1359.08.25

روزشمار جنگ سال 1359 1359.08.25
نام‌های دیگر	بیست و پنج آبان
تاریخ شمسی	1359.08.25
تاریخ میلادی	16 نوامبر 1980
تاریخ قمری	7 محرم 1401

1360.08.25

1361.08.25

1362.08.25

1363.08.25

1364.08.25

1365.08.25

1366.08.25

گزارش - 288

شب گذشته سوسنگرد زير آتش توپ و خمپاره نيروهاي عراقي قرار داشت. دشمن كه از روز گذشته شهر را كاملاً محاصره و نيروهاي خود را در اطراف شهر مستقر كرده است، اولين حمله خود را صبح زود از سمت جاده هويزه شروع كرد. در نبردهاي كوچه به كوچه، برادران با پنج تانك عراقي درگير شدند كه پس از انهدام سه تانك، حمله متوقف شد و مجدداً تانكهاي عراقي از بيرون شهر به اجراي آتش پرداختند. در ساعت 6 صبح، وضع شهر طبق گزارش واحد اطلاعات سپاه خوزستان به اين قرار است: نيروهاي دشمن از سمت بستان (شمال‌ غربي شهر) در دو كيلومتري مستقرند. ازسمت شمال، 15 تانك در آستانه شهر به كوبيدن مواضع مدافعان مشغولند و جنگ تانك و تن بشدت جريان دارد. از طرف حميديه (شرق سوسنگرد) نيز دروازه شهر در اختيار نيروهاي دشمن است و نيروهاي خودي از ابتداي شهر به طرف ساختمان‌هاي داخل شهر عقب نشيني كرده‌اند. مطابق اعلام فرمانده عمليات سپاه سوسنگرد، اگر تا ساعت 9 كمك قطعي نرسد، سوسنگرد سقوط خواهد كرد و همه قتل عام خواهند شد. ساعت 9 صبح، يك افسر ژاندارمري از سوسنگرد اطلاع داد كه نيروهاي عراقي وارد شهر شده، خيابان به خيابان جلو مي‌آيند و چند خيابان را در اختيار دارند. حدود 200 نفر در شهر مقاومت مي‌كنند. در حاليكه تعداد بسياري، شهيد و زخمي شده‌اند؛ احتياج به كمك زيادي است. ديوار فولاديني از تانك‌هاي دشمن اطراف سوسنگرد را در محاصره دارد. واحد اطلاعات سپاه خوزستان از درگيري تانك‌هاي عراقي با تعدادي از برادران پاسدار، ارتشي و بسيج خبر مي‌دهد. نتيجه اين درگيري انهدام شش تانك دشمن است كه منجر به عقب‌ نشيني نيروهاي زرهي و سپس ورود نيروهاي پياده دشمن به شهر گرديد. مدافعان شهر خبر دادند كه تلفات پياده دشمن سنگين است و حدود ظهر، دوازده عراقي اسير شدند كه نمي‌توان آنها را خارج كرد؛ همان طور كه مجروحين خودي وسيله‌اي براي خروج ندارند. بازجويي از اسرا معلوم كرد كه تعدادي از نيروهاي مخصوص عراقي از دو سمت وارد شهر شده‌اند. خبرنگار خبرگزاري پارس در ساعت 40/14، از حملات شديد دشمن و مقاومت مدافعان معدود شهر و نيز كمبود شديد آذوقه و مهمات خبر مي‌دهد. تمامي حملات پياده، زرهي و نيز آتش شديد توپخانه و خمپاره‌ اندازها نتيجه قطعي براي عراق به بار نمي‌آورد. به گزارش معاونت عمليات سپاه سوسنگرد، مرتباً به تعداد شهدا و مجروحين اضافه مي‌شود. شهر از نظر امكانات اوليه درماني در مضيقه است. با فرا رسيدن شب، دشمن نقاط اشغالي شهر را ترك كرد و يكسره به اجراي آتش روي تمام نقاط شهر پرداخت. در ساعت 30/21 تنها بعضي از ساختمانهاي اوليه شهر توسط نفرات پياده دشمن اشغال شده بود كه نيروهاي خودي كماكان با آنها درگيرند. دشمن براي وارد آوردن فشار بيشتر و جبران ضايعات خود، هشتاد تانك و خودرو به امكانات خويش افزوده است و قصد تقويت بيشتر نيروهايش را دارد. در اين روز سه فرمانده عمليات سپاه مجروح شدند، ولي يكي از آنان (برادر علي تجلايي) با اين كه از ناحيه كتف مجروح بود، با بستن يك تكه پارچه سفيد بر زخم، دوباره فعاليت خود را آغاز كرد و عملاً فرماندهي عمليات شهر سوسنگرد را به عهده گرفت. در اين روز حلقه محاصره تنگ‌ تر شد. مهمات رو به اتمام بود. ديگر جاي سالمي در شهر نبود؛ غالب برادران زخمي و شهيد شدند. شب تا صبح مسألة عمده شهر، آتش دشمن و استقرار نگهبانان در مواضع مختلف بود. مدافعين سوسنگرد رسيدن نيروهاي كمكي را انتظار مي‌كشيدند و اين را طي تماس‌هايي با سپاه خوزستان اعلام و تاكيد مي‌كردند. (ضميمه دارد.)

