1359.07.01

روزشمار جنگ سال 1359 1359.07.01
نام‌های دیگر	یک مهر
تاریخ شمسی	1359.07.01
تاریخ میلادی	23 سپتامبر 1980
تاریخ قمری	13 ذی‌القعده 1400

1360.07.01

1361.07.01

1362.07.01

1363..07.01

1364..07.01

1365..07.01

1366..07.01

روز دوم - پيشروي دشمن در خاك جمهوري اسلامي

در دومين روز، تلاش نيروهاي عراقي براي تصرف پاسگاههاي مرزي و جاده‌ها و مناطق سوق‌الجيشي ادامه يافت. اجراي آتش دوربرد روي نقاطحساس و كليدي جبهه‌ها، از جمله آبادان و خرمشهر تشديد شد و نيروهايخودي، با وجود كمبود امكانات، از پيشروي سريع دشمن جلوگيريكردند. در منطقه مياني مرز جمهوري‌اسلامي ايران و عراق يعني از جنوبدهلران تا شمال قصرشيرين كه به دليل نزديكي به بغداد، به خصوص درمحورهاي دهلران، مهران، سومار، نفت‌شهر و قصرشيرين از حساسيتخاصي برخوردار است، دشمن تلاش مي‌كرد سريع به اهداف خود دستيابد، و هرچند در اين روز موفق نشد، ولي تا حدودي پيشروي كرد و سومار را اشغال نمود. در تجاور امروز هواپيماهاي دشمن، 18 شهر هدف قرار گرفت و تعداديهواپيما و 2 هلي‌كوپتر دشمن سرنگون گرديد. در جريان اقدامات نيرويهوايي ارتش جمهوري‌اسلامي، حدود پانزده مركز مهم نظامي عراق و تعدادي از تاسيسات نفتي آن كشور هدف قرار گرفت.

