1361.04.17: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه زندگینامه |عنوان =روزشمار جنگ سال 1361 |نام = 1361.04.17 |نام دیگر=هفده تیر |روز=17 تیر 1361 |تاریخ شمسی= 1361.04.17 |تاریخ میلادی=8 ژوئیه 1982 |تاریخ قمری= 16 رمضان 1402 |اسامی عملیات= |اسامی شهدا= |اسامی اسرا= }} <div class="bootstrap-btn">1360.04.17</div> <div class="bootstrap-btn">1362.04.1...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
سطر ۲۴: سطر ۲۴:
<div style="text-align:justify">
<div style="text-align:justify">


==  گزارش- 204 ==
در جلسة امروز فرماندهان قرارگاه كربلا و قرارگاه‌هاي مجري عمليات آينده درشرق بصره، با توجه به اين‌كه عراق در جنوب منطقه عمليات آب‌ رها كرده‌است، تغييراتي در مانور عمليات داده‌شد، بدين‌ترتيب كه قرارگاه نصر به سبب آب‌گرفتگي منطقه مأموريت آن، از اجراي عمليات در مرحلة اول حذف شد و حدود شش كيلومتر از حد شمالي اين قرارگاه نيز كه هنوز آب به آن نرسيده‌است، به قرارگاه فتح واگذار شد. "تيپ 8 نجف" (از سپاه) نيز كه قراربود با يگان‌هاي قرارگاه نصر وارد عمل شود، به قرارگاه فتح مأمور شد. بدين‌ترتيب قرارگاه فتح تلاش اصلي را در مرحله اول عمليات به‌عهده دارد و مانوري را كه در مرحلة اول براي قرارگاه نصر در نظر گرفته‌بودند، به مرحله دوم موكول شد. قرارگاه كربلا نيز تصميم گرفت تا مأموريت"تيپ 40 سراب" را از آفندي به پدافندي تغيير دهد.<ref>سند شماره1864، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6752، راوي: هادي نخعي، 17/4/1361، صص1 تا 7.</ref> ( ضميمه دارد)
==  گزارش- 205 ==
فرمانده اطلاعات قرارگاه مركزي كربلا وضعيت كلي جبهه‌هاي جنوب را چنين گزارش كرده‌است:
«ـ منطقه قرارگاه قائم: دشمن تعداد قابل ملاحظه‌اي از نيروهاي خود را از شرق فكه به غرب منطقه جابه‌جا نموده و همچنين مشغول انتقال باقي‌ماندة نيروهاي خود به غرب رودخانه دويرج در منطقه فكه و يبيس مي‌باشد. نيروهاي عراق مشغول تحكيم و تثبيت مواضع پدافندي جديد خود مي‌باشند و پيش‌بيني مي‌شود تا تكميل مواضع پدافندي در نوار مرزي و ارتفاعات سركوب، به اشغال نقاط حساس در شرق رودخانه ادامه دهند.
ـ منطقة قرارگاه قدس: نيروهاي عراقي شديداً مشغول ايجاد خاك‌ريز و گسترش ميادين مين و تحكيم مواضع خود در اين منطقه مي‌باشند. ارتش عراق نيرويي به ‌استعداد سه گردان تانك و مكانيزه را از منطقه قرارگاه قدس خارج كرده‌است. با اين‌حال در گسترش نيروهاي پياده و توپخانه دشمن تغيير عمده‌اي مشاهده نشده‌است.
ـ منطقة قرارگاه فجر: عراق در اين منطقه به ايجاد خاك‌ريز و تحكيم و تكميل مواضع پدافندي در عمق مشغول مي‌باشد و سه گردان از نيروهاي زرهي خود را نيز از اين منطقه به مناطق ديگر انتقال داده‌است، ولي در تركيب و نحوه‌استقرار نيروهاي پياده توپخانه عراق تغييري گزارش نشده‌است.
ـ منطقه قرارگاه فتح: در اين منطقه نيروهاي عراقي با شدت درحال ايجاد خاك‌ريز، حفر كانال و تحكيم و تكميل مواضع پدافندي هستند و درصدد افزايش رده‌هاي پدافندي خود نيز مي‌باشند. براساس گزارش قرارگاه فتح، ارتش عراق با استقرار يك تيپ زرهي در انتهاي كانال ماهي به عنوان احتياط سپاه مستقر در منطقه، استعداد و كيفيت نيروهاي خود را تقويت نموده‌است.
ـ منطقه قرارگاه نصر: در تركيب و نحوة استقرار نيروهاي عراق در اين منطقه تغيير محسوسي مشاهده نشده‌است. دشمن در اين منطقه به منظور بالا بردن توان دفاع خود، مبادرت به ايجاد استحكامات و مواضع فوق‌العاده مستحكم كرده‌است و در تلاش است تا عمق منطقه پدافندي خود را تا شرق منطقه تنومه گسترش دهد.»<ref>سند شماره 016158، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي اطلاعاتي شماره 539، قرارگاه كربلا (ركن2)، از16/4/1361تا 17/4/1361، ص1.</ref>
==  گزارش- 206 ==
احتمال حمله قريب‌الوقوع ايران، ستاد فرماندهي نيروهاي مسلح عراق را واداشته‌است كه از امروز كليه مرخصي‌هاي نيروهاي عراقي مستقر در منطقه جنوب و خط مقدم جبهه‌هاي اروندرود را لغو كند و فرماندهان و افسران ارشد يگان‌هاي مستقر در منطقه را به مركز عمليات جنوب فراخواند. <ref>سند شماره 16185 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي شماره 541، قرارگاه كربلا (ركن2)، 19/4/1361، ص5.</ref>
همچنين به منظور پيش‌گيري از افزايش فرار نيروهاي نظامي از يگان‌هاي ارتش عراق، امروز شوراي فرماندهي انقلاب اين كشور در پوشش بخشودگي مشمولان غايب، طي اطلاعيه‌اي مجازات اعدام را براي فراريان از خدمت تعيين‌كرد. راديو صوت‌الجماهير، مجازات تعيين شده در اين اطلاعيه را اين چنين خواند:
«1ـ مجازات اعدام براي فراريان و افراد غايب كه تا 30 روز پس از تصويب اين قانون خود را به واحدهاي ارتش معرفي ننمايند.
2ـ مجازات اعدام براي افرادي كه داراي بيش از 5 روز غيبت‌ غيرموجه مي‌باشند.
3ـ مجازات افرادي كه مرتكب خلاف شده‌اند، در صورت عدم مراجعت به خدمت در مدت تعيين‌شده، مضاعف خواهد شد.»<ref>خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 111، 18/4/1361، صص5 و 6، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از راديو صوت‌الجماهير، 17/4/1361، به نقل از شوراي فرماندهي انقلاب عراق.</ref>
==  گزارش- 207 ==
"عدنان خيرالله الطلفاح" وزير دفاع عراق، ايران را از حمله به عراق برحذر داشت. وي كه در يك مصاحبه مطبوعاتي سخن مي‌گفت، افزود كه نيروهاي مسلح و ملت عراق جلو اين حملات را خواهندگرفت.<ref>سند شماره 16185 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي شماره 541، قرارگاه كربلا (ركن2)، 19/4/1361، ص5.</ref> خيرالله با اشاره به اظهارات اخير مقامات ايراني در مورد احتمال ورود به خاك عراق، گفت: «تهديدات ايران درحالي صورت مي‌گيرد كه عراق با عقب‌نشيني به مرزها، يك گام اصولي در جهت صلح برداشته‌است.» وي سپس افزود: «عقب‌نشيني عراق از خاك ايران به منظور اثبات عملي اين مطلب به ملت ايران صورت گرفته‌است كه جنگي كه عراق مجبور به شركت در آن شده يك جنگ دفاعي براي جلوگيري از حملات رژيم ايران بوده و هنوز هم هست.»<ref>مأخذ 4، ص4، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از خبرگزاري عراق، به نقل از معاون فرمانده كل قواي مسلح و وزير دفاع عراق.</ref>
==  گزارش- 208 ==
امروز دولت عراق طي نامه‌اي به دبير كل سازمان ملل‌متحد ـ كه به عنوان سند اين سازمان منتشر گرديد ـ بيانيه هفته پيش ايران را مبني بر اين‌كه هنوز بخشي از خاك ايران در اشغال عراق قرار دارد و عراق كماكان شهرهاي مرزي آبادان و خرمشهر را گلوله‌باران مي‌كند، تكذيب كرد و پيشنهاد كرد كه صحت و سقم موضوع را سازمان ملل بررسي كند.<ref>سند شماره1864، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6752، راوي: هادي نخعي، 17/4/1361، صص1 تا 7.</ref>
==  گزارش- 209 ==
آقايان توكلي سخن‌گوي دولت، حجت‌الاسلام محلاتي نماينده امام در سپاه پاسداران، صياد شيرازي فرمانده نيروي زميني ارتش و معيني‌پور فرمانده نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران در مصاحبه مطبوعاتي به سؤالات خبرنگاران در مورد راه‌هاي پيروزي نهايي و تسريع در جنگ، ربوده شدن ديپلمات‌هاي ايراني در بيروت و احتمال ورود نيروهاي جمهوري اسلامي به خاك عراق، پاسخ گفتند.
آقاي توكلي سخن‌گوي دولت در مورد آينده جنگ و راه‌هاي نيل به پيروزي نهايي گفت: «دشمن هنوز بعضي از مناطق كشور ما را در اشغال دارد و دائماً مناطقي از كشور را زير بمباران‌هاي خود قرارمي‌دهد. در چنين شرايطي ما جنگ را تمام‌شده نمي‌دانيم و به خود حق مي‌دهيم جهت احقاق حقوق از دست‌رفته‌مان، در داخل خاك عراق از خود دفاع كنيم.»
وي در مورد ربوده شدن چهار ديپلمات ايراني در بيروت، گفت : «از آن جايي كه سفارت جمهوري اسلامي ايران از شروع جنايات اسرائيل در لبنان، علي‌رغم تعطيل بودن اكثر سفارت‌خانه‌ها، فعال‌ترين سفارت بوده و مركز تجمع سران گروه‌هاي مقاومت مختلف به‌شمار مي‌رفت، اسرائيل به توسط فالانژيست‌ها دست به چنين اقدامي زد.» وي افزود: «در حالي كه كاردار ايران در حال مرخصي به‌سر مي‌برده و از طريق بقاع و طرابلس عازم سفارت بوده‌است، به‌اتفاق محافظين خود كه از نيروهاي پليس لبنان بودند، توسط فالانژها ربوده شده‌اند و پس از مدتي افراد پليس لبنان آزاد مي‌گردند.» توكلي در مورد اقدامات ايران براي آزادي ديپلمات‌ها گفت: «ما اقدامات متعددي را تاكنون انجام داده‌ايم كه هنوز به نتيجه مثبتي نرسيده‌است.»
سخن‌گوي دولت ايران در مورد احتمال اعزام گروه‌هايي از نهضت مقاومت فلسطين به ايران كه منابع غربي مطرح  كرده‌اند، گفت: «از اين جهت كه ما يك كشور مسلمان هستيم، دروازه‌هاي كشورمان به روي همه مسلمين باز است، اما از آن‌جايي كه اعزام گروه‌هاي فلسطيني به كشورهاي ديگر، توطئه‌اي در جهت تكميل توطئه‌هاي امريكا براي اخراج فلسطيني‌ها از سرزمين‌شان مي‌باشد، ما به شدت با آن مخالفيم  و معتقديم كه فلسطيني‌ها نه تنها نبايد به ايران بيايند، بلكه به هيچ كشور ديگري هم نبايد بروند؛ آن‌ها بايد به مقاومت خود ادامه دهند و عليه اسرائيل غاصب مبارزه كنند. ما مي‌خواهيم از طريق كربلا به قدس برويم، بنابراين آمدن آنان به ايران هيچ موضوعيتي ندارد.»<ref>روزنامه اطلاعات، 19/4/1361، به نقل از سخن‌گوي دولت ايران.</ref>