گزارش - 289

حدود ساعت 12 ظهر، چند تن از فرماندهان عملياتي ارتش، سپاه و مسئولين كشوري در دوازده كيلومتري سوسنگرد (منطقه‌اي بين « جرگه سيدعلي » و « گلبهار ») كار شناسايي منطقه را به انجام رساندند. تا ساعت 6 بعد از ظهر طرح حمله شكستن محاصره سوسنگرد در جلسه‌اي با شركت فرماندهان عالي و منطقه‌اي ارتش، فرماندهان عملياتي سپاه، استاندار خوزستان و نماينده امام در شوراي عالي دفاع، حجت‌الاسلام خامنه‌اي، ريخته شد كه عمده طرح روي عمل تيپ 2 لشكر 92 زرهي بود، به شرط آنكه سپاه همراه تيپ به عنوان نيروي پياده با استعداد دو گروهان 120 نفري با سلاح ضد تانك عمل كند و جناح چپ و عقب نيروهاي ارتشي نيز توسط نيروهاي ستاد نامنظم دكتر چمران حفظ شود. زمان حركت ساعت 5 صبح 26/8/59 تعيين شد. جلسه ساعت 6 بعد از ظهر پايان يافت، اما يكي از مسئولين ارتشي حاضر در جلسه اظهار داشت كه بايستي در دزفول جريانات را به عرض رئيس جمهور برساند و برادران سپاه هم بدنبال آماده كردن نيروهاي خود رفتند و ستاد جنگ‌ هاي نامنظم نيز نيروهاي خود را آماده كرد. گزارش فرماندهي عمليات سپاه خوزستان دربارة ادامه واقعه آمده است: حدود ساعت 12 نيمه شب مطلع شديم رئيس جمهور از شركت تيپ 2 در عمليات جلوگيري كرده، بنابراين طرح خود به خود لغو گرديد. اين در حالي بود كه هر ساعت به مدافعان شهر پيغام مي‌داديم كه نيرو تا چند ساعت ديگر مي‌رسد. همه نسبت به اين كار اعتراض كردند. با حجت‌الاسلام خامنه‌اي تماس گرفتيم، ايشان نيز اظهار شگفتي كرد و سرانجام (پس از مدتي) در اثر تماس‌هاي همه با دكتر بني‌صدر و ظهيرنژاد مسأله عدم شركت تيپ 2 منتفي شد. (ضميمه دارد.)

گزارش - 290

در جبهه دارخوين، دشمن سازمان انرژي اتمي و مواضع خودي را زير آتش گرفت كه در اثر برخورد گلوله، انبار انرژي اتمي دچار حريق شد. همچنين توپخانه دشمن شهر آبادان را به شدت زير آتش خود داشت كه طي آن تانك فارم و اسكله هشت گمرك آتش گرفت.

گزارش - 291

گزارش ستاد مشترك ارتش از شهر تحت اشغال موسيان حاكي است كه نيروهاي عراقي در ارتفاعات اين شهر رفت و آمدهاي زيادي دارند و به نظر مي‌رسد قصد حمله به دهلران را داشته باشند. خبرگزاري پارس نيز گزارش داد: دشمن در جبهه مياني در منطقه گيلان‌ غرب به نقل و انتقالات جديدي دست زده و فعاليت هواپيماها و ميگ‌ هاي دشمن هم زياد شده است. اين در حالي است كه سرماي پاييزي، آوارگان را در وضع نامطلوبي قرار داده و نيازمند كمك‌هاي زيادتري هستند.

گزارش - 292

عراق در بيانيه‌هاي نظامي شماره 143 و 141 خود به عمليات هواپيماهاي جمهوري اسلامي در منطقه چومان در استان اربيل، شهر پنجوين در استان سليمانيه و شهر بصره اشاره كرده است. در اين زمينه قائم‌ مقام فرمانداري چومان در تماس با مركز گفته است: رادار متحرك و دكل تلويزيون اين منطقه در اثر بمباران هواپيماهاي ايران منهدم شده‌اند.

گزارش - 293

شهرباني انديمشك در مورد همكاري ضد انقلاب فراري با ارتش عراق گزارش داد: فرماندهان فراري سابق ارتش هر روز براي اسراي ايراني در عراق سخنراني كرده و آنان را عليه دولت ايران تحريك مي‌كنند و از افراد داوطلب در ستاد خود اسم ‌نويسي كرده، براي انجام عمليات چريكي به آنها آموزش مي‌دهند.

گزارش - 294

در جبهه شمالي مسألة اصلي همچنان تحركات ضد انقلاب منطقه‌اي است. در اين ميان برخي مناطق از ويژگي خاصي برخوردارند كه بحران را تشديد مي‌كند. پيرانشهر مثال مناسبي در اين باره است. از اينرو به نكاتي درباره موقعيت آن به نقل از بولتن رويدادها و تحليل سپاه پاسداران كه امروز منتشر شده، اشاره مي‌شود: پيرانشهر در شمال كردستان، يكي از توابع آذربايجان ‌غربي است كه از غرب فقط پنج كيلومتر با عراق فاصله دارد. اشنويه درشمال، نقده در شمال‌ شرقي، مهاباد در شرق و سردشت در جنوب آن واقع است. اين شهر در منطقه‌اي كوهستاني قرار دارد و راههاي آن صعب‌العبور است و اين مسألة پاكسازي شهر را مشكل مي‌سازد. تمرچين منطقه‌اي استراتژيك است كه در كنار شهر قرار دارد. اين قسمت يكي از راههاي مهم ارتباطي براي ضد انقلاب به عراق بود. پاسگاه تمرچين كه از مهمترين و بهترين پاسگاههاي ايران به شمار مي‌رود، از جهت استراتژيك به قدري با ارزش است كه در اختيار داشتن آن به معناي تصرف شهر به حساب مي‌آيد. اين پاسگاه برسه پاسگاه خاك عراق مسلط است. در 30 كيلومتري پيرانشهر، جنگلي است به نام آلواتان كه در آن غاري به گنجايش صدها نفر جنگنده وجود دارد. اغلب افراد شاخص ضد انقلاب و نيز گروگانهاي پاسدار و ارتشي در اين مكان به سرمي‌برند و انبار مهمات گروههاي ضد انقلاب در آنجا بوده است. تاكنون نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي با حملات متعدد به جنگل آلواتان نتوانسته‌اند اين جنگل را تصرف نمايند و همين رفت و آمد بين دو شهر پيرانشهر ـ سردشت را مشكل ساخته است. موقعيت پيرانشهر با توجه به تمرچين و كوههاي اطراف آن و همچنين آلواتان، طوري است كه بهترين و آخرين سنگر ضد انقلاب محسوب مي‌شود و با از دست دادن آن، شمال كردستان محاصره مي‌شود. صرفنظر از مدت كوتاهي كه نيروهاي دولتي در شهر مستقر بوده‌اند، ضد انقلاب از 22 بهمن 58 تاكنون بر شهر مسلط بوده وامور آن را به عهده داشته است.

