1367.01.26: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
سطر ۲۵: سطر ۲۵:
<div style="text-align:justify">
<div style="text-align:justify">


==گزارش - 568==
==گزارش - 658==
به رغم گذشت 20 روز از عمليات بيت‌المقدس4، يگان‌هاي عراقي امروز در ساعت 1:30 از چند محور به مواضع رزمندگان در منطقه‌ي عملياتي بيت‌المقدس4 در ارتفاع شاخ شميران حمله كردند و در يكي از محورها، رزمندگان را از بخش‌‌هايي از اين ارتفاع عقب راندند. در يكي از محورهاي هجوم، نيروهاي دشمن از روي يال زبانه‌يي (يال ارتباطي شاخ شميران به ارتفاع برددكان) پايين آمدند و با تسلط ديد و تير، جاده‌ي ارتباطي به يكي از قله‌هاي شرقي آن به نام تپه مجيد را بسته، بر قسمت‌هايي از جاده‌ي ارتباطي اين ارتفاع، يعني چم‌سراژين تسلط يافتند. به دليل ممكن نبودن استفاده‌ از جاده‌ي چم‌سراژين، تنها راه كمك‌رساني و تدارك نيروها از طريق درياچه‌ي دربنديخان است. با توجه به وضعيت پيش‌آمده، فرمانده نيروي زميني سپاه، در توزيع مهمات توپ‌خانه و كاتيوشا و همچنين قايق براي انتقال تجهيزات و مهمات براي نيروها، منطقه‌ي عملياتي بيت‌المقدس4 را در اولويت قرار داده است. واحدها نيز مي‌كوشند با اجراي آتش پرحجم روي جاده‌هاي مواصلاتي دشمن منتهي به ارتفاع برددكان، تا حدي از فشار دشمن بكاهند. طبق اخبار دريافت‌شده، عراق در اين حمله 6 تيپ پياده و يك تيپ زرهي را به كار گرفته است. پي‌گيري‌هاي علي شمخاني فرمانده نيروي زميني سپاه حاكي از آن است كه قله‌ي اصلي ارتفاع شاخ شميران در دست رزمندگان است و نيروهاي خودي زير تپه مجيد حضور دارند و يكي ديگر از قله‌هاي اين ارتفاع به نام تپه حميد خالي است و دشمن روي آن مستقر نشده است. فرمانده نيروي زميني سپاه درصدد است با به‌كارگيري يگان‌هاي احتياط منطقه، اسكله‌ي T  را دوباره فعال و آتش توپ‌خانه و ادوات مستقر در منطقه را نيز روي مراكز تجمع و جاده‌هاي ارتباطي دشمن متمركز كند. شمخاني همچنين پي‌گير آمدن بال‌گردهاي هوانيروز براي انتقال حداقل يك گردان نيرو از لشكر9 بدر به نزديك‌ترين نقطه‌ي منطقه عمليات بود و در عين حال، بال‌گردهاي سپاه را براي اجراي اين مأموريت فراخواند. تا غروب امروز، 180 نفر نيروي لشكر بدر به منطقه‌ي شاخ شميران منتقل شدند. با وجود اين تا پايان امروز، عقبه‌ي يگان‌هاي خودي همچنان بسته مانده است.<ref>سند شماره 1694/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه‌ي ثبت جنگ راوي تك عراق به فاو (مهدي انصاري)، 24/1/1367 تا 5/2/1367، صص 7 ـ 3؛ و ـ سند شماره 29339/پ ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: (قرارگاه نيروي زميني، 26/1/1367، دست‌نويس نوار شماره 29339)، مهدي انصاري، صص 7 ـ 1.</ref> محمدرضا نقدي (شمس) فرمانده لشكر9 بدر كه در منطقه‌ي شاخ شميران مجروح شده و به باختران آورده شده است، در مورد وضعيت منطقه به علي شمخاني و رحيم صفوي فرمانده و جانشين نيروي زميني سپاه مي‌گويد در زمان حمله‌ي دشمن فقط 10 نفر از نيروهاي خودي حضور داشتند كه دشمن آن‌ها را عقب زده و با قرار گرفتن روي تپه مجيد، جاده‌ي منتهي به اين ارتفاع را بسته است و در حال حاضر تردد نيروها و تدارك خط از عقبه‌ي آبي درياچه‌ي دربنديخان انجام مي‌شود. نيروهاي عراقي همچنين به دليل تسلط بر مواضع و جاده‌ي چم‌سراژين، مواضع رزمندگان را با استفاده از قناسه و تيربار دوشيكا در كنترل دارند.<ref>مأخذ 1، بخش اول، ص 32.</ref> (ضميمه دارد)  
به رغم گذشت 20 روز از عمليات بيت‌المقدس4، يگان‌هاي عراقي امروز در ساعت 1:30 از چند محور به مواضع رزمندگان در منطقه‌ي عملياتي بيت‌المقدس4 در ارتفاع شاخ شميران حمله كردند و در يكي از محورها، رزمندگان را از بخش‌‌هايي از اين ارتفاع عقب راندند. در يكي از محورهاي هجوم، نيروهاي دشمن از روي يال زبانه‌يي (يال ارتباطي شاخ شميران به ارتفاع برددكان) پايين آمدند و با تسلط ديد و تير، جاده‌ي ارتباطي به يكي از قله‌هاي شرقي آن به نام تپه مجيد را بسته، بر قسمت‌هايي از جاده‌ي ارتباطي اين ارتفاع، يعني چم‌سراژين تسلط يافتند. به دليل ممكن نبودن استفاده‌ از جاده‌ي چم‌سراژين، تنها راه كمك‌رساني و تدارك نيروها از طريق درياچه‌ي دربنديخان است. با توجه به وضعيت پيش‌آمده، فرمانده نيروي زميني سپاه، در توزيع مهمات توپ‌خانه و كاتيوشا و همچنين قايق براي انتقال تجهيزات و مهمات براي نيروها، منطقه‌ي عملياتي بيت‌المقدس4 را در اولويت قرار داده است. واحدها نيز مي‌كوشند با اجراي آتش پرحجم روي جاده‌هاي مواصلاتي دشمن منتهي به ارتفاع برددكان، تا حدي از فشار دشمن بكاهند. طبق اخبار دريافت‌شده، عراق در اين حمله 6 تيپ پياده و يك تيپ زرهي را به كار گرفته است. پي‌گيري‌هاي علي شمخاني فرمانده نيروي زميني سپاه حاكي از آن است كه قله‌ي اصلي ارتفاع شاخ شميران در دست رزمندگان است و نيروهاي خودي زير تپه مجيد حضور دارند و يكي ديگر از قله‌هاي اين ارتفاع به نام تپه حميد خالي است و دشمن روي آن مستقر نشده است. فرمانده نيروي زميني سپاه درصدد است با به‌كارگيري يگان‌هاي احتياط منطقه، اسكله‌ي T  را دوباره فعال و آتش توپ‌خانه و ادوات مستقر در منطقه را نيز روي مراكز تجمع و جاده‌هاي ارتباطي دشمن متمركز كند. شمخاني همچنين پي‌گير آمدن بال‌گردهاي هوانيروز براي انتقال حداقل يك گردان نيرو از لشكر9 بدر به نزديك‌ترين نقطه‌ي منطقه عمليات بود و در عين حال، بال‌گردهاي سپاه را براي اجراي اين مأموريت فراخواند. تا غروب امروز، 180 نفر نيروي لشكر بدر به منطقه‌ي شاخ شميران منتقل شدند. با وجود اين تا پايان امروز، عقبه‌ي يگان‌هاي خودي همچنان بسته مانده است.<ref>سند شماره 1694/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه‌ي ثبت جنگ راوي تك عراق به فاو (مهدي انصاري)، 24/1/1367 تا 5/2/1367، صص 7 ـ 3؛ و ـ سند شماره 29339/پ ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: (قرارگاه نيروي زميني، 26/1/1367، دست‌نويس نوار شماره 29339)، مهدي انصاري، صص 7 ـ 1.</ref> محمدرضا نقدي (شمس) فرمانده لشكر9 بدر كه در منطقه‌ي شاخ شميران مجروح شده و به باختران آورده شده است، در مورد وضعيت منطقه به علي شمخاني و رحيم صفوي فرمانده و جانشين نيروي زميني سپاه مي‌گويد در زمان حمله‌ي دشمن فقط 10 نفر از نيروهاي خودي حضور داشتند كه دشمن آن‌ها را عقب زده و با قرار گرفتن روي تپه مجيد، جاده‌ي منتهي به اين ارتفاع را بسته است و در حال حاضر تردد نيروها و تدارك خط از عقبه‌ي آبي درياچه‌ي دربنديخان انجام مي‌شود. نيروهاي عراقي همچنين به دليل تسلط بر مواضع و جاده‌ي چم‌سراژين، مواضع رزمندگان را با استفاده از قناسه و تيربار دوشيكا در كنترل دارند.<ref>مأخذ 1، بخش اول، ص 32.</ref> (ضميمه دارد)  
در منطقه‌ي عملياتي والفجر10 نيز عراق بر فعاليت خود افزوده است و احتمال حمله به خطوط دفاعي رزمندگان وجود دارد. گزارش‌هاي دريافت‌شده حاكي از آن است كه ارتش عراق در حال تقويت جناح راست [شمالي] عمليات والفجر10 در اطراف شهر سيدصادق است. ميزان تردد خودرو، تانك و نفربر در محدوده‌ي شهر سيدصادق، روستاي گرده‌نازي در غرب حد شمالي عمليات والفجر10 قابل توجه است و حدود 200 دستگاه خودرو وارد منطقه يا از آن خارج شده‌اند. تخريب ساختمان‌هاي شهر سيدصادق كه از مدت‌ها قبل آغاز شده است، امروز نيز ادامه يافت.<ref>سند شماره 259253 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌يي و اطلاعاتي، واحد اطلاعات سپاه، شماره1، 26/1/1367 الي 27/1/1367، صص 2 ـ 1، 28/1/1367.</ref> همچنين انهدام ساختمان‌هاي چند روستا در مناطق كردنشين استان سليمانيه ادامه دارد و يگان‌هاي عراقي مستقر در اين مناطق از مسئولان خود مواد منفجره و لودر براي سرعت دادن به تخريب ساختمان‌ها درخواست كردند.<ref>سند شماره 30398 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: معاونت اطلاعات يگان جنگال، 27/1/1367، ص 2.</ref>
در منطقه‌ي عملياتي والفجر10 نيز عراق بر فعاليت خود افزوده است و احتمال حمله به خطوط دفاعي رزمندگان وجود دارد. گزارش‌هاي دريافت‌شده حاكي از آن است كه ارتش عراق در حال تقويت جناح راست [شمالي] عمليات والفجر10 در اطراف شهر سيدصادق است. ميزان تردد خودرو، تانك و نفربر در محدوده‌ي شهر سيدصادق، روستاي گرده‌نازي در غرب حد شمالي عمليات والفجر10 قابل توجه است و حدود 200 دستگاه خودرو وارد منطقه يا از آن خارج شده‌اند. تخريب ساختمان‌هاي شهر سيدصادق كه از مدت‌ها قبل آغاز شده است، امروز نيز ادامه يافت.<ref>سند شماره 259253 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌يي و اطلاعاتي، واحد اطلاعات سپاه، شماره1، 26/1/1367 الي 27/1/1367، صص 2 ـ 1، 28/1/1367.</ref> همچنين انهدام ساختمان‌هاي چند روستا در مناطق كردنشين استان سليمانيه ادامه دارد و يگان‌هاي عراقي مستقر در اين مناطق از مسئولان خود مواد منفجره و لودر براي سرعت دادن به تخريب ساختمان‌ها درخواست كردند.<ref>سند شماره 30398 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: معاونت اطلاعات يگان جنگال، 27/1/1367، ص 2.</ref>
==گزارش - 659==
==گزارش - 659==
پس از يك دوره فعاليت آشكار ارتش عراق جهت تقويت منطقه‌ي عمومي فاو و آوردن يگان‌هاي جديد كه موجب گمانه‌زني‌هايي درباره‌ي احتمال حمله‌ي قريب‌الوقوع دشمن در اين منطقه در روزهاي اخير شده بود، منابع اطلاعاتي در روز جاري هيچ گونه تحركي را از سوي نظاميان عراقي در فاو اعلام نكردند. به گزارش نيروهاي اطلاعات و ديد‌بان‌هاي لشكر14 امام حسين(ع)، ارتش عراق در طول شب گذشته تا صبح امروز هيچ گونه فعاليتي نداشته و فقط تردد خودرو در خط دوم و سوم دشمن ديده شده است. اين نيروها در گزارش خود تأكيد كرده‌اند كه اوضاع منطقه‌ي فاو كاملاً مشكوك است.<ref>سند شماره 146362 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از گروه ديده‌وري شهيد رضايي به قرارگاه شهيد سليمي (اطلاعات)، 26/1/1367، صص 2 ـ 1.</ref>
پس از يك دوره فعاليت آشكار ارتش عراق جهت تقويت منطقه‌ي عمومي فاو و آوردن يگان‌هاي جديد كه موجب گمانه‌زني‌هايي درباره‌ي احتمال حمله‌ي قريب‌الوقوع دشمن در اين منطقه در روزهاي اخير شده بود، منابع اطلاعاتي در روز جاري هيچ گونه تحركي را از سوي نظاميان عراقي در فاو اعلام نكردند. به گزارش نيروهاي اطلاعات و ديد‌بان‌هاي لشكر14 امام حسين(ع)، ارتش عراق در طول شب گذشته تا صبح امروز هيچ گونه فعاليتي نداشته و فقط تردد خودرو در خط دوم و سوم دشمن ديده شده است. اين نيروها در گزارش خود تأكيد كرده‌اند كه اوضاع منطقه‌ي فاو كاملاً مشكوك است.<ref>سند شماره 146362 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از گروه ديده‌وري شهيد رضايي به قرارگاه شهيد سليمي (اطلاعات)، 26/1/1367، صص 2 ـ 1.</ref>