همچنين حجت‌الاسلام "فضل‌الله محلاتي" نمايندة امام در سپاه پاسداران و عضو كميسيون دفاع مجلس شوراي اسلامي، در مصاحبه‌اي مطبوعاتي در مورد پيروزي نهايي و تسريع در جنگ، گفت: «دولت عراق به خاك ما تجاوز كرده و ضمن واردآوردن خسارات مالي فراوان به كشور ما، هزاران تن از بهترين فرزندان اين ملت را به شهادت رسانده‌است و الآن با ادعاي عقب‌كشيدن نيروهاي خود، به دروغ ادعاي صلح‌طلبي مي‌نمايد. ما بايد جلو تبليغات او را بگيريم و اعلام كنيم كه بايد دولت عراق ظرف مدت كوتاهي غرامت خسارات وارده به ايران را بپردازد و در صورت استنكاف آن دولت از پرداخت غرامت، همان‌طور كه امام فرمودند بايد غرامت را با زور بگيريم و بعد هم متجاوز بايد مجازات شود.»
وي در پايان مصاحبه خود شرايط پيروزي را چنين برشمرد: «توكل به خدا و توجه به راهنمايي‌هاي امام امت، بسيج كليه نيروهاي ارتش و سپاه و ساير رزمندگان، حضور در جبهه رزمندگان با سابقه و بسيج رسانه‌هاي گروهي براي مقابله با تبليغات دروغين دشمن.»
سرهنگ "صياد شيرازي" فرمانده نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران نيز در مصاحبه با خبرنگاران مطبوعات در مورد تسريع در جنگ و پيروزي نهايي، با بيان اين‌كه "چون براي ما مسلم شده‌است كه هيچ دولت و سازمان بين‌المللي درصدد حمايت از حق ما نيست"، گفت: «ما بيش‌تر از اين نمي‌توانيم منتظر بمانيم و بايستي دشمن متجاوز را تا انهدام كامل تعقيب كنيم.» وي در پايان اين مصاحبه تأكيد كرد: «وجود دو ميليون نفر آواره جنگي در ايران، قرارداشتن شهرهايي چون آبادان و خرمشهر در زير آتش دشمن وشهادت روزانه تعداد زيادي از مردم اين شهرها توسط دشمن، ما را براي كسب پيروزي نهايي و خاتمه واقعي جنگ تحميلي مصمم‌تر مي‌گرداند.»
سرهنگ "معيني‌پور" فرماندة نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران نيز در مورد احتمال ورود نيروهاي ايراني به خاك عراق و راه‌هاي رسيدن به پيروزي نهايي، به خبرنگاران گفت: «تنها راه پيروزي نهايي در جنگ تحميلي، بسيج كليه نيروهاي اسلام اعم از ارتش، سپاه، بسيج، ژاندارمري، شهرباني و عشاير و حمله همه‌جانبه به نيروهاي عراق در داخل خاك عراق و يا حداقل در شرق عراق مي‌باشد.» وي افزود: «با اين اقدام مي‌توان با سرنگوني رژيم بعث عراق، راه مقابله مستقيم با صهيونيسم بين‌الملل را گشود و زمينه را براي برپايي حكومت جهاني مستضعفين به رهبري امام‌عصر(عج) فراهم ساخت.»<ref>سند شماره 016220، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي اطلاعاتي شماره 113/98، ستاد مشترك ارتش جمهوري اسلامي ايران ـ اداره دوم، فرماندهي اطلاعات،20/4/1361، ص9.</ref>
==  گزارش- 210 ==
به دنبال ترور آيت‌الله صدوقي امام جمعه يزد به‌دست فردي از سازمان مجاهدين‌خلق و اعتراض رئيس مجلس شوراي اسلامي ايران(هاشمي رفسنجاني) به دولت فرانسه به دليل حمايت از اين سازمان، امروز خبرگزاري فرانسه از مسئولان "فرودگاه اورلي" پاريس مدعي شد كه يك ايراني به اتهام سوءقصد به بني‌صدر (رئيس‌جمهور سابق ايران) در پاريس دست‌گير شده‌است. خبرگزاري فرانسه افزود: «ايراني مذكور با يك هواپيماي شركت هواپيمايي "ايران‌اير" و بعد از توقف‌هايي در استانبول و فرانكفورت وارد پاريس شده و به علت حمل مواد منفجره دست‌گير شده‌است. همچنين مقامات فرودگاه اورلي اعلام داشته‌اند وي كه "پرويز اسفاري" نام داشته و متولد سال 1337 مي‌باشد، به هنگام بازجويي اعتراف كرده‌است كه قصد داشته بني‌صدر را به قتل برساند.»
در ادامة گزارش خبرگزاري فرانسه آمده‌است: «اين اولين باري نيست كه يك كماندوي ايراني براي كشتن رهبران سياسي مخالف ايران كه در فرانسه زندگي مي‌كنند، به پاريس مي‌آيد. در 27تيرماه سال 1359، پنج مرد مسلح كوشيدند تا "شاپور بختيار" آخرين نخست‌وزير رژيم شاه را در آپارتمان وي به قتل رسانند. اين عده يكي از محافظين بختيار را كشتند ولي موفق نشدند به شاپور بختيار آسيبي برسانند. دادگاه فرانسه در فروردين ماه گذشته اين پنج نفر را به زندان‌هاي طويل‌المدت محكوم كرد.» اين خبرگزاري همچنين افزوده‌است كه در 17 آذرماه 1358"شهريار شفيق" فرمانده پيشين  نيروي دريايي ـ كه پسر "اشرف پهلوي" (خواهر شاه) بود ـ در خيابان‌هاي پاريس با شليك گلوله كشته شد و مسئوليت آن را يك گروه مسلمان افراطي ايراني به عهده گرفت.<ref>مأخذ 4، صص11و12، تهران – خبرگزاري جمهوري اسلامي، 17/4/1361.</ref>
==  گزارش- 211 ==
خبرگزاري فرانسه به نقل از "محمد غرضي" وزير نفت ايران كه براي شركت در اجلاس فوق‌العاده وزيران نفت كشورهاي عضو اوپك به "وين" رفته‌است، گزارش داد كه ايران سهميه تعيين شده براي توليد نفت به ميزان روزانه يك ميليون و دويست هزار بشكه را نخواهد پذيرفت. اين خبرگزاري افزود: «از فروردين ماه گذشته (زمان تعيين اين سهميه‌ها) تاكنون در موضع ايران هيچ تغييري حاصل نشده‌است و ايران خواستار آن است كه جمع توليد نفت عربستان سعودي، ايران و عراق از 10 ميليون بشكه در روز تجاوز نكند.»<ref>مأخذ 4، صص12و 13، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از خبرگزاري فرانسه از وين، 17/4/1361.</ref>
==  گزارش- 212 ==
خبرگزاري رويتر در تحليلي از وضعيت جنگ ايران و عراق، اعلام كرد: «در حالي كه عراق در مرز مستقر شده، ايران خواستار مبلغ گزاف 150 ميليارد دلار غرامت جنگي، محاكمه صدام به عنوان يك جنايت‌كار جنگي و بازگشت چند هزار رانده شده عراقي است.» اين خبرگزاري همچنين گفت كه كشورهاي حاشيه خليج فارس كه در جنگ از عراق حمايت مي‌كنند، پذيرفته‌اند كه 25 ميليارد دلار غرامت به ايران بپردازند، اما  دولت عراق هيچ نوع تعهدي براي پرداخت غرامت به عهده نگرفته‌است.<ref>خبرگزاري جمهوري اسلامي "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 112، 19/4/1361، ص4، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از رويتر ـ لندن، 18/4/1361.</ref>
خبرگزاري تانيوگ نيز در تفسيري از وضعيت جنگ، گفت: «در حالي كه عده كمي از ناظران صحبت‌هاي اخير ايران پيرامون ادامه جنگ را بيش‌تر در ارتباط با مذاكرات غيرمستقيم جهت دريافت غرامت جنگي ارزيابي مي‌كنند، امّا اكثر آنان بر اين عقيده‌اند كه نيروهاي ايراني در هر صورت از طريق بصره وارد خاك عراق خواهند شد.»<ref>مأخذ 4، ص3، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از خبرگزاري "تانيوك" از بلگراد، 17/4/1361.</ref>
روزنامه دانماركي "بي‌تي" نيز نوشت: «اگر ايراني‌ها پيروزي‌هاي بيش‌تري در جبهه‌ها به‌دست آورند، عراقي‌ها شانس آن را خواهند داشت كه به يك انقلاب موفقيت‌آميز دست زنند و صدام را سرنگون نمايند.»
اين روزنامه افزود: «باتوجه به آزادسازي خرمشهر، ايراني‌ها قسمت مشرف به راه آبي عراق درخليج فارس را مجدداً تصرف نموده‌اند و عراقي‌ها براي استفاده از بصره ـ تنها بندر خود ـ با مشكلاتي مواجه هستند.» اين روزنامه سپس دربارة هزينه جنگي عراق نوشت: «جنگ هرماه مبلغ 8 ميليون كرون براي عراق هزينه دربر دارد و اين جنگ بيست ماهه تاكنون دو برابر درآمد نفتي عراق در يك سال، براي آن كشور خرج داشته‌است.»<ref>روزنامه جمهوري اسلامي، 17/4/1361، ص12، به نقل از روزنامه دانماركي زبان "بي. تي.".</ref>
دفتر سياسي سپاه پاسداران در مقاله‌اي در روزنامه كيهان، به تجزيه و تحليل اين موضوع‌ها پرداخته‌است: وضعيت موجود جنگ، وضعيت مقاومت اسلامي در فلسطين اشغالي و لبنان، موضع كشورهاي منطقه در خصوص مسئله فلسطين و جنگ ايران و عراق و همچنين سياست‌هاي امريكا در منطقه خاورميانه. در بخشي از اين مقاله آمده‌است: «فتوحات اخير سپاه اسلام و شكست‌هاي پي‌درپي نيروهاي ارتش صدام، باعث تثبيت انقلاب اسلامي در منطقه شده و تأثيرات فراواني را بر منطقه و به ويژه در نهضت فلسطين داشته‌است و از طرف ديگر، منافع امريكا را در منطقه به صورت جدي به خطر انداخته‌است. نقش سوريه در حمايت از ايران در جنگ با عراق و به عنوان مانعي در مقابل اقدامات اسرائيل در لبنان نيز حائز كمال اهميت است و اين نقش بر تسلط امريكا بر كل منطقه ضربه‌اي سخت وارد آورده است.»
در ادامه مقاله افزوده شده‌است: «نابودي انقلاب اسلامي، هدف نهايي امريكا و رژيم‌هاي مرتجع منطقه ‌است و از آن جايي كه تجاوز نظامي عراق به ايران با شكست سختي مواجه شده‌است و از نظر امريكا حل مشكل انقلاب اسلامي با نابودي حاميان آن آسان‌تر امكان‌پذير است، لذا جبهة جديدي توسط اسرائيل عليه لبنان و سوريه گشوده شده‌است تا با جلب نيمي از توجه ايران به لبنان، موقعيت ايران در مقابل عراق تضعيف گردد و عراق نيز با عقب‌نشيني از مرزها بتواند با يك ظاهر صلح‌طلبانه‌اي از مهلكه سقوط رهايي يابد و در نهايت امريكا و رژيم‌هاي مرتجع منطقه با اين اقدام بتوانند ضمن حفظ رژيم صدام، قدرت ايران و حاميان آن‌را با گشودن جبهه جديد تضعيف نمايند.»
اين مقاله در پايان پيشنهاد كرده‌است: « براي به شكست كشاندن توطئه عراق، امريكا و رژيم‌هاي مرتجع در منطقه جهت انحراف ايران از راه منطقي جبهه مبارزه با اسرائيل كه همان شكست رژيم بغداد مي‌باشد و براي جلوگيري از تقويت رژيم عراق و كمك به تحكيم موقعيت سوريه و فلسطين در مقابل حملات اسرائيل، بايد جنگ را تا سرنگوني رژيم بعثي عراق ادامه داد تا راهي مطمئن و با ثبات از بغداد براي آزادي قدس و نابودي اسرائيل گشوده شود.»<ref>مأخذ 9، ص17، به نقل از دفتر سياسي سپاه پاسداران.</ref>