گزارش - 295

فرماندار نقده درباره عمليات اخير نيروهاي بارزاني عليه رژيم عراق گفت: نيروهاي مسلح بارزاني پس از يك نبرد شديد شهر حاجي ‌عمران عراق را كه روبروي پيرانشهر در فاصله 30 كيلومتري مرز قرار دارد، به تصرف خود درآوردند. در اين درگيري شانزده تن از عوامل بعث كشته و هشت نفر از افراد بارزاني زخمي شدند … اينك گروههايي از پناهندگان كرد عراقي پس از سالها دوري از وطن اصلي خود به حاجي عمران مراجعت مي‌كنند.

گزارش - 296

امام خميني در ديدار با جمعي از فارغ‌ التحصيلان دانشكده افسري طي بياناتي فرمودند: اين طور نيست كه يك دسته‌اي كه در تهران راهپيمايي مي‌كنند و در قم راهپيمايي مي‌كنند، اينها با اشخاص مخالف باشند، آنهايي كه كارگردان‌ها هستند، نه آن‌هايي كه بازي خورده هستند، آنها دنبال اين هستند كه اسلام را از بين ببرند، چون از او بد ديدند، از اين جهت يك شعارهايي درست مي‌كنند كه اين شعارها به ذهن مردم زننده نباشد و همراه … پيدا بكنند و لهذا مي‌بينيد همين‌هايي كه يك وقتي مي‌گفتند ارتش را بايد كنار گذاشت، حالا دارند مي‌گويند كه روحاني بايد كنار برود، برود سراغ ارشادش در قم … اين عدة بازي خورده جمع مي‌شوند و در قم كه مركز روحانيت است، مركز اسلام است، قطعنامه صادر مي‌كنند و در آن قطعنامه هست كه روحانيون نبايد اصلاً دخالت بكنند در اين چيزها، آزادي مطلق بايد باشد. آزادي مطلق … كه آنها مي‌گويند اين است كه چريكهاي فدايي و فلان دستة منافق و فلان دسته كافر و فلان دسته‌اي كه هيچ اعتقاد به اسلام ندارند، اينها آزاد باشند و بيايند و هرچه دلشان مي‌خواهد بگويند … ولو به ضد قرآن حرف بزنند، آزادند … اينها مقصودشان اين نيست كه آزاد باشيم، اينها مقصودشان آن نقشه‌اي است كه طرح شده است … بعد اجتماعي درست بكنند و جدا كنند يكي يكي طوايف را از هم، اين همان طرزي است كه امريكا نقشه‌اش را دارد و انگلستان هم از سابق داشته است … اين روزنامه‌ها نمي‌فهمند يا فهميده عمل مي‌كنند، چرا بايد اين روزنامه‌ها دامن بزنند به اين طور اختلافات، اختلافي كه اشخاص طرح ريزيش را مي‌كنند كه اگر اين اشخاص پيش ببرند، نه تو روزنامه‌نگار راونه آن رئيس روزنامه را نخواهند گذاشت، تمامتان را از بين خواهند برد، آقا نقشه است، شما را به بازي گرفته‌اند، روزنامه‌ها را به بازي گرفته‌اند، جبهه‌ها را به بازي گرفته‌اند، نقشه است كه شماها را از هم جدا كنند … بيدار شويد چون اين قدر خوابيد ؟ اي سران ! چرا اين قدر خوابيد ؟ چرا چشمهايتان را باز نمي‌كنيد ؟ هركه هرجا صحبت مي‌كند، به ضد هم صحبت مي‌كند. هرجا مي‌نويسد به ضد هم مي‌نويسد. بايد بيدار بشويم ما… حرفش را مي‌زنند و عملش برخلافش است. هركدام صحبت مي‌كنند، از اتحاد صحبت مي‌كنند، لكن در عمل اين عمل را انجام نمي‌دهند، چه شده شما را ؟ پيروز شديد ؟ شمايي كه الان لشكر كفر بر شما حمله كرده، شمايي كه الان در سوسنگرد آن بساط را داريد، در آبادان آن بساط را داريد، در اهواز آن بساط را داريد، نبايد به خودتان بيائيد كه ديگر توي روزنامه‌تان اين غلط‌ها را نكنيد ؟ روزنامه‌ها مي‌خواهند كه من يك وقت صدايم در بيايد ؟ يك روزنامه به طرفداري آن طرف، يك روزنامه به طرفداري آن جمله. آخر شما مسلمانيد، مسلمان بايد با هم باشد، اعتقاد به خدا داريد اعتقاد به اسلام داريد، اعتقاد به معاد داريد، چرا جلو روزنامه‌ها را نمي‌گيريد ؟ مكرر من گفته‌ام به آنها، چرا نمي‌گيرند جلوي روزنامه‌ها را ؟ من بگيرم جلويش را ؟ چرا جلوي دهن‌ هايشان را نمي‌گيرند ؟ چرا جلوي قلم‌هايشان را نمي‌گيرند ؟ در يك همچو مشكلي كه ما الان داريم، شما هم بايد به جان هم بيفتيد ؟ … آنهايي كه تظاهرات مي‌كنند، آنهايي كه الان در اين موقعي كه جنگ هست در ايران و همه نواميس مسلمين در خطر است و همه حيثيات مسلمين در خطر است، امروز شلوغ‌كاري مي‌كنند و اجتماع مي‌كنند و نطق مي‌كنند و حرف مفت مي‌زنند اگر آنها غلبه بكنند، پدر خود شما را اول درمي‌آورند، يك قدري بيدار بشويد، يك قدري توجه كنيد به مسائل، اين قدر تو سر هم نزنيد … (ضميمه دارد.)