حملات و درگيريهاي زميني

جبهه جنوب طي دومين روز حمله، در طول مرز، از خرمشهر تا هويزه، درگيريهاي شديدي جريان داشت. به گزارش سپاه خرمشهر: « پاسگاههاي مرزي خرمشهر ( شلمچه، حدود، خيّن و مومني ) كه گفته مي‌شدبه دست دشمن افتاده است، اوايل صبح مشخص گرديد كه نيروهاي مستقر در آنها، شب گذشته پاسگاهها را تخليه ‌كرده‌اند. برادران پاسدار در اين پاسگاهها مستقر شدند. « در ادامة روز، درگيري در اين پاسگاهها تشديد شد و پاسگاه شلمچه مقاومت بيشتري از خود نشانداد. دشمن تلاش خود را براي پيشروي به سمت خرمشهر تشديد كرده است. گزارش لشكر 92 اهوازحاكي است: « حدود 200 تانك عراقي از شلمچه عبور كرده، به 6 كيلومتري خرمشهر رسيده‌اند.» تعدادي از دژها سقوط كرده‌اند، شهر زير آتش قرار دارد، طوري كه حدود 100 نفر شهيد و مجروح شده‌اند. نيروهاي مقاوم خرمشهر دچار كمبود مهمات و امكانات هستند. ارتباط زميني آبادان و خرمشهر نيزقطع شده است. اسكله‌هاي آبادان زير آتش دشمن قرار دارد. قسمتهاي مختلف پالايشگاه و تعدادي از مخازن نفتآتش گرفته‌اند. دود غليظي شهر را پوشانده است. بين گارد ساحلي آبادان و نيروهاي دشمن درگيريشديد وجود دارد. با سقوط پاسگاههاي طلائيه قديم و جديد در روز گذشته، دشمن تلاش خود را برايتصرف كوشك تشديد كرده است. اخبار ضد و نقيضي از اين منطقه مي‌رسد. در حالي كه اوايل صبحخبر سقوط اين پاسگاه دريافت شد، در ساعت 19، از درگيري شديد در پاسگاه كوشك خبر مي‌ر‌سد. تلاش دشمن در منطقه هويزه و پيشروي به سوي آن ادامه دارد. نيروهاي حاضر در منطقه بارها از احتمال سقوط هويزه اعلام خطر كرده، خبر از پيشروي تانكهاي دشمن داده‌اند. گزارش سپاه غرب درساعت 30/17، حاكي از پيشروي دشمن به سوي هويزه و نيز تخليه پاسگاه شهابي و نزديكي دشمن به پاسگاه خاتمي است. شب گذشته در پي هجوم و پيشروي تانكهاي دشمن در محور سوبله، فرمانده نيروهاي خودي اينمنطقه كه از امكانات و تسليحات نسبتاً خوبي از جمله 10 تانك چيفتن، 3 تفنگ 106، تفنگ 57، خمپاره و... برخوردار بوده‌اند، دستور عقب‌نشيني مي‌دهد و فقط چند نفر از برادران به مقابله با دشمنپرداخته، موفق به انهدام بخشي از توان دشمن و نيز انهدام قسمتي از امكانات به جاي مانده خوديشده‌اند. آنها با نزديك شدن نيروهاي دشمن، مجبور به عقب‌نشيني گرديده‌اند. علاوه بر هويزه و سوبله، در ديگر نقاط مرزي دشت‌آزادگان درگيري ادامه دارد. طبق اعلام سپاهاهواز: « يك ستون از نيروهاي دشمن در ارتفاعات الله‌اكبر و ستون ديگري نيز در قريه سعدونحمودي، در نزديكي رودخانه كرخه كور، مستقر شده‌اند.» در محور فكه تا بعدازظهر، گزارشها حاكي از وضعيت نامناسب و وجود آتش شديد دشمن بود، ولي در ساعت 20/15، از دشت آزادگان، خبر پيروزيهاي خودي و انهدام تعداد زيادي تانكدشمن دريافت شد. در هر صورت، فرماندهان نظامي مستقردر منطقه جنوب، ضمن ارسال گزارش وضعيت نقاطمختلف، كراراً درخواست كمك به خصوص وسايل زرهي، سلاحهاي سنگين، مهمات و پشتيبانيهوايي مي‌كنند. جبهه مياني به گزارش مسئولين شركت نفت منطقه: « نيروهاي عراقي تاسيسات نفتي عين‌خوش را اشغالكرده‌اند. (7) ژاندارمري جمهوري‌اسلامي اعلام كرد: “اوايل صبح، نيروهاي دشمن مجهز به تانك و نفربرزرهي به پاسگاه نيروهاي خودي در منطقه دويرج يورش برده، به سمت اين پايگاه پيشروي كرده، ضمندرگيري با نيروهاي خودي، اين پايگاه را به محاصره خود درمي‌آورند كه در جريان درگيري تعدادينفربر زرهي دشمن منهدم مي‌شود.» طبق اعلام استاندار ايلام و سپاه غرب: « درگيري‌هايي كه از 6 صبح در طول مرز از موسيان تادهلران و مهران آغاز شده، ادامه دارد و دشمن با واحدهاي زرهي و پشتيباني هوايي، مواضع خودي را مي‌كوبد. پاسگاههاي محور موسيان و پاسگاههاي بهرام‌آباد، گمرك، فرخ‌آباد و آب زيادي در محاصرهقرار گرفته كه امكان سقوط آنها مي‌رود.» دشمن با هجوم و فشار خود قصد محاصرة سومار را دارد. در ساعت 45/7، فرمانده گروهانژاندارمري سومار ضمن تماس تلفني گفت: « كليه پرسنل سومار اعم از ارتشي و ژاندارمري عقب‌نشينيكرده‌اند. و اكنون بخش سومار و گروهان در محاصره نيروهاي دشمن است.» (15) چندان طول نمي‌كشد كه سقوط سومار توسط سپاه غرب اعلام مي‌شود و از ساعت 10 به بعدگزارشهاي رسيده از اين محور در تاييد اين خبر است. حدود ظهر دشمن تلاش براي دستيابي به نفت شهر را تشديد كرد و با تصرف پاسگاه گمرك نو، حركت تانكها از روي جاده آسفالتة گمرك نو به سمت نفت‌شهر شروع شد. در پي آن ژاندارمري و سپاهدر مورد سقوط نفت‌شهر اعلام خطر كردند. طي امروز تعدادي تانك دشمن مستقر در گمرك‌نو، منهدم شده است. در ادامه درگيري‌هاي روز گذشته در منطقه قصرشيرين، بنا به گزارش ژاندارمري قصرشيرين: « از صبح امروز حملات دشمن در اين منطقه و پاسگاههاي آن تشديد شده است. نقاط مهم شهر و پاسگاههاي اطراف زير آتش توپخانه و موشك دشمن قرار دارد. تانكهاي عراقي از سمت قلعه سفيد، خسروي و ولدكشته پيشروي كرده‌اند. پاسگاههاي مذكور و نيز پاسگاه تنكاب نو شديداً زير آتش دشمناست. تعدادي تانك دشمن منهدم گرديده است.» سپاه غرب اعلام كرد: « در پاسگاه پرويز چند تانك دشمن همراه با مهمات به غنيمت برادران پاسداردرآمد.» سپاه مذكور در ساعت 11 گزارش داد: « شهر قصرشيرين در حال سقوط است و نيروهاي عراقي تاپشت بمب بنزين قصرشيرين پيش آمده‌اند.» علاوه بر قصرشيرين، امروز سرپل ذهاب نيز بمباران شد و زيرآتش توپخانه قرار گرفت.