ضميمة گزارش204: طرح مانور عمليات
فرماندهي عملياتي قرارگاه كربلا در جنوب، عمليات آفندي را با استفاده از غافل‌گيري و وضعيت ديد محدود در باختر خط مرز بين‌المللي ايران و عراق، از كوشك در شمال تا اروندرود در جنوب به منظور انهدام نيروهاي دشمن در منطقه و رسيدن به كرانه شمالي شط‌العرب (از غرب نشوه تا پاسگاه حدود) و پدافند در امتداد آن، بدين شرح هدايت مي‌كند:
مرحله يك: عناصري از قرارگاه قدس در شمال، قرارگاه فجر و قرارگاه فتح با حمله به نيروهاي دشمن، آن‌ها را منهدم و خط سرخ* را تأمين مي‌كنند. قرارگاه نصر نيز ضمن پدافند در جنوب، دشمن را درگير نگه مي‌دارد.
مرحله دوم: قرارگاه‌هاي قدس، فجر و فتح در امتداد خط سرخ مواضع خود را تثبيت مي‌كنند و قرارگاه نصر با حمله به منطقه، نيروهاي دشمن را منهدم و خط آبي را تأمين مي‌كند.
مرحله سه: قرارگاه‌هاي فجر و قدس تك را به سمت غرب و جنوب غربي ادامه مي‌دهند و پس از رسيدن به شط‌العرب، در منطقة محوله پدافند مي‌كنند. قرارگاه فتح از شمال غربي به جنوب شرقي و قرارگاه نصر از جنوب شرقي به شمال غربي با ادامه دادن به تك، دشمن را در منطقه منهدم مي‌كنند و سواحل شرقي شط‌العرب را تأمين و پس از الحاق در خط سبز، در منطقه محوله در كنارة شط‌العرب پدافند مي‌كنند.
در تمام مراحل، "لشكر 30 زرهي" سپاه پاسداران انقلاب اسلامي به صورت يگان‌هاي جزء با يگان‌هاي سپاه تركيب مي‌شود و عمل مي‌كند.<ref>سند شماره 016180، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش "ركن3" قرارگاه عملياتي فتح (سپاه)، به فرمانده اين قرارگاه، 19/4/1361، ص3.</ref>
همچنين هشت گردان توپخانه آتش پشتيباني يگان‌ها را بر عهده دارند. نيروي هوايي نيز با 20 سورتي پرواز پوشش هوايي و پشتيباني از علميات را انجام مي‌دهد و هوانيروز با 20 فروند هلي‌كوپتر پشتيباني آتش و ترابري را. <ref>پيشين، ص2؛ و: سند شماره 28889 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا (سپاه).</ref>
طرح مانور قرارگاه قدس
قرارگاه قدس، بخش شمالي منطقه را در اختيار دارد. سازمان رزمي اين قرارگاه عبارت است از:
لشكر 16 زرهي، تيپ 40 سراب و لشكر 1 سپاه پاسداران (مركب از تيپ‌هاي 37 نور يا بعثت و 41 ثاراللّه). اين قرارگاه بر اساس تقسيم‌بندي فرماندهان، به شش قرارگاه جزئي قدس تقسيم شده‌است.
قرارگاه قدس مأموريت دارد كه پس از انهدام دشمن، خط سرخ را تأمين كند و بنا به دستور، حمله را به‌منظور تأمين نشوه و ساحل شرقي شط‌العرب ادامه دهد و در امتداد آن پدافند كند.<ref>سند شماره 016243، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از ستاد فجر ا، به فرمانده عملياتي فجر (ركن2)، 22/4/1361، ص3.</ref>
قرار بود محدودة قرارگاه قدس از طلائيه جديد تا طلائيه قديم باشد، ولي به دليل مواضع محكم و موانع فراوان عراق، اين طرح منتفي شد و قرارگاه كربلا تصميم گرفت ضمن ايجاد مواضع پدافندي در اين منطقه، تيپ‌هاي 2 و 3 از لشكر 16 زرهي پدافند كنند كه بعد تيپ 40 سراب نيز به آن‌ها اضافه شد (مأموريت تيپ 40 سراب ابتدا آفندي بود). بدين ترتيب، محدوده قرارگاه قدس به هشت كيلومتر تغيير يافت و فرمانده قرارگاه نيز منطقة عملياتي را به دو محدودة چهار كيلومتري تقسيم كرد كه در چهار كيلومتر شمال، تيپ بعثت به همراه تيپ يك از لشكر 16 زرهي و در چهار كيلومتر دوم به طرف جنوب، تيپ 41 ثاراللّه و گردان 185 از تيپ يك لشكر 16 زرهي مسئوليت هجوم را به‌عهده دارند.<ref>سند شماره 0119، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه روايان قرارگاه كربلا، عمليات رمضان، راوي: برادر ابوالقاسم حبيبي، 21/4/1361، صص 6 و 7.</ref>
تيپ ثاراللّه و گردان 185 مأموريت دارند كه در مرحله اول عمليات پس از عبور از دژ دشمن يا خط خيز خندق و شكستن خاك‌ريز آن، در عمق پيش روند و با انهدام نيروهاي دشمن، خاك‌ريزي در پشت خاك‌ريز عصايي شكل احداث كنند و آن را به سمت مرز خودي امتداد دهند، سپس در جهت شمال پدافند كند.
تيپ بعثت نيز بايد با شناسايي پنج معبر و با استعداد پنج گردان وارد عمل شود كه در صورت نياز، يك گردان سوارزرهي نيز وارد عمل خواهد شد. اين تيپ بعد از شكستن خط، بايد در حدود 9 تا 10 كيلومتر خاك‌ريز احداث كند كه سه دسته مهندسي اين وظيفه را بر عهده دارند. دليل اين‌كه خاك‌ريز از پيچ عصايي شكل تا خود مرز احداث مي‌شد، تغيير مأموريت تيپ 40 سراب از آفندي به پدافندي است.<ref>سند شماره 3409 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6753، راوي:هادي نخعي، 20/4/1361، صص 19 تا 21.</ref> در محدودة اين تيپ، سه دسته زرهي دشمن مستقرند كه يك دسته با 25 تانك، دسته ديگر با 6 تانك و دسته سوم با 5 تانك و نفربر از خط خود دفاع مي‌كنند. گردان 176 از تيپ 1 لشكر 16 زرهي ارتش نيز با 5 دستگاه تانك و 20 دستگاه نفربر پي.ام.پي. با تيپ بعثت وارد عمل مي‌شود.<ref>سند شماره 3409 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6753، راوي:هادي نخعي، 20/4/1361، صص 19 تا 21.</ref>
تيپ ثاراللّه نيز به همراه گردان 185 لشكر 16 زرهي مأموريت دارد كه پس از شكستن دژ عراق و حركت در عمق، خود را به پشت كانال (با عرض هشت متر) برساند و در آن‌جا خاك‌ريز بزند و رو به شمال پدافند كند. استعداد اين تيپ هفت گردان است كه سه گردان آن به عنوان گردان‌هاي خط شكن از سه معبر اصلي وارد عمل مي‌شوند. دو معبر نيز به عنوان معبر فرعي در نظر گرفته شده‌است. فاصله دژ خودي تا دژ عراق در اين محدوده نيز بيش از سه كيلومتر است.<ref>مأخذ 20، صص 8 تا 11.</ref>
طرح مانور قرارگاه فجر
قرارگاه فجر، جناح چپ (جنوب) قرارگاه قدس را در اختيار دارد و شمال منطقه قرارگاه فتح را تأمين مي‌كند. اين قرارگاه از لشكر 7 سپاه پاسداران و لشكر 77 پياده ارتش جمهوري اسلامي ايران تشكيل مي‌شود كه لشكر 7 سپاه شامل تيپ‌هاي 33 المهدي(عج)، 35 امام سجاد(ع) و 18 جوادالائمه(ع) است.
بر اساس تقسيم‌بندي فرماندهان لشكر، اين قرارگاه به چهار قرارگاه جزئي فجر 1، 2، 3 و 4 تقسيم شده‌است كه يگان‌هاي هركدام عبارت‌اند از:
قرارگاه فجر1: تيپ 33 المهدي(عج) و گردان يك تيپ1 لشكر77؛
قرارگاه فجر 2: ادغام تيپ 2 از لشكر 77 و تيپ جوادالائمه(ع)؛
قرارگاه فجر 3: تيپ 3 از لشكر 77؛
قرارگاه فجر 4: تيپ مستقل امام سجاد(ع).<ref>مأخد 20، ص 38.</ref>
مأموريت اين قرارگاه از حد شمالي قرارگاه فتح تا حد جنوبي قرارگاه قدس، به طول 10 كيلومتر است و از نظر تقسيم‌بندي به ترتيب چهار كيلومتر از شمال به فجر1، دو كيلومتر از وسط به فجر4 و چهار كيلومتر از جنوب به فجر2 واگذار شده‌است.
تيپ امام سجاد(ع) به دليل سرعت عمل، به صورت مستقل عمل مي‌كند و فجر3 نيز در احتياط است.<ref>مأخذ 20، ص 4.</ref>
نقشه 
طرح مانور اوليه(خطوط رنگي: سرخ، آبي و سبز)
طرح مانور قرارگاه فتح
در پي ايجاد تغييراتي در طرح مانور، تيپ 8 نجف به قرارگاه فتح كه ابتدا شامل لشكر3 سپاه پاسداران (مركب از سه تيپ17 قم، 14 امام حسين(ع) و 25 كربلا) و لشكر 92 زرهي بود، افزوده شد. با پيوستن اين تيپ به قرارگاه فتح، تيپ 25 كربلا مقداري از خط حد خود را به قرارگاه نصر ـ كه در جنوب اين تيپ است ـ سپرد، بنابراين خط حد قرارگاه فتح كم‌تر شد.
براساس تقسيم‌بندي فرماندهان لشكر3 سپاه، اين قرارگاه به چهار قرارگاه جزئي فتح تقسيم شده‌است:
قرارگاه فتح 1: تيپ 14 امام حسين(ع) و تيپ 1 از لشكر 92 زرهي؛
قرارگاه فتح 2: تيپ 17 قم و تيپ 2 از لشكر 92 زرهي،
قرارگاه فتح 3: تيپ 8 نجف اشرف و تيپ 3 از لشكر 92 زرهي،
قرارگاه فتح 4: تيپ 25 كربلا با دو يگان عمدة لشكري شامل گردان 283 سوار ـ زرهي (در كنترل عملياتي)، گردان 151 پياده (در كنترل عملياتي)، همچنين گردان 330 توپخانه (155م. م.). <ref>سند شماره 016222، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از قرارگاه عملياتي فتح ( ركن 3)، به فرمانده قرارگاه كربلا (ركن 3)، 20/4/1361، صص 1و2.</ref>
منطقة واگذاري به قرارگاه فتح (لشكر3 سپاه) دشتي بود هموار كه طول ابتداي جبهه آن 10 كيلومتر، حداكثر طول انتهاي آن 18 كيلومتر، عمق منطقه حداكثر 28 كيلومتر و حداقل 11 كيلومتر است. مساحت كل منطقه‌اي كه قرارگاه فتح بايد آن را تصرف و در منتهي‌اليه آن پدافند كند، حدود 265 كيلومتر مربع برآورد شده‌است. از موانع عمده در مقابل اين قرارگاه، كانال پرورش ماهي است. در جناح چپ منطقه نيز آب گرفتگي وجود دارد. پاسگاه زيد عراق در سه كيلومتري خط خودي واقع شده و در جناح راست اين قرارگاه نيز مثلثي‌هاي دشمن قرار دارند.
از10كيلومتر منطقه محوله به اين قرارگاه، 2 كيلومتر بالاي جاده حسينيه و هشت كيلومتر پايين جاده‌است. اين قرارگاه از شمال با قرارگاه فجر و از جنوب با قرارگاه نصر همجوار است. آرايش يگان‌هاي اين قرارگاه براي عمليات در شمال بدين‌ترتيب است: قرارگاه فتح 2 با محدوده چهار كيلومتر؛ قرارگاه فتح3 با دو كيلومتر، قراگاه فتح 1 با دو كيلومتر و قرارگاه فتح 4 نيز با دو كيلومتر.<ref>سند شماره 3293، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6757، راوي: هادي نخعي، 21/4/1361، ص 34.</ref>