گزارش - 297

در واكنش نسبت به سخنان امام خميني، رئيس جمهور (بني‌صدر) پس از ملاقات با ايشان، در پاسخ به اين سوال كه آيا در مورد رهنمودهاي امام درباره مطبوعات شما هم پيام خاصي داريد ؟ در يك موضع‌گيري آشكار در برابر توصيه‌هاي امام گفت: فرض كنيد يك روزنامه‌اي مقدار كم و زياد بنويسد، اين قابل تحمل است، تا اين كه بگوييم چون مقداري زياد و كم نوشته‌ايد، تعطيل. آنچه جامعه ضرر مي‌كند، از نبودن آزادي بيان، چند برابر بيشتر از اين است كه سوء استفاده بكنند و آنچه مورد برخورد مي‌شود عنوان نكنند. البته اشخاصي هستند كه كارهايي مي‌كنند كه اين برخوردها را به وجود مي‌آورند. آنها بهتر است كه اين كارها را نكنند تا اين چيزها نوشته نشود. راديو كلن با اشاره به بيانات حضرت امام گفت: آيت‌ا… خميني كساني را كه در شرايط فعلي به نفاق و تشتت ميان مردم دامن مي‌زنند به شدت مورد حمله قرار داد. آيت‌ا… خميني گفت: دشمن به خصوص در قم كه قلب روحانيت ايران به شمار مي‌رود، مردم را به تظاهرات واداشته است. ناظران معتقدند كه سخنراني آيت‌ا… خميني آن هم با چنين لحن خشن و غير منتظره از آنجا سرچشمه مي‌گيرد كه در هفته‌هاي گذشته، موج مخالفت و تظاهرات عليه اقدامات مذهبيون در تمامي زمينه‌ها ايران را فرا گرفته بود. اشتباهات بزرگ در ميدانهاي جنگ كه با دخالت‌هاي بي‌رويه مذهبيون صورت گرفته و در نتيجه آن، علاوه بر خسارات مالي زياد، تعدادي از مردم اين نواحي و داوطلبان بدون تخصص را به دام مرگ انداخته، سبب شده مخالفت مردم با رژيم حاكم روز به روز ابعاد وسيع‌تري پيدا كند. راديو اسرائيل نيز گفت: آيت‌ا... خميني رسانه‌هاي گروهي ايران و مقامات دولتي را به ورود در كشمكش‌هاي سياسي كه ثبات امت ايران رادر خلال جنگ خود با عراق تهديد مي‌كند، متهم ساخته است. در اين حال بخش عربي راديو قاهره از قول روزنامه فيگارو اعلام كرد: ايران گرفتار يك اغتشاش كامل شده و اين امر باعث گرديده تا كارشناسان معتقد شوند كه سربازان عراقي در صورتي كه فعاليت‌هاي خود را هماهنگ سازند، مي‌توانند راه خود را به تهران باز كنند.

گزارش - 298

رئيس‌ مجلس شوراي اسلامي، حجت‌الاسلام هاشمي رفسنجاني، در مصاحبه با روزنامه السفير چاپ بيروت گفت، تمام تلاش بايد متوجه صدام باشد، زيرا او بود كه جنگ را به ما تحميل كرد و حتي پس از آن مسألة گروگانهاي امريكايي حل گردد، در راه از سرگيري روابط با امريكا ايجاد اشكال خواهد كرد. زيرا ما در حال جنگ با امريكا هستيم و اوست كه تحريك‌كننده مناقشات با عراق است … با وجود تحريم اقتصادي از سوي امريكا كه از زمان گروگان‌گيري آغاز شد، ما همچنان اسلحه دريافت مي‌كنيم و شروع به دريافت سلاحهاي جديد و پيشرفته هم كرده‌ايم.

گزارش - 299

روزنامه ميزان، ارگان غير رسمي نهضت آزادي طي مقاله‌اي نوشت: آنچه بايد براي ما آموزنده باشد، اين است كه بعد از جنگ جهاني دوم شوروي و امريكا در سطح جهان رقيب يكديگر بوده‌اند امّا اين يكي از موارد بسيار نادر و بدون شك مهمترين موردي است كه در يك تقابل قهرآميز بين دو كشور، مواضع همانند گرفته‌اند و در برابر تجاوز آشكار به خاك يك كشور واكنش مشترك نشان داده‌اند. باز حائز اهميت است كه تمام كشورهاي اروپايي شرقي و غربي نيز با دو ابرقدرت هماهنگ شده‌اند. ما بايد دلايل اين واقعيت دردناك را با دقت مطالعه كنيم و ببينيم كه در سياست خارجي ما چه اشتباهات و كج‌رويهايي وجود داشته كه به ايجاد چنين وضع نامطلوبي منجر شده است. بايد از خود سؤال كنيم مگر ما چه كرده‌ايم كه به جز سه مورد (آن هم بيش از يك ماه بعد از آغاز جنگ) هيچ كشوري تجاوز ناجوانمردانه عراق را محكوم نكرده است.