نسخهٔ ‏۲۷ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۳۲

روزشمار جنگ سال 1367
1367.01.26
نام‌های دیگر بیست و شش فروردین
تاریخ شمسی 1367.01.26
تاریخ میلادی 15 آوريل 1988
تاریخ قمری 27 شعبان 1408



گزارش - 658

به رغم گذشت 20 روز از عمليات بيت‌المقدس4، يگان‌هاي عراقي امروز در ساعت 1:30 از چند محور به مواضع رزمندگان در منطقه‌ي عملياتي بيت‌المقدس4 در ارتفاع شاخ شميران حمله كردند و در يكي از محورها، رزمندگان را از بخش‌‌هايي از اين ارتفاع عقب راندند. در يكي از محورهاي هجوم، نيروهاي دشمن از روي يال زبانه‌يي (يال ارتباطي شاخ شميران به ارتفاع برددكان) پايين آمدند و با تسلط ديد و تير، جاده‌ي ارتباطي به يكي از قله‌هاي شرقي آن به نام تپه مجيد را بسته، بر قسمت‌هايي از جاده‌ي ارتباطي اين ارتفاع، يعني چم‌سراژين تسلط يافتند. به دليل ممكن نبودن استفاده‌ از جاده‌ي چم‌سراژين، تنها راه كمك‌رساني و تدارك نيروها از طريق درياچه‌ي دربنديخان است. با توجه به وضعيت پيش‌آمده، فرمانده نيروي زميني سپاه، در توزيع مهمات توپ‌خانه و كاتيوشا و همچنين قايق براي انتقال تجهيزات و مهمات براي نيروها، منطقه‌ي عملياتي بيت‌المقدس4 را در اولويت قرار داده است. واحدها نيز مي‌كوشند با اجراي آتش پرحجم روي جاده‌هاي مواصلاتي دشمن منتهي به ارتفاع برددكان، تا حدي از فشار دشمن بكاهند. طبق اخبار دريافت‌شده، عراق در اين حمله 6 تيپ پياده و يك تيپ زرهي را به كار گرفته است. پي‌گيري‌هاي علي شمخاني فرمانده نيروي زميني سپاه حاكي از آن است كه قله‌ي اصلي ارتفاع شاخ شميران در دست رزمندگان است و نيروهاي خودي زير تپه مجيد حضور دارند و يكي ديگر از قله‌هاي اين ارتفاع به نام تپه حميد خالي است و دشمن روي آن مستقر نشده است. فرمانده نيروي زميني سپاه درصدد است با به‌كارگيري يگان‌هاي احتياط منطقه، اسكله‌ي T  را دوباره فعال و آتش توپ‌خانه و ادوات مستقر در منطقه را نيز روي مراكز تجمع و جاده‌هاي ارتباطي دشمن متمركز كند. شمخاني همچنين پي‌گير آمدن بال‌گردهاي هوانيروز براي انتقال حداقل يك گردان نيرو از لشكر9 بدر به نزديك‌ترين نقطه‌ي منطقه عمليات بود و در عين حال، بال‌گردهاي سپاه را براي اجراي اين مأموريت فراخواند. تا غروب امروز، 180 نفر نيروي لشكر بدر به منطقه‌ي شاخ شميران منتقل شدند. با وجود اين تا پايان امروز، عقبه‌ي يگان‌هاي خودي همچنان بسته مانده است.[۱] محمدرضا نقدي (شمس) فرمانده لشكر9 بدر كه در منطقه‌ي شاخ شميران مجروح شده و به باختران آورده شده است، در مورد وضعيت منطقه به علي شمخاني و رحيم صفوي فرمانده و جانشين نيروي زميني سپاه مي‌گويد در زمان حمله‌ي دشمن فقط 10 نفر از نيروهاي خودي حضور داشتند كه دشمن آن‌ها را عقب زده و با قرار گرفتن روي تپه مجيد، جاده‌ي منتهي به اين ارتفاع را بسته است و در حال حاضر تردد نيروها و تدارك خط از عقبه‌ي آبي درياچه‌ي دربنديخان انجام مي‌شود. نيروهاي عراقي همچنين به دليل تسلط بر مواضع و جاده‌ي چم‌سراژين، مواضع رزمندگان را با استفاده از قناسه و تيربار دوشيكا در كنترل دارند.[۲] (ضميمه دارد) در منطقه‌ي عملياتي والفجر10 نيز عراق بر فعاليت خود افزوده است و احتمال حمله به خطوط دفاعي رزمندگان وجود دارد. گزارش‌هاي دريافت‌شده حاكي از آن است كه ارتش عراق در حال تقويت جناح راست [شمالي] عمليات والفجر10 در اطراف شهر سيدصادق است. ميزان تردد خودرو، تانك و نفربر در محدوده‌ي شهر سيدصادق، روستاي گرده‌نازي در غرب حد شمالي عمليات والفجر10 قابل توجه است و حدود 200 دستگاه خودرو وارد منطقه يا از آن خارج شده‌اند. تخريب ساختمان‌هاي شهر سيدصادق كه از مدت‌ها قبل آغاز شده است، امروز نيز ادامه يافت.[۳] همچنين انهدام ساختمان‌هاي چند روستا در مناطق كردنشين استان سليمانيه ادامه دارد و يگان‌هاي عراقي مستقر در اين مناطق از مسئولان خود مواد منفجره و لودر براي سرعت دادن به تخريب ساختمان‌ها درخواست كردند.[۴]

