيب نيروهاي دشمن، از دغدغه‌هاي اصلي فرماندهان در روز اول بود، بنابراين درحالي‌كه نيروهاي در خط، مشغول احداث خط پدافندي و دفاع از منطقه بودند، فرماندهان يگان‌هاي تحت امر لشكر3 فتح، در مقر قرارگاه تاكتيكي اين لشكر به بحث و گفت‌وگو دربارة چگونگي اصلاح خط پدافندي و پركردن شكاف و رخنة موجود بين قرارگاه‌هاي قائم4 و قائم3 (تيپ14 امام حسين(ع) و تيپ84 خرم‌آباد با تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) و تيپ1 لشكر21 حمزه) كه 4 كيلومتر عرض و حدود 4 كيلومتر عمق داشت و تهديدي براي خط خودي محسوب مي‌شد، پرداختند. هرچند وجود شكاف در خطوط نيروهاي خودي، نسبتاً محدود و كوچك بود، درصورت پيشروي دشمن مي‌توانست نيروهاي خودي را دو قسمت كند كه اين خود علاوه‌بر آنكه تهديدي جدي براي نگهداري مواضع تصرف‌شده بود، مبنايي براي حركت‌هاي بعدي عراق، ازجمله پاتك زرهي از جناح چپ (محور جنوبي عمليات) و محاصرة بخشي از نيروها در اين جناح مي‌شد. | اصلاح خط پدافندي و تعقيب نيروهاي دشمن، از دغدغه‌هاي اصلي فرماندهان در روز اول بود، بنابراين درحالي‌كه نيروهاي در خط، مشغول احداث خط پدافندي و دفاع از منطقه بودند، فرماندهان يگان‌هاي تحت امر لشكر3 فتح، در مقر قرارگاه تاكتيكي اين لشكر به بحث و گفت‌وگو دربارة چگونگي اصلاح خط پدافندي و پركردن شكاف و رخنة موجود بين قرارگاه‌هاي قائم4 و قائم3 (تيپ14 امام حسين(ع) و تيپ84 خرم‌آباد با تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) و تيپ1 لشكر21 حمزه) كه 4 كيلومتر عرض و حدود 4 كيلومتر عمق داشت و تهديدي براي خط خودي محسوب مي‌شد، پرداختند. هرچند وجود شكاف در خطوط نيروهاي خودي، نسبتاً محدود و كوچك بود، درصورت پيشروي دشمن مي‌توانست نيروهاي خودي را دو قسمت كند كه اين خود علاوه‌بر آنكه تهديدي جدي براي نگهداري مواضع تصرف‌شده بود، مبنايي براي حركت‌هاي بعدي عراق، ازجمله پاتك زرهي از جناح چپ (محور جنوبي عمليات) و محاصرة بخشي از نيروها در اين جناح مي‌شد.<ref> مأخذ 5، بخش اول، ص57.</ref> ضمن آنكه حضور پراكندة بخشي از نيروهاي زرهي دشمن كه در تپه‌هاي منطقه محاصره شده بودند، در فرداي آن روز ايجاد خطر مي‌كرد. در مباحث بعدازظهر و نهايتاً در ساعت 9 شب مقرر گرديد: | ||
الف) 2 گردان از تيپ44 قمربني‌هاشم(ع) (قائم6) به فرماندهي كريم نصر، از جناح راست منطقه، يعني دامنة چپ ارتفاعات 300 و 400 با اتكا به جادة شني شرهاني ـ نهر عنبر حركت و به‌طرف سه‌راهي شرهاني پيشروي كنند. | الف) 2 گردان از تيپ44 قمربني‌هاشم(ع) (قائم6) به فرماندهي كريم نصر، از جناح راست منطقه، يعني دامنة چپ ارتفاعات 300 و 400 با اتكا به جادة شني شرهاني ـ نهر عنبر حركت و به‌طرف سه‌راهي شرهاني پيشروي كنند.<ref>مأخذ 5، بخش اول، ص57؛ و ـ مأخذ 10، ص19.</ref> | ||
ب) يك گردان از تيپ14 امام حسين(ع) (قائم4) و يك گردان از تيپ امام سجاد(ع) (قائم5) به‌صورت ادغامي به فرماندهي ابوشهاب (فرمانده تيپ14) و معاونت برادر رودكي (فرمانده تيپ امام سجاد(ع)) از جناح چپ منطقه، رخنه و با اتكا به جادة آسفالتة شرهاني ـ چم‌سري حركت كرده، پس از انهدام نيروهاي عراقي در سه‌راهي شرهاني با قائم5 الحاق و به‌طرف جنوب‌شرقي پدافند كنند. | ب) يك گردان از تيپ14 امام حسين(ع) (قائم4) و يك گردان از تيپ امام سجاد(ع) (قائم5) به‌صورت ادغامي به فرماندهي ابوشهاب (فرمانده تيپ14) و معاونت برادر رودكي (فرمانده تيپ امام سجاد(ع)) از جناح چپ منطقه، رخنه و با اتكا به جادة آسفالتة شرهاني ـ چم‌سري حركت كرده، پس از انهدام نيروهاي عراقي در سه‌راهي شرهاني با قائم5 الحاق و به‌طرف جنوب‌شرقي پدافند كنند. | ||
ج) يك گردان از تيپ امام سجاد(ع) (قائم5) و يك گردان منها از تيپ84 خرم‌آباد و 2 گردان از تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) ارتش، براي پاك‌سازي نيروهاي باقيماندة عراقي در منطقة عملياتي قائم3 (محدودة عملياتي قرارگاه قائم3 در شب اول عمليات) آماده شوند. | ج) يك گردان از تيپ امام سجاد(ع) (قائم5) و يك گردان منها از تيپ84 خرم‌آباد و 2 گردان از تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) ارتش، براي پاك‌سازي نيروهاي باقيماندة عراقي در منطقة عملياتي قائم3 (محدودة عملياتي قرارگاه قائم3 در شب اول عمليات) آماده شوند.<ref>مأخذ 6، بخش دوم، ص15.</ref> بنابراين، مأموريت فوق به فرماندهان يگان‌هاي مربوط ابلاغ و مقرر شد به‌محض آمادگي نيروها، مراتب براي اجراي عمليات به قرارگاه فتح اعلام شود.<ref>مأخذ 10، ص19.</ref> | ||
==گزارش - 162== | ==گزارش - 162== | ||
پس از گذشت 24 ساعت از شروع عمليات محرم، ارتش عراق در منطقة عملياتي مسلم‌بن‌عقيل(ع) اقدام به تك كرد. در ساعت 22:30 شب | پس از گذشت 24 ساعت از شروع عمليات محرم، ارتش عراق در منطقة عملياتي مسلم‌بن‌عقيل(ع) اقدام به تك كرد. در ساعت 22:30 شب<ref>روزنامة كيهان، 13/8/1361، ص19، اطلاعية شماره 1103 ستاد مشترك ارتش.</ref> ارتش عراق با استفاده از يك گردان نيروي پياده<ref>سند شماره 96611 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي عملياتي، شماره 5، قرارگاه نجف (واحد طرح و عمليات)، شماره 5، تاريخ 13/8/1361، ص1.</ref> و حمايت زرهي و آتش گسترده، با هدف تصرف ارتفاعات "گله‌شوان" و "سان‌واپا" در محور مندلي، اقدام به حمله كرد كه با مقاومت نيروهاي مستقر در اين ارتفاعات مواجه شد.<ref>مأخذ 22، ص2.</ref> | ||
تلاش نيروهاي عراقي در چند نوبت ديگر و به‌صورت مكرر براي رخنه در خطوط نيروهاي خودي بي‌ثمر ماند و نتيجة تلاش دشمن با انهدام 24 دستگاه تانك، 3 دستگاه خودرو، يك دستگاه نفربر و 4 قبضه خمپاره‌انداز، به شكست انجاميد و تعدادي موشك ماليوتكا نيز به غنيمت گرفته شد. درنتيجة اين اقدام، حدود 400 نفر از نيروهاي عراقي كشته يا مجروح شدند و تعدادي نيز به‌اسارت درآمدند. | تلاش نيروهاي عراقي در چند نوبت ديگر و به‌صورت مكرر براي رخنه در خطوط نيروهاي خودي بي‌ثمر ماند و نتيجة تلاش دشمن با انهدام 24 دستگاه تانك، 3 دستگاه خودرو، يك دستگاه نفربر و 4 قبضه خمپاره‌انداز، به شكست انجاميد و تعدادي موشك ماليوتكا نيز به غنيمت گرفته شد. درنتيجة اين اقدام، حدود 400 نفر از نيروهاي عراقي كشته يا مجروح شدند و تعدادي نيز به‌اسارت درآمدند.<ref> مأخذ 22، ص2، اطلاعية قرارگاه نجف.</ref> | ||
==گزارش - 163== | ==گزارش - 163== | ||
ارتش عراق همچون گذشته پس از شكست در عمليات زميني، بر شدت اقدامات هوايي خود در ساير مناطق عملياتي به‌ويژه حوزة خليج‌فارس افزود و براي جبران شكست‌هاي زميني، به بمباران اين مناطق پرداخت. | ارتش عراق همچون گذشته پس از شكست در عمليات زميني، بر شدت اقدامات هوايي خود در ساير مناطق عملياتي به‌ويژه حوزة خليج‌فارس افزود و براي جبران شكست‌هاي زميني، به بمباران اين مناطق پرداخت. | ||
در منطقة عملياتي عين‌خوش در ساعت 8 بامداد، يك فروند هواپيماي دشمن با فعاليت پدافند هوايي نيروهاي خودي سرنگون شد.( | در منطقة عملياتي عين‌خوش در ساعت 8 بامداد، يك فروند هواپيماي دشمن با فعاليت پدافند هوايي نيروهاي خودي سرنگون شد.<ref>سند شماره 73254 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش روزانه، سماجا 3 (مركز فرماندهي)، شماره 226، تاريخ 15/8/1361، ص2.</ref> | ||
همچنين ساعت 21:33 چند فروند هواپيماي عراقي به جزيرة خارك حمله كردند كه با واكنش به‌موقع و مؤثر پدافند هوايي مستقر در منطقه، موفق به بمباران جزيره نشدند و از منطقه گريختند. | همچنين ساعت 21:33 چند فروند هواپيماي عراقي به جزيرة خارك حمله كردند كه با واكنش به‌موقع و مؤثر پدافند هوايي مستقر در منطقه، موفق به بمباران جزيره نشدند و از منطقه گريختند.<ref>سند شماره 89195 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش مناطق ده‌گانه، از مركز فرماندهي سپاه به فرماندهي كل، آبان 1361، منطقة 9، ص34.</ref> | ||
همچنين به گزارش راديو بي‌بي‌سي به نقل از خبرگزاري‌ها، عراق امروز مرز تازه‌اي براي منطقة غير‌قابل‌عبور (منطقة نظامي) دريايي كه در ماه اوت (مردادماه) در قسمت شمالي خليج‌فارس اعلام كرده بود، قائل شده است. مرز تازه، كمي به‌سوي شرق (تنگة هرمز) سوق داده شده است. خط جديد مرزي از نقطة سي مايل دريايي در شرق كويت شروع مي‌شود و با انحنايي در جنوب‌شرقي، به ميانة خليج‌فارس ادامه مي‌يابد و سپس به جنوب‌شرقي تا نزديك سواحل ايران در بندر بوشهر كشيده مي‌شود. هدف عمدة ترسيم اين مرز دريايي جديد، ايجاد امكان بيشتر براي كشتيراني به غرب خليج‌فارس و كويت است. | همچنين به گزارش راديو بي‌بي‌سي به نقل از خبرگزاري‌ها، عراق امروز مرز تازه‌اي براي منطقة غير‌قابل‌عبور (منطقة نظامي) دريايي كه در ماه اوت (مردادماه) در قسمت شمالي خليج‌فارس اعلام كرده بود، قائل شده است. مرز تازه، كمي به‌سوي شرق (تنگة هرمز) سوق داده شده است. خط جديد مرزي از نقطة سي مايل دريايي در شرق كويت شروع مي‌شود و با انحنايي در جنوب‌شرقي، به ميانة خليج‌فارس ادامه مي‌يابد و سپس به جنوب‌شرقي تا نزديك سواحل ايران در بندر بوشهر كشيده مي‌شود. هدف عمدة ترسيم اين مرز دريايي جديد، ايجاد امكان بيشتر براي كشتيراني به غرب خليج‌فارس و كويت است.<ref>واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن راديوهاي بيگانه، 12/8/1361، ص10، راديو بي‌بي‌سي، 11/8/1361.</ref> | ||
==گزارش - 164== | ==گزارش - 164== | ||