گزارش - 300

بنا به گفته عبدالعزيز حسين، وزير مشاور كويت، چند هواپيماي ايراني در مورخ 25/8/59 بار ديگر منطقه مرزي العبدلي كويت حمله كرده و آنجا را به موشك بستند و خسارات مالي به بار آورده‌اند. آسوشيتدپرس به نقل از روزنامه كويتي الراي‌العام گزارش داد: حملات روز چهارشنبه و يكشنبه ايران به پاسگاه مرزي كويت، با تهديد ايران منبي بر بمباران حوزه‌هاي نفتي خليج فارس در صورت تسلط كامل عراق بر آبادان، ارتباط دارد. اين تهديد و حملات موشكي ايران به العبدلي كوششي در جهت منحرف ساختن افكار عمومي ايران از شكست‌هايي است كه اين كشور در جنگ با عراق متحمل شده است. مسأله قطع صدور نفت و بحراني‌تر شدن اوضاع كه با انتشار اخبار حملة هوايي ايران به منطقة العبدلي كويت شكل جديدتري به خود گرفته، اقدامات احتمالي امريكا را در صورت قطع صدور نفت از منطقه خليج فارس مطرح ساخته است. راديو امريكا به نقل از يكي از مقامات بلندپايه امريكا گفت: امريكا در صورت لزوم براي باز نگه‌ داشتن تنگه‌ هرمز به طور يكجانبه اقدام خواهد كرد … هدف از گسترش حضور نظامي امريكا در اقيانوس‌ هند حفاظت از منافع حياتي امريكا و جهان آزاد است. راديو مسكو نيز به نقل از خبرگزاري يونايتدپرس مي‌گويد: تعدادي از واحدهاي نظامي نيروهاي امريكايي واكنش سريع در مصر پياده شده‌اند. پنتاگون تعليمات مشتركي با شركت واحدهاي نظامي مصر آغاز مي‌كند تا در صورت عمليات احتمالي در منطقه خليج فارس، تجربة منطقه‌اي داشته باشد.

گزارش - 301

تاثير پيامدهاي اقتصادي جنگ به خصوص مسأله نفت رادفتر بودجه كنگره امريكا، چنين اعلام كرد: بسته شدن راه نفتي در اثر جنگ عراق با ايران مي‌تواند اقتصاد ايالات‌ متحده را با ركودي به مراتب بدتر از ركود بهار گذشته رو به رو كند. آرمون ماير سفير سابق امريكا در ايران نيز پيرامون تاثيرات جنگ در منطقه مي‌گويد: نبرد ايران و عراق تا مدتها ادامه خواهد داشت. طرفين درگير كه احساساتشان بشدت جريحه ‌دار شده، به جنگ‌هاي فرسايشي عليه يكديگر دست خواهند زد. پيامدهاي آن براي ايالات متحده و متحدان غربي‌اش از سه نقطه نظر اهميت دارد: 1ـ درگيري ايران و عراق موجب بي‌ثباتي كشورهاي درگير و همسايگان آنها خواهد شد. 2 ـ احتمالاً اتحاد شوروي از اين درگيري منتفع خواهد شد و مسلماً در صورت تجزيه ايران ساكت نخواهد نشست. 3 ـ تهديد منابع نفتي خليج فارس. راديو امريكا از قول وي مي‌افزايد: آقاي مايرپيشنهاد مي‌كند كه كشورهاي غربي بايد به كوششهاي خود در زمينه بي‌نياز ساختن غرب از نفت خاورميانه بيفزايند و ساير منابع انرژي را جانشين نفت كنند.

گزارش - 302

اثرات جنگ بر صدور نفت كشورهاي عضو اوپك از مسائل مورد توجه رسانه‌هاي گروهي است. يك سرويس خبري ژاپن گزارش مي‌دهد: عربستان سعودي ژاپن را از تصميم خود مبني بر توليد و صدور چهل هزار بشكه نفت خام در روز به ژاپن در ماههاي اكتبر تا دسامبر براي جبران كمبود نفتي كه براثر جنگ عراق با ايران به وجود آمده است، آگاه كرد. خبرگزاري فرانسه هم در اين مورد گزارش داد كه ممكن است اوپك قيمت رسمي نفت را افزايش دهد. پس از هفت هفته جنگ، قيمت نفت در بازارهاي روتردام تا چهل درصد افزايش يافته است. منابع نفتي فكر نمي‌كنند كه منازعه اين دو كشور به زودي پايان گيرد. زكي يماني، وزير نفت عربستان اين هفته گفته بود كه تا قبل از پانزده دسامبر كه كنفرانس اوپك تشكيل مي‌شود، شركت‌هاي نفتي ذخاير خود را كاهش ندهند، قيمت نفت افزايش مي‌يابد. از شروع جنگ خليج فارس، تنها امارات عربي متحده با توليد 2/1 تا 3/1 ميليون بشكه در روز، بهاي نفت خود را دو دلار در هر بشكه افزايش داده است. در غرب سياستمداران واقتصاددانان مي‌گويند كه ذخاير نفتي بايد تقويت شود. به عنوان مثال در فرانسه شركت‌هاي نفتي، بايد ذخاير خود را تا چهار ميليون تن كه بيش از حداقل قانوني مصرف نود روز اين كشور است، افزايش دهند و آن را به بيست و پنج ميليون تن برسانند. راديو مسكو در زمينه تاثير قطع يا كاهش صدور نفت بركشورهاي مختلف گفت: قطع تحويل نفت از ايران و عراق تقريباً هيچ تاثير نامطلوبي در اقتصاد امريكا نداشته است، حال آنكه كشورهاي عضو بازار مشترك و ژاپن كه بسياري از نفت خود را از كشورهاي درگير تامين مي‌كنند، وضع ديگري دارند. اگر كشورهاي اروپاي غربي و ژاپن هنوز دچار قحطي نفت نشده‌اند، اين وضع مرهون بهره‌برداري از ذخاير نفتي است كه پس از بحران سال 1973 تامين شد. ولي اين