گزارش - 659

پس از يك دوره فعاليت آشكار ارتش عراق جهت تقويت منطقه‌ي عمومي فاو و آوردن يگان‌هاي جديد كه موجب گمانه‌زني‌هايي درباره‌ي احتمال حمله‌ي قريب‌الوقوع دشمن در اين منطقه در روزهاي اخير شده بود، منابع اطلاعاتي در روز جاري هيچ گونه تحركي را از سوي نظاميان عراقي در فاو اعلام نكردند. به گزارش نيروهاي اطلاعات و ديد‌بان‌هاي لشكر14 امام حسين(ع)، ارتش عراق در طول شب گذشته تا صبح امروز هيچ گونه فعاليتي نداشته و فقط تردد خودرو در خط دوم و سوم دشمن ديده شده است. اين نيروها در گزارش خود تأكيد كرده‌اند كه اوضاع منطقه‌ي فاو كاملاً مشكوك است.[۵]

گزارش - 660

يك روز پس از برخورد ناوچه‌ي جنگي يو.اس.اس. ساموئل رابرتز امريكا به مين در خليج فارس، رونالد ريگان رئيس‌جمهور امريكا، امروز با مشاوران عالي‌رتبه‌ي خود درباره‌ي اقدام تلافي‌جويانه عليه ايران گفت ‌و گو كرد. به نوشته‌ي روزنامه‌ي واشنگتن پست، ريگان در واكنش به اين حادثه، نمايش قدرت با اعزام كشتي جنگي "يو.اس. نيوجرسي" به منطقه؛ حمله‌ي تلافي‌جويانه و برخي اقدامات ديگر را بررسي كرده است. ريگان به منظور بررسي راه‌هاي ممكن جهت پاسخ‌گويي به اين حمله، با جرج بوش معاون رئيس‌جمهوري، جرج شولتز وزير خارجه، فرانك كارلوچي وزير جنگ و دريادار ويليام كراو رئيس ستاد مشترك ملاقات و مذاكره كرد. مقامات امريكايي مي‌گويند يك دليل براي اين كه دستور حمله‌ي نظامي داده نشده اين است كه شواهد محكمي براي اين‌كه ايرانيان مين‌ها را كار گذاشته باشند، وجود ندارد، امّا واشنگتن پست در اين باره نوشته است: كشتي‌هاي مين‌روب نيروي دريايي امريكا كه روز جمعه در نزديكي محل انفجار به جست و جوي مين مشغول بودند، مين‌هايي در آن‌جا يافتند و چنين نظر دادند كه اين مين‌ها در سال 1987 (1366 ـ 1365) در ايران ساخته شده‌اند.[۶]

گزارش - 661

هواپيماي عراقي در ابعاد وسيعي 7 شهر كشور را بمب‌باران كردند. در حملات هوايي امروز دشمن 46 نفر شهيد و 283 نفر مجروح شدند. در اين حملات، شهر اروميه به‌شدت بمب‌باران شد و عده‌ي زيادي شهيد يا مجروح شدند. علاوه بر حملات هوايي، شهر اصفهان نيز هدف يك فروند موشك قرار گرفت، اما تلفاتي نداشت. هواپيماهاي عراقي 4 شهر استان آذربايجان غربي را بمب‌باران كردند كه 27 شهيد و 207 مجروح بر جاي گذاشت.[۷] در اولين اقدام هم‌زمان در ساعت 10:30 صبح، هواپيماي دشمن به بوكان و صائين‌دژ حمله كردند. در حمله به بوكان 3 فروند هواپيما 8 نقطه‌ي مسكوني شهر را بمب‌باران كردند كه در نتيجه 14 نفر از اهالي شهيد و 105 نفر مجروح شدند و به 25 خانه و 2 مغازه و 8 دستگاه خودرو خسارت وارد شد.[۸] هم‌زمان با حمله به بوكان، 2 فروند هواپيماي عراقي به صائين‌دژ حمله كرده، 8 راكت به سوي شهر پرتاب كردند كه موجب شهادت 3 نفر شامل دو زن و يك دختر سه ساله و جراحت 33 نفر شد.[۹] ساعت 10:40 صبح نيز هواپيماهاي عراقي 5 نقطه از شهر اروميه مركز استان آذربايجان غربي را بمب‌باران كردند. اطراف فلكه‌ي كسري، ميدان قيام، محدوده‌ي ساختمان جهاد سازندگي و منطقه‌ي حد فاصل جاده‌ي اروميه به درياچه‌ي اروميه از جمله مناطقي است كه هدف حمله قرار گرفتند. در اين حادثه 7 نفر شهيد و 54 نفر مجروح شدند و 30 واحد مسكوني و تجاري تخريب شد.[۱۰] آخرين شهري كه در اين استان هدف قرار گرفت، مياندوآب است كه 3 فروند هواپيماي دشمن ساعت 12:40، هفت نقطه‌ي شهر را بمب‌باران كردند. در اين حمله 3 نفر از مردم شهيد و 15 نفر مجروح شدند و به ساختمان مخابرات، چند منزل و چندين خودرو خسارت زيادي وارد شد.[۱۱] هواپيماهاي عراقي همچنين در سه نوبت به حريم هوايي شهر همدان تجاوز كردند. بدين ترتيب كه ساعت 8:35، ديوار صوتي را بر فراز اين شهر شكستند و در ساعت 14:37، چهار نقطه از اراضي كشاورزي مجاور منطقه مسكوني منوچهري را بمب‌باران كردند كه در اين حادثه 4 نفر مجروح شدند و به يك مسجد و حدود 20 واحد مسكوني خسارت وارد شد. ساعت 18:11 نيز 4 نقطه‌ي مسكوني منطقه‌ي سرگذر، در پشت محله‌ي 40 پله و تپه و كوچه‌ي باشگاه الوند را بمب‌باران كردند كه موجب شهادت 10 نفر و مجروح شدن 22 نفر ديگر شد. در اين حادثه به يك مسجد، يك حسينيه، 2 واحد آموزشي و حدود 250 واحد مسكوني و تجاري خسارات كلي و جزئي وارد شد.[۱۲] شهر بروجرد نيز در ساعت 8:30 صبح هدف حمله‌ي هوايي قرار گرفت و 2 جنگنده‌ي عراقي 4 نقطه‌ي مسكوني شهر را بمب‌باران كردند كه در انفجارها، 6 نفر شهيد و 31 نفر مجروح شدند. در جريان اين بمب‌باران، چند واحد مسكوني و يك مسجد تخريب شدند. يكي از بمب‌هاي فرودآمده در شهر عمل نكرد.[۱۳] هواپيماهاي دشمن شهر دزفول را نيز در سه نوبت بمب‌باران كردند. در اولين حمله كه ساعت 7:32 صبح انجام شد، چند نقطه‌ي مسكوني در خيابان‌هاي آفرينش، حضرت رسول(ص) و خيابان توحيد هر سه منشعب از خيابان انقلاب هدف قرار گرفتند و 3 نفر شهيد و 15 نفر مجروح شدند. به 25 منزل نيز خسارت وارد شد. در حمله‌ي بعدي در ساعت 14:26، 4 راكت پرتاب شد كه 3 راكت روي جاده‌ي دزفول ـ شيهون (در شمال شهر) در 500 متري ديواره‌ي سد و يك راكت هم در محل پاركينگ قايق‌هاي واحد يگان دريايي لشكر انصارالحسين(ع) فرود آمد كه 3 قايق منهدم و به 5 قايق خسارت وارد شد و 4 نفر نيز مجروح شدند. آخرين حمله در ساعت 19:16 انجام شد كه در جريان آن، پايگاه چهارم شكاري دزفول هدف اصابت 4 راكت قرار گرفت. اخباري مبني بر وارد آمدن خسارت يا تلفات در اين حمله اعلام نشد.[۱۴] در حمله‌ي موشكي به اصفهان در ساعت 23:45 امشب، موشك در بيابان‌هاي اطراف شهر فرود آمد و هيچ گونه تلفات و خساراتي به بار نياورد.[۱۵] عراق در اطلاعيه‌ي نظامي 3137 حمله به بروجرد، اروميه، مياندوآب، دزفول و همدان را اعلام كرد.[۱۶]