هم‌زمان با پناهنده‌شدن تعداد ديگري از مردم عراق به جمهوري اسلامي ايران، مردم ايران براي كمك به جبهه‌هاي جنگ، نيروها و امكانات بسياري را به‌سوي جبهه‌ها اعزام و ارسال كردند. | هم‌زمان با پناهنده‌شدن تعداد ديگري از مردم عراق به جمهوري اسلامي ايران، مردم ايران براي كمك به جبهه‌هاي جنگ، نيروها و امكانات بسياري را به‌سوي جبهه‌ها اعزام و ارسال كردند. | ||
درحالي‌كه 11 تن از اهالي عراق، ازطريق مرز مريوان و مرزهاي استان باختران، وارد ايران شدند و خود را به نيروهاي مستقر در مناطق مرزي معرفي كردند،( | درحالي‌كه 11 تن از اهالي عراق، ازطريق مرز مريوان و مرزهاي استان باختران، وارد ايران شدند و خود را به نيروهاي مستقر در مناطق مرزي معرفي كردند،<ref> سند شماره 350344 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) (واحد طرح و برنامة عمليات) به واحد طرح و برنامة ستاد مركزي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، 11/8/1361؛ و ـ روزنامة اطلاعات، 11/8/1361، ص15. </ref> امروز هلال‌احمر ساري، 21 نفر از افراد متخصص در رشته‌هاي گوناگون را به جبهه‌هاي جنگ اعزام كرد.<ref>روزنامة جمهوري اسلامي، 12/8/1361، ص4.</ref> | ||
علاوه‌براين، تعدادي از نيروهاي رزمندة بسيجي و كاركنان امور تربيتي منطقة 18 تهران با بدرقة مردم، از پايگاه اسلام‌شهر روانة جبهه‌هاي جنگ شدند. | علاوه‌براين، تعدادي از نيروهاي رزمندة بسيجي و كاركنان امور تربيتي منطقة 18 تهران با بدرقة مردم، از پايگاه اسلام‌شهر روانة جبهه‌هاي جنگ شدند. | ||
<ref>همان. </ref> 40 تن از نيروهاي مردمي كرج و ساوجبلاغ نيز به‌منظور كمك به بازسازي شهر شوش به اين شهر اعزام شدند.<ref>همان.</ref> | |||
مردم و عشاير سميرم استان فارس هم در يك راه‌پيمايي، كاروان كمك‌ها و هداياي مردم اين شهر را كه شامل 105 تن سيب درختي، 12 تن گندم، 64 رأس گوسفند و 2 ميليون ريال وجه نقد بود، بدرقه كردند.(33) ازطرف اهالي روستاها و بخش‌هاي اطراف رودسر هم مبلغ 025,150,1 ريال به حساب مربوط به كمك‌هاي مردم به جبهه‌ها واريز شد.(34) | مردم و عشاير سميرم استان فارس هم در يك راه‌پيمايي، كاروان كمك‌ها و هداياي مردم اين شهر را كه شامل 105 تن سيب درختي، 12 تن گندم، 64 رأس گوسفند و 2 ميليون ريال وجه نقد بود، بدرقه كردند.(33) ازطرف اهالي روستاها و بخش‌هاي اطراف رودسر هم مبلغ 025,150,1 ريال به حساب مربوط به كمك‌هاي مردم به جبهه‌ها واريز شد.(34) | ||
نسخهٔ ۲۷ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۶:۰۶
| روزشمار جنگ سال 1361 1361.08.11 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | یازده آبان |
| تاریخ شمسی | 1361.08.11 |
| تاریخ میلادی | 2 نوامبر 1982 |
| تاریخ قمری | 15 محرم 1403 |
گزارش - 157
با آغاز عمليات محرم در آخرين ساعات شب گذشته، درگيري ميان نيروهاي خودي و دشمن در منطقة عملياتي (جنوب‌شرقي دهلران و غرب عين‌خوش) شروع شد و رزمندگان با استفاده از تاريكي شب، حركت براي تصرف هدف‌هاي عملياتي را آغاز و پس از شكستن خطوط دفاعي ارتش عراق، به‌سمت عمق منطقة عملياتي حركت كردند. مانع اصلي پيشروي برخي از يگان‌ها در اين مرحله از عمليات، عبور از رودخانة طغيان‌كردة "دويرج" بود. تلاش عمدة يگان‌ها، معطوف به استفادة هرچه‌بهتر از تاريكي شب و پيشروي براي تصرف اهداف تا قبل از روشن‌شدن هوا شده بود. در تحقق اين امر، تيپ8 نجف اشرف (قائم1) و تيپ 25كربلا (قائم2) كه مشكل عبور از رودخانه را نداشتند، وضعيت بهتري داشتند. نيروهاي محور اول تيپ8 نجف اشرف تا ساعت 3 صبح، به همة اهداف خود كه محاصرة ارتفاع 298 از شمال اين ارتفاعات بود، دست يافتند و سپس با كمك ساير نيروهاي دنبال پشتيبان ـ كه ساعت 5 صبح وارد منطقه شدند ـ تا روشن‌شدن هوا (صبح) ارتفاع292 و ارتفاعات اطراف را كه بخشي از سلسله‌جبال حمرين محسوب مي‌شود، پاك‌سازي كردند.[۱] در محور دوم نيز اهداف موردنظر كه تصرف و پاك‌سازي تپه‌هاي اطراف ارتفاعات 298 بود، حاصل شد و تعدادي از نيروهاي دشمن در اين محور اسيرشدند و همة سنگرهاي مستحكم دشمن در اين محدوده منهدم شد. البته، پاك‌سازي كامل اين محور تا ظهر طول كشيد.[۲] در محور سوم نيز اقدام گردان‌هاي اين محور توأم با موفقيت بود، به‌ويژه پس از محاصره و تصرف ارتفاعات298 به‌دست گردان‌هاي محور اول، يك خيز به جلو برداشته، ارتفاعات و تپه‌هاي عمق منطقه را تصرف كردند. يك گردان از اين تيپ نيز تأمين جناح راست در غرب رودخانة ميمه را برقرار كرد.[۳] تيپ25 كربلا نيز در اولين ساعات عمليات به اهداف خود رسيد و موفق شد در كنار تيپ8، بخشي از ارتفاعات حمرين را به تصرف درآورده و منطقه را پاك‌سازي كند.
كوهستاني‌بودن منطقه و بروز مشكلاتي در الحاق نيروها و ضرورت حركت نيروها در داخل شيارها، تاحدودي سرعت حركت به جلو را كاهش داد و همين امر سبب شد تا اين تيپ درپيشروي از محور راست (شمال)، حدود 2 كيلومتر از محور سمت چپ (جنوب) تيپ8 نجف عقب بماند و نگراني‌هايي را به وجود آورد. دشمن نيز با آگاهي از اين امر، درصدد پاتك از اين منطقه بود و ساعت 8:15 صبح، نيروهاي خود را درحد يك گردان تانك، سازماندهي كرد، ولي واردشدن يك گردان از تيپ8 نجف و پيشروي ساير نيروها، مانع از شكل‌گيري اين پاتك شد. شنود در ساعت 9:15 صبح اطلاع داد كه فرمانده گردان زرهي كه مأمور اجراي پاتك بود و يك فرمانده گروهان از همان گردان، كشته شده‌اند. ازاين‌رو، در ساعت 10 صبح به نيروهاي عراقي مأمور اجراي پاتك دستور داده شد كه تانك‌ها را عقب بكشند. دراين‌ميان، اقدام آر.پي.جي‌زن‌هاي تيپ8 نجف در به‌هم‌ريختن آرايش تانك‌هاي عراقي بسيار مؤثر بود. اين تيپ در هر 3 محور عملياتي خود، موفق به تصرف و پاك‌سازي اهدافش شد.[۴] در محور قائم3 (تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) و تيپ1 لشكر21 حمزه) قرار بود اين قرارگاه از 2 محور فرعي، عمليات خود را اجرا كند. در محور اول، نيروها بعد از شكستن خط، در عمق منطقه نفوذ كردند و تا ساعت 4 صبح، خود را به زير هدف اصلي (ارتفاع 400) رساندند و عمليات پاك‌سازي در روز ادامه يافت. در محور دوم، نيروهايي كه در عمق پيشروي كرده بودند، تا احداث پل بر روي دويرج در ساحل شرقي، در پشت رودخانه منتظر ماندند، تا اينكه در ساعت 5 صبح، مهندسي ارتش موفق به احداث پل روي رودخانه شد و باقيماندة نيروها و نيروهاي پشتيباني‌كننده با استفاده از اين پل به عمق منطقه روانه شدند و در كنار نيروهاي محور اول قائم4 (تيپ14 امام حسين(ع) و تيپ84 خرم‌آباد)، 6 كيلومتر از جادة چم‌سري ـ شرهاني را تصرف و پاك‌سازي كردند. با اين اقدام، حدود 60 درصد مأموريت اين محور اجرا شد.[۵] مشكل قائم4 در عبور از رودخانة "دويرج" همچنان لاينحل مانده بود. ناكامي نيروهاي محور2 (ربوط) و محور3 (چم‌هندي) در عبور از رودخانه، فشار روحي بسياري به نيروها وارد آورده بود. هرچند عده‌اي از نيروها بدون اسلحه موفق به عبور از رودخانه شده بودند، خيس‌شدن خرج‌هاي آر.پي.جي؛ نداشتن راه ارتباطي و تداركاتي و كمبود اسلحة انفرادي و مهمات، امكان هر اقدام مؤثري را از آنان سلب كرده بود. درهرصورت، اين نيروها با استفاده از اندك امكانات موجود و نارنجك، به نيروهاي در خط عراق حمله كردند و موفق به شكستن خط شدند، اما به‌دليل تداوم نداشتن در پيشروي، با مشكل مواجه شدند و عراق نيز با اطلاع از وجود مشكل در اين قسمت، آتش پرحجمي را روي آنان اجرا كرد. فشار شديد دشمن؛ نبود امكانات و مهمات كافي؛ قطع ارتباط دو سوي رودخانه؛ نبود راه تداركاتي؛ غرق‌شدن تعدادي از نيروهاي خودي در رودخانه؛ خيس‌بودن لباس نيروها؛ سرماي شب كوهستان و... سبب ناكامي نيروها در اين 2 محور شد. به همين دليل، مسئولان تيپ، توان اصلي خود را صرف استفاده از محور اول (چم‌سري) كردند كه تعدادي از نيروها در آغاز حركت از نقطة رهايي و عده‌اي ديگر بعد از احداث پل چم‌سري، موفق به عبور از رودخانه شدند و هماهنگ با نيروهاي محور دوم تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع)، بخشي از جادة آسفالتة چم‌سري ـ شرهاني را تصرف و منطقه را تا مقابل ارتفاعات 400 (بخشي از ارتفاعات حمرين) پاك‌سازي كردند.[۶] آنچه دراين‌ميان برخي از مشكلات به‌ظاهر لاينحل را (مانند عبور از رودخانه طغيان‌كردة دويرج كه در مسير خود به‌ويژه در نقاط كم‌عرض و كوهستاني، با غرشي رعب‌انگيز همه چيز را با خود مي‌برد) قابل‌تحمل مي‌كرد، توان روحي و ارادة مرداني بود كه در سياهي شب، با اتكا به خدا، فقط به انجام وظيفة خود مي‌انديشيدند. شدت جريان آب را شايد تاحدي بتوان از سخنان محسن رخصت‌طلب راوي قرارگاه لشكر3 صاحب الزمان(عج) (قرارگاه تاكتيكي قائم) در اين عمليات، دريافت: سرعت و قدرت آب به ميزاني بود كه لوله‌هاي قطور فولادي به طول 10 متر و قطر 70 سانتي‌متر را كه براي ساختن پل به منطقه آورده بودند، با خود برده و لوله‌هايي به اين عظمت را به هم پيچانده بود. نيروها در چنين شرايطي به آب زدند و فقط خدا مي‌داند كه چگونه عبور كردند؟! بعضي‌ها كه به داخل آب رفتند، چند صد متر جلوتر، خود را به آن‌طرف رودخانه رساندند.[۷] در چنين وضعيتي، ابوشهاب فرمانده تيپ14 امام حسين(ع)، به فرمانده محور دستور داد: به همة بچه‌ها بگوييد كه چه درحال اقامت، چه درحال راه‌رفتن و چه درحال جنگيدن و در هر حالي كه هستند، نماز صبح خود را بخوانند.