حملات و درگيريهاي هوايي

بوشهر: در طول شب گذشته و صبح امروز هواپيماهاي دشمن چندين بار به منطقه بوشهر حمله كردند كه يك فروند هواپيماي دشمن ساقط شد.

خارك: ساعت 6 صبح امروز، چند فروند هواپيماي دشمن به ناوهاي جمهوري‌اسلامي حملهكرده، قصد حمله به خارك را داشتند كه يك فروند آنها سرنگون شد و باقي گريختند.

خرمشهر: امروز اسكله شماره 7 خرمشهر بمباران شد.

اهواز: هواپيماهاي عراقي از صبح تا عصر امروز چند نقطة اهواز از جمله اطراف صنايع فولاد، سيلو، اطراف فرودگاه قسمتهايي از محل استقرار لشكر اهواز، را بمباران كردند.

دزفول: هواپيماهاي دشمن امروز به منطقه دزفول و پايگاه چهارم شكاري حمله كردند. ساختمانپايگاه مورد اصابت راكت قرار گرفت و تعدادي از نيروها آسيب ديدند. در جريان اين هجوم دوهواپيماي دشمن سرنگون شد.

بستان: در جريان تجاوز هواپيماي دشمن به دشت آزادگان، 2 فروند آنها در نوار مرزي بستانسرنگون شد.

گچساران، آغاجاري: دو هواپيماي دشمن به مناطق گچساران و آغاجاري تجاوز كرده، 14راكت شليك كردند.

ايلام: صبح امروز چند ميگ عراقي پادگان صالح‌آباد را بمباران كردند كه خسارتي وارد نشد، در اين منطقه هلي‌كوپترهاي دشمن دو خودرو را هدف قرار دادند و چند نفر را شهيد و مجروح كردند. در مقابله با 12 ميگ عراقي درمنطقه نخجير، دو ميگ سرنگون شد. دو هلي‌كوپتر دشمن در نوار مرزينيز سقوط كرد.

كرمانشاه: هواپيماهاي عراقي با حمله به كرمانشاه در ساعتهاي 6، 7، 30/9 و 30/10، قسمتهاي از فرودگاه و.. را بمباران كردند. يك هواپيماي مهاجم سقوط كرد.

اسلام‌آباد: امروز هواپيماهاي عراق چند بار شهر اسلام‌آباد و اطراف آن و پادگان شهر را بمبارانكردند كه چندين نفر شهيد و مجروح شدند.

همدان: در تجاوز صبح امروز هواپيماهاي دشمن به همدان، دو هواپيماي دشمن از جمله يكفروند سوخو سرنگون شد. همچنين از ساعت 18 تا 30/20، 3 فروند هواپيماي دشمن در اطرافهمدان سرنگون شد.