گزارش - 662

امروز حسن دانايي‌فر قائم‌مقام قرارگاه رمضان، در خصوص برخي وقايع و حوادث مربوط به مناطق كردنشين به علي شمخاني فرمانده نيروي زميني سپاه پاسداران گزارش داد. وي كه مدت دو ماه در نقاط گوناگون مناطق كردنشين عراق حضور داشته است، مواردي از جمله ايستادگي مردم شهر سيدصادق در برابر نيروهاي دولتي عراق در مورد كوچ اجباري به جنوب؛ محل استقرار پايگاه‌هاي موشك‌هاي عراقي كه به سوي اصفهان، تبريز و تهران شليك مي‌شود؛ ديدگاه‌هاي مجلس اعلاي عراق درباره‌ي وضعيت مردم آواره منطقه‌ي حلبچه و ابراز تمايل برخي گروه‌هاي عراقي براي هم‌كاري با جمهوري اسلامي را مطرح كرد. دانايي‌فر اظهار كرد كه حكومت عراق قصد داشته است مردم منطقه‌ي سيدصادق را كه حدود 30 تا 40 هزار نفر بودند و كساني را كه قبلاً از اين شهر به اطراف چمچال (در شرق استان كركوك) كوچ داده بود، به مناطق جنوبي عراق انتقال دهد، اما اهالي كه موافق اين كار نبودند، با مأموران دولتي درگير شدند. با ورود تعدادي جاش و ورود بال‌گرد و نيروهايي از ارتش، درگيري‌ها شدت بيش‌تري يافت و در اين ماجرا تعدادي از مردم كشته شدند و حكومت عراق تا كنون موفق به كوچ دادن آنان نشده است. قائم‌مقام قرارگاه رمضان درباره‌ي محل استقرار موشك‌هاي عراقي كه از آن‌جا شهرهاي ايران مورد هدف قرار مي‌گيرند توضيح داد، موشك‌هايي كه به تهران، كرج و اصفهان پرتاب مي‌شوند قبلاً در اطراف خانقين و اطراف منطقه‌ي چارباغ مستقر بود‌ه‌اند و از آن‌جا شليك مي‌شوند و از اطراف سليمانيه نيز موشك به سمت تبريز پرتاب مي‌شود. وي افزود: با توپ‌خانه‌ي دوربرد ارتش امكان گلوله‌باران محل استقرار موشك‌هاي عراقي وجود دارد. سپاه پاسداران نيز مي‌تواند با اعزام ديد‌بان آتش را هدايت كند و علاوه بر آن به وسيله‌ي بيسيم شليك موشك‌ها را اطلاع دهد. دانايي توضيح داد امكان مشاهده‌ي موشك‌هاي شليك‌شده‌ي عراقي در محدوده‌ي عمومي ايلام وجود دارد و حتي حسن تهراني مقدم (مسئول موشكي نيروي هوايي سپاه) كه خود در اين منطقه حضور داشت و همچنين بعضي از نيروهاي قرارگاه رمضان موشك‌هاي دشمن را ديده‌اند. وي خواستار برگزاري جلسه‌يي با حضور فرماندهان ارتش و سپاه كه در منطقه‌ي مهران تا قصرشيرين داراي خط پدافندي هستند، شد تا با اعزام ديد‌بانان توپ‌خانه و تجهيز آنان به دوربين و بيسيم و هماهنگي‌هاي لازم، علاوه بر گلوله‌باران موضع موشك‌ها، شليك آن‌ها را اطلاع دهند. حسن دانايي‌فر همچنين درباره‌ي نارضايتي مجلس اعلاي عراق از حضور اكراد معارض عراقي در منطقه‌ي عملياتي والفجر10 مطالبي را عنوان كرد و گفت: امروز صبح آقاي ‌هاشمي از مجلس اعلاي عراق آمده و از اين ناراحت بود كه چرا شما اين گروهك‌ها (طالباني‌ها) را كنار مردم گذاشته‌ايد. من هم به او گفتم كه شما‌ها كجا هستيد؟ حالا آمده‌ايد اين حرف‌ها را مي‌زنيد. در ثاني آن‌ها (طالباني‌ها) مي‌گويند ما قبل از اين كه اين‌جا گرفته شود، بوديم. حالا مي‌خواهيد ما را بيرون كنيد؟ من به او گفتم آقاي سيد اين‌جا هم مثل فاو نشود كه روزهاي اول آمديد و چند نفر گذاشتيد و بعداً رها كرديد و رفتيد. آن جور نشود. ما از خدا مي‌خواهيم شما بياييد. ما اصلاً امنيت شهر، فرمانداري شهر و حفاظت از اموال مردم و همه‌ي اين‌ها را به شما مي‌دهيم كه قبول نكرد و گفت وضع مجلس اعلا الآن خراب است.[۱۷]

گزارش - 663

عصر امروز رضا عسگري فرمانده سپاه يازدهم كردستان، در شهر باختران در گفت ‌و گو با فرمانده نيروي زميني سپاه آخرين وضعيت آن عده از عناصر گروه‌هاي ضد انقلاب را كه در جريان عمليات والفجر10 و بيت‌المقدس4 اسير شده‌اند تشريح كرد. وي با اين توضيح كه در عمليات والفجر10، 76 نفر از نيروهاي كومه‌له و دمكرات كشته و حدود 200 نفر از آنان و 90 نفر از گروه رزگاري اسير شده‌اند، گفت: «الآن الحمدلله وضع خوبي داريم، تبليغات خوبي هم در حال انجام است. راديو ـ تلويزيون هم هم‌كاري مي‌كنند و در مردم هم انعكاس خوبي دارد. ديروز در يك سخن‌راني در جمع مردم، تعدادي از مردم بلند شدند و رفتند. ما پرسيديم كه اين‌ها چرا رفتند. گفتند از سخن‌راني خجالت كشيدند. تعدادي از پدر مادرهاي اين اسرا[ي ضد انقلاب] را هم آورده بوديم. يك پدري مي‌زد توي سرش و به پسرش مي‌گفت: مگر به تو نگفتم بيا تسليم شو، نيامدي. حالا تو را با اين ذلت گرفتند و آوردند و از تو فيلم‌برداري مي‌كنند. الحمدلله ما از نظر سياسي ـ تبليغي در منطقه‌ي كردستان خيلي جلو هستيم و از اول جنگ تا كنون كردستان اين طور نبوده و الآن با پيش‌مرگ‌ها با قدرت صحبت مي‌كنيم. اقتدار دولت هم در منطقه زياد شده و اگر در چند عمليات ديگر به اين‌ها ضربه بزنيم، با انشعابي كه در حزب دمكرات شده، خيلي از مشكلات قبلي حل مي‌شود.» وي در توضيح انگيزه‌ي اسراي اين گروه‌ها افزود: :غير از بعضي از افراد كه مثلاً معاون سياسي گردان است، بقيه‌شان رده‌پايين هستند و انگيزه‌هاي پستي دارند. مثلاً از يكي‌شان [كه دختر است] پرسيديم چرا وارد اين كارها شدي، گفت من يكي را دوست داشتم، مادرم نمي‌خواست من را به او بدهد. ما با هم فرار كرديم، رفتيم كوه. پرسيديم از كمونيست و اين گروه‌ها چه مي‌داني؟ گفت: من هيچ چيز نمي‌دانم من فقط او را دوست داشتم. من هيچي نداشتم، وضع اقتصادي‌مان خراب بود، رفتيم آن‌جا كه يك چيزي گيرمان بيايد.» رضا عسگري افزود: «اغلب اين‌ها انگيزه‌هاي اين‌چنيني داشتند، جز يك نفر كه اسمش قادر است [كه] مي‌گفت من با انگيزه‌ي آزادي‌خواهي رفتم، ولي الآن كاملاً بريده‌ام. من واقعاً احساس نمي‌كردم جمهوري اسلامي اين طور باشد. [شمخاني: چه طوري؟] مي‌گفت به ما چيزهاي ديگري مي‌گفتند. خود ما هم همين‌ها را مي‌گفتيم. مي‌گفت شما [جمهوري اسلامي] آمده‌ايد سر مرز برق داديد به مردم. ما فكر مي‌كرديم كه پايگاه[هاي سپاه پاسداران] برق دارد، نمي‌دانستيم كه روستاها هم برق دارد، تلفن آورديد در روستاهاي سنندج، خُب اين خيلي براي ما تعجب‌آور بود كه مردم كردستان خودشان داوطلبانه بروند جبهه، اصلاً براي ما عجيب بود. اين فرد مي‌گفت وقتي من بسيجي سنندجي ديدم كه جبهه آمده خوب خودم ماندم!» حسن رستگارپناه (مسئوليت عمليات سپاه يازدهم) هم كه در جلسه حضور داشت، درباره‌ي آمدن جوانان كُرد به جبهه‌ها گفت: «اين‌ها فكر مي‌كنند كه ما در سنندج به زور و اجبار نيرو جمع مي‌كنيم. چيز جالبي كه ما در اعزام دوره‌ي قبل در اين منطقه داشتيم [اين بود كه] 80 نفر از نيروهاي جوان سنندج آمده بودند، پدر و مادرهاي آن‌ها ريخته بودند و يقه‌ي اين‌ها را گرفته بودند كه شما نبايد به جبهه برويد. بعد اين نيروها آمده بودند پيش ما كه بابا! شما به ما گفتيد بياييد جبهه، حداقل ما را حفظ بكنيد. پدر و مادرهاي ما توي سر و كله‌ي ما مي‌زنند كه نبايد برويد و ما هم فرار كرديم، يعني روز فرار كرده بودند و شب ساعت 9 آمده بودند داخل تيپ بيت‌المقدس و اين خيلي مهم است. جالب اين است كه در عمليات والفجر10 براي اولين بار نيروهاي اهل سنت به صورت گرداني در يك ارتفاع كنار چناره عمليات كردند و از دشمن كشته و اسير گرفتند، يك گردان كاملاً از اهل سنت از سقز و سنندج بودند كه در طول عمليات‌هاي بعد از انقلاب سابقه نداشته است كه سني‌ها مستقلاً عمليات بكنند و اين خبر در كل منطقه پيچيده و خيلي سر و صدا كرده است. ما هم بعد از عمليات از اين‌ها استقبال خوبي كرديم و براي‌شان چند گوسفند قرباني كرديم. اين‌ها ترس‌شان براي عمليات ريخته است و جالب‌تر اين كه مأموريت‌شان تمام شده بود، نمي‌رفتند و گفته بودند كه ما تا يك عمليات ديگر نكنيم، نمي‌رويم. ما هم مي‌خواهيم نيروهاي باسواد بومي را ببريم آموزش بدهيم در همين خط‌هاي دفاعي منطقه و در واحدهاي پشتيباني مثل توپ‌خانه و ادوات به كار بگيريم.[۱۸]