ذخاير به سرعت كاهش مي‌يابد. در عين حال كشورهاي منطقه خليج فارس و عربستان سعودي بيش از پيش به اين نتيجه مي‌رسند كه از ميزان صدور نفتشان بايد كاسته شود.

گزارش - 303

در سميناري كه با شركت كارشناسان امور خاورميانه در واشنگتن برگزار شد، شركت كنندگان دربارة جنگ ايران و عراق به بحث پرداختند. به گزارش صداي امريكا باري‌ روبين استاد دانشگاه جرج تاون از جمله سخنرانهاي سمينار است كه مي‌گويد: تهاجم عراق به ايران به سبب علاقه آن كشور به خوزستان يا مسألة شط‌العرب نبوده است. عراق به اين سبب خود را درگير جنگ با ايران كرد كه مشتاق بود موقعيت خود را به عنوان قدرت برتر منطقه به ديگر كشورهاي منطقه تفهيم كند. پيشرفتهاي كند عراق در مقابله با نيروهاي ايراني، اكنون اعتبار اين كشور در منطقه خليج فارس به شدت كاسته است … نيروهاي عراقي براي كندن عمليات نظامي خود در نبرد با نيروهاي ايران دلايل قانع‌كننده‌اي دارند. عراقيها مايل نيستند در اين جنگ متحمل تلفات سنگيني شوند. دولت عراق به خوبي مي‌داند كه ابرقدرتهاي جهان اجازه نخواهند داد عراق بخشي از خاك ايران را به خود ملحق كند. نكي‌ كدي كارشناس امور خاورميانه مي‌گويد: تجزيه خوزستان از خاك ايران نه تنها مشكلي را حل نمي‌كند، بلكه با توجه به فزوني ساكنان فارسي‌ نژاد خوزستان برعرب زبانان آن، تحقق تصميم دولت عراق با اشكال مواجه خواهد شد. بويژه آنكه اقليت عرب زبان خوزستان نيز تاكنون تمايل به حمايت از قواي مهاجم نشان نداده‌اند. خانم كدي مي‌گويد: اين تقاضا كه دولت ايران قبل از شكست كامل نيروهايش تسليم شود، بسيار بعيد است. دارموند فريب، كارشناس امور خاورميانه گفت: دولت عراق براي وادار كردن دولت ايران به مذاكره دربارة شط‌العرب و سرزمينهاي مورد اختلاف در شمال ‌غربي ايران و شبه جزيره‌اي كه شاه ايران نه سال قبل به تصرف ايران درآورد، به دو شيوه متوسل خواهد شد. نخست، تجزيه خوزستان از خاك ايران و انضمام آن به خاك عراق و سپس عقب نشيني از سرزمينهاي اشغالي ايران به بهانه قبول نظرات دولت عراق از سوي حكومت ايران … مسلماً عراق در اين درگيريها دست بالا را گرفته است. نيروهاي عراقي مناطق حساسي را در خاك ايران اشغال كرده‌اند و ذخاير پولي و انبارهاي انباشته از اسلحه، اين كشور را در موقعيت بهتري قرار داده است. عراق از پشتيباني برخي كشورهاي عضو جامعه بين‌المللي نير برخوردار است.

گزارش - 304

در مورد اوضاع داخلي عراق، هفته ‌نامة فارين ريپورت، چاپ لندن مي‌نويسد: اهميت كسب پيروزي سريع در جنگ هم‌اكنون اثرات سياسي خود را در بغداد ظاهر كرده است. گرچه تا به حال از صدام انتقاد نشده، اما مشاور اصلي وي، طارق‌ عزيز، طي دو روز گذشته مورد حمله شديد قرار گرفته است، طارق‌ عزيز كه مسئول سرويسهاي امنيتي عراق است، از سوي ساير اعضاي شوراي حكومتي عراق متهم به كشاندن عراق به يك جنگ نامعلوم و بي‌پايان شده است. سردسته انتقاد‌كنندگان، وزير دفاع، رئيس ستاد ارتش و ساير افسران ارتش عراق و وزير خارجه اين كشور است. مهمترين حامي طارق‌ عزيز، رئيس ضد اطلاعات ارتش عراق است. انتقادكنندگان، طارق‌ عزيز را به خاطر كسب اطلاعات نادرست درباره توانايي مقاومت ايران سرزنش مي‌كنند. سرويسهاي اطلاعاتي عراق نه تنها نتوانستند ارزيابي صحيحي از موقعيت نظامي ايران به عمل آورند، بلكه پيش‌ بيني كرده بودند رژيم جمهوري اسلامي ظرف 48 ساعت از آغاز جنگ سقوط خواهد كرد. نگراني ديگر عراق افزايش وقايع در مورد شيعيان اين كشور است. شايعاتي درباره مبارزه شيعيان عراق منتشر شده، به طوري كه برخي واحدهاي ارتش از ترس شيعيان از جنگيدن در شهر خودداري مي‌كنند. ديگر خبرهاي رسيده از داخل عراق حاكي است كه تعداد زيادي از نيروهاي اردني به بصره وارد شده‌اند تا ضمن تامين امنيت داخلي بصره از كليه دوائر دولتي و سازمانها، به خصوص سازمان امنيت و اداره اطلاعات بصره حفاظت نمايند.