كردستان: صبح امروز چند هواپيماي دشمن به سنندج تجاوز كردند. يك ميگ عراقي در منطقهمريوان سرنگون شد.

آذربايجان غربي: صبح امروز هواپيماهاي عراقي پادگان لشكر 64 اروميه را بمباران كردند.همچنين به دو پادگان مرزي جلديان و پيرانشهر حمله شد كه يك هواپيماي متجاوز سرنگون گرديد. دوميگ عراقي نيز در منطقه نقده هدف قرار گرفتند.

تبريز: امروز تبريز چند بار مورد حملة هواپيماهاي دشمن قرار گرفت كه دو فروند هواپيماي عراقيسرنگون شد.

اقدامات هوايي جمهوري‌اسلامي

حجت‌الاسلام خامنه‌اي، نماينده امام در شوراي عالي دفاع، صبح امروز ضمن گزارشي به مجلس اظهار داشت: «.... نيروي هوايي ارتش جمهوري‌اسلامي ايران از صبح حدود پانزده مركز مهمنظامي عراق، از جمله جنوب بغداد و شهر موصل را هدف قرار داد. در اين عمليات 140 هواپيماماموريت داشتند كه تقريباً همگي به سلامت برگشته‌اند و از چند فروند اطلاعي در دست نيست.. ازبعدازظهر ديروز كه حملات هوايي عراق شروع شد، تا نيمه شب 10 ميگ عراقي سرنگون شد و در اينمدت يك فانتوم ما آسيب ديد و برنگشت... يكي دو ساعت بعد از حملة آنها، حملات هوايي ايرانشروع شد.» رئيس جمهور ( بني‌صدر ) در كارنامه 1/7/59 خود مي‌نويسد: « پي‌درپي‌از فرماندة نيروي هوايي مي‌پرسيدم كه نتيجه عمليات چطور شد. ظهر گزارش داد كه نتيجه عالي است. هدفها زدهشده‌اند و نيروي هوايي ما به سلامت به پايگاههاي خود برگشته‌اند. و تلفات اين جنگ حدود 6%بود.» به گزارش ستاد مشترك ارتش: « در اثر حمله نيروي هوايي ايران، مجتمع پتروشيمي عراق به آتشكشيده شد. بعد از انجام اين ماموريت يك فروند هواپيماي خودي مورد اصابت ضدهوايي عراق قرارگرفت.

خلاصه اطلاعيه‌هاي ستاد مشترك ارتش

اطلاعيه 21 نظر به اين كه احتمال استفاده عراق از فرودگاه و بنادر كشور امارات متحده و بعضي شيخ‌نشينهايخليج‌فارس مي‌رود، اعلام مي‌گردد هرگونه استفاده از تسهيلات بندري يا هوايي كشورهاي يادشدهعليه ايران، با واكنش شديد مواجه خواهد شد.

اطلاعيه 23 ... ظرف روز گذشته تاكنون مجموع هواپيماهاي ميگ عراقي كه سقوط كرده و تائيد مي‌گردد، به 12 فروند رسيده است. ضايعات نيروي خودي يك فروند هواپيما بوده است.

اطلاعيه 26 ... خلبانان ارتش جمهوري‌اسلامي ايران در ساعت 5 بامداد يكم مهر، اهداف نظامي را در قلبكشور عراق دليرانه در هم كوبيدند و خسارات جبران‌ناپذيري به دشمن كافر وارد كردند. كليه هواپيماهاپس از انجام اين ماموريت به سلامت مراجعه نمودند. همچنين لشكر 92 زرهي اهواز از مواضع دشمنرا در اطراف شلمچه درهم كوبيد.

اطلاعيه 28 .. بندر ام‌القصر توسط هواپيماهاي ايران بمباران گرديد. دو ميگ عراقي در ايلام، يكي در مريوانو يكي در هفت‌تپه قرار گرفتند. تاكنون 16 ميگ و 4 فروند ناو اوزاي دشمن توسط نيروهايارتش منهدم و دو خلبان عراقي اسير شده‌اند.