گزارش - 664

حجت‌الاسلام‌والمسلمين ‌هاشمي رفسنجاني در خطبه‌هاي نمازجمعه‌ي امروز تهران مواضع جمهوري اسلامي ايران را درباره‌ي سكوت كشورهاي عربي در برابر بمب‌باران شيميايي مردم حلبچه؛ برخورد ناو امريكايي با مين در خليج فارس؛ نقش امريكا و شوروي و بعضي كشورها در توطئه‌ي آغاز و تداوم جنگ شهرها تشريح كرد و از جوانان كشور خواست براي تداوم عمليات‌هاي نظامي در قالب گردان‌هاي بسيج عازم جبهه‌ها شوند. امام‌جمعه‌ي موقت تهران همچنين از سكوت حكام كشورهاي عربي در برابر عراق به دليل به‌كارگيري سلاح‌هاي شيميايي عليه مردم حلبچه به‌شدت انتقاد كرد. وي فاجعه‌ي حلبچه را زشت‌ترين جنايت در تاريخ بشريت ناميد و گفت: با وجود اين كه كشورهاي استكباري در شرق و غرب، آسيا و افريقا اين جنايت را محكوم كردند، زشت‌ترين موضع‌گيري در اين ميان از آن كشورهاي عربي بود. متأسفانه كشورهاي عرب حاكمان بدي دارند. سكوت دولت‌هاي عربي كه دم از قوميت و دفاع از اسلام مي‌زنند، خيانت آشكار عليه اسلام و بشريت است و اينك جهان متوجه شده است كه حكومت عراق نه تنها به مردم ايران رحم نمي‌كند، بلكه مردم خود را نيز آماج حملات وحشيانه قرار مي‌دهد. وي خاطرنشان كرد: دنيا شاهد بود كه مردم حلبچه و ساير شهرهاي عراق كه به تصرف ما درآمدند، چگونه به ايران پناه آوردند و از رزمندگان اسلام استقبال كردند. به ‌رغم تبليغات مسموم رسانه‌هاي غربي كه ايران را ضد كُرد و اهل تسنن معرفي مي‌كردند، در شهرهاي كردنشين ديديم كه مردم با وجود اين كه فرصت رفتن را داشتند، به جاي رفتن به طرف عراق به سوي ايران روانه شدند و اين بايد براي دنيا روشن شود كه حكومت عراق با مردم خود بيگانه است و حزب بعث آينده‌يي در عراق نخواهد داشت. وي در مورد گستردگي فاجعه‌ي حلبچه گفت: جنايت در اين شهر به حدي فجيع است كه ما مايل نيستيم فيلم‌هاي مربوط به آن را به مردم خود و دنيا نشان دهيم و آن مقداري هم كه پخش شده تنها گوشه‌يي از اين جنايت است. هاشمي رفسنجاني در ادامه افزود: پارلمان اروپا ـ كه تا كنون به نفع عراق موضع‌گيري مي‌كرد ـ و ساير كشورهاي حامي عراق، اين رژيم را محكوم كردند، ولي اعراب همچنان به سكوت خود ادامه مي‌دهند. وي درباره‌ي برخورد ناو امريكايي ساموئل رابرتز با مين در آب‌هاي خليج فارس نيز حضور ناوهاي امريكايي و هم‌پيمانان اين كشور را در خليج فارس يكي از پرده‌هاي توطئه‌ي زنجيروار استكبار در جريان جنگ تحميلي ناميد و گفت: در آغاز اين توطئه ما به اتكاي حمايت مردم اعلام كرديم كه امريكا در اين راه شكست خواهد خورد و اكنون شاهد اين شكست هستيم. وي افزود: آخرين حادثه هنگام حضور ناوهاي امريكايي، برخورد يك كشتي امريكايي با مين بود كه مي‌بينيم آن‌ها در چه خفتي گير افتاده‌اند. وي متذكر شد: برخورد مين با اين كشتي بعد از يك سال مين‌روبي و فعاليت كشتي‌هاي جنگي غربي در اين منطقه است و همان گونه كه در ابتداي حضور ناوهاي خارجي در خليج فارس اعلام كرديم، غرب نتوانست امنيت را در منطقه حفظ كند و نتيجه اين شد كه قدرت دريايي ما روز به روز افزايش يافت كه اين يكي از ثمرات حضور استكبار در منطقه بود. نماينده‌ي امام در شوراي عالي دفاع همچنين درباره‌ي نقش قدرت‌هاي بزرگ به‌ويژه امريكا و شوروي در جنگ شهرها و حمله به مناطق مسكوني تأكيد كرد: امريكا و شوروي در اين توطئه كه با ساير برنامه‌ها مانند مسائل شوراي امنيت، بمب‌باران‌هاي شيميايي و تبليغات آن‌ها هماهنگ مي‌باشد، شريك هستند و آن‌ها براي ترساندن ملت ايران اين برنامه‌ريزي‌ها را مي‌كنند. موج تبليغاتي كه در ابتداي حملات عراق عليه تهران به راه افتاد از اين هماهنگي خبر مي‌دهد. در همان ابتدا با خروج گروهي هندي از ايران ديديم كه خبرنگاران خارجي در فرودگاه دهلي همگي آماده بودند تا از زبان اين گروه تهران را مانند يك جهنم به دنيا معرفي كنند. وي گفت: مقدار موشكي كه در اختيار عراق گذاشتند نيز در هيچ عرف نظامي و بين‌المللي نمي‌گنجد و اين موضوع بي‌سابقه بوده است. وي افزود: آن‌ها خود را آماده كرده بودند كه نفس مردم را بگيرند و مردم را عليه جنگ بشورانند و اين توطئه هنوز ادامه دارد. نماينده‌ي امام در شوراي عالي دفاع همچنين خاطرنشان كرد كه شكست اين توطئه‌ي عراق از همه‌ي مراحل ديگر مانند حمله به نفت‌كش‌ها، هواپيما‌ها، بمب‌باران‌هاي شيميايي تلخ‌تر خواهد بود و اين بار روس‌ها نيز مستقيم شكست مي‌خورند، چون در اين جريان دست دارند. فرمانده عالي جنگ درباره‌ي عمليات‌هاي نظامي ايران در يك ماهه‌ي اخير و ارتباط آن با جنگ شهرها گفت: ما به يمن حضور مردم در زمان مناسب در جبهه‌ها جواب حكومت عراق را داديم و اجراي 5 عمليات در ظرف يك ماه و اندي كه در طول جنگ بي‌سابقه بوده است، نشان‌دهنده‌ي اين توانايي است. وي در پايان از مردم به‌ويژه جوانان براي حضور در جبهه‌ها و تداوم عمليات‌ها دعوت كرد و گفت همه‌ي مردم بايد براي حضور در جبهه‌ها آماده باشند و بهترين موقعيت اكنون سپاه سيدالشهدا(ع) است.[۱۹]

گزارش - 665

امروز كاردار هيئت نمايندگي ايران در سازمان ملل متحد در دو نامه‌ي جداگانه حملات موشكي عراق به شهرهاي تبريز، تهران، اصفهان و قم و همچنين حملات شيميايي به روستاهاي قلعه‌جي و حومه‌ي مريوان را به اطلاع اين سازمان رساند. در اولين نامه كه به عنوان سند S/19785 پانزدهم آوريل 1988 (26 فروردين 1367) شوراي امنيت انتشار يافت، به اصابت 2 موشك به تبريز، 5 موشك به تهران، يك موشك به اصفهان و يك موشك به قم در روزهاي 12 تا 14 آوريل 1988 (23 تا 25 فروردين 1367) اشاره شده است. در نامه‌ي دوم نيز حملات توپ‌خانه‌يي و بمب‌باران هوايي عراق به روستاهاي قلعه‌جي و حومه‌ي مريوان در استان كردستان درج گرديده است. اين نامه به عنوان سند S/19786 پانزدهم آوريل 1988 (26 فروردين 1367) شوراي امنيت منتشر شد.[۲۰]

گزارش - 666

راديو مونت كارلو امشب گزارش داد: مقامات مسئول سازمان ملل متحد اعلام كردند خاوير پرز دكوئيار دبيركل اين سازمان، طرح جديدي را براي خاتمه دادن به جنگ خليج فارس پيشنهاد كرده، چراكه اجراي قطع‌نامه‌ي598 شوراي امنيت مبني بر آتش‌بس به دليل تضاد ديدگاه‌هاي طرفين درباره‌ي قطع‌نامه‌ي مذكور غير ممكن شده است. در مورد جزئيات طرح اجرايي دبيركل راديو مونت كارلو به نقل از منابع مورد اشاره اعلام كرد: طرح جديد دكوئيار شامل 5 پيشنهاد است كه عبارت‌اند از: 1. دكوئيار تاريخي براي اجرا كردن طرح خود تعيين كند. 2. طرفين به آتش‌بس فراگير پاي‌بند شوند. 3. يك كميته‌ي بي‌طرف تحقيق درباره‌ي تعيين مسئول شعله‌ور شدن درگيري را آغاز كند. 4. دبيركل سازمان ملل متحد تاريخي براي عقب‌نشيني نيروهاي هر يك از دو كشور به مرزهاي بين‌المللي مشخص كند. 5. بغداد و تهران تصميم خود را براي آزادسازي هر چه سريع‌تر اسراي جنگي اعلام كنند. دبيركل سازمان ملل متحد منتظر پاسخ عراق و ايران به طرح جديد خود است.[۲۱]