[۸] در اين وضعيت دشوار، نيروهاي اين تيپ موفق به اجراي بخشي از مأموريت خود در شب اول شدند. ساعت 7:30 صبح كه از شدت و سرعت آب رودخانة "دويرج" كاسته شد، به نيروهاي محور2 و 3 كه آن‌سوي رودخانه مانده و موفق به پيشروي نشده بودند، دستور عقب‌نشيني داده شد و تعدادي از نيروهايي كه مجروح نبودند، موفق به بازگشت از آن‌سوي رودخانه شدند. درنهايت، تيپ14 امام حسين(ع) فقط در محور اول، حدود 60 درصد از اهداف خود را تصرف و تأمين كرد و در دو محور ديگر، توفيقي به دست نياورد. حضور هوانيروز پس از روشنايي هوا در محور چم‌سري و انتقال يك گردان از تيپ امام سجاد(ع) به‌عنوان احتياط اين محور و حمل مهمات و غذا و انتقال شهدا و مجروحان، موجب بهبود وضعيت تدارك* نيروهاي محور تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) و تيپ14 امام حسين(ع) و كاهش فشار بر باقيماندة نيروهاي محور2 و 3 اين قرارگاه شد كه موفق به پيشروي نشده و در آن‌سوي رودخانه مانده بودند.[۹] به‌طوركلي تا ساعت 6 صبح، اهداف اصلي موردنظر در مرحلة اول عمليات تصرف شد، اما موضوع مهم و نگران‌كننده، امكان رخنة دشمن بود كه به‌دليل الحاق‌نكردن نيروهاي هم‌جوار وجود داشت. همچنين تأمين‌نشدن جناح چپ عمليات و امكان پاتك دشمن از اين جناح، منطقة عملياتي را تهديد مي‌كرد. منطقة عملياتي قائم3 (تيپ17 و تيپ1 از لشكر21 حمزه) نيز به‌دليل پاك‌سازي ناقص، ناامن بود و عراق با يك گردان پياده و زرهي، جادة شني نهرعنبر ـ چم‌سري را تهديد مي‌كرد و آن را زير آتش مستقيم خود قرار داده بود. محل استقرار اين گردان عراقي، بخشي از دامنة ارتفاعات400 بود كه از اهداف گردان‌هاي محور2 قرارگاه قائم3 محسوب مي‌شد. اين گردان‌ها به‌دليل تأخير در عبور از چم‌سري و ديررسيدن به منطقه، موفق به تصرف اين بخش از ارتفاع 400 نشده و در پايين ارتفاعات مستقر بودند. در اين مرحله از عمليات، با تأكيدهاي فرماندهي لشكر فتح، يگان‌هاي اين قرارگاه در روز، ارتفاعات 300 و 400 را تصرف كردند و دشمن نيز در سمت چپ ارتفاعات حمرين به‌طرف جنوب، از ارتفاع 200 تا جادة چم‌سري ـ شرهاني، گسترش يافت. هرچند با هدايت فرماندهي عمليات و تلاش يگان‌هاي حاضر در منطقه، رخنه‌هاي موجود بين نيروها پوشانده شد، عراق در محدوده‌اي به عرض 4 كيلومتر كه شمال آن، ارتفاعات 200 روي جادة شني شرهاني ـ نهرعنبر و جنوب آن، جادة شرهاني ـ چم‌سري بود، با اتكا به عقبة سه‌راهي شرهاني ـ زبيدات حضور داشت.[۱۰]
گزارش - 158
با ابتكار عمل رزمندگان ايران، موانع و مواضع پيچيدة عراقي در منطقة عملياتي محرم فروريخت و ارتش عراق در اين منطقه دچار سردرگمي و سرگرداني شد. گزارش‌هاي رسيده حاكي‌از آن است كه يگان‌هاي ارتش عراق تمركز خود را از دست داده‌اند و قادر به تصميم‌گيري نيستند. قرارگاه عملياتي قائم دراين‌زمينه گزارش مي‌دهد: دشمن، با آغاز اين عمليات و پيشروي نيروهاي خودي به عمق منطقه، آرايش نيروهايش را از دست داد و نتوانست نيروهاي خود را براي يك پاتك سنگين و تأثير‌گذار سازماندهي كند. دراين‌حال، نيروي هوايي ارتش عراق در يك اقدام غير‌مترقبه، اقدام به بمباران هوايي در شب كرد كه نشان‌دهندة نااميدي ارتش عراق از ايجاد يك سازمان منطقي بين نيروهاي زميني‌اش بود. كاهش آتش توپخانة عراق در ساعت‌هاي اولية درگيري و تقاضاهاي مكرر كمك يگان‌هاي درگير، حاكي‌از ضعف دشمن بود و وعدة فرماندهان عراقي براي اعزام نيرو نيز تأثيري در تقويت روحي آنان نداشت. با روشن‌شدن هوا، عراق بار ديگر مبادرت به بمباران منطقه با بمب‌هاي خوشه‌اي كرد كه اين اقدام 15 بار و هر بار به‌وسيلة چند فروند هواپيماي بمب‌افكن انجام شد. باوجوداين، نيروهاي پياده و زرهي عراق تلاش چنداني نكردند و نيروهاي پياده به‌دليل نداشتن نيروي مناسب در منطقه فقط مقاومت‌هايي اندك و ناچيز در خط داشتند و موفق به اجراي پاتك عمده‌اي نشدند.[۱۱] در عمليات شب و روز اول، موانع پيچيدة دفاعي عراق* فروريخت و ارتفاعات سلسله‌جبال حمرين (شامل ارتفاعات 400، 298 و ارتفاعات پيراموني آن)، پل چم‌سري و حوزة نفتي بيات به تصرف نيروهاي خودي درآمد؛ پاسگاه‌هاي مرزي بيات، نهرعنبر، چم‌سري و موسيان، آزاد و جادة عين‌خوش ـ دهلران از ديد و تير دشمن خارج شد و جمعاً حدود 550 كيلومتر مربع از خاك كشور آزاد شد و نيروهاي رزمي با كمك نيروها و امكانات مهندسي، اقدام به تحكيم مواضع خود كردند. [۱۲]
گزارش - 159
با گذشت كمتر از 48 ساعت از عمليات محرم، گزارش‌هاي رسيده حاكي‌از واردشدن خسارات و صدمات سنگين به ارتش عراق است. در اين عمليات، ارتش عراق دست‌كم، 5 تيپ و 150 دستگاه تانك خود را از دست داد. براساس گزارش‌هاي موجود، در اين مرحله از عمليات، 9 تيپ عراق به شرح ذيل بين 20 تا 80 درصد آسيب ديد: 1. تيپ423 پياده، 70 درصد منهدم؛ 2. تيپ606 پياده، 60 درصد منهدم؛ 3. تيپ60 زرهي، 30 درصد منهدم؛ 4. تيپ505 پياده، 70 درصد منهدم؛ 5. تيپ24 مكانيزه، 30 درصد منهدم؛ 6. تيپ703 پياده، 50 درصد منهدم؛ 7. تيپ108 گارد مرزي، 30 درصد منهدم؛ 8. تيپ16 زرهي، 20 درصد منهدم؛ 9. چهار گردان جيش‌الشعبي، 80 درصد منهدم. در اين عمليات، چند قرارگاه گردان، قرارگاه تيپ‌هاي505 و 606 و قرارگاه تاكتيكي لشكر10 زرهي عراق كاملاً نابود شدند.[۱۳] همچنين اقلام زير به‌دست نيروهاي خودي منهدم يا به غنيمت گرفته شد:
انهدامي غنيمتي تانك و نفربر 90 دستگاه 45 دستگاه خودرو 130 دستگاه 100 دستگاه تفنگ 106 10 دستگاه با خودرو 15 دستگاه ضد‌هوايي ــ 5 قبضه قاطر ــ حدود 100 رأس علاوه‌بر آمارهاي فوق، تعداد بسيار زيادي سلاح‌هاي سبك از انواع مختلف و مقادير قابل‌توجهي مهمات به دست آمد. مجموع غنائم به‌دست‌آمده، به استعداد يك تيپ كامل بود و در ميان تانك‌هاي غنيمتي نيز 22 تانك نو و سالم وجود داشت.* [۱۴] تعداد اسيران عراق در اين روز، بالغ‌بر 1400 نفر بود كه معاون تيپ606 نيز در ميان آنها ديده مي‌شد.[۱۵]
گزارش - 160
اجراي عمليات محرم در شرايط بد جوي، سرعت عمل نيروهاي خودي در رخنه به مواضع و موانع دشمن و غافلگيري دشمن باوجود آگاهي قبلي از عمليات، موجب به‌اسارت درآمدن عدة زيادي از نيروهاي عراق شد. بخشي از سخنان اسيران بلندپاية عراقي دربارة چگونگي اسارتشان، به شرح زير است: سرگرد صابر محمد صالح فرمانده گروهان دوم گردان يكم از تيپ505 دربارة وضعيت نيروهاي عراقي پس از آغاز عمليات گفت: تيپ17 مكانيزه و 24 زرهي پس از حملة نيروهاي ايراني، از شرق بصره به‌منظور كمك به واحدهاي درگير به منطقه آمدند، اما نتوانستند كاري انجام دهند و حتي گردان‌هاي تانك "تحرير" و "صدام" كه گردان‌هاي ورزيده‌‌اي هستند نيز نتوانستند بيش از چند ساعت در مقابل نيروهاي ايراني مقاومت كنند. وي افزود: سرتيپ محمد عماد حسن فرمانده تيپ505 و معاونان وي سرهنگ موفق حسن، و سرهنگ صلاح‌الدين حسن، پس از هجوم رزمندگان ايراني از ميدان گريختند و به‌دنبال آن، بي‌نظمي بي‌سابقه‌اي در ميان نيروهاي عراقي حاكم شد و آرايش نيروهاي عراقي درهم ريخت.[۱۶] يكي ديگر از فرمانده گردان‌هاي تيپ606 كه در شب اول به اسارت درآمد، دربارة علت غافلگيري نيروهاي عراق گفت: ما تقريباً از 10 روز قبل، با اين احتمال كه نيروهاي ايراني در دهة اول محرم حمله خواهند كرد، در آماده‌باش به سر مي‌برديم، اما در شبي كه نيروهاي ايران به ما حمله كردند، از آماده‌باش خارج شده بوديم، زيرا در آن شب، باران شديد و وزش طوفان، احتمال حملة نيروهاي ايراني را از بين برد، اما برخلاف انتظار ما، عمليات اجرا شد و به نتيجه رسيد.[۱۷]
گزارش - 161
باتوجه‌به اينكه در مرحلة اول عمليات محرم، منطقه‌اي به عرض و عمق تقريبي 4 كيلومتر در اختيار نيروهاي عراقي باقي ماند، فرماندهان يگان‌هاي عمل‌كننده، با احتمال اينكه اين رخنه، وضعيت عملياتي نيروهاي خودي را با مشكل روبه‌رو كند، براي رفع اين نقيصه، تدابيري انديشيدند كه گام بعدي نيروهاي خودي در ادامة عمليات بود. اصلاح خط پدافندي و تعقيب نيروهاي دشمن، از دغدغه‌هاي اصلي فرماندهان در روز اول بود، بنابراين درحالي‌كه نيروهاي در خط، مشغول احداث خط پدافندي و دفاع از منطقه بودند، فرماندهان يگان‌هاي تحت امر لشكر3 فتح، در مقر قرارگاه تاكتيكي اين لشكر به بحث و گفت‌وگو دربارة چگونگي اصلاح خط پدافندي و پركردن شكاف و رخنة موجود بين قرارگاه‌هاي قائم4 و قائم3 (تيپ14 امام حسين(ع) و تيپ84 خرم‌آباد با تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) و تيپ1 لشكر21 حمزه) كه 4 كيلومتر عرض و حدود 4 كيلومتر عمق داشت و تهديدي براي خط خودي محسوب مي‌شد، پرداختند. هرچند وجود شكاف در خطوط نيروهاي خودي، نسبتاً محدود و كوچك بود، درصورت پيشروي دشمن مي‌توانست نيروهاي خودي را دو قسمت كند كه اين خود علاوه‌بر آنكه تهديدي جدي براي نگهداري مواضع تصرف‌شده بود، مبنايي براي حركت‌هاي بعدي عراق، ازجمله پاتك زرهي از جناح چپ (محور جنوبي عمليات) و محاصرة بخشي از نيروها در اين جناح مي‌شد.[۱۸] ضمن آنكه حضور پراكندة بخشي از نيروهاي زرهي دشمن كه در تپه‌هاي منطقه محاصره شده بودند، در فرداي آن روز ايجاد خطر مي‌كرد. در مباحث بعدازظهر و نهايتاً در ساعت 9 شب مقرر گرديد: الف) 2 گردان از تيپ44 قمربني‌هاشم(ع) (قائم6) به فرماندهي كريم نصر، از جناح راست منطقه، يعني دامنة چپ ارتفاعات 300 و 400 با اتكا به جادة شني شرهاني ـ نهر عنبر حركت و به‌طرف سه‌راهي شرهاني پيشروي كنند.[۱۹] ب) يك گردان از تيپ14 امام حسين(ع) (قائم4) و يك گردان از تيپ امام سجاد(ع) (قائم5) به‌صورت ادغامي به فرماندهي ابوشهاب (فرمانده تيپ14) و معاونت برادر رودكي (فرمانده تيپ امام سجاد(ع)) از جناح چپ منطقه، رخنه و با اتكا به جادة آسفالتة شرهاني ـ چم‌سري حركت كرده، پس از انهدام نيروهاي عراقي در سه‌راهي شرهاني با قائم5 الحاق و به‌طرف جنوب‌شرقي پدافند كنند. ج) يك گردان از تيپ امام سجاد(ع) (قائم5) و يك گردان منها از تيپ84 خرم‌آباد و 2 گردان از تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) ارتش، براي پاك‌سازي نيروهاي باقيماندة عراقي در منطقة عملياتي قائم3 (محدودة عملياتي قرارگاه قائم3 در شب اول عمليات) آماده شوند.[۲۰] بنابراين، مأموريت فوق به فرماندهان يگان‌هاي مربوط ابلاغ و مقرر شد به‌محض آمادگي نيروها، مراتب براي اجراي عمليات به قرارگاه فتح اعلام شود.[۲۱]