قرارگاه عملياتي فتح مأموريت دارد كه عمليات آفندي را با استفاده از اصل غافل‌گيري و وضعيت ديد محدود و هدايت چهار قرارگاه در خط، انجام دهد، بدين‌ترتيب: قرارگاه فتح 2 در شمال، قرارگاه‌هاي فتح3و1 در وسط (تلاش اصلي) و قرارگاه فتح 4 در جنوب (چپ) نيروهاي دشمن را در منطقه منهدم و خط سرخ را تأمين كنند، سپس آماده شوند تا بنا به دستور، تك را به سمت جنوب ادامه دهند و ساحل شرقي شط‌ا‌لعرب را تأمين كنند و به قرارگاه نصر در خط سبز الحاق شوند و در منطقه واگذاري، پدافند كنند. احتياط قرارگاه‌هاي چهارگانه، احتياط فتح نيز مي‌باشند.<ref>مأخذ 25.</ref>
طرح مانور قرارگاه نصر
طرح مانور قرارگاه نصر مهم‌ترين موضوع بحث در اين عمليات بوده‌است. قرارگاه نصر ابتدا به عنوان تأمين‌كنندة منطقه جنوبي عمليات، وظيفه مهمي بر عهده داشت. ارسال گزارش‌هاي مكررو مرتب از فرماندهي اين قرارگاه به قرارگاه كربلا در مورد اوضاع منطقه، توجيه طرح مانور براي قرارگاه كربلا، تلاش فراوان براي توجيه فرماندهان تيپ‌ها و يگان‌هاي خود به منظور آمادگي جهت عمليات، شناسايي‌ها، خنثي‌سازي ميدان‌هاي مين، نقل و انتقال نيرو و ساير برنامه‌ها، نشان مي‌داد كه قرارگاه نصر نيز هم‌زمان با ساير قرارگاه‌ها به خط دشمن خواهد زد، اما در فاصله چند روز مانده به عمليات، عراق با به دست‌گرفتن ابتكار عمل و استفاده از زمان، از كانال پرورش ماهي و اروندرود در منطقه مقابل اين قرارگاه آب را رها كرده و تمام تلاش‌هاي آن را بي ثمر كرده‌است. عراقي‌ها با اين اقدام، توان جناح چپ منطقه عملياتي نيروهاي خود را بدون زحمت خنثي كردند و ضمن تهديد جناح راست اين منطقه و تأمين جناح راست منطقه خود (شمال منطقه خودي، جنوب منطقه دشمن است) بخشي از نيروهايش را آزاد كرده تا در ساير نقاط منطقه عملياتي به كار بگيرد. به گفته اسير عراقي عمليات رمضان، در واقع آخرين تصميم در منطقه عملياتي، رها كردن آب در منطقه بوده‌است.<ref>سند شماره 016484، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، اطلاعات و عمليات قرارگاه كربلا، </ref>
طرحي را كه قرارگاه كربلا در تاريخ 14/4/1361 به قرارگاه نصر ابلاغ كرد چنين بود: «فرماندهي عمليات نصر به منظور انهدام نيروهاي دشمن، در منطقه واگذاري تك كرده و خط سرخ را از مختصات 88400 - 83200 تا 82800 - 71300 در امتداد ساحل شرقي شط‌العرب پدافند كند.»<ref>سند شماره 016223، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: قرارگاه تاكتيكي نصر (ركن 3)، 20/4/1361، صص </ref>
با توجه به آمادگي يگان‌هاي قرارگاه نصر و ابلاغ طرح مانور، اميد مي‌رفت كه اين قرارگاه حداقل از منطقه "نصر يك" وارد عمل شود، اما توسعه و پيش رفت آب‌گرفتگي چنان سريع بوده‌ است كه آينده قابل پيش‌بيني نيست و حتي يكي از معابر تيپ عاشورا را نيز آب فراگرفته‌است. با ظهور اين حادثه، بحث عمل‌نكردن قرارگاه ـ كه برادر محسن رضايي به دليل استحكامات و موانع فراوان دشمن، آن را مطرح كرد ـ مورد توجه بيش‌تري قرار گرفت. سرانجام هرچند برادر حسن باقري فرمانده قرارگاه نصر، با توجه به وجود ديگر معابر تيپ عاشورا و اعلام آمادگي اين تيپ براي عمليات، خواستار عمل كردن قرارگاه نصر است، اما قرارگاه كربلا اين كار را نوعي خطركردن مي‌داند،<ref>سند شماره 1086، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، مجموعة اسناد، تدوين مهران موحدي‌فر، ص50.</ref> لذا مأموريت آفندي قرارگاه نصر را لغو و وظيفه آن را پدافند در منطقه و درگير كردن دشمن تعيين كرده‌است.<ref>مأخذ 29.</ref>
توضيحاتي بر طرح مانور
1ـ اين عمليات همچون عمليات گذشته با تركيب زرهي نيروهاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و ارتش جمهوري اسلامي ايران انجام مي‌شد كه تا پايان عمليات نيز ادامه داشت. اين ادغام با اين كه نكات مثبتي داشت، اما در بعضي از يگان‌ها باعث كندي كار مي‌شد. لزوم هماهنگي‌هاي قبل از عمليات بين واحدهايي از قبيل زرهي سپاه و ارتش، مهندسي سپاه، جهاد و ارتش، مخابرات سپاه و ارتش، توپخانه و يگان‌هاي پشتيباني سپاه و ارتش و فرماندهي سپاه و ارتش و بسياري از مسائل ريز و درشت و اصلي وحاشيه‌اي ديگر، باعث مي‌شد كه كارها به نحو مطلوب پيش نرود و در بعضي از يگان‌ها مسائلي را نيز در پي داشت كه به آن اشاره خواهد شد.
2 ـ استفاده از نيروي زرهي: عمليات رمضان نخستين عملياتي بود كه نيروهاي زرهي خودي به اين وسعت وارد عمل مي‌شدند و عمليات سوار ـ زرهي اولين تجربه ما در جنگ با عراق بود البته شيوة استفادة مناسب و كارآمد ما از زره‌پوش با نيروهاي عراق بسيار تفاوت داشت. عراقي‌ها در اين كار تجربه‌هاي خوبي داشتند و از روز اول جنگ با اين روش مناطق را اشغال مي‌كردند و در عمليات‌هاي  گذشته از جمله طريق‌القدس، فتح‌المبين و بيت‌المقدس، تجربه‌استفاده از تانك و نفربر را در پاتك‌ها داشتند، اما نيروهاي ما در اين زمينه چندان تجربه‌اي نداشتند.
از سخنان فرماندهان اين‌گونه‌استنباط مي‌شد كه اين روش براي ايجاد يك درگيري سنگين و رعب و وحشت در ميان نيروهاي دشمن اتخاذ نشد، بلكه بعد مسافت بين خطوط تماس خودي و دشمن و نياز به حضور سريع نيروهاي موج دوم، ما را ملزم به‌استفاده از وسايلي مي‌كردند كه اين نيروها به سرعت وارد منطقة درگيري شوند و هيچ وسيله‌اي بهتر از تانك و نفربر وجود نداشت، هرچند بحث استفاده از هلي‌برن نيروها نيز مطرح شد كه با توجه به مشكلات كار و ابهام در موفقيت آن، اين پيشنهاد رد شد.
3_ حساس بودن كل منطقه عملياتي: عراقي‌ها به منطقه جنوب بيش از ساير مناطق جنگي توجه داشتند و به آن حساسيت نشان مي‌دادند. لغو طرح مانور قرارگاه نصر مؤيد اين مطلب بود كه دشمن اگر زمان مي‌داشت، با توسعه آب‌گرفتگي، ضمن افزايش ضريب اطمينان دفاع از بصره، امكان عمليات را نيز از ما مي‌گرفت.<ref>مأخذ30، صص 53 و 54.</ref>
مشكلات طراحي مانور عمليات
يكي از طولاني‌ترين مباحث فرماندهان جنگ در اين عمليات، اتخاذ تاكتيك و ارائه طرح مانوري جامع و كامل بود كه در برگيرندة تمام اصول جنگ باشد. ده‌ها جلسه قرارگاه كربلا و ديگر قرارگاه‌هاي تحت امر آن، حاكي از اهميت كار و منطقه و مشكلات احتمالي عمليات بود. مشكلات موجود در ارائه طرحي خوب در اين عمليات عبارت بودند از: جنگ در خاك دشمن؛ انبوه‌استحكامات عراق؛ تفاوت‌هاي فراوان بين نفرات و امكانات خودي و دشمن؛ انگيزة ضعيف نيروهاي خودي براي هجوم به خاك دشمن و انگيزة قوي نيروهاي عراق براي دفاع از خاك خود.
هدف كلي طرح، پيش‌روي در خاك عراق و پدافند در كنار اروند از شمال تا جنوب يعني از "نشوه" تا خرمشهرـ كه ما را به بصره نزديك مي‌كرد ـ بود. با موفقيت در اين طرح، نيروهاي سپاه سوم عراق كه شامل لشكرهاي 5 و 6 بودند، به‌طور كامل محاصره مي‌شدند و علاوه بر تصرف بخش وسيعي از حساس‌ترين زمين منطقه، شمار بسياري از نيروهاي دشمن نيز به اسارت درمي‌آمدند. مهم‌ترين مسئله طرح مانور، ضرورت هم آهنگي در پيش‌روي قرارگاه‌ها از محورهاي مختلف و اطمينان از الحاق آن‌ها باهم ـ با توجه به زمان حركت از خط خودي ـ و حفظ جناح‌ها بود كه تحقق آن با كوشش‌هاي  مهندسي ممكن مي‌شد. از آن‌‌جا كه در منطقة شرق اروند، عقبة دشمن تنها متكي به چهار پل در نشوه و تنومه بود، پيش‌بيني مي‌شد كه در صورت سرعت عمل و رعايت اصل غافل‌گيري توأم با پيش‌روي مناسب، نيروهاي بسياري از دشمن به اسارت در آيند.<ref>مأخذ30، ص 33.</ref>
فرماندهان قرارگاه كربلا بعد از عمليات بيت‌المقدس به طور مرتب در جلسه‌هاي خود، راه‌كارهاي اين عمليات را بررسي و به نقاط قوت و ضعف طرح‌ها توجه مي‌كردند؛ از جمله مي‌توان به جا به جايي نيروها، تأمين جناح‌ها، الحاق يگان‌ها، مقابله با پاتك‌هاي دشمن، تثبيت مواضع تصرف شده، سرعت عمل، صرفه‌جويي در مصرف مهمات، يافتن نقاط قوت و ضعف دشمن و بسياري از مسائل ديگر اشاره كرد.<ref>سند شماره 3293، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6757، راوي: هادي نخعي، 21/4/1361، ص 34.</ref>
يكي از مسائل مهم براي فرماندهان ـ كه سبب تغيير و تحولات پي در پي در جزئيات و حتي كليات طرح مي‌شد و تا روز آغاز عمليات نيز همچنان اين نگراني وجود داشت ـ افزايش استحكامات دشمن بود. تصور مي‌شد كه نيروهاي خودي بخش عمده‌اي از توان خود را صرف درگيري با اين موانع كنند و بدين‌ترتيب دشمن زمان را از آن‌ها خواهد گرفت، در نتيجه نيروهاي خودي نمي‌توانستند به اهداف مورد نظر در جنگ شبانه دست پيدا كنند.<ref>مأخذ30، ص 33.    </ref>
برادر "غلامپور" فرمانده قرارگاه قدس، در جلسة ديروز (16/4/1361) قرارگاه كربلا در اين‌باره گفت: «آنچه كه باعث شده‌است ما تا حالا نتوانيم طرح مانوري رضايت‌بخش براي لشكرهاي‌مان پيش‌بيني كنيم، اين است كه از يك طرف دشمن به طور مرتب در حال افزايش موانع و مواضع خود است به طوري كه هر عكس هوايي حاوي تغييرات جديدي در خط و موانع دشمن است كه باعث تغيير مانور مي‌شود، از طرفي هم، شناسايي‌ها يك مقدار ضعيف بوده و آن آمادگي لازم را كه بايد در رابطه با طرح مانور و عمليات از خودمان نشان مي‌داديم، نشان نداديم.»<ref>سند شماره 3288، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 4746، راوي: هادي نخعي، 16/4/1361، ص 51.</ref>
از مشكلات مهم ديگر، كمبود نيرو بود. اكثر يگان‌ها دچار مشكل كمبود نيرو بودند و اين باعث مي‌شد كه طرح‌ها با قوت و جديت اجرا نشود، زيرا حتي اولويت‌هاي طرح مانور نيز براساس تعداد نيرو مشخص مي‌شد.<ref>مأخذ30، ص 34.</ref>
 




نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۱۶

روزشمار جنگ سال 1361
1361.04.17
نام‌های دیگر هفده تیر
تاریخ شمسی 1361.04.17
تاریخ میلادی 8 ژوئیه 1982
تاریخ قمری 16 رمضان 1402


1360.04.17
1362.04.17
1363.04.17
1364.04.17
1365.04.17
1366.04.17
1367.04.17




گزارش- 204

در جلسة امروز فرماندهان قرارگاه كربلا و قرارگاه‌هاي مجري عمليات آينده درشرق بصره، با توجه به اين‌كه عراق در جنوب منطقه عمليات آب‌ رها كرده‌است، تغييراتي در مانور عمليات داده‌شد، بدين‌ترتيب كه قرارگاه نصر به سبب آب‌گرفتگي منطقه مأموريت آن، از اجراي عمليات در مرحلة اول حذف شد و حدود شش كيلومتر از حد شمالي اين قرارگاه نيز كه هنوز آب به آن نرسيده‌است، به قرارگاه فتح واگذار شد. "تيپ 8 نجف" (از سپاه) نيز كه قراربود با يگان‌هاي قرارگاه نصر وارد عمل شود، به قرارگاه فتح مأمور شد. بدين‌ترتيب قرارگاه فتح تلاش اصلي را در مرحله اول عمليات به‌عهده دارد و مانوري را كه در مرحلة اول براي قرارگاه نصر در نظر گرفته‌بودند، به مرحله دوم موكول شد. قرارگاه كربلا نيز تصميم گرفت تا مأموريت"تيپ 40 سراب" را از آفندي به پدافندي تغيير دهد.[۱] ( ضميمه دارد)

گزارش- 205

فرمانده اطلاعات قرارگاه مركزي كربلا وضعيت كلي جبهه‌هاي جنوب را چنين گزارش كرده‌است: «ـ منطقه قرارگاه قائم: دشمن تعداد قابل ملاحظه‌اي از نيروهاي خود را از شرق فكه به غرب منطقه جابه‌جا نموده و همچنين مشغول انتقال باقي‌ماندة نيروهاي خود به غرب رودخانه دويرج در منطقه فكه و يبيس مي‌باشد. نيروهاي عراق مشغول تحكيم و تثبيت مواضع پدافندي جديد خود مي‌باشند و پيش‌بيني مي‌شود تا تكميل مواضع پدافندي در نوار مرزي و ارتفاعات سركوب، به اشغال نقاط حساس در شرق رودخانه ادامه دهند. ـ منطقة قرارگاه قدس: نيروهاي عراقي شديداً مشغول ايجاد خاك‌ريز و گسترش ميادين مين و تحكيم مواضع خود در اين منطقه مي‌باشند. ارتش عراق نيرويي به ‌استعداد سه گردان تانك و مكانيزه را از منطقه قرارگاه قدس خارج كرده‌است. با اين‌حال در گسترش نيروهاي پياده و توپخانه دشمن تغيير عمده‌اي مشاهده نشده‌است. ـ منطقة قرارگاه فجر: عراق در اين منطقه به ايجاد خاك‌ريز و تحكيم و تكميل مواضع پدافندي در عمق مشغول مي‌باشد و سه گردان از نيروهاي زرهي خود را نيز از اين منطقه به مناطق ديگر انتقال داده‌است، ولي در تركيب و نحوه‌استقرار نيروهاي پياده توپخانه عراق تغييري گزارش نشده‌است. ـ منطقه قرارگاه فتح: در اين منطقه نيروهاي عراقي با شدت درحال ايجاد خاك‌ريز، حفر كانال و تحكيم و تكميل مواضع پدافندي هستند و درصدد افزايش رده‌هاي پدافندي خود نيز مي‌باشند. براساس گزارش قرارگاه فتح، ارتش عراق با استقرار يك تيپ زرهي در انتهاي كانال ماهي به عنوان احتياط سپاه مستقر در منطقه، استعداد و كيفيت نيروهاي خود را تقويت نموده‌است. ـ منطقه قرارگاه نصر: در تركيب و نحوة استقرار نيروهاي عراق در اين منطقه تغيير محسوسي مشاهده نشده‌است. دشمن در اين منطقه به منظور بالا بردن توان دفاع خود، مبادرت به ايجاد استحكامات و مواضع فوق‌العاده مستحكم كرده‌است و در تلاش است تا عمق منطقه پدافندي خود را تا شرق منطقه تنومه گسترش دهد.»[۲]

گزارش- 206

احتمال حمله قريب‌الوقوع ايران، ستاد فرماندهي نيروهاي مسلح عراق را واداشته‌است كه از امروز كليه مرخصي‌هاي نيروهاي عراقي مستقر در منطقه جنوب و خط مقدم جبهه‌هاي اروندرود را لغو كند و فرماندهان و افسران ارشد يگان‌هاي مستقر در منطقه را به مركز عمليات جنوب فراخواند. [۳] همچنين به منظور پيش‌گيري از افزايش فرار نيروهاي نظامي از يگان‌هاي ارتش عراق، امروز شوراي فرماندهي انقلاب اين كشور در پوشش بخشودگي مشمولان غايب، طي اطلاعيه‌اي مجازات اعدام را براي فراريان از خدمت تعيين‌كرد. راديو صوت‌الجماهير، مجازات تعيين شده در اين اطلاعيه را اين چنين خواند: «1ـ مجازات اعدام براي فراريان و افراد غايب كه تا 30 روز پس از تصويب اين قانون خود را به واحدهاي ارتش معرفي ننمايند. 2ـ مجازات اعدام براي افرادي كه داراي بيش از 5 روز غيبت‌ غيرموجه مي‌باشند. 3ـ مجازات افرادي كه مرتكب خلاف شده‌اند، در صورت عدم مراجعت به خدمت در مدت تعيين‌شده، مضاعف خواهد شد.»[۴]

گزارش- 207

"عدنان خيرالله الطلفاح" وزير دفاع عراق، ايران را از حمله به عراق برحذر داشت. وي كه در يك مصاحبه مطبوعاتي سخن مي‌گفت، افزود كه نيروهاي مسلح و ملت عراق جلو اين حملات را خواهندگرفت.[۵] خيرالله با اشاره به اظهارات اخير مقامات ايراني در مورد احتمال ورود به خاك عراق، گفت: «تهديدات ايران درحالي صورت مي‌گيرد كه عراق با عقب‌نشيني به مرزها، يك گام اصولي در جهت صلح برداشته‌است.» وي سپس افزود: «عقب‌نشيني عراق از خاك ايران به منظور اثبات عملي اين مطلب به ملت ايران صورت گرفته‌است كه جنگي كه عراق مجبور به شركت در آن شده يك جنگ دفاعي براي جلوگيري از حملات رژيم ايران بوده و هنوز هم هست.»[۶]

گزارش- 208

امروز دولت عراق طي نامه‌اي به دبير كل سازمان ملل‌متحد ـ كه به عنوان سند اين سازمان منتشر گرديد ـ بيانيه هفته پيش ايران را مبني بر اين‌كه هنوز بخشي از خاك ايران در اشغال عراق قرار دارد و عراق كماكان شهرهاي مرزي آبادان و خرمشهر را گلوله‌باران مي‌كند، تكذيب كرد و پيشنهاد كرد كه صحت و سقم موضوع را سازمان ملل بررسي كند.[۷]

گزارش- 209

آقايان توكلي سخن‌گوي دولت، حجت‌الاسلام محلاتي نماينده امام در سپاه پاسداران، صياد شيرازي فرمانده نيروي زميني ارتش و معيني‌پور فرمانده نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران در مصاحبه مطبوعاتي به سؤالات خبرنگاران در مورد راه‌هاي پيروزي نهايي و تسريع در جنگ، ربوده شدن ديپلمات‌هاي ايراني در بيروت و احتمال ورود نيروهاي جمهوري اسلامي به خاك عراق، پاسخ گفتند. آقاي توكلي سخن‌گوي دولت در مورد آينده جنگ و راه‌هاي نيل به پيروزي نهايي گفت: «دشمن هنوز بعضي از مناطق كشور ما را در اشغال دارد و دائماً مناطقي از كشور را زير بمباران‌هاي خود قرارمي‌دهد. در چنين شرايطي ما جنگ را تمام‌شده نمي‌دانيم و به خود حق مي‌دهيم جهت احقاق حقوق از دست‌رفته‌مان، در داخل خاك عراق از خود دفاع كنيم.» وي در مورد ربوده شدن چهار ديپلمات ايراني در بيروت، گفت : «از آن جايي كه سفارت جمهوري اسلامي ايران از شروع جنايات اسرائيل در لبنان، علي‌رغم تعطيل بودن اكثر سفارت‌خانه‌ها، فعال‌ترين سفارت بوده و مركز تجمع سران گروه‌هاي مقاومت مختلف به‌شمار مي‌رفت، اسرائيل به توسط فالانژيست‌ها دست به چنين اقدامي زد.» وي افزود: «در حالي كه كاردار ايران در حال مرخصي به‌سر مي‌برده و از طريق بقاع و طرابلس عازم سفارت بوده‌است، به‌اتفاق محافظين خود كه از نيروهاي پليس لبنان بودند، توسط فالانژها ربوده شده‌اند و پس از مدتي افراد پليس لبنان آزاد مي‌گردند.» توكلي در مورد اقدامات ايران براي آزادي ديپلمات‌ها گفت: «ما اقدامات متعددي را تاكنون انجام داده‌ايم كه هنوز به نتيجه مثبتي نرسيده‌است.» سخن‌گوي دولت ايران در مورد احتمال اعزام گروه‌هايي از نهضت مقاومت فلسطين به ايران كه منابع غربي مطرح كرده‌اند، گفت: «از اين جهت كه ما يك كشور مسلمان هستيم، دروازه‌هاي كشورمان به روي همه مسلمين باز است، اما از آن‌جايي كه اعزام گروه‌هاي فلسطيني به كشورهاي ديگر، توطئه‌اي در جهت تكميل توطئه‌هاي امريكا براي اخراج فلسطيني‌ها از سرزمين‌شان مي‌باشد، ما به شدت با آن مخالفيم و معتقديم كه فلسطيني‌ها نه تنها نبايد به ايران بيايند، بلكه به هيچ كشور ديگري هم نبايد بروند؛ آن‌ها بايد به مقاومت خود ادامه دهند و عليه اسرائيل غاصب مبارزه كنند. ما مي‌خواهيم از طريق كربلا به قدس برويم، بنابراين آمدن آنان به ايران هيچ موضوعيتي ندارد.»[۸] همچنين حجت‌الاسلام "فضل‌الله محلاتي" نمايندة امام در سپاه پاسداران و عضو كميسيون دفاع مجلس شوراي اسلامي، در مصاحبه‌اي مطبوعاتي در مورد پيروزي نهايي و تسريع در جنگ، گفت: «دولت عراق به خاك ما تجاوز كرده و ضمن واردآوردن خسارات مالي فراوان به كشور ما، هزاران تن از بهترين فرزندان اين ملت را به شهادت رسانده‌است و الآن با ادعاي عقب‌كشيدن نيروهاي خود، به دروغ ادعاي صلح‌طلبي مي‌نمايد. ما بايد جلو تبليغات او را بگيريم و اعلام كنيم كه بايد دولت عراق ظرف مدت كوتاهي غرامت خسارات وارده به ايران را بپردازد و در صورت استنكاف آن دولت از پرداخت غرامت، همان‌طور كه امام فرمودند بايد غرامت را با زور بگيريم و بعد هم متجاوز بايد مجازات شود.» وي در پايان مصاحبه خود شرايط پيروزي را چنين برشمرد: «توكل به خدا و توجه به راهنمايي‌هاي امام امت، بسيج كليه نيروهاي ارتش و سپاه و ساير رزمندگان، حضور در جبهه رزمندگان با سابقه و بسيج رسانه‌هاي گروهي براي مقابله با تبليغات دروغين دشمن.» سرهنگ "صياد شيرازي" فرمانده نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران نيز در مصاحبه با خبرنگاران مطبوعات در مورد تسريع در جنگ و پيروزي نهايي، با بيان اين‌كه "چون براي ما مسلم شده‌است كه هيچ دولت و سازمان بين‌المللي درصدد حمايت از حق ما نيست"، گفت: «ما بيش‌تر از اين نمي‌توانيم منتظر بمانيم و بايستي دشمن متجاوز را تا انهدام كامل تعقيب كنيم.» وي در پايان اين مصاحبه تأكيد كرد: «وجود دو ميليون نفر آواره جنگي در ايران، قرارداشتن شهرهايي چون آبادان و خرمشهر در زير آتش دشمن وشهادت روزانه تعداد زيادي از مردم اين شهرها توسط دشمن، ما را براي كسب پيروزي نهايي و خاتمه واقعي جنگ تحميلي مصمم‌تر مي‌گرداند.» سرهنگ "معيني‌پور" فرماندة نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران نيز در مورد احتمال ورود نيروهاي ايراني به خاك عراق و راه‌هاي رسيدن به پيروزي نهايي، به خبرنگاران گفت: «تنها راه پيروزي نهايي در جنگ تحميلي، بسيج كليه نيروهاي اسلام اعم از ارتش، سپاه، بسيج، ژاندارمري، شهرباني و عشاير و حمله همه‌جانبه به نيروهاي عراق در داخل خاك عراق و يا حداقل در شرق عراق مي‌باشد.» وي افزود: «با اين اقدام مي‌توان با سرنگوني رژيم بعث عراق، راه مقابله مستقيم با صهيونيسم بين‌الملل را گشود و زمينه را براي برپايي حكومت جهاني مستضعفين به رهبري امام‌عصر(عج) فراهم ساخت.»[۹]