گزارش - 667

فرمانده نظامي نيروهاي امريكا در منطقه‌ي خليج فارس اعلام كرد كه قدرت نظامي و نيروي انساني ايران به حدي تضعيف شده كه اين كشور قادر نخواهد بود در آينده‌يي نزديك و پيش‌بيني شدني به حمله‌ي مهمي عليه عراق دست بزند. روزنامه‌ي واشنگتن پست به نقل از ژنرال جورج كريست در شماره‌ي امروز خود نوشت: تنها دليل اصلي كه ما هنوز يك تهاجم از ايران نديده‌ايم به نظر من اين است كه آن‌ها (ايران) امسال داراي تجهيزات و تداركات لازم نبوده و همچنين در به خدمت‌گيري و بسيج نيرو با مشكلاتي رو به رو بوده‌اند. ژنرال كريست در جلسه‌ي اخير كميسيون نيروهاي مسلح سناي امريكا همچنين گفت: ايران بر اثر حملات هوايي عراق عليه زيربناي اقتصاديش به‌شدت تضعيف شده است. وي مي‌افزايد: اين حملات توليدات روزانه‌ي نفتي ايران را به‌شدت كاهش داده و دست‌رسي اين كشور به پول نقد كافي جهت خريد تسليحات را محدود كرده است. علاوه بر اين، ايران در آخرين حمله‌ي خود عليه شهر بصره بيش از حد انتظار، ادوات و تجهيزات خود را مصرف كرد كه ديگر قادر به تأمين آن نيست. بنا به اين گزارش، فرمانده ارشد امريكا همچنين ضمن اشاره به افزايش شديد كاربرد موشك از جانب ايران و عراق عليه شهرهاي يك‌ديگر، حملات هوايي حكومت بعث عليه شهرهاي ايران را تحسين كرده و مي‌نويسد: علاوه بر حملات موشكي، عراق عمليات هوايي بسيار مؤثري عليه ايران در پيش گرفته و 27 شهر داخل ايران را هدف حمله قرار داده است. واشنگتن پست در بخش ديگري از اين گزارش به نقل از كريست مي‌نويسد: در طول تهاجم سال پيش ايران عليه بصره، نيروي هوايي عراق درگير پشتيباني از نيروهاي خود شد و با قطع حملاتش عليه پالايشگاه‌ها و مراكز پخش نفت ايران به اين كشور فرصت تنفس داد تا در سال 1987 اقتصادش را ترميم و بازسازي كند، اما اين بازسازي با مشكلات ايران براي بسيج نيرو جهت جاي‌گزين كردن هزاران كشته‌ي خود تضعيف شد. ژنرال كريست افزود: آنچه شگفت‌انگيز مي‌نمايد اين واقعيت است كه شمار نيروهاي مسلح عراق در حال حاضر به رغم جمعيت بيش‌تر ايران، از آن كشور بيش‌تر است.[۲۲]

گزارش - 668

رئيس‌جمهور ونزوئلا و وزير دفاع اسرائيل از طولاني شدن جنگ ايران و عراق ابراز نگراني كردند. به گزارش راديو كويت، رئيس‌جمهوري ونزوئلا اظهار كرد: ادامه‌ي جنگ عراق و ايران بر همه‌ي كشورهاي جهان به دليل اهميت استراتژيك و اقتصادي منطقه‌ي خليج عربي (فارس) تأثير منفي دارد. وي جنگ عراق و ايران را غير منطقي و غير قابل قبول توصيف كرد و گفت: ونزوئلا هيچ گونه فرصتي را براي تحقق بخشيدن به صلح ميان ايران و عراق از دست نمي‌دهد.[۲۳] به گزارش راديو اسرائيل نيز اسحاق رابين وزير دفاع اسرائيل درباره‌ي تأثير طولاني شدن جنگ به روي آوردن ايران و عراق به استفاده از موشك‌هاي دوربرد اشاره كرد و گفت: سكوت هشت ساله‌ي كشورها و محافل جهاني در برابر ادامه‌ي جنگ ايران و عراق دو كشور را به استفاده‌ي از موشك‌هاي دوربرد و حملات هوايي و شيميايي عليه يك‌ديگر كشانده است. رابين استفاده‌ي عراق از سلاح‌هاي شيميايي عليه نيروهاي نظامي و شهروندان ايران و عراق را نتيجه‌ي خاموشي جهان در برابر اين جنگ ناميد. وزير دفاع اسرائيل كه در تل‌آويو سخن مي‌گفت، افزود: طولاني‌تر شدن اين جنگ كشورهاي عرب را به خريد موشك‌هاي دوربرد تشويق كرده است. وي پرواز هواپيماهاي عراقي را در مأموريت‌هاي بمب‌باران عليه شهرهاي ايران خطري جدي براي اسرائيل ذكر كرد و گفت: اين هواپيماهاي عراقي ضمن انجام دادن مأموريت خود علاوه بر طي يك هزار كيلومتر مسافت به سوخت‌گيري در هوا مي‌پردازند. فاصله‌ي ميان بغداد و اسرائيل در حدود يك هزار كيلومتر است.[۲۴]

گزارش - 669

كشورهاي نروژ، لهستان و روماني به جمع كشورهايي كه استفاده‌ي عراق از سلاح‌هاي شيميايي را محكوم كردند، پيوستند. مقامات قضايي آلمان غربي نيز كارخانه‌هاي اين كشور را در مظان اتهام كمك به حكومت عراق در ساخت سلاح‌هاي شيميايي قرار دادند. امام‌جمعه‌ي دهلي نيز اين فاجعه را محكوم كرد، اما راديو امريكا با تكرار ادعاي استفاده‌ي ايران از گلوله‌هاي شيميايي سعي كرد از فشار افكار عمومي جهان عليه بغداد بكاهد. وزير دفاع نروژ در پارلمان اين كشور تنها راه مقابله با عراق در استفاده از سلاح‌هاي شيميايي را اقدام اساسي مجامع بين‌المللي دانست و گفت: براي دولت نروژ مسلم است كه عراق از سلاح‌هاي شيميايي در سطح وسيع در كردستان عراق استفاده كرده است و به همين دليل به طور جدي و عملي اين امر را در مجامع بين‌المللي از جمله سازمان ملل و كنفرانس خلع سلاح ژنو پي‌گيري خواهد كرد. نخست‌وزير لهستان هم در ديدار با آقاي رهنما سفير ايران در اين كشور كه پيام آقاي ميرحسين موسوي نخست‌وزير به وي درباره‌ي بمب‌باران شيميايي شهر حلبچه را دريافت كرده بود، استفاده از سلاح‌هاي شيميايي در هر شرايطي حتي شرايط جنگي را محكوم كرد. معاون وزير خارجه‌ي روماني هم در ديدار با محمد گوهري سفير ايران در بخارست، با ابراز نگراني و تأسف از شروع مجدد جنگ شهرها بر موضع مشخص كشورش مبني بر محكوم دانستن استفاده از سلاح شيميايي تأكيد كرد.[۲۵] علاوه بر اين، سيدعلي نقوي امام‌جمعه‌ي مسجد شيعيان دهلي ‌نو در خطبه‌هاي نمازجمعه‌ي امروز اين شهر درباره‌ي استفاده‌ي عراق از سلاح‌هاي شيميايي گفت: ديوانگي صدام به حدي رسيده است كه به مردم خودش نيز رحم نمي‌كند كه اين امر نشان‌دهنده‌ي عجز و نااميدي حكومت بعثي عراق مي‌باشد.[۲۶] در اين ميان، فقط موضع دولت امريكا متفاوت بود. راديو امريكا در برنامه‌يي با بيان ادعاهاي مقامات اين كشور درباره‌ي استفاده‌ي ايران از گلوله‌هاي شيميايي در جبهه‌ها كوشيد شدت فشار افكار عمومي عليه حكومت عراق را كاهش دهد. اين راديو در برنامه‌ي امروز خود اعلام كرد: دولت عراق بارها به دليل استفاده از سلاح‌هاي شيميايي در اين جنگ محكوم شده و اينك شواهد بسياري حكايت از آن دارد كه نيروهاي ايراني نيز در جنگ خليج فارس به سلاح‌هاي شيميايي متوسل مي‌شوند. سازمان ملل متحد از سال 1984، چهار بار دولت عراق را به دليل استفاده از سلاح‌هاي شيميايي محكوم كرده است، اما ايران مورد نكوهش اين سازمان جهاني قرار نگرفته است. منابع ديپلماتيك آسيايي و غربي در بغداد مي‌گويند: هيچ گونه ترديدي وجود ندارد كه ايران در مناطق جنگي، گاز خردل و ديگر سلاح‌هاي شيميايي به كار مي‌برد. يكي از ديپلمات‌هاي غربي در اين باره گفت: حقيقت آن است كه ايرانيان نيز در جنگ خليج فارس سلاح‌هاي شيميايي به كار مي‌برند، اما نه به ميزاني كه عراق به كار مي‌برد و با اين تفاوت كه تا كنون مشت‌شان باز نشده، اما اكنون ظاهراً وضع در حال تغيير است. مقامات عراقي مي‌گويند اطمينان دارند در گزارشي كه سازمان ملل متحد انتشار خواهد داد، تأييد خواهد شد كه ايران در جنگ عليه عراق سلاح‌هاي شيميايي به كار مي‌برد. دولت بغداد ديگر انكار نمي‌كند كه نيروهايش در جنگ خليج فارس سلاح‌هاي شيميايي به كار برده‌اند.[۲۷] از سوي ديگر، يك مقام دادستاني آلمان فدرال از اتهام مشاركت چند كارخانه‌ي آلمان غربي در ساخت سلاح‌هاي شيميايي براي عراق خبر داد. دادستاني آلمان كه دفاتر بيست و هفت شركت را بازرسي كرده است، اعلام كرد: اسناد به دست آمده اين سوءظن را تقويت مي‌كند. به گزارش راديو اسرائيل، يكي از اين شركت‌هاي آلماني تأييد كرده كه دستگاه‌هاي توليد سم ضد حشرات به عراق فروخته، ولي احتمال قوي‌تر آن است كه اين دستگاه‌ها براي توليد سلاح‌هاي كشنده‌ي شيميايي به كار گرفته شده است. يك روزنامه‌ي چاپ سوئيس نيز فاش كرد كه مقامات كشور سال گذشته مقاديري مواد شيميايي به عراق فروخته‌اند كه مي‌توان از آن‌ها براي توليد سلاح‌هاي شيميايي استفاده كرد.[۲۸]