اطلاعيه‌هاي 27، 29، 30 .... به كليه كشتيهاي تجارتي در اروندرود و آبهاي مجاور كه دشمن از آنها به عنوان استتار و حفاظ استفاده مي‌كند يا خواهد كرد، اعلام مي‌گردد بلافاصله منطقه را سريعاً ترك نمايند. كليه كشتي‌هايي كه در منطقه غيرممنوعه خليج‌فارس و درياي عمان تردد مي‌نمايند، موظفند بر مبناي موازين بين‌المللي پرچم مليت خود را برفرازند و به سؤالات يگانهاي دريايي جمهوري‌اسلاميايران پاسخ صحيح دهند. چنانچه محموله‌هاي متعلق به عراق از هر بندري در خليج‌فارس حمل شود، ايران مسئوليتي در قبال كشتي و بندر مربوطه نخواهد داشت. ايران به كشتي‌هاي دول بي‌طرف اخطار كرده كه چون دولت عراق كشتي‌هاي تجارتي را هدف قرارمي‌دهد، از اين پس ايران هيچ‌گونه تعهدي در قبال اين‌گونه حوادث ندارد.

اطلاعيه 32 ... در ساعت 30/11 روز جاري، دو ميگ عراقي توسط آتش توپخانه و ناوچه‌هاي نيروي درياييارتش در منطقه بوشهر سرنگون گرديد. در حمله هوائي عراق به پايگاه هوايي تبريز، 5 ميگ و در حملهديگر به آبهاي بوشهر، 3 ميگ توسط آتشبارهاي ا رتش سرنگون گرديد. تاكنون 34 ميگ عراق در خاكايران سرنگون شد، تعداد قابل ملاحظه‌اي نيز توسط جنگنده‌هاي ارتش ايران در پايگاههاي عراقمنهدم گرديده است.

اطلاعيه 34 ... شواهدي در دست است كه برخي يگانهاي جنگي خارج در تنگه هرمز و خليج‌فارس امكاندخالت غيرمستقيم به نفع دشمن را دارند بدين وسيله قوياً اعلام مي‌گردد در صورت اثبات و استمراراين امر، دولت جمهوري‌اسلامي ايران تخاصم يگانهاي خارجي را محرز شناخته، حق مشروع خودمي‌داند كه با آنها برخورد كند.

اطلاعيه 36 .... به دنبال حمله عراق، نيروي هوائي ارتش جمهوري‌اسلامي ايران در داخل خاك عراق فقطپايگاههاي هوائي و تاسيسات نظامي عراق را بمباران مي‌كند و هرگز به شهرها و تاسيسات غيرنظاميحمله نكرده است.... ستاد مشترك ارتش گزارش خبرگزاري فرانسه را دائر بر بمباران مركز بغداد قوياًتكذيب مي‌كند.

قسمتي از اطلاعيه 161 *

... فعاليهاي نيروي هوايي ارتش در اول مهر: 1 حمله به تاسيسات پايگاههاي نظامي موصل، الرشيد، سليمانيه، شعيبه و ام‌القصر. خسارات اينحملات زياد بوده، طوري كه پايگاه ناصريه تا 50% تخريب گرديده است. 2 مخازن سوخت كركوك منهدم و 2 باند كركوك زده است. 3 پالايشگاههاي كركوك، موصل و بصره بمباران شده است. 4 پل تنومه صدمه ديده، تعدادي تانك نابود شده است. 5 6 هواپيماي متجاوز دشمن توسط جنگنده‌هاي نيروي هوايي منهدم گرديده است.

خلاصه بيانيه‌هاي نظامي عراق

بيانيه 8

.. نيروهاي مسلح در اين روز تسلط بر محدودة سومار، سقوط بخش سومار و شهر قصر شيرين رامژده مي‌دهند. ارتش ما از طرف اين مناطق را در محاصره دارد. شهر محمره و آبادان را از يكديگرجدا ساخته، واحدهاي ايراني در محاصره‌اند.