گزارش- 210

به دنبال ترور آيت‌الله صدوقي امام جمعه يزد به‌دست فردي از سازمان مجاهدين‌خلق و اعتراض رئيس مجلس شوراي اسلامي ايران(هاشمي رفسنجاني) به دولت فرانسه به دليل حمايت از اين سازمان، امروز خبرگزاري فرانسه از مسئولان "فرودگاه اورلي" پاريس مدعي شد كه يك ايراني به اتهام سوءقصد به بني‌صدر (رئيس‌جمهور سابق ايران) در پاريس دست‌گير شده‌است. خبرگزاري فرانسه افزود: «ايراني مذكور با يك هواپيماي شركت هواپيمايي "ايران‌اير" و بعد از توقف‌هايي در استانبول و فرانكفورت وارد پاريس شده و به علت حمل مواد منفجره دست‌گير شده‌است. همچنين مقامات فرودگاه اورلي اعلام داشته‌اند وي كه "پرويز اسفاري" نام داشته و متولد سال 1337 مي‌باشد، به هنگام بازجويي اعتراف كرده‌است كه قصد داشته بني‌صدر را به قتل برساند.» در ادامة گزارش خبرگزاري فرانسه آمده‌است: «اين اولين باري نيست كه يك كماندوي ايراني براي كشتن رهبران سياسي مخالف ايران كه در فرانسه زندگي مي‌كنند، به پاريس مي‌آيد. در 27تيرماه سال 1359، پنج مرد مسلح كوشيدند تا "شاپور بختيار" آخرين نخست‌وزير رژيم شاه را در آپارتمان وي به قتل رسانند. اين عده يكي از محافظين بختيار را كشتند ولي موفق نشدند به شاپور بختيار آسيبي برسانند. دادگاه فرانسه در فروردين ماه گذشته اين پنج نفر را به زندان‌هاي طويل‌المدت محكوم كرد.» اين خبرگزاري همچنين افزوده‌است كه در 17 آذرماه 1358"شهريار شفيق" فرمانده پيشين نيروي دريايي ـ كه پسر "اشرف پهلوي" (خواهر شاه) بود ـ در خيابان‌هاي پاريس با شليك گلوله كشته شد و مسئوليت آن را يك گروه مسلمان افراطي ايراني به عهده گرفت.[۱۰]

گزارش- 211

خبرگزاري فرانسه به نقل از "محمد غرضي" وزير نفت ايران كه براي شركت در اجلاس فوق‌العاده وزيران نفت كشورهاي عضو اوپك به "وين" رفته‌است، گزارش داد كه ايران سهميه تعيين شده براي توليد نفت به ميزان روزانه يك ميليون و دويست هزار بشكه را نخواهد پذيرفت. اين خبرگزاري افزود: «از فروردين ماه گذشته (زمان تعيين اين سهميه‌ها) تاكنون در موضع ايران هيچ تغييري حاصل نشده‌است و ايران خواستار آن است كه جمع توليد نفت عربستان سعودي، ايران و عراق از 10 ميليون بشكه در روز تجاوز نكند.»[۱۱]

گزارش- 212

خبرگزاري رويتر در تحليلي از وضعيت جنگ ايران و عراق، اعلام كرد: «در حالي كه عراق در مرز مستقر شده، ايران خواستار مبلغ گزاف 150 ميليارد دلار غرامت جنگي، محاكمه صدام به عنوان يك جنايت‌كار جنگي و بازگشت چند هزار رانده شده عراقي است.» اين خبرگزاري همچنين گفت كه كشورهاي حاشيه خليج فارس كه در جنگ از عراق حمايت مي‌كنند، پذيرفته‌اند كه 25 ميليارد دلار غرامت به ايران بپردازند، اما دولت عراق هيچ نوع تعهدي براي پرداخت غرامت به عهده نگرفته‌است.[۱۲] خبرگزاري تانيوگ نيز در تفسيري از وضعيت جنگ، گفت: «در حالي كه عده كمي از ناظران صحبت‌هاي اخير ايران پيرامون ادامه جنگ را بيش‌تر در ارتباط با مذاكرات غيرمستقيم جهت دريافت غرامت جنگي ارزيابي مي‌كنند، امّا اكثر آنان بر اين عقيده‌اند كه نيروهاي ايراني در هر صورت از طريق بصره وارد خاك عراق خواهند شد.»[۱۳] روزنامه دانماركي "بي‌تي" نيز نوشت: «اگر ايراني‌ها پيروزي‌هاي بيش‌تري در جبهه‌ها به‌دست آورند، عراقي‌ها شانس آن را خواهند داشت كه به يك انقلاب موفقيت‌آميز دست زنند و صدام را سرنگون نمايند.» اين روزنامه افزود: «باتوجه به آزادسازي خرمشهر، ايراني‌ها قسمت مشرف به راه آبي عراق درخليج فارس را مجدداً تصرف نموده‌اند و عراقي‌ها براي استفاده از بصره ـ تنها بندر خود ـ با مشكلاتي مواجه هستند.» اين روزنامه سپس دربارة هزينه جنگي عراق نوشت: «جنگ هرماه مبلغ 8 ميليون كرون براي عراق هزينه دربر دارد و اين جنگ بيست ماهه تاكنون دو برابر درآمد نفتي عراق در يك سال، براي آن كشور خرج داشته‌است.»[۱۴] دفتر سياسي سپاه پاسداران در مقاله‌اي در روزنامه كيهان، به تجزيه و تحليل اين موضوع‌ها پرداخته‌است: وضعيت موجود جنگ، وضعيت مقاومت اسلامي در فلسطين اشغالي و لبنان، موضع كشورهاي منطقه در خصوص مسئله فلسطين و جنگ ايران و عراق و همچنين سياست‌هاي امريكا در منطقه خاورميانه. در بخشي از اين مقاله آمده‌است: «فتوحات اخير سپاه اسلام و شكست‌هاي پي‌درپي نيروهاي ارتش صدام، باعث تثبيت انقلاب اسلامي در منطقه شده و تأثيرات فراواني را بر منطقه و به ويژه در نهضت فلسطين داشته‌است و از طرف ديگر، منافع امريكا را در منطقه به صورت جدي به خطر انداخته‌است. نقش سوريه در حمايت از ايران در جنگ با عراق و به عنوان مانعي در مقابل اقدامات اسرائيل در لبنان نيز حائز كمال اهميت است و اين نقش بر تسلط امريكا بر كل منطقه ضربه‌اي سخت وارد آورده است.» در ادامه مقاله افزوده شده‌است: «نابودي انقلاب اسلامي، هدف نهايي امريكا و رژيم‌هاي مرتجع منطقه ‌است و از آن جايي كه تجاوز نظامي عراق به ايران با شكست سختي مواجه شده‌است و از نظر امريكا حل مشكل انقلاب اسلامي با نابودي حاميان آن آسان‌تر امكان‌پذير است، لذا جبهة جديدي توسط اسرائيل عليه لبنان و سوريه گشوده شده‌است تا با جلب نيمي از توجه ايران به لبنان، موقعيت ايران در مقابل عراق تضعيف گردد و عراق نيز با عقب‌نشيني از مرزها بتواند با يك ظاهر صلح‌طلبانه‌اي از مهلكه سقوط رهايي يابد و در نهايت امريكا و رژيم‌هاي مرتجع منطقه با اين اقدام بتوانند ضمن حفظ رژيم صدام، قدرت ايران و حاميان آن‌را با گشودن جبهه جديد تضعيف نمايند.» اين مقاله در پايان پيشنهاد كرده‌است: « براي به شكست كشاندن توطئه عراق، امريكا و رژيم‌هاي مرتجع در منطقه جهت انحراف ايران از راه منطقي جبهه مبارزه با اسرائيل كه همان شكست رژيم بغداد مي‌باشد و براي جلوگيري از تقويت رژيم عراق و كمك به تحكيم موقعيت سوريه و فلسطين در مقابل حملات اسرائيل، بايد جنگ را تا سرنگوني رژيم بعثي عراق ادامه داد تا راهي مطمئن و با ثبات از بغداد براي آزادي قدس و نابودي اسرائيل گشوده شود.»[۱۵]  ضميمة گزارش204: طرح مانور عمليات فرماندهي عملياتي قرارگاه كربلا در جنوب، عمليات آفندي را با استفاده از غافل‌گيري و وضعيت ديد محدود در باختر خط مرز بين‌المللي ايران و عراق، از كوشك در شمال تا اروندرود در جنوب به منظور انهدام نيروهاي دشمن در منطقه و رسيدن به كرانه شمالي شط‌العرب (از غرب نشوه تا پاسگاه حدود) و پدافند در امتداد آن، بدين شرح هدايت مي‌كند: مرحله يك: عناصري از قرارگاه قدس در شمال، قرارگاه فجر و قرارگاه فتح با حمله به نيروهاي دشمن، آن‌ها را منهدم و خط سرخ* را تأمين مي‌كنند. قرارگاه نصر نيز ضمن پدافند در جنوب، دشمن را درگير نگه مي‌دارد. مرحله دوم: قرارگاه‌هاي قدس، فجر و فتح در امتداد خط سرخ مواضع خود را تثبيت مي‌كنند و قرارگاه نصر با حمله به منطقه، نيروهاي دشمن را منهدم و خط آبي را تأمين مي‌كند. مرحله سه: قرارگاه‌هاي فجر و قدس تك را به سمت غرب و جنوب غربي ادامه مي‌دهند و پس از رسيدن به شط‌العرب، در منطقة محوله پدافند مي‌كنند. قرارگاه فتح از شمال غربي به جنوب شرقي و قرارگاه نصر از جنوب شرقي به شمال غربي با ادامه دادن به تك، دشمن را در منطقه منهدم مي‌كنند و سواحل شرقي شط‌العرب را تأمين و پس از الحاق در خط سبز، در منطقه محوله در كنارة شط‌العرب پدافند مي‌كنند. در تمام مراحل، "لشكر 30 زرهي" سپاه پاسداران انقلاب اسلامي به صورت يگان‌هاي جزء با يگان‌هاي سپاه تركيب مي‌شود و عمل مي‌كند.[۱۶] همچنين هشت گردان توپخانه آتش پشتيباني يگان‌ها را بر عهده دارند. نيروي هوايي نيز با 20 سورتي پرواز پوشش هوايي و پشتيباني از علميات را انجام مي‌دهد و هوانيروز با 20 فروند هلي‌كوپتر پشتيباني آتش و ترابري را. [۱۷] طرح مانور قرارگاه قدس قرارگاه قدس، بخش شمالي منطقه را در اختيار دارد. سازمان رزمي اين قرارگاه عبارت است از: لشكر 16 زرهي، تيپ 40 سراب و لشكر 1 سپاه پاسداران (مركب از تيپ‌هاي 37 نور يا بعثت و 41 ثاراللّه). اين قرارگاه بر اساس تقسيم‌بندي فرماندهان، به شش قرارگاه جزئي قدس تقسيم شده‌است. قرارگاه قدس مأموريت دارد كه پس از انهدام دشمن، خط سرخ را تأمين كند و بنا به دستور، حمله را به‌منظور تأمين نشوه و ساحل شرقي شط‌العرب ادامه دهد و در امتداد آن پدافند كند.[۱۸] قرار بود محدودة قرارگاه قدس از طلائيه جديد تا طلائيه قديم باشد، ولي به دليل مواضع محكم و موانع فراوان عراق، اين طرح منتفي شد و قرارگاه كربلا تصميم گرفت ضمن ايجاد مواضع پدافندي در اين منطقه، تيپ‌هاي 2 و 3 از لشكر 16 زرهي پدافند كنند كه بعد تيپ 40 سراب نيز به آن‌ها اضافه شد (مأموريت تيپ 40 سراب ابتدا آفندي بود). بدين ترتيب، محدوده قرارگاه قدس به هشت كيلومتر تغيير يافت و فرمانده قرارگاه نيز منطقة عملياتي را به دو محدودة چهار كيلومتري تقسيم كرد كه در چهار كيلومتر شمال، تيپ بعثت به همراه تيپ يك از لشكر 16 زرهي و در چهار كيلومتر دوم به طرف جنوب، تيپ 41 ثاراللّه و گردان 185 از تيپ يك لشكر 16 زرهي مسئوليت هجوم را به‌عهده دارند.[۱۹] تيپ ثاراللّه و گردان 185 مأموريت دارند كه در مرحله اول عمليات پس از عبور از دژ دشمن يا خط خيز خندق و شكستن خاك‌ريز آن، در عمق پيش روند و با انهدام نيروهاي دشمن، خاك‌ريزي در پشت خاك‌ريز عصايي شكل احداث كنند و آن را به سمت مرز خودي امتداد دهند، سپس در جهت شمال پدافند كند. تيپ بعثت نيز بايد با شناسايي پنج معبر و با استعداد پنج گردان وارد عمل شود كه در صورت نياز، يك گردان سوارزرهي نيز وارد عمل خواهد شد. اين تيپ بعد از شكستن خط، بايد در حدود 9 تا 10 كيلومتر خاك‌ريز احداث كند كه سه دسته مهندسي اين وظيفه را بر عهده دارند. دليل اين‌كه خاك‌ريز از پيچ عصايي شكل تا خود مرز احداث مي‌شد، تغيير مأموريت تيپ 40 سراب از آفندي به پدافندي است.[۲۰] در محدودة اين تيپ، سه دسته زرهي دشمن مستقرند كه يك دسته با 25 تانك، دسته ديگر با 6 تانك و دسته سوم با 5 تانك و نفربر از خط خود دفاع مي‌كنند. گردان 176 از تيپ 1 لشكر 16 زرهي ارتش نيز با 5 دستگاه تانك و 20 دستگاه نفربر پي.ام.پي. با تيپ بعثت وارد عمل مي‌شود.[۲۱] تيپ ثاراللّه نيز به همراه گردان 185 لشكر 16 زرهي مأموريت دارد كه پس از شكستن دژ عراق و حركت در عمق، خود را به پشت كانال (با عرض هشت متر) برساند و در آن‌جا خاك‌ريز بزند و رو به شمال پدافند كند. استعداد اين تيپ هفت گردان است كه سه گردان آن به عنوان گردان‌هاي خط شكن از سه معبر اصلي وارد عمل مي‌شوند. دو معبر نيز به عنوان معبر فرعي در نظر گرفته شده‌است. فاصله دژ خودي تا دژ عراق در اين محدوده نيز بيش از سه كيلومتر است.[۲۲] طرح مانور قرارگاه فجر قرارگاه فجر، جناح چپ (جنوب) قرارگاه قدس را در اختيار دارد و شمال منطقه قرارگاه فتح را تأمين مي‌كند. اين قرارگاه از لشكر 7 سپاه پاسداران و لشكر 77 پياده ارتش جمهوري اسلامي ايران تشكيل مي‌شود كه لشكر 7 سپاه شامل تيپ‌هاي 33 المهدي(عج)، 35 امام سجاد(ع) و 18 جوادالائمه(ع) است. بر اساس تقسيم‌بندي فرماندهان لشكر، اين قرارگاه به چهار قرارگاه جزئي فجر 1، 2، 3 و 4 تقسيم شده‌است كه يگان‌هاي هركدام عبارت‌اند از: قرارگاه فجر1: تيپ 33 المهدي(عج) و گردان يك تيپ1 لشكر77؛ قرارگاه فجر 2: ادغام تيپ 2 از لشكر 77 و تيپ جوادالائمه(ع)؛ قرارگاه فجر 3: تيپ 3 از لشكر 77؛ قرارگاه فجر 4: تيپ مستقل امام سجاد(ع).[۲۳] مأموريت اين قرارگاه از حد شمالي قرارگاه فتح تا حد جنوبي قرارگاه قدس، به طول 10 كيلومتر است و از نظر تقسيم‌بندي به ترتيب چهار كيلومتر از شمال به فجر1، دو كيلومتر از وسط به فجر4 و چهار كيلومتر از جنوب به فجر2 واگذار شده‌است. تيپ امام سجاد(ع) به دليل سرعت عمل، به صورت مستقل عمل مي‌كند و فجر3 نيز در احتياط است.[۲۴]