گزارش - 305

عراق از عربستان خواسته در طول جنگ، مشتريان نفتي اين كشور را حفظ كند. براساس اين طرح، عربستان مقاديري از افزايش توليد نفت خود را به خريداران عمده نفت عراق مانند فرانسه و برزيل فروخته و درآمد حاصله را به عراق قرض مي‌دهدتا عراق پس از خاتمه جنگ اين پولها را بازپرداخت نمايد. فرانسه به عربستان براي قبول اين طرح فشار آورده و گفته در اين صورت كمك‌هاي نظامي بيشتري به عربستان خواهد كرد.

گزارش - 306

روزنامه الثوره، ارگان رسمي حزب بعث عراق در شماره مورخه 25/8/59 خود مي‌نويسد: كليه امور بين امت عرب و ايران حل مي‌شود، اگر: « سه جزيره عربي به امت عرب پس داده شود، كشتيراني در تنگه‌هرمز و خليج عربي آزاد گردد و استقلال و حاكميت كشورهاي حوزه خليج (فارس) محترم شمرده شوند » … جنگ در صورتي پايان مي‌يابد كه اشكالات فوق حل گردد. در غير اين صورت جنگ ايران و عراق ادامه خواهد داشت.

گزارش - 307

راديو بغداد بتازگي در برنامه اعلام چگونگي وضع هوا، از شهرهاي اشغال شده جمهوري اسلامي ايران به عنوان گرمترين يا سردترين شهرهاي عراقي نام مي‌برد. ضميمه خبرشماره288: در گزارشي كه شهيد تجلايي به تاريخ 30/8/59، قبل از ترك منطقه عملياتي، تنظيم و ارائه كرده، صحنه‌هايي از اين روز چنين توصيف شده است: صبح روز 25/8/59 دوباره حمله شروع شد. ناراحتي برادران از دير رسيدن نيروي كمكي بود. البته از اين كه به شهادت نايل خواهند آمد، بلكه از اين كه چون پيشوايشان، حسين (ع) در سنگرهاي سوسنگرد غريب مانده بودند و غريبانه مي‌جنگيدند، واقعاً مثل حسين در دل خود با خداي خود سخن مي‌گفتند كه آيا كسي هست ما را ياري دهد ؟ چيزي كه ما را ناراحت مي‌كرد، از دست دادن ياران بود، بهترين دوستانمان، بهترين برادرانمان در خون مي‌غلطيدند. در اين روز عراقي‌ها حلقه محاصره را تنگ‌تر كردند. مهمات كم‌كم تمام مي‌شد كه با زدن ضربه شديد به عراقيها مقداري از مهمات آنها را به دست آوريم. در اين روز، ديگر جاي سالمي در شهر نمانده، اكثر برادران زخمي يا شهيد شدند؛ ولي برادران هرلحظه مصمم‌تر مي‌جنگيدند … نيروهاي عراقي كه ضربه شديدي خورده بودند، مثل ديوانه‌ها تمام خانه‌ها و خصوصاً ساختمانهاي بلند را كه مي‌دانستند ما در آنها مستقر هستيم به توپ‌ و ‌تانك بستند. البته نتيجه ‌جنگ ‌براي ما خوب بود، زيرا با به جا گذاشتن تعدادي زخمي و شهيد توانستيم حمله شديد آنها را دفع كنيم و خيلي از نفرات و تانك‌ها را از بين ببريم. مساله مهم همكاري برادران بود كه با تكبير جلو تانك مي‌رفتند و موفق برمي‌گشتند. مي‌گفتند دعا كنيد شهر سقوط نكند تا ما در مقابل خدا، امت و اماممان شرمنده نشويم. در اين روز تمام برادران با مهرباني و قدرت دوشادوش همديگر جنگيدند. يك دكتر از ژاندارمري بود كه طي دو روز خيلي موثر واقع شد. ولي مسأله‌اي كه دردآور بود، نبودن دارو و حتي باند بود. فقط برخي را با ملافه سفيد مي‌بستند… شهر وضع عجيبي داشت. واقعاً ميدان كربلا بود. در هر كوچه و خيابان خون پاك باختگان اسلام به چشم مي‌خورد. شهر در آتش مي‌سوخت. صداي نالة زخمي‌ها از مسجد و خانه‌ها در