گزارش - 162
پس از گذشت 24 ساعت از شروع عمليات محرم، ارتش عراق در منطقة عملياتي مسلم‌بن‌عقيل(ع) اقدام به تك كرد. در ساعت 22:30 شب[۲۲] ارتش عراق با استفاده از يك گردان نيروي پياده[۲۳] و حمايت زرهي و آتش گسترده، با هدف تصرف ارتفاعات "گله‌شوان" و "سان‌واپا" در محور مندلي، اقدام به حمله كرد كه با مقاومت نيروهاي مستقر در اين ارتفاعات مواجه شد.[۲۴] تلاش نيروهاي عراقي در چند نوبت ديگر و به‌صورت مكرر براي رخنه در خطوط نيروهاي خودي بي‌ثمر ماند و نتيجة تلاش دشمن با انهدام 24 دستگاه تانك، 3 دستگاه خودرو، يك دستگاه نفربر و 4 قبضه خمپاره‌انداز، به شكست انجاميد و تعدادي موشك ماليوتكا نيز به غنيمت گرفته شد. درنتيجة اين اقدام، حدود 400 نفر از نيروهاي عراقي كشته يا مجروح شدند و تعدادي نيز به‌اسارت درآمدند.[۲۵]
گزارش - 163
ارتش عراق همچون گذشته پس از شكست در عمليات زميني، بر شدت اقدامات هوايي خود در ساير مناطق عملياتي به‌ويژه حوزة خليج‌فارس افزود و براي جبران شكست‌هاي زميني، به بمباران اين مناطق پرداخت. در منطقة عملياتي عين‌خوش در ساعت 8 بامداد، يك فروند هواپيماي دشمن با فعاليت پدافند هوايي نيروهاي خودي سرنگون شد.[۲۶] همچنين ساعت 21:33 چند فروند هواپيماي عراقي به جزيرة خارك حمله كردند كه با واكنش به‌موقع و مؤثر پدافند هوايي مستقر در منطقه، موفق به بمباران جزيره نشدند و از منطقه گريختند.[۲۷] همچنين به گزارش راديو بي‌بي‌سي به نقل از خبرگزاري‌ها، عراق امروز مرز تازه‌اي براي منطقة غير‌قابل‌عبور (منطقة نظامي) دريايي كه در ماه اوت (مردادماه) در قسمت شمالي خليج‌فارس اعلام كرده بود، قائل شده است. مرز تازه، كمي به‌سوي شرق (تنگة هرمز) سوق داده شده است. خط جديد مرزي از نقطة سي مايل دريايي در شرق كويت شروع مي‌شود و با انحنايي در جنوب‌شرقي، به ميانة خليج‌فارس ادامه مي‌يابد و سپس به جنوب‌شرقي تا نزديك سواحل ايران در بندر بوشهر كشيده مي‌شود. هدف عمدة ترسيم اين مرز دريايي جديد، ايجاد امكان بيشتر براي كشتيراني به غرب خليج‌فارس و كويت است.[۲۸]
گزارش - 164
هم‌زمان با پناهنده‌شدن تعداد ديگري از مردم عراق به جمهوري اسلامي ايران، مردم ايران براي كمك به جبهه‌هاي جنگ، نيروها و امكانات بسياري را به‌سوي جبهه‌ها اعزام و ارسال كردند. درحالي‌كه 11 تن از اهالي عراق، ازطريق مرز مريوان و مرزهاي استان باختران، وارد ايران شدند و خود را به نيروهاي مستقر در مناطق مرزي معرفي كردند،[۲۹] امروز هلال‌احمر ساري، 21 نفر از افراد متخصص در رشته‌هاي گوناگون را به جبهه‌هاي جنگ اعزام كرد.[۳۰] علاوه‌براين، تعدادي از نيروهاي رزمندة بسيجي و كاركنان امور تربيتي منطقة 18 تهران با بدرقة مردم، از پايگاه اسلام‌شهر روانة جبهه‌هاي جنگ شدند. [۳۱] 40 تن از نيروهاي مردمي كرج و ساوجبلاغ نيز به‌منظور كمك به بازسازي شهر شوش به اين شهر اعزام شدند.[۳۲] مردم و عشاير سميرم استان فارس هم در يك راه‌پيمايي، كاروان كمك‌ها و هداياي مردم اين شهر را كه شامل 105 تن سيب درختي، 12 تن گندم، 64 رأس گوسفند و 2 ميليون ريال وجه نقد بود، بدرقه كردند.(33) ازطرف اهالي روستاها و بخش‌هاي اطراف رودسر هم مبلغ 025,150,1 ريال به حساب مربوط به كمك‌هاي مردم به جبهه‌ها واريز شد.(34)
گزارش - 165
در درگيري ميان نيروهاي نظامي و امنيتي ايران با عناصر مسلح وابسته به گروه‌هاي غير‌قانوني كه حكومت عراق با ارسال اسلحه، مهمات و امكانات، از آنها پشتيباني مي‌كند، تعدادي كشته يا زخمي شدند و درپي عمليات‌هاي موفق نيروهاي خودي نيز 4 عضو حزب دمكرات، خود را تسليم نيروهاي خودي كردند. در ادامة پاك‌سازي روستاهاي محور پيرانشهر ـ سردشت، نيروهاي تحت امر قرارگاه حمزه، عملياتي را با موفقيت اجرا كردند. در اين عمليات، نيروهاي خودي در ادامة عمليات 4 آبان، توانستند 4 روستاي "فلاس"، "شيوه‌سل"، "بيشاسب" و "قلعه‌خاره" و يك پايگاه نيروهاي مسلح غير‌قانوني در شمال سردشت را پاك‌سازي كنند. در اين عمليات، تعدادي از عناصر مسلح غير‌قانوني كشته يا زخمي شدند.(35) نيروهاي قرارگاه حمزه همچنين با اجراي يك عمليات در روستاي "اقل" از توابع بانه، يك نفر از چته‌هاي گروه "خبات"* را دستگير كردند و يك سلاح كمري و مقادير زيادي فشنگ به دست آوردند.(36) در محور سردشت ـ پيرانشهر، نيروهاي تأمين "كال‌دره" (از لشكر64 اروميه) به كمين ضد‌انقلاب برخورد كردند كه 6 نفر از آنان مجروح و 3 نفر نيز مفقودشدند.(37) همچنين در مسير مراسم عزاداري و سينه‌زني ايام محرم تعدادي از نيروهاي سپاه در جادة روستاي "باجوند" در محور سردشت ـ پيرانشهر، يك مين قوي تله‌گذاري‌شده منفجر شد كه درنتيجه، 4 تن از عزاداران شهيد و چند نفر نيز دچار موج‌گرفتگي شدند. به‌دنبال اين حادثه، جاده بازديد و كنترل شد و تعدادي مين ضد‌تانك و ضد‌نفر، كشف و خنثي گرديد.(38) در روستاي "تيزكريري" در محور صائين‌دژ ـ تكاب نيز يك دستگاه خودرو خاور شخصي به مين ضد‌تانك تعبيه‌شده در مسير برخورد كرد كه درنتيجة انفجار مين، خودرو واژگون و منهدم شد و رانندة آن به شهادت رسيد و 2 سرنشين ديگر مجروح شدند.(39) همچنين در ادامة درگيري‌هاي پراكندة نيروهاي ضد‌انقلاب با نيروهاي پايگاه خليفه واقع در گردنة ميدان در شمال سقز، يك پاسدار مجروح شد.(40) امروز 4 نفر از اعضاي حزب دمكرات در بانه و سنندج، با تحويل سلاح‌هايشان، خود را به سپاه معرفي و تقاضاي امان‌نامه كردند.(41) طبق گزارشي، محمد فاله از مسئولان گروه كومه‌له كه به عراق رفته بود، امروز همراه با تعدادي از افراد وابسته به اين گروه، به مقر اَزپِژوِل اين گروه (در حوالي بانه) مراجعت كرد. وي در بازگشت از عراق، 30 بار قاطر اسحله و مهمات را كه از ارتش عراق تحويل گرفته، همراه خود آورده است.(42)
گزارش - 166
ابراهيم سنجقي فرمانده قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع)، در هم‌انديشي "وحدت نظر و وحدت عمل در كردستان" كه امروز در شهر اروميه آغاز به كار كرد، حوادث اين منطقه را بخشي از تلاش ابرقدرت‌ها براي ايجاد وقفه در روند انقلاب اسلامي دانست و تشكيل قرارگاه حمزه در استان‌هاي كردستان و آذربايجان غربي را يك ضرورت براي حل ريشه‌اي مشكلات امنيتي، نظامي و غير‌نظامي اين استان‌ها قلمداد كرد. وي در بخشي از سخنان خود گفت: بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، زماني كه دنيا، به‌ويژه ابرقدرت‌هاي سلطه‌گر، انقلاب اسلامي را بري از همة مكاتب الحادي و دور از هر وابستگي ديدند، تصميم گرفتند به هر ترتيبي مانع گسترش آن شوند و آن را از راه راست كه همانا حكومت قرآن است، منحرف كنند. به همين دليل، موضوعاتي مانند كردستان را به وجود آوردند، ولي اين توطئه هم مانند ساير دسايس آنان، با ايثار و فداكاري امت مسلمان و مبارز ايران، نقش‌برآب شد. فرمانده قرارگاه حمزه، عملكرد دولت موقت را در مواجهه با موضوع كردستان، غلط و خيانتكارانه خواند و دربارة نقش مردم و روحانيان اهل سنت كُرد در طرد ضد‌انقلاب و تشكيل قرارگاه حمزه، اظهار كرد: هرچند بعد از مطرح‌شدن اين موضوعات در كردستان ازسوي ارگان‌هاي مختلف و به‌ويژه، روحانيان اهل تسنن، تلاش‌هاي چشمگيري به‌منظور كمك به مردم مستضعف انجام شد و عناصر ضد‌انقلاب از منطقه رانده شدند، هيچ‌كدام از اين كوشش‌ها به حل ريشه‌اي مشكلات كردستان نينجاميد، تا اينكه ضرورت تشكيل قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) در وهلة اول به‌عنوان يك ستاد هماهنگ‌كنندة عمليات نظامي و در وهلة دوم به‌عنوان يك ارگان بررسي‌كنندة ريشه‌اي موضوعات كردستان احساس شد.(43)
گزارش - 167
شيخ عزالدين حسيني كه به‌دليل وضعيت جديد پيش‌آمده و ملاقات با سران جبهة گروه‌هاي مخالف نظام جمهوري اسلامي در خارج كشور، اخيراً به فرانسه رفته است، در مصاحبه‌اي با نشرية لوموند در پاريس گفت: جمهوري اسلامي به بزرگ‌ترين حملة خود درطول 4 سال گذشته عليه كردها دست زده است و از اين حمله، 3 هدف دوركردن كردها از مرز عراق؛ منزوي‌ساختن نيروهاي مقاومت و حمله به عراق ازطريق كردستان را دنبال مي‌كند. وي با اعلام اينكه براي تماس با رهبران مخالف رژيم به پاريس آمده است، اعتراف كرد كه نيروهاي گروه‌هاي معارض، بسياري از مناطق را از دست داده و به قسمت‌هاي كوهستاني عقب‌نشيني كرده‌اند.(44) شيخ عزالدين حسيني همچنين در مصاحبه با نشرية الوطن العربي چاپ پاريس دربارة سفر خود به فرانسه و همچنين محتواي گفت‌وگوهايش با مسعود رجوي گفت: «من براي افشاي رژيم، موقتاً به خارج آمده‌ام و روابط خود را با مجاهدين به‌علت اينكه مسلمان واقعي‌اند، محكم كرده، رجوي را تأييد مي‌كنم. ما قراردادي بين خود امضا كرده‌ايم كه درصورتي‌كه رجوي، رئيس‌جمهور شود، خودمختاري كردها را عملي سازد.»*(45) نشرية رويدادها و تحليل نيز به نقل از راديو امريكا دربارة سفر وي به پاريس نوشت: «عزالدين حسيني كه به‌منظور بحث دربارة خودمختاري كُردها و روشن‌كردن مواضع رجوي و بني‌صدر دراين‌باره وارد پاريس شده است، به تمامي مخالفان جمهوري اسلامي توصيه كرد، باهم متحد شوند.»(46)
گزارش - 168