بيانيه فرماندهي نيروهاي مسلح عراق

صبح امروز 23 سپتامبر، جنگنده‌هاي رژيم خميني مي‌خواستند به شش فرودگاه ما ضربه بزنند، ولي تنها باند يكي از فرودگاههاي ما را هدف قرار دادند... جنگنده‌هاي رژيم خميني مناطق مسكونيبغداد، نينوا، بصره و ناصريه را زير آتش گرفتند كه در اثر آن عده‌اي از هموطنان غيرنظامي به شهادترسيده، و عده‌اي زخمي شدند و حداكثر تلفات جاني ما 20 شهيد و 50 زخمي از كارگران مجتمعپتروشيمي بصره است. جنگنده‌هاي عراق و آتشبارهاي زميني، جنگنده‌هاي رژيم خميني را در مناطقزير سرنگون كردند: استان موصل 7 فروند، استان بصره 5 فروند، بغداد 4 فروند، حفانيه 2 فروند، حوت و ناصريه 2 فروند. بدين ترتيب 20 جنگنده ايراني در سرزمينهاي عراق سرنگون شدند كه تعدادياز خلبانان اسير شدند. در ساعت 5/6 امروز، جنگنده‌هاي عراق به پايگاههاي نظامي دزفول،

• اين اطلاعيه حاوي فعاليتهاي نيروي هوايي ارتش طي روزهاي اول تا پنجم مهر است كه گزارش هرروز آن در تاريخمربوطه خواهد آمد.

شاهرخي و اهواز حمله كردند.

بيانيه فرماندهي نيروهاي مسلح عراق

بيانيه ستاد كل نيروهاي مسلح عراق كه در 23 سپتامبر ( 1/7/59 )، صادر گرديده، خساراتنيروهاي ايران را به شرح زير اعلام نموده است: 4 افسر و 17 درجه‌دار و سرباز اسير شده‌اند. 3افسر و 13 درجه‌دار و سرباز كشته‌شده‌اند. 67 فروند هواپيما سرنگون شد. 20 تانك منهدم گرديد. 2نفربر زرهي به غنيمت گرفته شد. 8 نفربر زرهي منهدم شد. 5 قايق دريايي منهدم شد. و تعدادي توپخود كششي و مقدار زيادي مهمات به غنيمت گرفته شده است.

بازتاب حملات و درگيريها

راديو لندن: راديو بغداد گفت كه عراقي‌ها بر قصبات ايراني حوزه سومار تسلط يافته و رابطه قصرشيرين را با جاهاي ديگر قطع كرده‌اند. همچنين گفته شده كه نيروهاي عراقي بندر خرمشهر و پالايشگاهآبادان را محاصره كرده‌اند. مقامات ايراني تاييد كرده‌اند كه عراقي‌ها به تاسيسات عمده نفتي آنها در آبادان حمله كرده‌اند. === خبرگزاري رويتر: ديپلماتهاي عراقي در آنكارا مدعي شدند پيشروي نيروهاي عراقي به خاك ايرانبراي به دست گرفتن كنترل تنگه هرمز در دهانه خليج‌فارس بوده است... نيروي زميني عراق با حمايتتانكها و هواپيماها قصد داشته‌اند كنترل آبادان و خرمشهر را به دست گيرند. به ادعاي ديپلماتهاي عراقي، هواپيماهاي اين كشور شب گذشته به تبريز، اصفهان و كرمانشاه حمله كرده‌اند كه يك هواپيماي عراقي سرنگون شده است. راديو كلن: دو ساعت پس از ورود سپاهيان عراقي به خاك ايران و تصرف قسمتي از خرمشهر، جنگنده‌هاي نيروي هوايي ايران، شهرهاي بصره، بغداد، حقانيه، موصل، كوت و ناصريه را موردحملات شديد قرار دادند. به گفته مقامات رسمي، در شهر بغداد تلفات مردم غيرنظامي شديد بودهاست.

خبرگزاري رويتر: سخنگوي وزارت خارجه انگلستان گفت در جريان بمباران مجتمع پتروشيميزبير ( نزديكي بصره ) توسط هواپيماي ايران، سه انگليسي كشته شدند.

راديو اسرائيل: در حمله بعد از ظهر امروز هواپيماهاي ايراني به منطقه ام‌القصر، دو هواپيما و يك هلي‌كوپتر ايراني سرنگون شدند. همچون هر پنج هواپيماي ايراني كه به شهر فرودگاه كركوك حمله كردند، سرنگون شدند.