شهر مي‌پيچيد و براستي ناله‌هاي آنها و دعاي ملت مستضعف بود كه باعث مي‌شد خداوند متعال به ما كمك كند … دوباره نيروهاي باقي ‌مانده را منظم كرديم كه در خانه‌هاي مختلف سنگر گرفتند و به نگهباني ادامه دادند. تا صبح اين ديوانه‌هاي بعثي و اين مزدوران امريكايي شهر را كوبيدند. در اين روز نتيجه جنگ براي ما خيلي خوب بود و برادران ديدند كه واقعاً با ايمان و الله اكبر مي‌شود پوزه اين مزدوران را به خاك ماليد. (سند شماره 021476 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ سپاه: گزارش پاسداران اعزامي از تبريز، به منطقه سوسنگرد، علي تجلايي، 30/8/1359) ضميمة خبر 289: مسئول عمليات سپاه خوزستان (داود كريمي) درگزارشي ديگر در مورخه 26/8/59، جزئيات بيشتري را در اين باره نوشته است: در ساعت 12 شب، طي تماس تلفني با استاندار خوزستان مطلع شدم كه به دستور رئيس جمهور از حركت تيپ 2 جلوگيري شده است. حذف نيروي مذكور تمامي ارتش و سپاه را ضربه‌ پذير مي‌كرد. با توجه به قتل عام روز گذشتة سپاه و مردم و ارتش و سهل‌انگاري مسئولين، تلفني با آقاي خامنه‌اي تماس گرفتم و نسبت به حذف تيپ 2 بشدت اعتراض كردم و گفتم اگر مسأله از طرف بني‌صدر به اين صورت عمل شود، مطالب را به اطلاع تمام فرماندهان سپاه ايران و علما خواهم رساند، و افزودم آقاي بني‌صدر با اين وضع حتي نماز جمعه تهران را متلاشي و خط امام را از بين خواهد برد. آقاي خامنه‌اي و دكتر چمران با بني‌صدر و ظهيرنژاد صحبت كردند و مسأله منتفي شد:(سند شماره 001708 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ سپاه: گزارش واحد اطلاعات عمليات سپاه خوزستان، 26/8/1359) بني‌صدر نيز در مورخه 11/8/59 تحت عنوان كارنامه رياست جمهوري 25/8/59 كه در روزنامه انقلاب اسلامي درج شد، مي‌گويد: بعد بحث مفصلي راجع به جنگ در سوسنگرد شد. فرمانده نيروي زميني هم آمد و تا 11 شب درباره اين جنگ بحث و گفتگو شد و آنها مرا از طرح خودشان آگاه كردند و اميدواريم كه طرح فردا اول وقت كه به اجرا در مي‌آيد، موفقيت كامل به بار بياورد … نيم ساعت بعد دكتر‌ چمران تلفن زد و گفت تلفني شده كه

فرمانده لشكر اهواز طرح را اجرا نكند و نگران اين معني بود و بعد معلوم شد كه مطلب را اشتباه حالي شده است. البته او (فرمانده لشكر اهواز) هم قصد اجرا داشته و به جهاتي لابد فكر كرده بود بهتر است دربارة اجرا شدن يا نشدن آن سخني نگويد و همين امر موجب سوء تفاهم شده بود. با اين حال ساعت 5 بود كه دوباره چمران تلفن كرد و داد و قال و فرياد كه او نمي‌خواهد اين طرح را اجرا كند و الان آنها مي‌ريزند به شهر و بچه‌هاي ما شهيد مي‌شوند. من تلفن كردم با فرمانده لشكر اهواز صحبت كردم ديدم، بله، گير كار همان است، اينها چون نظامي هستند، فكر مي‌كنند كه بايد طبق ضوابط خودشان و به اصطلاح در شرايط استتار و پوشاندن اطلاعات عمل بكنند و حاضر نشده دربارة ساعت اجرا طرح توضيح بدهد، گرچه دكترچمران هم بايد همكاري مي‌كرد و نحوه اجرا را هم مي‌دانست. (روزنامه انقلاب اسلامي 11/9/59) ضميمه خبر شماره 296: روي سخن امام در واقع با روزنامه‌ها و مردمي كه به طرفداري از بني‌صدر و قطب‌زاده تحريك مي‌شدند و تظاهرات مي‌كردند، نبوده است. بلكه مسئولين كشور مورد خطاب ايشان بودند. روزنامه‌هاي مورد اشاره، تحت‌ نظر آنها قرار دارند و ارگان آنها به شمار مي‌روند. در اين ميان بني‌صدر و گروههاي طرفدار وي كه بعداً رو در رويي مسلحانه را پيشه كردند، مخاطب عمده امام به شمار مي‌رفتند. البته تلاش اصلي امام برحفظ وحدت و كنترل بني‌صدر بود. قابل ذكر است كه خود بني‌صدر و روزنامه‌اش تلويحاً و بعضاً به صراحت عليه همين سخنان امام نيز موضع‌گيري مي‌كردند؛ اما طرف مقابل به خاطر امام حتي‌المقدور سكوت مي‌نمود. با اين همه تشنج ناشي از سماجت بني‌صدر در جلو بردن مواضعش، خود به خود دامن طرف مقابل را هم مي‌‌گرفت. طوري كه گويا آنان نيز رهنمودهاي امام را توجه نمي‌كنند. بحث پيرامون درگيري سياسي بني‌صدر و خط امام مقوله مستقلي است كه پرداختن به آن در حوصله اين مطلب نيست و بحث جداگانه‌اي را مي‌طلبد؛ تنها بايد اشاره‌كرد كه پافشاري بني‌صدر برمواضع ضد امام و ضد انقلابي (كه مرتباً توسط گروههاي مختلف ضد انقلاب بزرگ مي‌شد و سعي مي‌كردند به آن برد وسيع توده‌اي داده شود) نهايتاً وي را به رودررويي كامل با خط امام كشانيد و ناگريز حضرت امام به بركناري او اقدام كردند. كمي بعد از اين، بني‌صدر كاملاً افشا شد و شركت او در جبهه متحد ضد انقلاب داخلي به فرار

مشترك وي بارجوي به پاريس منتهي گرديد. آنچه در اين روزشمار مي‌آيد، انعكاس مطالب به همان نحو كه آن روزها در جامعه انعكاس مي‌يافت و به معناي تائيد و صحت اخبار و گفتاري كه از قول بني‌صدر و طرفدارانش مطرح مي‌گردد، نيست.

پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1359/08/25