نشرية رويدادها و تحليل نوشت: حزب دمكرات كردستان ايران با انتشار بيانيه‌اي، اقدامات نظامي ايران به‌منظور آزادسازي مناطق اشغال‌شده به‌دست رژيم عراق را محكوم كرد و از آنچه، آن را عفو عمومي كردستان عراق خواند، استقبال كرد. در بخشي از اين بيانيه آمده است: «حزب دمكرات كردستان ايران، تجاوز ايران به كشور عراق را ... شديداً محكوم مي‌كند. حزب ما، اين تجاوز را كمك مستقيم به اسرائيل به‌منظور تضعيف صفوف كشورهاي عربي و به‌ويژه مردم قهرمان فلسطين و جزئي از نقشة امپرياليسم امريكا در خاورميانه مي‌داند.» در قسمت ديگري از بيانيه اضافه شده است: «حزب دمكرات كردستان ايران، اقدامات صلح‌جويانة دولت عراق را ... تأييد مي‌كند. همچنين از آزادي عموم زندانيان سياسي در عراق و اعلان عفو عمومي درمورد مبارزان كردي كه عليه دولت اسلحه برداشته‌اند، استقبال مي‌كند و اين اقدامات را عامل مؤثري درجهت تقويت جبهة داخلي دربرابر تجاوز رژيم ايران مي‌داند.»(47) صدام نيز در يك اقدام متقابل، در يك مصاحبة تلويزيوني اعلام كرد، چنانچه حزب دمكرات ايران تقاضاي اسلحه و مهمات يا آذوقه از كشور عراق كند، نيازمندي‌هاي آنان را برآورده خواهد كرد.(48)
گزارش - 169
در درگيري ميان نيروهاي امنيتي ايران با گروه‌هاي ضد‌انقلاب، خسارت‌هاي سنگيني به نيروهاي ضد‌انقلاب وارد شد. امروز يك ساختمان در خيابان بهار تهران كه خانة تيمي سازمان مجاهدين خلق (منافقين) بود، شناسايي شد و به محاصرة نيروهاي سپاه و دادستاني انقلاب درآمد، اما قبل از ورود نيروهاي امنيتي به داخل خانه، يكي از اعضاي سازمان با خوردن قرص سيانور اقدام به خودكشي كرد و 4 عضو ديگر دستگير شدند.(49) در خيابان سلسبيل تهران نيز يكي از عناصر سازمان كه شناسايي شده بود، در درگيري با نيروهاي امنيتي كشته شد.(50) در خيابان گرگان شهر تهران هم 2 نفر از عناصر مسلح سازمان در محل قرار، شناسايي و دستگير شدند و يك نفر ديگر از اعضا نيز در خانة تيمي به دام افتاد.(51) در خيابان خوش تهران، يكي از اعضاي سازمان با لباس مبدل نيروهاي كميته، به منزل يكي از افسران ارتش وارد شد و با سرقت يك تفنگ و مجروح‌كردن فرزند خانواده، از محل گريخت. وي با تعقيب نيروهاي كميته، در چهارراه خوش، محاصره و دستگير شد. از نامبرده يك عدد نارنجك جنگي به دست آمد.(52) امروز همچنين مخفيگاه يك نفر از افراد اصلي و عملياتي سازمان در شاهين‌‌شهر استان اصفهان كه مسئول به شهادت‌رساندن 3 تن از نيروهاي سپاه بود و از زندان گريخته بود، شناسايي شد و به محاصرة نيروهاي امنيتي درآمد. با آغاز محاصره، وي به‌سوي نيروهاي امنيتي تيراندازي كرد و پس از چند دقيقه، مورد اصابت گلوله قرار گرفت و كشته شد.(53) در اصفهان و با تلاش نيروهاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، 15 تن از عناصر فعال سازمان دستگير شدند در ميان آنان، يكي از اعضاي سازمان كه از زنداني در جنوب كشور فرار كرده بود، به چشم مي‌خورد.(54) در قائم‌شهر نيز درپي اجراي طرح مالك و مستأجر، يك خانة تيمي شناسايي شد و يكي از عناصر فعال سازمان مجاهدين خلق (منافقين) كه قبلاً در شهرهاي ساري و بابل فعاليت داشت، دستگير شد. در اين خانه تعدادي اسناد درون‌سازماني و وسايل تكثير به دست آمد.(55) در شهر گچساران در استان خوزستان، 4 نفر از عناصر سازمان چريك‌هاي فدايي خلق شاخة اقليت دستگير شدند.(56) در خيابان ابوسعيد تهران نيز يكي از اعضاي سازمان پيكار شناسايي و دستگير شد.(57)
گزارش - 170
يك نشرية داخلي سپاه، از تلاش‌هاي سازمان مجاهدين خلق (منافقين) براي جلب حمايت بين‌المللي خبر داد. اين نشريه نوشت: به‌دنبال ملاقات‌هاي پي‌درپي كه از مدت‌ها قبل، بين سازمان با برخي نمايندگان حزب سوسياليست ايتاليا انجام شده است، اين حزب با انتشار بيانيه‌اي، حمايت خود را از شوراي ملي مقاومت* در فرانسه اعلام و جمهوري اسلامي ايران را به‌عنوان يك رژيم ناقض حقوق‌بشر و جنگ‌طلب محكوم كرد. در قسمتي از اين بيانيه آمده است:«حزب سوسياليست، مراتب همبستگي و علاقة خود را به شوراي ملي مقاومت ايران كه مهم‌ترين ارگان دمكرات مخالف رژيم تهران است، اعلام مي‌دارد.» يادآوري مي‌شود، اين حزب كه از احزاب سوسياليستي اروپايي است، باتوجه‌به قدرت سياسي‌اش بسياري از كرسي‌هاي نمايندگان ايتاليا را در اين دوره به خود اختصاص داده است.(58)
گزارش - 171
عمليات محرم و آزادسازي ارتفاعات مرزي متعلق به ايران كه از ابتداي جنگ در تصرف ارتش عراق بود، در اكثر رسانه‌هاي منطقه و جهان انعكاس يافت. البته اين خبرگزاري‌ها، عمدتاً اخبار مربوط را به نقل از منابع نظامي و راديوهاي ايران و عراق نقل كردند و گزارش خبرگزاري‌هاي غربي نيز لحن جانب‌دارانه از مواضع عراق داشت، ازجمله خبرگزاري يونايتدپرس از لندن گزارش داد: آخرين تهاجم ايران به داخل خاك عراق، نيروهاي صدام حسين را به‌سمت يك موضع دفاعي‌تر سوق داد و اين امر بي‌آنكه از عدم آمادگي نظامي عراق حكايت كند، بيان‌كنندة يك نياز سياسي است. اين تهاجم، سومين حملة مهم ايران به عراق از ژوئيه محسوب مي‌شود كه صدام حسين در واكنش به آن به نيروهايش دستور داد قسمت عمدة زمين‌هاي اشغال‌شدة ايران درطول جنگ را تخليه كنند و به مرزهاي بين‌المللي بازگردند.(59) خبرگزاري رويتر از بيروت نيز با انعكاس بخشي از اخبار مربوط به اطلاعيه‌هاي نظامي ايران و عراق، آورده است: عراق اين موضوع را كه ايراني‌ها سرگرم جنگ در داخل خاك آن كشور مي‌باشند، تكذيب كرد. لطيف نصيف جاسم وزير اطلاعات عراق، در بغداد گفت: تهران همواره ادعاهاي زيادي به‌دنبال هريك از كوشش‌هاي ناموفق خود براي عبور از مرز داشته است. ديپلمات‌هاي عرب گفتند هرچند عراق اعلام كرده بود نيروهايش را تا مرز بين‌المللي عقب برده است، هنوز برخي از زمين‌هاي مورد اختلاف مرزي را كه قبلاً در دست ايراني‌ها بوده است، در تصرف خود دارد.(60)
گزارش - 172
انتشار يك مصاحبه و چاپ يك مقالة تحليلي از جنگ ايران و عراق، بيان‌كنندة حساسيت رسانه‌هاي عمومي بين‌المللي دربارة آيندة جنگ است، به‌ويژه آنكه يكي از متخصصان مطالعات راهبردي مدعي شده است كه ايران، زماني تن به مصالحه خواهد داد كه شرايط و اوضاع داخلي‌اش ايجاب كند. فرد هاليدي معتقد است، سرانجام آنها (رهبران ايران) با راه‌حلي موافقت خواهند كرد كه چندان هم به نفعشان نخواهد بود. فرد هاليدي كه از تحليل‌گران سياسي و نظامي است و جزئيات جنگ عراق و ايران را به‌طور منظم پيگيري مي‌كند، در مصاحبه با بي‌بي‌سي و در پاسخ به اين سؤال كه «آيا هدف ايران از حملة شب گذشته، براي عقب‌راندن خطوط دفاعي نيروهاي عراقي بوده است و يا اينكه به‌منظور تحت فشار سياسي قراردادن رهبران عراق صورت گرفته است؟» گفت: «رهبران ايران، خواستار پيروزي‌اند و به نظر برخي از آنان، احتمالاً دستيابي به چنين موفقيتي امكان‌پذير است، اما به نظر من، اغلب آنان قبول كرده‌اند كه رژيم صدام حسين سقوط نخواهد كرد و ارتش عراق نيز متلاشي نخواهد شد و درنتيجه رهبران ايران اكنون دو هدف محدودتر پيش رو دارند: اول تقويت هرچه بيشتر موضع ايران براي شركت در مذاكرات است [كه] تحقق اين هدف مستلزم تضعيف بيشتر عراق [و] احتمالاً ازطريق استقرار توپخانه‌هاي ايران در شعاع شهرها و چاه‌هاي نفت عراق است؛ دوم آنكه رهبران ايران بايد به مردم ايران اطمينان خاطر بدهند كه ادامة نبرد هنوز هم ضروري است، زيرا هنگامي كه نيروهاي ايران وارد خاك عراق شوند، همان‌طوركه در ماه ژوئية گذشته اتفاق افتاد، پشتيباني مردم ايران از اقدام دولت يعني ادامة جنگ عليه عراق، قطعاً كاهش خواهد يافت.» هاليدي دربارة احتمال موفقيت گروه‌هاي ميانجي براي برقراري صلح ميان ايران و عراق كه پيشنهادها‌يشان ازسوي رهبران ايران رد شده است، اظهاركرد: «روية ايران درمورد انجام مذاكره براي پايان جنگ، درحال‌حاضر تقريباً مشابه سياست دولت ايران در قبال گروگان‌هاي امريكايي است. به‌عبارت‌ديگر، رهبران ايران حاضر به مذاكره‌اند، هرچند كه در مذاكراتشان انعطاف‌پذير به نظر نيايند، [ولي] هنگامي كه شرايط و اوضاع داخلي كشور ايجاب كند، آنها حاضر به مصالحه خواهند شد و اگر ماجراي گروگان‌هاي سفارت امريكا را معيار قرار دهيم باتوجه‌به تجارب قبلي بايد گفت كه سرانجام آنها با راه‌حلي موافقت خواهند كرد كه چندان هم به نفعشان نخواهد بود. چه‌بسا شرايط سنگيني را كه رهبران ايران اين‌گونه تعيين كردند، بالاخره خود، آن را ناديده بگيرند.»(61) راديو بي‌بي‌سي امروز همچنين مقالة روزنامة گاردين را دربارة جنگ ايران و عراق پخش كرد كه پيش از انتشار خبر عمليات محرم به چاپ رسيده است. نويسندة اين مقاله به نقل از كارشناسان امور نظامي لندن مي‌نويسد: «ابتكار عمل در جبهه‌هاي جنگ، در دست ايران است و عامل تعيين‌كننده درحال‌حاضر، نزديك‌شدن فصل باران‌هاي موسمي در منطقة جنوبي مرز بين دو كشور خواهد بود كه دشت‌هاي لم‌يزرع اطراف شهر عراقي بصره را به باتلاق تبديل خواهد كرد.» در ادامة اين مقاله آمده است: «[كارشناسان امور نظامي معتقدند] يك حمله در چند جبهه ازطرف ايران، مي‌تواند قابليت رزمي ارتش عراق را كه داراي تعداد كمتري نيروست، كاهش دهد؛ به‌ويژه باتوجه‌به اين موضوع كه احتمالاً بيشتر نيروهاي عراقي در مواضع تدافعي مستقر شده‌اند كه در عمل، قابليت نقل‌وانتقال واحدها را كاهش مي‌دهد. از سوي ديگر، عراق از برتري هوايي برخوردار است و علت عمدة آن، تحويل‌گرفتن جنگنده‌هاي تازه از شوروي و فرانسه است، [اما] ايران براي تهية قطعات يدكي جنگنده‌هاي امريكايي نيروي هوايي خود با مشكل روبه‌روست و بيشتر واحدهاي تحت خدمت اين نيرو نيز در حوالي جزيرة خارك مستقر هستند.»(62)
گزارش - 173