خبرگزاري آسوشيتدپرس: تلويزيون اسرائيل گزارش داد كه عراق تعدادي از هواپيماي جنگيو باري خود را براي حفاظت از حملات ايران به پايگاههاي اردن منتقل كرده است.

خبرگزاري فرانسه: كليه پروازها به ايران و عراق از روز دوشنبه 31/6/59 قطع شده است. فرودگاههاي بغداد و تهران نيز بسته است.  

روزشمار سياسي 1/7/59

دومين روز جنگ با اعلام وضعيت جنگي از سوي امام‌خميني آغاز گرديد و براي سازماندهي نيروها و امور جنگ، رئيس جمهور و فرمانده كل‌قوا، شخصاً فرماندهي نيروهاي جمهوري‌اسلامي را به عهده گرفت. از سويديگر، عراق تهاجم نظامي خود را « جنگ آزاديبخش عليه ايران » معرفينمود كه هدف آن « سرنگوني دولت ايران » است و تنها با پذيرش شرايطبغداد در مورد « محدوده مرز خاكي، حاكميت بر شط‌العرب و استرداد سهجزيره « دهانه هرمز » خاتمه خواهد يافت. با شدت گرفتن جنگ، تلاشهايصلح نيز آغاز شد. دبيركل سازمان‌ملل و دبيركل كنفرانس اسلامي به همراه ساير اشخاص حقيقي و حقوقي بدون اشاره به مسأله تجاوز و آغازگرجنگ و عقب‌نشيني نيروها خواستار برقراري آتش‌بس بين طرفين شد. امريكا جنگ را وسيله مناسبي براي « آزادي گروگانهاي امريكايي » و اشتياقايران براي نزديكي به آن كشور تلقي كرد. روسها نيز با ملاقاتهاي خصوصيبا مقامات ايراني، تلاش كردند توجه ايران را به سوي خود جلب كنند و از گرايش احتمالي تهران به غرب، به جهت نيازهاي تسليحاتي، جلوگيرينمايند.

جمهوري‌اسلامي ايران ( اوضاع داخلي، مواضع و.. )

مواضع مسئولين

ابلاغيه امام‌خميني در مورد جنگ: 1 بايد اطاعت از شوراي فرماندهي بدون كوچك‌ترين تخلف انجام گيرد و متخلفين با سرعت و قاطعيت تعيين و مجازات شوند. 2 اشخاص غيرمسئول دخالت در امر فرماندهي خودداري كنند. فرمانده كل‌قوا به نمايندگي اينجانب و شوراي فرماندهي مسئول امور جنگ هستند. 3.... اقدام دادگاههاي ارتش در اموري كه شوراي فرماندهي صلاح نمي‌داند، بدون اطلاع اين جانبممنوع است. 4 راديو و تلويزيون موظفند اخباري را نقل كنند كه صد در صد صحت آن ثابت مي‌باشد... اخبار از غيرمنابع موثق نقل ننمايند. 5... نيروهاي انتظامي موظف هستند كساني را كه دست به شايعه‌سازي مي‌زنند، از هر قشر و گروهي كه باشند، فوراً دستگير و به دادگاه‌هاي انقلاب تسليم و دادگاه‌هاي مذكور آنان را در حدضدانقلابيون مجازات نمايند. 6 روزنامه‌ها... از نشر مقالاتي كه قواي مسلح را تضعيف مي‌نمايد، خودداري نمايند. 7 اكيداً همه قشرهاي ملت و ارگان‌هاي‌دولتي موظف شرعي هستند كه دست از مخالفت‌هاي جزئي كه دارند، بردارند و با مخالفت خود كمك به دشمنان اسلام ننمايند. بني‌صدر، رياست جمهوري و فرمانده كل قوا، از نخستين ساعات اولين شخصاً فرماندهي كلنيروهاي جمهوري‌اسلامي را به دست گرفت.