نقشه طرح مانور اوليه(خطوط رنگي: سرخ، آبي و سبز)

طرح مانور قرارگاه فتح در پي ايجاد تغييراتي در طرح مانور، تيپ 8 نجف به قرارگاه فتح كه ابتدا شامل لشكر3 سپاه پاسداران (مركب از سه تيپ17 قم، 14 امام حسين(ع) و 25 كربلا) و لشكر 92 زرهي بود، افزوده شد. با پيوستن اين تيپ به قرارگاه فتح، تيپ 25 كربلا مقداري از خط حد خود را به قرارگاه نصر ـ كه در جنوب اين تيپ است ـ سپرد، بنابراين خط حد قرارگاه فتح كم‌تر شد. براساس تقسيم‌بندي فرماندهان لشكر3 سپاه، اين قرارگاه به چهار قرارگاه جزئي فتح تقسيم شده‌است: قرارگاه فتح 1: تيپ 14 امام حسين(ع) و تيپ 1 از لشكر 92 زرهي؛ قرارگاه فتح 2: تيپ 17 قم و تيپ 2 از لشكر 92 زرهي، قرارگاه فتح 3: تيپ 8 نجف اشرف و تيپ 3 از لشكر 92 زرهي، قرارگاه فتح 4: تيپ 25 كربلا با دو يگان عمدة لشكري شامل گردان 283 سوار ـ زرهي (در كنترل عملياتي)، گردان 151 پياده (در كنترل عملياتي)، همچنين گردان 330 توپخانه (155م. م.). [۲۵] منطقة واگذاري به قرارگاه فتح (لشكر3 سپاه) دشتي بود هموار كه طول ابتداي جبهه آن 10 كيلومتر، حداكثر طول انتهاي آن 18 كيلومتر، عمق منطقه حداكثر 28 كيلومتر و حداقل 11 كيلومتر است. مساحت كل منطقه‌اي كه قرارگاه فتح بايد آن را تصرف و در منتهي‌اليه آن پدافند كند، حدود 265 كيلومتر مربع برآورد شده‌است. از موانع عمده در مقابل اين قرارگاه، كانال پرورش ماهي است. در جناح چپ منطقه نيز آب گرفتگي وجود دارد. پاسگاه زيد عراق در سه كيلومتري خط خودي واقع شده و در جناح راست اين قرارگاه نيز مثلثي‌هاي دشمن قرار دارند. از10كيلومتر منطقه محوله به اين قرارگاه، 2 كيلومتر بالاي جاده حسينيه و هشت كيلومتر پايين جاده‌است. اين قرارگاه از شمال با قرارگاه فجر و از جنوب با قرارگاه نصر همجوار است. آرايش يگان‌هاي اين قرارگاه براي عمليات در شمال بدين‌ترتيب است: قرارگاه فتح 2 با محدوده چهار كيلومتر؛ قرارگاه فتح3 با دو كيلومتر، قراگاه فتح 1 با دو كيلومتر و قرارگاه فتح 4 نيز با دو كيلومتر.[۲۶] قرارگاه عملياتي فتح مأموريت دارد كه عمليات آفندي را با استفاده از اصل غافل‌گيري و وضعيت ديد محدود و هدايت چهار قرارگاه در خط، انجام دهد، بدين‌ترتيب: قرارگاه فتح 2 در شمال، قرارگاه‌هاي فتح3و1 در وسط (تلاش اصلي) و قرارگاه فتح 4 در جنوب (چپ) نيروهاي دشمن را در منطقه منهدم و خط سرخ را تأمين كنند، سپس آماده شوند تا بنا به دستور، تك را به سمت جنوب ادامه دهند و ساحل شرقي شط‌ا‌لعرب را تأمين كنند و به قرارگاه نصر در خط سبز الحاق شوند و در منطقه واگذاري، پدافند كنند. احتياط قرارگاه‌هاي چهارگانه، احتياط فتح نيز مي‌باشند.[۲۷] طرح مانور قرارگاه نصر طرح مانور قرارگاه نصر مهم‌ترين موضوع بحث در اين عمليات بوده‌است. قرارگاه نصر ابتدا به عنوان تأمين‌كنندة منطقه جنوبي عمليات، وظيفه مهمي بر عهده داشت. ارسال گزارش‌هاي مكررو مرتب از فرماندهي اين قرارگاه به قرارگاه كربلا در مورد اوضاع منطقه، توجيه طرح مانور براي قرارگاه كربلا، تلاش فراوان براي توجيه فرماندهان تيپ‌ها و يگان‌هاي خود به منظور آمادگي جهت عمليات، شناسايي‌ها، خنثي‌سازي ميدان‌هاي مين، نقل و انتقال نيرو و ساير برنامه‌ها، نشان مي‌داد كه قرارگاه نصر نيز هم‌زمان با ساير قرارگاه‌ها به خط دشمن خواهد زد، اما در فاصله چند روز مانده به عمليات، عراق با به دست‌گرفتن ابتكار عمل و استفاده از زمان، از كانال پرورش ماهي و اروندرود در منطقه مقابل اين قرارگاه آب را رها كرده و تمام تلاش‌هاي آن را بي ثمر كرده‌است. عراقي‌ها با اين اقدام، توان جناح چپ منطقه عملياتي نيروهاي خود را بدون زحمت خنثي كردند و ضمن تهديد جناح راست اين منطقه و تأمين جناح راست منطقه خود (شمال منطقه خودي، جنوب منطقه دشمن است) بخشي از نيروهايش را آزاد كرده تا در ساير نقاط منطقه عملياتي به كار بگيرد. به گفته اسير عراقي عمليات رمضان، در واقع آخرين تصميم در منطقه عملياتي، رها كردن آب در منطقه بوده‌است.[۲۸] طرحي را كه قرارگاه كربلا در تاريخ 14/4/1361 به قرارگاه نصر ابلاغ كرد چنين بود: «فرماندهي عمليات نصر به منظور انهدام نيروهاي دشمن، در منطقه واگذاري تك كرده و خط سرخ را از مختصات 88400 - 83200 تا 82800 - 71300 در امتداد ساحل شرقي شط‌العرب پدافند كند.»[۲۹] با توجه به آمادگي يگان‌هاي قرارگاه نصر و ابلاغ طرح مانور، اميد مي‌رفت كه اين قرارگاه حداقل از منطقه "نصر يك" وارد عمل شود، اما توسعه و پيش رفت آب‌گرفتگي چنان سريع بوده‌ است كه آينده قابل پيش‌بيني نيست و حتي يكي از معابر تيپ عاشورا را نيز آب فراگرفته‌است. با ظهور اين حادثه، بحث عمل‌نكردن قرارگاه ـ كه برادر محسن رضايي به دليل استحكامات و موانع فراوان دشمن، آن را مطرح كرد ـ مورد توجه بيش‌تري قرار گرفت. سرانجام هرچند برادر حسن باقري فرمانده قرارگاه نصر، با توجه به وجود ديگر معابر تيپ عاشورا و اعلام آمادگي اين تيپ براي عمليات، خواستار عمل كردن قرارگاه نصر است، اما قرارگاه كربلا اين كار را نوعي خطركردن مي‌داند،[۳۰] لذا مأموريت آفندي قرارگاه نصر را لغو و وظيفه آن را پدافند در منطقه و درگير كردن دشمن تعيين كرده‌است.[۳۱] توضيحاتي بر طرح مانور 1ـ اين عمليات همچون عمليات گذشته با تركيب زرهي نيروهاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و ارتش جمهوري اسلامي ايران انجام مي‌شد كه تا پايان عمليات نيز ادامه داشت. اين ادغام با اين كه نكات مثبتي داشت، اما در بعضي از يگان‌ها باعث كندي كار مي‌شد. لزوم هماهنگي‌هاي قبل از عمليات بين واحدهايي از قبيل زرهي سپاه و ارتش، مهندسي سپاه، جهاد و ارتش، مخابرات سپاه و ارتش، توپخانه و يگان‌هاي پشتيباني سپاه و ارتش و فرماندهي سپاه و ارتش و بسياري از مسائل ريز و درشت و اصلي وحاشيه‌اي ديگر، باعث مي‌شد كه كارها به نحو مطلوب پيش نرود و در بعضي از يگان‌ها مسائلي را نيز در پي داشت كه به آن اشاره خواهد شد. 2 ـ استفاده از نيروي زرهي: عمليات رمضان نخستين عملياتي بود كه نيروهاي زرهي خودي به اين وسعت وارد عمل مي‌شدند و عمليات سوار ـ زرهي اولين تجربه ما در جنگ با عراق بود البته شيوة استفادة مناسب و كارآمد ما از زره‌پوش با نيروهاي عراق بسيار تفاوت داشت. عراقي‌ها در اين كار تجربه‌هاي خوبي داشتند و از روز اول جنگ با اين روش مناطق را اشغال مي‌كردند و در عمليات‌هاي گذشته از جمله طريق‌القدس، فتح‌المبين و بيت‌المقدس، تجربه‌استفاده از تانك و نفربر را در پاتك‌ها داشتند، اما نيروهاي ما در اين زمينه چندان تجربه‌اي نداشتند. از سخنان فرماندهان اين‌گونه‌استنباط مي‌شد كه اين روش براي ايجاد يك درگيري سنگين و رعب و وحشت در ميان نيروهاي دشمن اتخاذ نشد، بلكه بعد مسافت بين خطوط تماس خودي و دشمن و نياز به حضور سريع نيروهاي موج دوم، ما را ملزم به‌استفاده از وسايلي مي‌كردند كه اين نيروها به سرعت وارد منطقة درگيري شوند و هيچ وسيله‌اي بهتر از تانك و نفربر وجود نداشت، هرچند بحث استفاده از هلي‌برن نيروها نيز مطرح شد كه با توجه به مشكلات كار و ابهام در موفقيت آن، اين پيشنهاد رد شد. 3_ حساس بودن كل منطقه عملياتي: عراقي‌ها به منطقه جنوب بيش از ساير مناطق جنگي توجه داشتند و به آن حساسيت نشان مي‌دادند. لغو طرح مانور قرارگاه نصر مؤيد اين مطلب بود كه دشمن اگر زمان مي‌داشت، با توسعه آب‌گرفتگي، ضمن افزايش ضريب اطمينان دفاع از بصره، امكان عمليات را نيز از ما مي‌گرفت.