حجتالاسلام هاشمي رفسنجاني رئيس مجلس شوراي اسلامي، در سخنان پيش از دستور جلسة امروز مجلس دربارة عمليات محرم و توفيقات حاصل از آن گفت: «به لطف خداوند، ديشب رزمندگان قهرمان جمهوري اسلامي ايران، عمليات مفصل و وسيعي به نام "محرم" و با رمز "يا زينب" ـ دختر عظيم‌الشأن اميرالمؤمنين(ع) ـ در جبهة مركزي انجام دادند كه به‌طوركامل موفقيت‌آميز بود و همة اهداف عمليات، تا اولين لحظات صبح امروز تأمين شده است. [در اين عمليات]، منطقة بسيار وسيعي از فكه تا دهلران به طول 50 كيلومتر و به عمق‌هاي مختلف از 10 تا 15 كيلومتر كه ارتفاعات سوق‌الجيشي با معبرهاي مهم نظامي و پايگاه‌هاي حساس مرزي [در آن واقع شده است] از دست دشمن بيرون آمد و اينجا يكي از دروغ‌هاي بسيار بزرگ صدام و حاميانش روشن شد كه مي‌گفتند از خاك ما بيرون رفته‌اند.* ما از خبرنگاران خارجي مي‌خواهيم كه بروند و ببينند درهمين عمليات كوتاه‌مدت، بيش از 500 كيلومتر از خاك ما، آن هم در نقطه‌هاي حساس مرزي، از دست دشمن گرفته شده كه [اين] نشان دروغ‌گويي صدام و همة بوق‌هاي استعماري است كه در خدمت صدام بوده‌اند و ازطرفي [نادرست‌بودن] حرف‌هايي كه اين روزها به نام صلح‌طلبي و ازطريق علم‌كردن حركت‌هاي مرموزي به نام ميانجيگري مطرح مي‌كنند. ما از دنياي مستضعفان، از كساني كه حاضرند با انصاف قضاوت كنند، مي‌خواهيم ببينند ايران چگونه از حقش دفاع مي‌كند. حرف‌هاي ما روشن و بدون ابهام است، تهديدهاي توخالي كه ما را جدي‌تر مي‌كند، نشان داد كه [اين تهديدها] بي‌اثر است. غوغاي تبليغاتي در روحية رزمندگان ما كوچك‌ترين اثري ندارد، بلكه آنها را جدي‌تر مي‌كند. دست از تهديدها بردارند و تسليم حق بشوند. با يك حملة سريع و كوتاه، وقتي كه اين‌گونه فتحي به دست مي‌آيد و جادة عظيم تداركاتي در پشت مرزهاي ما امروز در تيررس مستقيم نيروهاي ما كه در ارتفاعات مرزي خودمان مستقر هستند، قرار گرفته، باتوجه‌به شرايط جاري ما بازهم به دنيا اعلام مي‌كنيم، جمهوري اسلامي ماجراجو نيست. صلح را بيش از هر كشوري مي‌خواهد، اما حاضر نيست كه از حقوقش صرف‌نظر بكند. همان‌طوركه اول گفتيم، صدام را متجاوز و ياغي مي‌دانيم. براي ما صلح با صدام معني ندارد. تا صدام هست، كلمة صلح را به كار نبريد. اگر حقوق ما را بپردازند، آنچه كه مطرح است متاركة جنگ است و آن هم درصورتي است كه در شرايطي باشيم كه تمام حقوق مستضعفين منطقه و مخصوصاً ملت عراق تأمين شده باشد.»(63) آقاي هاشمي افزود: «روي‌هم‌رفته، ما از عملياتي كه ديشب اجرا شد، بسيار خوشحاليم و از رزمندگان ممنونيم و ملت عظيم‌الشأن و رهبر ما و نمايندگان مردم، براي اين رزمندگان قهرمان دعا مي‌كنند و اينها هميشه در اين مدت، پشتوانة جمهوري اسلامي و ماية نشاط و دلگرمي مسئولان و مردم بوده‌اند.»(64)
گزارش - 174
رؤسا و دبيران شوراهاي برنامه‌ريزي وزارتخانه‌ها و استان‌هاي كشور، به همراه دكتر بانكي وزير مشاور و سرپرست سازمان برنامه و بودجه، عصر امروز با حجتالاسلام هاشمي رفسنجاني رئيس مجلس شوراي اسلامي، ديدار كردند. در اين ديدار، رئيس مجلس با ضرورت برنامه‌ريزي در امور كشور گفت: «ما داعيه داريم كه مي‌خواهيم در ايران الگو بسازيم تا در منطقه و دنيا براي مستضعفين راه جديدي را باز كرده باشيم و براين‌اساس، بر روي كار برنامه‌ريزان بسيار حساب باز مي‌كنيم، چون نيروهاي مخلص دنيا تا يك مرحله‌اي با شعار و حماسه، جذب انقلاب مي‌شوند، اما بعد از گذشت چند سال، دنيا محصول كار ما را در نظر مي‌گيرد و ما در مراحل بعدي بايد حساب پس بدهيم. [...] ما امروز اگر به مردم مي‌گوييم كه محروميت را به‌خاطر انقلاب تحمل كنيد، اين فقط در سطح موقت و محدود و در اين حد كه ما در دوران تخريب و انتقال رژيم گذشته و پايه‌ريزي جامعة آينده هستيم، قابل‌قبول است. اين حرف منطقي را مردم مي‌فهمند، ولي كسي كه نتوانسته است آينده‌اي بهتر از گذشته بسازد، حق نيست مردم را گول بزند. ما در ده سال آينده نمي‌توانيم به مردم بگوييم كه سدها مهار نشده و آب‌ها هدر مي‌رود و آب نداريم. ما مي‌دانيم كه هرچه‌قدر هم جمعيت ما رشد كند، خاك ايران ظرفيت تحمل جمعيتي بيش از دو برابر جمعيت موجود، آن هم با برخورداري از رفاه و آسودگي بسيار را هم دارد.» هاشمي رفسنجاني افزود: «ما در ايران انسان‌هاي خوش‌فكر، زحمت‌كش و نجيبي داريم. عده‌اي ممكن است در ابتدا با انقلاب تفاهم نداشته باشند، اما وقتي ديدند راه درستي طي مي‌شود و قانع شدند كه كساني كه حكومت مي‌كنند قصد تحميل چيزي را بر مردم ندارند، تغيير موضع داده و خدمت خواهند كرد.» وي سپس خطاب به برنامه‌ريزان كشور گفت: «شما همة ابزار برنامه‌ريزي را داريد. مردم در آماردادن با شما همكاري كردند و مجلس، آمادة رسيدگي است و دولت نيز با شما هماهنگ است و ما مطمئن هستيم در مرحلة اجرا، مردم با ما همكاري مي‌كنند. در اين كشور حتي پولدارها‌يشان طبع سرمايه‌داران غربي را ندارند و اسلام، آنها را وادار مي‌كند كه مقدار زيادي از سرماية خود را براي جامعه خرج كنند و همان‌ها نيز مي‌توانند در خدمت برنامة شما قرار گيرند. اينها به ما نويد مي‌دهد كه اگر برنامة درستي به جامعه عرضه شود، مي‌توان اميدوار بود كه 5 تا 10 سال آينده، ثمرات تلاشمان را ببينيم.» آقاي هاشمي در پايان باتوجه‌به پيروزي عمليات محرم اظهار كرد: «امروز رزمندگان سلحشور، ما را خوشحال كردند. بچه‌هاي ما دركوه‌ها و زير باران و آن شرايط سخت جنگ، جان مي‌دهند كه ما و شما در داخل كار كنيم و اين مملكت را بسازيم. ما بايد قدرداني كنيم و فرصت را مغتنم بشماريم و كار كنيم.»(65)
گزارش - 175
نمايندة مردم تهران در مجلس شوراي اسلامي و نمايندة امام در امور حج و سرپرست زائران ايراني، پس از يك دوره بازديد و حضور در جبهه‌هاي جنگ، گفت‌وگويي اختصاصي با روزنامة كيهان انجام داد. حجتالاسلام موسوي خوئيني‌ها در اين گفت‌وگو دربارة وضعيت نيروهاي خودي در جبهه‌ها گفت: نكتة بسيار مهم در جبهه‌ها، تلفيق و ادغام نيروهاي سپاه و ارتش و بسيج بود كه در فتح خرمشهر هم وجود داشت، اما به اين اندازه نبود؛ يعني از قرارگاه تا خط مقدم جبهه، درهمة مراحل، سپاه و ارتش باهم عمل مي‌كردند؛ در طراحي نقشه‌هاي جنگ و اجرا باهم بودند و اين از نعمت‌هاي الهي است و برادران ارتش و سپاه اهميت آن را درك و از تجربيات يكديگر استفاده كردند و خود برادران هم يكي از علل موفقيت‌هاي اخيرشان در جبهة مندلي را همين هماهنگي و اشتراك در كار مي‌دانستند. نمايندة امام دربارة مباحث صلح اظهار كرد: ازنظر ديپلماسي در دنيا بايد اين واقعيت را بگوييم كه ما از ابتدا دنبال جنگ نبوديم و جنگ را هم شروع نكرديم و باوجود آنكه بسياري از همسايگان، بعد از پيروزي انقلاب رفتار دوستانه‌اي با ما نداشتند، جمهوري اسلامي ايران بنا ندارد كه در امور داخلي آنها دخالت كند، ولي اين جنگ را آنها شروع كردند. ما هميشه زندگي درحالت صلح را ترجيح مي‌دهيم، اما اگر كسي بخواهد به ايران و انقلاب تجاوز كند، مجازاتش همان است كه صدام ديده است. وي همچنين دربارة اعلام پذيرش صلح ازسوي عراق گفت: صدام براي اينكه در افكار عمومي، جنگ‌طلب و متجاوز معرفي نشود، بلكه فردي معرفي گردد كه مورد حمله واقع شده است، مي‌گويد كه ما طرف‌دار صلح هستيم. از طرف ديگر، حكومت عراق چون اساساً خود را در مخاطره مي‌بيند، طرف‌دار صلح شده است. صدام اگر قدرت نظامي اول جنگ را داشت، هرگز از صلح صحبت نمي‌كرد، ولي ادعاي صلح در شرايطي است كه صلح به نفع متجاوز تمام خواهد شد، درحالي‌كه ارتش عراق هنوز هم در بعضي نقاط در خاك ايران حضور دارد. بنابراين، صلح معنايي ندارد. امروز صدام، هم فرياد "قادسيه" سر داده است و هم اعلام صلح‌طلبي مي‌كند. شرايط ما حداقل چيزي است كه ما مي‌خواهيم. اگر اين شرايط پذيرفته شود، ما ديگر جنگ نداريم. اصلاً جنگ صدام تمام مي‌شود، اما اگر متجاوز در خاك ما باشد خسارت نپردازد، تنبيه هم نشود، موضوع جنگ وجود دارد. اين چيزي نيست كه ما بگوييم، اگر مسئولان هم بگويند ما متجاوز را بخشيديم، مردم به مسئولان اجازه نمي‌دهند چنين تصميمي بگيرند. چون تصميم‌گيري با مردم است و اين هم شرايط بسيار منطقي است و حداقل چيزي است كه يك مظلوم مي‌خواهد انجام شود.(66)
گزارش - 176
ايران از پذيرفتن سفير جديد فرانسه در ايران خودداري كرد. درپي اعلام اين تصميم، صبح امروز وزارت امور خارجه با احضار كاردار فرانسه در تهران، دلايل نپذيرفتن سفير جديد فرانسه را به اطلاع وي رساند. وزارت خارجة جمهوري اسلامي، دليل اين تصميم را حمايت دولت فرانسه از تروريست‌ها، به‌ويژه سازمان مجاهدين خلق (منافقين) و پناه‌دادن به سران سازمان اعلام كرد. وزارت خارجه تأكيد كرد: تا زماني كه اين روحية خصمانه ازطرف دولت فرانسه دربارة ملت مسلمان ايران ادامه داشته باشد و خاك آن كشور لانه‌اي براي تروريست‌هاي منافق كه بزرگ‌ترين جنايات را در ايران مرتكب شده و پاك‌ترين افراد ملت را به شهادت رسانده‌اند، باشد، روابط سياسي دو كشور ارتقا نخواهد يافت.(67) اقدام ايران در نپذيرفتن سفير فرانسه، بازتاب وسيع و گسترده‌اي در رسانه‌هاي جمعي كشورهاي غربي داشت؛ ازجمله راديو بي‌بي‌سي دراين‌باره گزارش داد: دولت ايران اعلام كرده است كه سفير جديد فرانسه را نمي‌پذيرد و خبرگزاري ايران اعلام كرده است كه اين تصميم به‌دليل حمايت فرانسه از تروريست‌هاي ضد‌انقلاب در ايران، اتخاذ شده است. خبرنگاران اظهار مي‌كنند كه اين، نشانه‌اي از حضور بني‌صدر رئيس‌جمهور اسبق ايران و مسعود رجوي رهبر سازمان مجاهدين خلق در پاريس است.(68) اين راديو در تحليل ديگري به نقل از سخنگوي وزارت خارجة فرانسه اعلام كرد: فرانسه براي روابط خود با ايران، اهميت بسياري قائل است و درواقع، روابط دو كشور به‌طوركلي قطع نشده و درحال‌حاضر، كاردار سفارت فرانسه در تهران مسئول انجام امور سفارتخانه است.