گزارش - 670

بنا به اعلام يكي از وزيران دولت مصر، سه كشور عرب حوزه‌ي خليج فارس شامل عربستان سعودي، امارات و قطر به درخواست مصر براي از سرگيري توليد سلاح‌هاي ساخت اعراب كه اكثر توليدات آن در سال‌هاي اخير به عراق اختصاص داده شده است، پاسخ مثبت داده‌اند. به گزارش خبرگزاري آسوشيتدپرس، عاطف عبيد وزير مشاور در امور كابينه‌ي مصر گفت: اين سه كشور به هم‌راه مصر راه‌هاي فعال كردن دوباره‌ي يك سازمان مشترك توليد سلاح مستقر در قاهره را كه در سال 1975 ايجاد شد و در سال 1979، به دنبال امضاي معاهده‌ي كمپ ديويد از سوي مصر معلق ماند، در اجلاسي در ماه جاري بررسي خواهند كرد. وي در گفت و گو با خبرگزاري رسمي امارات متحده‌ي عربي گفت: مقامات امارات، عربستان سعودي، قطر و مصر به منظور دست يافتن به توافقي براي حمايت از اين سازمان در ماه رمضان تشكيل جلسه خواهند داد. وي پس از اين گفت ‌و گو كه در پايان ديدارش از كشورهاي عضو سازمان صنعتي عرب انجام شد، در مورد نتايج ديدارش گفت: در جريان سفر به ابوظبي، دوحه و رياض با پاسخ برادرانه و آمادگي مقامات اين سه كشور براي سرعت بخشيدن به بازگشت اعضا به سازمان صنعتي عرب مواجه شديم. وي در خاتمه افزود: ظرف روزهاي آينده ما شاهد برداشته شدن گام‌هاي عملي در جهت فعال شدن دوباره‌ي سازمان صنعتي عرب خواهيم بود.[۲۹] اين سازمان با 18000 تكنيسين و مهندس نظامي سالانه، حدود نيم ميليارد دلار صادرات دارد كه با شروع جنگ ايران و عراق و افزايش صادرات نظامي به عراق ميزان ارزآوري آن بيش‌تر شده است.[۳۰]

گزارش - 671

ساير خبرهاي امروز عبارت‌اند از: 1. مانور مقابله با حملات شيميايي دشمن به مناطق مسكوني بعد از ظهر امروز در منطقه‌ي شرق تهران در خيابان كمال وجودي اجرا شد. در اين مانور كه صرفاً به منظور به نمايش گذاردن نحوه‌ي مقابله با بمب‌باران شيميايي و كسب آمادگي نيروها براي مقابله با اين گونه حملات اجرا شد، نيروهاي سپاه پاسداران پايگاه مالك اشتر، آتش‌نشاني، هلال احمر، كميته‌ي انقلاب اسلامي و كلانتري منطقه‌ي شرق تهران شركت داشتند. اين مانور در حضور استاندار تهران، تني چند از مسئولان شهري و با مشاركت گسترده‌ي مردم اجرا شد.[۳۱] 2. امروز نيروهاي واحد اطلاعات قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) در روستاي نبي‌آباد مريوان از يك پيش‌مرگ سوسياليست كرد عراقي تعدادي اسلحه و مقاديري مهمات شامل 10 قبضه اسلحه‌ي انفرادي؛ 60 عدد خشاب؛ 5 نارنجك و مقاديري تجهيزات نظامي به دست آوردند. يادآوري مي‌شود، بعد از عمليات والفجر10 در جريان بمب‌باران‌هاي وسيع شيميايي منطقه توسط ارتش عراق، نيروهاي احزاب معارض عراقي و گروه‌هاي مسلح ضد انقلاب ايراني در سراسر منطقه‌ي مرزي استان كردستان پراكنده شدند كه سپاه پاسداران براي كنترل و جمع‌آوري آنان تلاش بسياري انجام مي‌دهد.[۳۲] امروز همچنين تعدادي از عناصر حزب دمكرات ايران در روستاهاي حومه‌ي مهاباد تردد داشته‌اند.[۳۳] 3. مقامات رسمي تركيه امروز اعلام كردند بر اثر انهدام پل نشودوس بر روي رودخانه‌ي "هيزل" كه بين عراق و تركيه قرار دارد، رفت و آمد زميني بين عراق و تركيه قطع شده است. از اين مسير، روزانه حدود 5 هزار كاميون در حدود 000,70 بشكه نفت خام و محصولات پالايش‌شده را از طريق زميني به تركيه حمل مي‌كنند كه صادرات آن‌ها متوقف شده است. اين پل كه در مسير بزرگ‌راه عراق ـ تركيه و در 40 كيلومتري پاسگاه مرزي‌ هابور قرار دارد به دليل جاري شدن سيل تخريب شده است.[۳۴] 4. شركت اينگرا از جمهوري كرواسي يوگسلاوي با عقد قراردادي با حكومت عراق، توليد، حمل و نصب 23 ايستگاه انتقال برق فشار قوي در بغداد را به مدت 3 سال به قيمت 5/12 ميليون دلار بر عهده گرفت. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي از يوگسلاوي، اين سومين قرارداد شركت‌هاي يوگسلاوي با عراق در زمينه‌ي انرژي برق در كم‌تر از يك ماه گذشته است. مجموع ارزش اين 3 قرارداد حدود 53 ميليون دلار مي‌باشد.[۳۵]

ضميمه‌ي گزارش658: جزئيات دفع پاتك عراق به شاخ شميران در جلسه‌يي كه با حضور فرمانده كل و فرمانده نيروي زميني سپاه پاسداران در باختران در روز 27/1/1367 برگزار گرديد، درباره‌ي جزئيات حمله‌ي عراق در روز 25 فروردين به ارتفاع شاخ شميران و دفع آن و همچنين آخرين وضعيت منطقه‌ي عملياتي بيت‌المقدس4 به شرح زير بحث و گفت ‌و گو شد: «برادر علي شمخاني: يك فشار دوم هم از اين سمت و اين سمت آورد. برادر محسن: اين سمت شديد بود، بله؟ برادر علي شمخاني: تك اصلي آن اين بوده كه روي آن هم گرد بوده، اين را محاصره كرد. يعني دور تا دور اين را گرفت، آمد اين را [اشاره به قله‌هاي فرعي ارتفاع شاخ شميران] هم گرفت. اين هم گرفت و آمد روي تپه مجيد، [از قله‌هاي فرعي ارتفاع شاخ شميران] اين را هم گرفت كشيد روي جاده [ارتباطي تپه مجيد به چم سراژين]، صبح ديگه كسي نبود، يعني نصف شب وقتي كه اين طوري شد ما زنگ زديم به شمس [فرمانده لشكر9 بدر]. تلفن‌ خانه‌اش، گوشي را برنمي‌داشت، آدم فرستاديم بيدارش كرد او را آورد حركتش داديم رفت، كوثري [فرمانده لشكر27 محمد رسول‌الله(ص)] هم تهران بود. زنگ زديم بيايد كه ظهر رسيد. شمس يك گروهان داشت گفتيم بيايد اين گروهان را بكشد بالا كه اين را تقويت كند و هر كاري مي‌خواهد براي پاك‌سازي اين بكند از بالا بكند. ديديم كه اين جاده را بسته‌اند اين‌ها (دشمن) هم دارند مي‌آيند كه تك خودشان را ادامه بدهند هم به اين سمت و بكشند بالا، مثلاً بيايند روي اين ارتفاع، بچه‌ها آمدند جلو اين را سد كردند و درگير شدند و در اين‌جا متوقف شدند ديگه و تا بعد از ظهر هم دشمن فشار مي‌آورد به اين، ولي نمي‌توانست كاري بكند و نيز فلش ديگر دشمن فشار مي‌آورد و كاري نمي‌توانست بكند، ثابت بودند، سپس ظهر شروع كرديم به انتقال نيروي رزمي ‌يك گروهان پياده از شمس [لشكر بدر] با ماشين فرستاديم و يك گروهان هم از كوثري [لشكر27] و همين نيروهايي بودند كه در پادگان داشت، گردان نبود، يعني همه‌ي كادرهايش مرخصي بودند و هيچ كس را نداشت، هيچ كس. رضايي: نوچ! نوچ! حالا اين‌ها كه آمده‌اند بالا عجيب است! شمخاني: [لشكر27 محمد رسول‌الله(ص)] قايق‌هايش را جمع كرده و تانك‌هايش را هم برده است. رضايي:‌ هان! كوثري را مي‌گوييد؟ شمخاني: بله كوثري را مي‌گوييم. شمس كه آمده بود گردانش را حركت داد. رضايي: خب! كوثري را مي‌گويي آخه مرخصي نداده بوديم و تازه مرخصي رفته بود. شمخاني: شمس گردانش را حركت داد و بعد ما با آقاي سنجقي هماهنگ كرديم گفتيم بابا اگر يك هلي‌كوپتر هست بگوييد از باختران به ما بدهند و دادند، سه گردان براي شمس منتقل كرديم. رضايي: اِ! با هلي‌كوپتر؟ شمخاني: البته با هلي‌كوپتر دو گردان. يك گردان هم با ماشين منتقل كرديم. كوثري هم يك گردان بود. شمس شب شروع كرد و آمد نيروهايش را بالا برد، ولي تا ظهر اين جاده بسته بود كه برادران يك فشار روي اين آوردند و آن را باز كردند، بعد نيرو را كشيد بالا، يعني كشيد اين سمت و از اين سمت روي تپه مجيد آمد. همين حالا هم كه دارم صحبت مي‌كنم گفت كه اين را گرفتم. حالا مي‌خواهد از بالا هم بيايد سراغ اين تا نيروها با الحاق با يك‌ديگر اين مشكل را حل كنند، اما حالا فقط اين حل شده است. ادوات لشكر امام حسين(ع) را هم بسيج كرديم كه خود آقاي زاهدي [فرمانده لشكر] بود و به او گفتيم بسيج كند. در ضمن، احمد كاظمي [فرمانده لشكر8 نجف]‌ را هم پيدا نكرديم، به نماينده‌اش گفتيم قايق داري؟ تانك داري؟ هر چي داري كمك اين‌ها بكن. زهتي را هم فرستاديم و چون صبح هم كسي نبود، ناصح [فرمانده تيپ29 نبي ‌اكرم(ص)] را ديروز ظهر سريع فرستاديم اين‌جا و [محمدباقر] قاليباف [جانشين قرارگاه نجف] را هم ظهر امروز ساعت 10 فرستاديم، همه اين‌جا در يك قرارگاه جمع شدند، بالاخره مشكل تپه مجيد را حل كردند، يعني همين حالا حل كردند، مشكلي كه دشمن داشت اين بود كه اين [ارتفاع شاخ شميران] را بايست ديشب حل مي‌كرد. 6 تا يگان با يك واحد زرهي گذاشته بود كه تك بكنند و تا صبح [امروز] وضعيت را دقيق گرفتم. دشمن در اين‌جا عقبه ندارد، چون اين يال زبانه‌يي را دشمن از اين‌جا [ارتفاع برددكان] پشتيباني مي‌كرد تا نيرو بياورد كه بتواند تقويت كند، ولي امكانات نمي‌تواند بياورد. گفتيم سريع يك پدافند هوايي به اين‌جا منتقل بكنند تا تردد هلي‌كوپتر را نگذارند انجام بشود، بعد هم روي اين منطقه مرتب آتش داشته باشيم. دشمن منتظر بود كه شب برسد تا شب روي [خطوط] ما عمل بكند كه الحمدالله چون نيرو وارد كرديم اين را [تپه مجيد] از دست او گرفتيم، حالا دشمن چه برنامه‌يي دارد؟ اين را ما واقعاً هنوز نمي‌دانيم، ولي علت اين‌كه نمي‌توانست قوي با ما برخورد بكند مال اين بود كه اين نيرويي كه اين‌جا [تپه مجيد] با ما مي‌جنگيد عقبه نداشت. از اين‌جا [يال زبانه‌يي ـ يال ارتباطي دو ارتفاع شاخ شميران و برددكان] هم مي‌بايست برايش تدارك مي‌كرد. البته، مشكلاتي داشته است و بايد ديشب اين را حل مي‌كرد، يعني ديشب برنامه‌اش اين بود كه همين را از بالا بگيرد و سرازير بشود تا اين را ببندد كه بچه‌هاي كوثري ترتيب‌شان را بدهند، اين جاده هم باز بشود و فعلاً وضعيت همين است، ولي ما يگان‌ها را هم وقتي به كار مي‌بريم ديگر كسي را نداريم كه جاي‌شان بگذاريم.»[۳۶]