[۳۲] مشكلات طراحي مانور عمليات يكي از طولاني‌ترين مباحث فرماندهان جنگ در اين عمليات، اتخاذ تاكتيك و ارائه طرح مانوري جامع و كامل بود كه در برگيرندة تمام اصول جنگ باشد. ده‌ها جلسه قرارگاه كربلا و ديگر قرارگاه‌هاي تحت امر آن، حاكي از اهميت كار و منطقه و مشكلات احتمالي عمليات بود. مشكلات موجود در ارائه طرحي خوب در اين عمليات عبارت بودند از: جنگ در خاك دشمن؛ انبوه‌استحكامات عراق؛ تفاوت‌هاي فراوان بين نفرات و امكانات خودي و دشمن؛ انگيزة ضعيف نيروهاي خودي براي هجوم به خاك دشمن و انگيزة قوي نيروهاي عراق براي دفاع از خاك خود. هدف كلي طرح، پيش‌روي در خاك عراق و پدافند در كنار اروند از شمال تا جنوب يعني از "نشوه" تا خرمشهرـ كه ما را به بصره نزديك مي‌كرد ـ بود. با موفقيت در اين طرح، نيروهاي سپاه سوم عراق كه شامل لشكرهاي 5 و 6 بودند، به‌طور كامل محاصره مي‌شدند و علاوه بر تصرف بخش وسيعي از حساس‌ترين زمين منطقه، شمار بسياري از نيروهاي دشمن نيز به اسارت درمي‌آمدند. مهم‌ترين مسئله طرح مانور، ضرورت هم آهنگي در پيش‌روي قرارگاه‌ها از محورهاي مختلف و اطمينان از الحاق آن‌ها باهم ـ با توجه به زمان حركت از خط خودي ـ و حفظ جناح‌ها بود كه تحقق آن با كوشش‌هاي مهندسي ممكن مي‌شد. از آن‌‌جا كه در منطقة شرق اروند، عقبة دشمن تنها متكي به چهار پل در نشوه و تنومه بود، پيش‌بيني مي‌شد كه در صورت سرعت عمل و رعايت اصل غافل‌گيري توأم با پيش‌روي مناسب، نيروهاي بسياري از دشمن به اسارت در آيند.[۳۳] فرماندهان قرارگاه كربلا بعد از عمليات بيت‌المقدس به طور مرتب در جلسه‌هاي خود، راه‌كارهاي اين عمليات را بررسي و به نقاط قوت و ضعف طرح‌ها توجه مي‌كردند؛ از جمله مي‌توان به جا به جايي نيروها، تأمين جناح‌ها، الحاق يگان‌ها، مقابله با پاتك‌هاي دشمن، تثبيت مواضع تصرف شده، سرعت عمل، صرفه‌جويي در مصرف مهمات، يافتن نقاط قوت و ضعف دشمن و بسياري از مسائل ديگر اشاره كرد.[۳۴] يكي از مسائل مهم براي فرماندهان ـ كه سبب تغيير و تحولات پي در پي در جزئيات و حتي كليات طرح مي‌شد و تا روز آغاز عمليات نيز همچنان اين نگراني وجود داشت ـ افزايش استحكامات دشمن بود. تصور مي‌شد كه نيروهاي خودي بخش عمده‌اي از توان خود را صرف درگيري با اين موانع كنند و بدين‌ترتيب دشمن زمان را از آن‌ها خواهد گرفت، در نتيجه نيروهاي خودي نمي‌توانستند به اهداف مورد نظر در جنگ شبانه دست پيدا كنند.[۳۵] برادر "غلامپور" فرمانده قرارگاه قدس، در جلسة ديروز (16/4/1361) قرارگاه كربلا در اين‌باره گفت: «آنچه كه باعث شده‌است ما تا حالا نتوانيم طرح مانوري رضايت‌بخش براي لشكرهاي‌مان پيش‌بيني كنيم، اين است كه از يك طرف دشمن به طور مرتب در حال افزايش موانع و مواضع خود است به طوري كه هر عكس هوايي حاوي تغييرات جديدي در خط و موانع دشمن است كه باعث تغيير مانور مي‌شود، از طرفي هم، شناسايي‌ها يك مقدار ضعيف بوده و آن آمادگي لازم را كه بايد در رابطه با طرح مانور و عمليات از خودمان نشان مي‌داديم، نشان نداديم.»[۳۶] از مشكلات مهم ديگر، كمبود نيرو بود. اكثر يگان‌ها دچار مشكل كمبود نيرو بودند و اين باعث مي‌شد كه طرح‌ها با قوت و جديت اجرا نشود، زيرا حتي اولويت‌هاي طرح مانور نيز براساس تعداد نيرو مشخص مي‌شد.[۳۷]

 


منابع و مآخذ روزشمار 1361/04/17

  1. ↑ سند شماره1864، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6752، راوي: هادي نخعي، 17/4/1361، صص1 تا 7.
  2. ↑ سند شماره 016158، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي اطلاعاتي شماره 539، قرارگاه كربلا (ركن2)، از16/4/1361تا 17/4/1361، ص1.
  3. ↑ سند شماره 16185 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي شماره 541، قرارگاه كربلا (ركن2)، 19/4/1361، ص5.
  4. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 111، 18/4/1361، صص5 و 6، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از راديو صوت‌الجماهير، 17/4/1361، به نقل از شوراي فرماندهي انقلاب عراق.
  5. ↑ سند شماره 16185 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي شماره 541، قرارگاه كربلا (ركن2)، 19/4/1361، ص5.
  6. ↑ مأخذ 4، ص4، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از خبرگزاري عراق، به نقل از معاون فرمانده كل قواي مسلح و وزير دفاع عراق.
  7. ↑ سند شماره1864، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6752، راوي: هادي نخعي، 17/4/1361، صص1 تا 7.
  8. ↑ روزنامه اطلاعات، 19/4/1361، به نقل از سخن‌گوي دولت ايران.
  9. ↑ سند شماره 016220، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي اطلاعاتي شماره 113/98، ستاد مشترك ارتش جمهوري اسلامي ايران ـ اداره دوم، فرماندهي اطلاعات،20/4/1361، ص9.
  10. ↑ مأخذ 4، صص11و12، تهران – خبرگزاري جمهوري اسلامي، 17/4/1361.
  11. ↑ مأخذ 4، صص12و 13، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از خبرگزاري فرانسه از وين، 17/4/1361.
  12. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 112، 19/4/1361، ص4، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از رويتر ـ لندن، 18/4/1361.
  13. ↑ مأخذ 4، ص3، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از خبرگزاري "تانيوك" از بلگراد، 17/4/1361.
  14. ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 17/4/1361، ص12، به نقل از روزنامه دانماركي زبان "بي. تي.".
  15. ↑ مأخذ 9، ص17، به نقل از دفتر سياسي سپاه پاسداران.
  16. ↑ سند شماره 016180، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش "ركن3" قرارگاه عملياتي فتح (سپاه)، به فرمانده اين قرارگاه، 19/4/1361، ص3.
  17. ↑ پيشين، ص2؛ و: سند شماره 28889 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا (سپاه).
  18. ↑ سند شماره 016243، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از ستاد فجر ا، به فرمانده عملياتي فجر (ركن2)، 22/4/1361، ص3.
  19. ↑ سند شماره 0119، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه روايان قرارگاه كربلا، عمليات رمضان، راوي: برادر ابوالقاسم حبيبي، 21/4/1361، صص 6 و 7.
  20. ↑ سند شماره 3409 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6753، راوي:هادي نخعي، 20/4/1361، صص 19 تا 21.
  21. ↑ سند شماره 3409 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6753، راوي:هادي نخعي، 20/4/1361، صص 19 تا 21.
  22. ↑ مأخذ 20، صص 8 تا 11.
  23. ↑ مأخد 20، ص 38.
  24. ↑ مأخذ 20، ص 4.
  25. ↑ سند شماره 016222، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از قرارگاه عملياتي فتح ( ركن 3)، به فرمانده قرارگاه كربلا (ركن 3)، 20/4/1361، صص 1و2.
  26. ↑ سند شماره 3293، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6757، راوي: هادي نخعي، 21/4/1361، ص 34.
  27. ↑ مأخذ 25.
  28. ↑ سند شماره 016484، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، اطلاعات و عمليات قرارگاه كربلا،
  29. ↑ سند شماره 016223، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: قرارگاه تاكتيكي نصر (ركن 3)، 20/4/1361، صص
  30. ↑ سند شماره 1086، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، مجموعة اسناد، تدوين مهران موحدي‌فر، ص50.
  31. ↑ مأخذ 29.
  32. ↑ مأخذ30، صص 53 و 54.
  33. ↑ مأخذ30، ص 33.
  34. ↑ سند شماره 3293، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 6757، راوي: هادي نخعي، 21/4/1361، ص 34.
  35. ↑ مأخذ30، ص 33.
  36. ↑ سند شماره 3288، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: عمليات رمضان، قرارگاه كربلا، نوار شماره 4746، راوي: هادي نخعي، 16/4/1361، ص 51.
  37. ↑ مأخذ30، ص 34.






برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1361.04.17&oldid=3391»