(69) روزنامة لوموند چاپ فرانسه نيز در واكنش به اين تصميم دولت ايران در مقاله‌اي با عنوان "تهران عدم پذيرش سفير جديد فرانسه را در حمايتي كه پاريس از ضد(انقلابيون) مي‌كند، توجيه مي‌كند"، نوشت: تهران امروز با ارسال يادداشتي به فرانسه، نپذيرفتن سفير جديد، آقاي "ژوزف پائولي" را كه خبر آن در روزنامة رسمي مورخ 31 اكتبر انتشار يافته بود، اعلام كرد. اين روزنامه سپس با يادآوري قسمتي از اطلاعية ايران آورده است: سفير سابق فرانسه پس از تظاهرات ضد‌فرانسوي در تهران كه اعتراضي به فعاليت‌هاي پناهندگان ايران در فرانسه (بني‌صدر و رجوي) بود، در تاريخ اوت 1981 (مرداد ـ شهريور 1360) به فرانسه فراخوانده شد. سوءقصدي كه اخيراً به كشته‌شدن آيت‌الله اشرفي اصفهاني انجاميد، سبب شد تا مجدداً حمله‌هايي عليه فرانسه آغاز شود و اقداماتي معترضانه ضد‌دولت فرانسه انجام گيرد.(70) خبرگزاري فرانسه از پاريس هم اين اقدام را گام ديگري در روند تيرگي روابط دو كشور خواند و با اشاره به روابط خوب ايران با فرانسه در ماه‌هاي قبل از انقلاب، به‌ويژه زمان حضور امام در "نوفل لوشاتو"، سير وخيم‌شدن روابط ايران و فرانسه را به سه مرحله تقسيم كرد: 1. اقامت شاپور بختيار در فرانسه؛ 2. تحويل هواپيماهاي جنگي ميراژ به عراق در بحبوحة جنگ عراق و ايران؛ 3. پناهندگي بني‌صدر و رجوي به اين كشور در تابستان 1360. اين خبرگزاري افزود: بحران ميان دو كشور در اواسط تابستان 1360 به اوج خود رسيد و فرانسوا ميتران رئيس‌جمهور، تصميم به تخلية همة فرانسويان از ايران گرفت. آخرين سفير فرانسه (گي ژورژي)، اواسط مرداد به پاريس فراخوانده شده بود و ايران نيز به‌نوبة خود، از وي خواست تا ظرف 3 روز ايران را ترك كند، زيرا فرانسه به خواست ايران براي استرداد دو تروريست، يعني بني‌صدر و رجوي، پاسخ مثبت نداده بود. از آن پس، فرانسه در ايران سفير نداشت. خبرگزاري فرانسه با اشاره به سخنان سخنگوي وزارت امور خارجة فرانسه به توافق قبلي تهران دربارة اعزام "پائولي" به‌عنوان سفير، اعلام كرد: به عقيدة ناظران، به نظر مي‌رسد دولت ايران در آخرين لحظات، تصميم به نپذيرفتن سفير جديد فرانسه گرفته است.(71)
گزارش - 177
باوجود مواضع مسئولان ايران دربارة صلح و نپذيرفتن پيشنهادهاي تكراري هيئت‌هاي اعزامي به ايران ازجمله هيئت صلح كنفرانس اسلامي و...، تبليغات سياسي دراين‌زمينه همچنان ادامه دارد. ملك فهد پادشاه عربستان، در مصاحبه‌اي با راديو رياض، به مقايسة برخورد ايران و عراق با مقولة جنگ و صلح پرداخت و اظهار كرد: وقتي از عراق سخن مي‌گويم، درواقع مي‌دانم كه اين كشور خواستار صلح است و مي‌خواهد به جنگ پايان دهد، اما ايران با اين امر مخالفت مي‌كند. من تكرار مي‌كنم شايد ايران درك كند كه صلح بهتر از جنگ است.(72) راديو عراق نيز با ارائة تحليلي، ضمن عربي‌خواندن جنگ، از رهبران كشورهاي عربي خواست تا تصميمات كنفرانس فاس (مراكش) را دربارة جنگ عراق و ايران، اجرا كنند. اين راديو اضافه كرد: درحقيقت، اين جنگ عراق و ايران نيست، بلكه جنگ عرب و فارس است. اين جنگ نه‌تنها عراق را تهديد مي‌كند، بلكه منطقة خليج‌فارس و جزيرة‌العرب را به خطر انداخته است و هدف ايران از به‌راه‌انداختن جنگ! خنثي‌كردن نقش عراق در جنگ قومي با صهيونيست بوده است.(73) راديو فرانسه با اعلام خبر تهية دستور مذاكرات برگزاري نشست وزيران خارجة كشورهاي شوراي همكاري خليج‌فارس در دهم آذرماه گفت: ناظران سياسي اظهار كردند كه حملة اخير ايران به نيروهاي عراقي نيز در مذاكرات وزيران شوراي همكاري خليج (فارس) بررسي شده است.(74) از سوي ديگر، مواضع ايران در نشريات سوريه نيز بازتاب داشت و روزنامة البعث در شمارة امروز خود با درج مطلبي تحت عنوان "ايران ممكن نيست در جنگ تحميلي از شرايط خود چشم بپوشد"، نوشت: هيئت صلح كنفرانس اسلامي براي پايان دادن به جنگ، پيشنهاد جديدي نداشته، بلكه سبب تشويق بيشتر صدام در ادامة جنگ و تجاوزش عليه جمهوري اسلامي ايران و همچنين خودداري حكومت بغداد از رعايت حقوق مشروع ايران شده است.(75)
گزارش - 178
روزنامة اطلاعات در سرمقالة امروز خود با عنوان "در حاشية پيام رئيس‌جمهور به آقاي سكوتوره"، به دلايل مخالفت ايران با پيشنهاد اخير هيئت صلح سازمان كنفرانس اسلامي پرداخت. تلاش نظام بين‌الملل، به‌ويژه امريكا، براي گشودن جبهة سياسي جديد؛ تكرار پيشنهادهاي غير‌قابل‌قبول براي ايران؛ تمايل شديد براي تقويت جنبه‌هاي سياسي ـ نظامي حكومت عراق و ناكام‌گذاشتن هرگونه تلاش براي تضعيف وجهة سياسي ايران در افكار عمومي جهاني، از دلايلي است كه در اين مقاله به آنها اشاره شده است قسمت‌هايي از اين مطلب بدين شرح است: «نامة آقاي رئيس‌جمهور به احمد سكوتوره رئيس‌جمهور گينه و رئيس هيئت صلح كنفرانس اسلامي، بالاخره "گره كور" هيئت‌هاي صلح را باز كرده و دعوت آنان را رد نمود [...] واقعيت امر هيئت‌هاي صلح اين است [كه] امريكا و صدام تلاش مي‌كنند در صحنة سياسي، جمهوري اسلامي ايران را "جنگ‌طلب" معرفي كرده و لذا افكار جهاني را براي هرگونه تعرض سياسي و نظامي عليه ايران آماده نمايند و درعين‌حال، با حجم سنگين تبليغات جهاني، مردم مظلوم و ستم‌ديدة دنيا را نسبت به ايران بدبين كنند. امريكا دقيقاً از زماني اين جبهه را عليه ايران باز كرد كه ديد صدام در جنگ و در جبهة نظامي، كاري از پيش نبرد و نتوانست شعله‌هاي فروزان اين انقلاب را با تحميل جنگ، خاموش گرداند. امريكا كه از عدم پيروزي صدام و بلكه شكست اين رژيم، منافع خود را بيش‌ازپيش در مخاطره مي‌ديد، با بازكردن جبهه‌اي جديد، تلاش كرد به هرنوع كمك‌هاي نظامي و اقتصادي به صدام ازجانب رژيم‌هاي مرتجع عرب و ديگر قدرت‌هاي جهاني مشروعيت بخشد و لذا از اينجا بود كه كبوتران صلح بر فراز بغداد و تهران به پرواز درآمدند، ولي از آنجا كه هدف آنها مشخص و از قبل تعيين‌شده بود و مي‌دانستند بايد حامل چه طرحي باشند و چه بگويند كه صدام و منافع امريكا را حفظ كند، هر دفعه دست از پا درازتر از دفعة پيش، به نزد ارباب رفته، گزارش كار خود را تقديم كردند. به تصريح آقاي آيت‌الله خامنه‌اي، [در] هيچ‌كدام از طرح‌هاي ارائه‌شده نه‌تنها نكتة جديدي كه در آن "از حقوق حقه و مسلم ملت انقلابي ايران" سخني به ميان آمده باشد، ملاحظه نگرديد، بلكه اين هيئت‌ها با آمدوشدهاي مرتب و پي‌درپي خود و اعلان اينكه در اين سفر طرح جديدي ارائه گرديده، افكار عمومي جهان را به اين سمت كشاندند كه چرا جمهوري اسلامي ايران از پيشنهادهاي هيئت‌هاي صلح استقبال نمي‌كند و چرا به جنگ ادامه مي‌دهد. درحالي‌كه باز به تصريح رئيس‌جمهور كه يقيناً ساعت‌ها با اين هيئت‌ها به بحث و گفت‌وگو پرداخته، خود جناب سكوتوره و ديگر اعضاي اين هيئت و ديگر هيئت‌ها، در صحت اين نكته شك نكرده‌اند كه رژيم بغداد، آغازگر جنگ و مسئول حمله به مرزهاي جمهوري اسلامي ايران بوده است.»(76)
گزارش - 179
رونالد ريگان رئيس‌جمهوري امريكا، در آستانة سالگرد تسخير لانة جاسوسي امريكا در تهران، حالت فوق‌العاده در روابط با ايران را كه پس از ماجراي گروگان‌گيري آغاز شده بود، به مدت يك سال ديگر تمديد كرد. اين حالت، به‌ويژه شامل روابط مالي ايران با امريكا مي‌شود. راديو كلن با اعلام اين خبر افزود: رئيس‌جمهور امريكا در گزارشي به كنگرة اين كشور يادآور شده كه دادگاه رسيدگي به دعاوي امريكا و ايران بعد از 444 روز اشغال سفارت امريكا در تهران، دستور پرداخت 6/7 ميليون دلار به شاكيان امريكايي را صادر كرده است. ريگان مي‌افزايد، اين دادگاه دربارة چند هزار ادعاي ديگر، هنوز بايد نظر خود را اعلام كند.(77)
گزارش - 180
با گسترش روابط امريكا با عراق و سرازيرشدن تسليحات غربي به اين كشور، به‌رغم نبود روابط ديپلماتيك بين دو كشور، سعدون حمادي وزير امور خارجة عراق، در مصاحبه‌اي با مجلة الوطن‌العربي چاپ پاريس، به بهبود روابط اين كشور با امريكا اشاره و از نزديك‌شدن اين كشور به غرب و توسعة آن استقبال كرد. به‌نوشتة شمارة امروز روزنامة كيهان، وي در پاسخ به اين سؤال كه «بين صدام حسين و ريگان و مابين شما [حمادي] و هيگ پيام‌‌هايي به مناسبت اعياد ردوبدل شده است، اين مسئله را چگونه ارزيابي مي‌كنيد؟» گفت: «روابط بين دو كشور بهتر شده است و اين اولين باري نيست كه ما تلگراف‌هاي تبريك براي يكديگر مي‌فرستيم. بايد بگويم كه من سابقاً با سايروس ونس [وزير خارجة دولت كارتر] ملاقات كردم و در پاريس نيز با كيسينجر [وزير خارجة اسبق امريكا] و هيگ، نشست‌هايي داشته‌ام و اغلب اوقات با شولتز وزير امور خارجة امريكا ملاقات دارم. تعداد زيادي هيئت‌هاي امريكايي به بغداد آمدند و ما از آنها استقبال كرديم و تلگراف‌هاي تبريك بين مسئولان امريكا و عراق در فعاليت‌ها همچنان ردوبدل مي‌شود و بدون شك، يك نوع بهبود روابط بين عراق و اداره‌كنندگان امريكا روي داده است. هنگامي كه يك مسئول امريكايي از من بخواهد كه با او ديدار كنم، بي‌درنگ مي‌پذيرم و هنگامي كه بخواهند به عراق بيايند، از آنها استقبال مي‌كنم.»(78)
گزارش - 181
روزنامة اطلاعات امروز به نقل از واحد مركزي خبر نوشت: معمر قذافي رهبر ليبي، اعلام كرد كه امين جُميَّل (رئيس‌جمهور لبنان)، نمايندة ملت لبنان نيست. وي گفت: امين جميل رئيس‌جمهوري لبنان، يك رئيس دولت غير‌قانوني است و نمايندة ملت لبنان نمي‌باشد، زيرا انتخاب او درحالي انجام شد كه لبنان، تحت اشغال رژيم صهيونيستي بود. سرهنگ قذافي در مصاحبه‌اي گفت: صلح فقط هنگامي در لبنان برقرار خواهد شد كه اين كشور، استقلال خود را بازيابد و نيروهاي صهيونيستي از آن خارج شوند. وي افزود: پس از آنكه ملت لبنان، آزادي خود را به دست آورد، رئيس‌جمهور خود را كه نمايندة ملت لبنان باشد، انتخاب خواهد كرد. قذافي گفت: امين جميل برخلاف ميل مردم و درحالي‌كه لبنان در اشغال رژيم صهيونيستي بود، انتخاب شده و ازاين‌رو جنبة قانوني‌بودن خود را از دست داده است. او مخالف دست‌كم نيمي از ملت لبنان است، به همين جهت نمايندة تمام ملت خويش نمي‌باشد.(79)