منابع و مآخذ روزشمار 1367/01/26

  1. سند شماره 1694/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه‌ي ثبت جنگ راوي تك عراق به فاو (مهدي انصاري)، 24/1/1367 تا 5/2/1367، صص 7 ـ 3؛ و ـ سند شماره 29339/پ ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: (قرارگاه نيروي زميني، 26/1/1367، دست‌نويس نوار شماره 29339)، مهدي انصاري، صص 7 ـ 1.
  2. مأخذ 1، بخش اول، ص 32.
  3. سند شماره 259253 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌يي و اطلاعاتي، واحد اطلاعات سپاه، شماره1، 26/1/1367 الي 27/1/1367، صص 2 ـ 1، 28/1/1367.
  4. سند شماره 30398 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: معاونت اطلاعات يگان جنگال، 27/1/1367، ص 2.
  5. سند شماره 146362 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از گروه ديده‌وري شهيد رضايي به قرارگاه شهيد سليمي (اطلاعات)، 26/1/1367، صص 2 ـ 1.
  6. خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه‌ي گزارش‌هاي ويژه، شماره 28، 28/1/1367، صص 38 ـ 37، واشنگتن ـ رويتر، 27/1/1367.
  7. سند شماره 077832 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از قرارگاه حمزه(ع) (اطلاعات) به ناحيه باختران پايگاه‌هاي آذربايجان غربي و نيروي زميني سپاه و ستاد مركزي (اطلاعات)، 29/1/1367، سند تك‌برگي؛ و ـ سند شماره 200780 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش روزانه، وزارت اطلاعات، شماره 802، 27/1/1367، ص6.
  8. سند شماره 405872 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه بوكان به قرارگاه حمزه(ع) (اطلاعات)، 26/1/1367، سند تك‌برگي.
  9. سند شماره 405827 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه صائين‌دژ به ستاد قرارگاه حمزه(ع) (اطلاعات)، 27/1/1367، سند تك‌برگي.
  10. خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه‌ي گزارش‌هاي ويژه، شماره 27، 27/1/1367، صص 5 ـ 4، اروميه، 26/1/1367 (795/38)؛ و ـ سند شماره 405849 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه اروميه (اطلاعات) به قرارگاه حمزه(ع) (اطلاعات)، 27/1/1367، سند تك‌برگي.
  11. سند شماره 405813 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه مياندوآب (اطلاعات) به قرارگاه حمزه(ع) (اطلاعات)، 27/1/1367، سند تك‌برگي؛ و ـ سند شماره 077818 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرماندهي قرارگاه حمزه(ع) به فرماندهي نيروي زميني سپاه، 28/1/1367، ص 2.
  12. مأخذ 10، بخش اول، ص 3، همدان، 26/1/1367.
  13. مأخذ 12، ص 5، خرم‌آباد، 26/1/1367؛ و ـ مأخذ 7، بخش دوم، ص 6.
  14. مأخذ 10،‌بخش اول، ص 4، اهواز، 26/1/1367؛ و ـ سند شماره 77786 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از دفتر فرماندهي سپاه ششم به دفتر روابط عمومي نيروي زميني سپاه، 27/1/1367، ص 1.
  15. مأخذ 6، ص 6، اصفهان، 27/1/1367.
  16. واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي، بولتن راديوهاي بيگانه، 27/1/1367، صص 3 ـ 2.
  17. سند شماره 29339/پ ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: (قرارگاه نيروي زميني، 26/1/1367، دست‌نويس نوار شماره 18605)، اسدالله احمدي، صص 34 ـ 21؛ و ـ مأخذ 1، بخش اول، صص 12 ـ 11.
  18. مأخذ 1، بخش اول، صص 9 ـ 8؛ و ـ مأخذ 1، بخش دوم، صص 18 ـ 7.
  19. روزنامه‌ي اطلاعات، 27/1/1367، ص 7؛ و ـ روزنامه‌ي كيهان، 27/1/1367، ص 14.
  20. مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس، جنگ ايران و عراق در اسناد سازمان ملل، ترجمه‌ي محمدعلي خرمي، جلد 8، تهران: مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس، 1389، صص 181 ـ 180و 60.
  21. مأخذ 6، ص 18، تهران، 27/1/1367.
  22. واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي، بولتن راديوهاي بيگانه، 28/1/1367، راديو امريكا، 27/1/1367.
  23. مأخذ 6، ص10، تهران، 27/1/1367.
  24. مأخذ 10، بخش اول، صص 9 ـ 8، راديو اسرائيل، 26/1/1367.
  25. مأخذ 19، بخش اول، ص 3.
  26. روزنامه‌ي جمهوري اسلامي، 28/1/1367، ص 9.
  27. مأخذ 10، بخش اول، صص 35 ـ 34، راديو امريكا، 26/1/1367.
  28. مأخذ 10، بخش اول، ص 9، راديو اسرائيل، 26/1/1367.
  29. مأخذ 10، بخش اول، ص40، ابوظبي ـ خبرگزاري آسوشيتدپرس، 26/1/1367.
  30. خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه‌ي گزارش‌هاي ويژه، شماره 4، 4/1/1367، ص 39، بلگراد، 3/1/1367.
  31. مأخذ 19، بخش اول، ص 13.
  32. سند شماره 406074 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه يازدهم امام حسن عسگري(ع) (اطلاعات) به ستاد قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) و كليه پايگاه‌ها، 31/1/1366، ص 1؛ و ـ سند شماره 405997 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از مركز خبر واحد اطلاعات قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) به طرح و عمليات، 31/1/1367، ص 2.
  33. سند شماره 405891 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه مهاباد (اطلاعات) به قرارگاه حمزه(ع) (اطلاعات)، 27/1/1367، سند تك‌برگي.
  34. سند شماره 077845 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش خبري، از ستاد كل سپاه به ستاد قرارگاه پانزدهم رمضان (اطلاعات)، 29/1/1367؛ و ـ سند شماره 178198 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: بولتن روزانه، 29/1/1367، ص 3.
  35. مأخذ 10، بخش اول، ص 39، بلگراد، 26/1/1367.
  36. سند شماره 29272/پ ن مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: (27/1/1367، دست‌نويس نوار شماره 29272)، مجيد نداف، صص 6 ـ 1.