ضميمه گزارش158: تشريح اقدامات مهندسي عراق براي حفظ مواضع خود در منطقة عملياتي محرم اقدامات مهندسي عراق براي حفظ مناطق تحت اشغال و پيچيدگي اين اقدامات باتوجه‌به رده‌هاي مختلف موانع درنظر گرفته‌شده، حاكي‌از عزم راسخ اين حكومت براي حفظ مناطق اشغالي بود كه با سخت‌كوشي و كارداني نيروهاي خودي، بي‌نتيجه ماند. منابع گوناگون، دربارة تشريح اين اقدامات، مطالبي را درج كرده‌اند كه به بخش‌هايي از آن اشاره مي‌شود. دشمن براي حفظ منطقه و تسلط ديد و تير بر عقبة نيروهاي ما تدابير پدافندي بسياري اتخاذ كرده بود. احداث كانالهاي سراسري از "فكه" تا "نهر عنبر"؛ ايجاد شبكه‌هاي ارتباطي، رابط، مواضع و خاكريزهاي متعدد و متوالي؛ ايجاد شبكة سيم‌خاردار تاشونده؛ ايجاد ميدان‌هاي مختلف مين از 4 تا 30 رديف و سرانجام مين‌گذاري همة مسيرها و آبروها و محل‌هايي كه احتمال عبورومرور نيروها در آنجا وجود داشت، ازجملة اين اقدامات بود. دشمن حتي در ارتفاعات واقع در خاك خود نيز اقدام به مين‌گذاري و ايجاد موانع سيم‌خاردار كرده بود. درواقع همة اقدامات مهندسي فوق، كه حاصل تلاش بيش از چند ماه ارتش عراق و ازنظر موانع و استحكامات، در نوع خود بسيار عالي بود، به‌منظور پدافند از "ارتفاعات حمرين" و در اختيار داشتن آن اتخاذ شده بود. ارتش عراق علاوه‌بر ايجاد موانع، اقدام به احداث سنگرهاي كمين كرده و در محدودة عملياتي محرم، به‌ويژه از نهر عنبر تا چم‌هندي (محدودة عملياتي تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) و تيپ14 امام حسين(ع)) كه زمين تاحدودي هموارتر بود، نيروهاي كمين خود را تا نزديكي رودخانة دويرج جلو كشيده بود.(80) غير‌از موانع طبيعي مانند رودخانة دويرج، چيخواب و وجود شيارها و موانع مصنوعي مانند ميادين مين، سيم‌خاردار، كانال‌ها و كمين‌ها، عراق در بعضي قسمت‌ها يك‌سري لاستيك ماشين را به‌طور منظم و به‌رديف، به‌صورت خوابيده، چيده بود كه پر از مواد منفجره بودند و به‌محض تماس و انفجار يكي از آنها، بقيه منفجر مي‌شدند و آتش مي‌گرفتند كه اين امر سبب هوشياري نيروهاي عراقي و ايجاد ديد مناسب در شب براي فعاليت تيربارهاي آنان مي‌شد.(81) باتوجه‌به اينكه عراق، از زمان آغاز تجاوز به ايران، در اين منطقه از خاك ايران حضور داشت، اقدام به احداث سنگرهاي بسيار محكم و اساسي در منطقه كرده بود. ديوارة اين سنگرها كه به‌طور متوسط، در محدوده‌اي به مساحت 30 متر مربع ساخته شده‌اند، از دو رديف گوني پر از خاك تشكيل شده كه به اندازة 5/1 تا 2 متر در عمق تپه يا شيارهاي منطقه فرو رفته است. در اغلب سنگرهاي اجتماعي دشمن در خط مقدم، بنه‌هاي مهمات در دل خاك ساخته و در هر سنگر، ده‌ها جعبة مهمات از انواع مختلف خمپاره، آر.پي.جي7، نارنجك و ده‌ها سلاح گوناگون به‌طور منظم انباشته شده است. بر روي ديوارهاي جانبي سنگرها، جعبه‌هاي مهمات با نوشته‌هايي به زبان انگليسي و عربي به چشم مي‌خورد كه اسامي كشورهاي امريكا، اردن و عمان بيش از ساير كشورها روي آنها ديده مي‌شود. هر سنگر، ازطريق كانالهاي باريكي كه محل رفت‌وآمد نيروهاي دشمن بوده، با يك متر ارتفاع و 50 سانتي‌متر عرض، به سنگر مجاور متصل است. در چهار طرف سنگرهاي ديد‌باني، در ميان ديواره‌هاي ضخيم سنگر، حفره‌اي با لوله‌هاي فلزي تعبيه شده است كه ديد‌بانان از اين طريق، به‌راحتي به مناطق مجاور خود و مقابل خط، تسلط و ديد داشتند. جدار داخلي سنگر فرماندهان، علاوه‌بر كيسه‌هاي شن، به‌طور يكپارچه از آهن ساخته شده بودند كه ضخامت جدارة اين سنگرها با بيش از يك متر، نفوذناپذير به نظر مي‌آمدند. روي ديواره‌هاي داخلي برخي سنگرها، تصاويري از زنان هنرپيشة عرب و غربي، نصب و سقف سنگرها با ضخامت تقريبي يك متر، به ترتيب از تراورس، آهن‌هاي قطور و ورق‌هاي فلزي و خاك پوشانده شده بود. در مقابل هر سنگر ديد‌باني دشمن، 3 رديف سيم‌خاردار به عرض تقريبي 200 متر قرار داشت كه در فواصل آن، ميدان‌هاي نامنظم مين و تله‌هاي انفجاري تعبيه و حدود 100 متر جلوتر از آنها، خاكريزهايي احداث شده بود. وضعيت عمومي اين موانع و سنگرها به نوعي بود كه نفوذ در آنها بسيار بعيد و غير‌ممكن به نظر مي‌آمد.(82) عراق براي حفظ ارتفاعات منطقه، علاوه‌بر استفاده از سيم‌خاردار چند رديفه كه در هر رديف آن از ميادين مين ضد‌تانك و ضد‌نفر استفاده كرده بود، در مقابل اين موانع ميادين، تله‌هاي منور هم به كار برده بود. نيروهاي عراقي از بيم حملة نيروهاي ايران، روي دامنه‌هاي صعب‌العبور ارتفاعات كه امكان حركت نيروهاي پياده در آن بسيار بعيد و غير‌ممكن به نظر مي‌رسيد نيز ميادين مين احداث كرده بود.(83) يكي از امكاناتي كه عراق اخيراً در خطوط دفاعي خود به‌عنوان مانع از آن استفاده كرده، تعبية بشكه‌هاي "فوگاز" است. اين بشكه‌ها كه با ظرفيت 20 تا 220 ليتري ساخته شده‌اند، شامل مقدار زيادي بنزين، لاستيك و موادي هستند كه آتش را پايدار نگه مي‌دارند. بشكه‌هاي فوگاز در جلو ميادين مين به‌سمت نيروهاي ايران، تعبيه شده و با يك پوند مادة منفجرة تي.ان.تي، به‌وسيلة سيم به مركز ديد‌باني يا نگهباني متصل گرديده بودند و در موقع حمله عليه نيروهاي دشمن به كار گرفته مي‌شدند. اين بشكه‌ها درصورت انفجار، محدودة نسبتاً وسيعي را در شعاع و ارتفاع به‌صورت شعلة سوزاننده مي‌پوشاند كه به‌علت دورزدن موانع و غافلگيرشدن نيروهاي در خط، دشمن امكان استفاده از آنها را پيدا نكرد.(84)
منابع و مآخذ روزشمار 1361/08/11
- ↑ سند شماره 77/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات محرم، گزارش راوي تيپ8 نجف در عمليات محرم (راوي: صياديان)، 10/8/1361، ص8؛ و ـ روزنامة كيهان، 17/8/1361، ص15.
- ↑ مأخذ 1، بخش اول، صص 8 و 9؛ و ـ همان، بخش دوم.
- ↑ مأخذ 1، بخش اول، ص9؛ و ـ همان، بخش دوم.
- ↑ سند شماره 76/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي تيپ25 كربلا در عمليات محرم، (راوي: جولايي)، آبان 1361، صص 19 و 20؛ و ـ مأخذ 1، بخش اول، ص18.
- ↑ سند شماره 151/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچة ثبت جنگ راوي لشكر3 فتح در عمليات محرم، (راوي: رخصت‌طلب)، 30/7/1361 تا 20/8/1361، صص 46 و 47؛ و ـ سند شماره 75/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي تيپ17 علي‌بن‌ابيطالب(ع) در عمليات محرم (راوي: تاج‌آبادي)، آبان 1361، ص16.
- ↑ سند شماره 1955/پ ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: مصاحبه با برادر رخصت‌طلب راوي لشكر3 صاحب‌الزمان(عج)، ص17؛ و ـ سند شماره 74/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي تيپ14 امام حسين(ع) در محور قائم4 در عمليات محرم، (راوي: يدالله محمدي)، صص 9 ـ 8 و 14 ـ 13.
- ↑ مأخذ 6، بخش اول.
- ↑ مأخذ 6، بخش دوم، ص17.
- ↑ مأخذ 6، بخش دوم، صص 15 و 16؛ و ـ مأخذ 1، بخش دوم، ص4.
- ↑ سند شماره 73 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات محرم، گزارش راوي قرارگاه لشكر3 صاحب الزمان(عج)، (راوي: محسن رخصت‌طلب)، ص16.
- ↑ سند شماره 17562 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي اطلاعاتي، قرارگاه عملياتي قائم(عج) (ركن2)، شماره 150، تاريخ 16/8/1361، ص1؛ و ـ سند شماره 17455 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي اطلاعاتي قرارگاه عملياتي كربلا در جنوب (ركن2)، شماره 649، تاريخ 11/8/1361، صص 1 و 2.
- ↑ مأخذ 5، بخش اول، ص51؛ و ـ مأخذ 10، ص17.
- ↑ سند شماره 197927 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: تلفنگرام، سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، 12/8/1361؛ و ـ مأخذ 10، ص17.
- ↑ سند شماره 436959 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، 12/8/1361، ص2؛ و ـ سند شماره 32146 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از اطلاعات عمليات ستاد مركزي به فرماندهي كل سپاه پاسداران، 12/8/1361، صص 1 و 2.
- ↑ مأخذ 5، بخش اول، ص66.
- ↑ روزنامة اطلاعات، 12/8/1361، ص15.
- ↑ روزنامة جمهوري اسلامي، 15/8/1361، ص9.
- ↑ مأخذ 5، بخش اول، ص57.
- ↑ مأخذ 5، بخش اول، ص57؛ و ـ مأخذ 10، ص19.
- ↑ مأخذ 6، بخش دوم، ص15.
- ↑ مأخذ 10، ص19.
- ↑ روزنامة كيهان، 13/8/1361، ص19، اطلاعية شماره 1103 ستاد مشترك ارتش.
- ↑ سند شماره 96611 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي عملياتي، شماره 5، قرارگاه نجف (واحد طرح و عمليات)، شماره 5، تاريخ 13/8/1361، ص1.
- ↑ مأخذ 22، ص2.
- ↑ مأخذ 22، ص2، اطلاعية قرارگاه نجف.
- ↑ سند شماره 73254 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش روزانه، سماجا 3 (مركز فرماندهي)، شماره 226، تاريخ 15/8/1361، ص2.
- ↑ سند شماره 89195 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش مناطق ده‌گانه، از مركز فرماندهي سپاه به فرماندهي كل، آبان 1361، منطقة 9، ص34.
- ↑ واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن راديوهاي بيگانه، 12/8/1361، ص10، راديو بي‌بي‌سي، 11/8/1361.
- ↑ سند شماره 350344 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) (واحد طرح و برنامة عمليات) به واحد طرح و برنامة ستاد مركزي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، 11/8/1361؛ و ـ روزنامة اطلاعات، 11/8/1361، ص15.
- ↑ روزنامة جمهوري اسلامي، 12/8/1361، ص4.
- ↑ همان.
- ↑ همان.