رئيس‌جمهوري در ديدار با سفراي كشورهاي اسلامي:... از نظر ما تجاوز دولت عراق تجاوزيك همسايه تلقي نمي‌شود، بلكه يك توطئه گسترده براي از بين‌بردن جمهوري‌اسلامي ايران است.امروز يك خبر و يك يادداشت به من رسيد. خبر راجع به بيان آقاي كارتر است كه گفته اميدوار است اينجنگ ما را به لزوم رعايت قوانين بين‌المللي متقاعد كند. يادداشتي از طرف سفير سوئيس به من رسيد كه طبق آن دولت آمريكا هيچگونه دخالتي در اين تجاوز نداشته و آن را تاييد نمي‌كند. سفير شوروي هم امروز پيش من آمد و گفت كه اين حمله را محكوم ميكند و آن را يك تجاوز آشكار مي‌داند... ما مطلبمشخص و واضحي داريم، چون اگر مسأله قرارداد الجزاير است كه مي‌شود مذاكره كرد و ميانجي معني ندارد.. اطلاعاتي كه ما در دست داريم، اين است كه اين توطئه توسط دو ژنرال اسرائيلي ريختهشده و با عناصر ضدانقلاب در ايران رابطه برقرار شده كه آنها وارد عمل شوند.

نخست‌وزير ( محمد‌علي رجائي ) در ديدار با سفراي كشورهاي اسلامي:... ما وسائل و پايگاههاي نظامي را از دست طاغوت گرفتيم تا آن را براي نجات بشريت به كار ببريم. ولي طاغوتبزرگ، آمريكا به دستياري عراق، مانع اين كار شد و ما را وادار كرد كه براي دفاع از جان هموطنان و تاسيسات اقتصادي خودمان، در جايي به كار ببريم كه هرگز مايل نبوديم. نخست‌وزير: رژيم بعث از شرق اسلحه و از غرب پول دريافت مي‌كند و حقوق مزدوران خود را از 18 دينار به 80 دينار افزايش مي‌دهد تا كساني را كه معتقد هستند، بكشند.

رئيس ديوان عالي كشور ( دكتر بهشتي ):... ارتش عراق به هر حال بايستي واقعاً هوشيارانه از مرزهاي كشور برادرش دور شود و نيروها را به سمت مرز فلسطين اشغال شده، محل حكمراني رژيماشغالگر قدس ببرد.

رئيس مجلس شوراي اسلامي ( آقاي هاشمي رفسنجاني ):... خبر را شنيديد كه هواپيماهايعراق براي نجات از حمله‌هاي ايران به فرودگاههاي اردن منتقل مي‌شود و سفير امريكا از اسرائيلمي‌خواهد كه اين هواپيماها از تعرض اسرائيل هم محفوظ باشند به خاطر اين كه پناه آورده‌اند به اردنبراي نجات از حمله ايران. تذكراتي كه لازم است داده شود و... ديروز شايع كرده بودند كه كودتايداخلي است تا مردم را كه مي‌دانستند هيچ‌چيزي را از اين قبيل تحمل نمي‌كنند، بكشانند به پادگانهاينظامي در مقابل برادران ارتشي ما كه توطئه به سرعت خنثي شد.

اقدامات ديپلماتيك وزارت خارجه جمهوري‌اسلامي ايران، حمله نظامي بعث عراق را شديداً محكوم كرد و اعلامنمود: اين عمل سبكسرانه با كمك و دستياري دشمنان انقلاب و به سركردگي امريكا در راه حفظ منافعابرقدرتها و صهيونيزم بين‌المللي صورت گرفته است.. دنيا مي‌داند كه ايران تاكنون در درگيريهايمرزي‌اش با عراق جنبه دفاعي داشته است.. دولت جمهوري‌اسلامي ايران چاره‌اي نمي‌بيند جز اين كه با تمام قوا در برابر توطئه سفاكانه و تجازوات رژيم عراق قرار بگيرد و وظيفه‌اسلامي خود را بدون اين كه تحت تاثير كينه‌توزي و انتقام قرار گيرد، انجام دهد.

نماينده ايران در سازمان‌ملل متحد: ايران هرگز از يك كشور خارجي درخواست كمك براي اخراج نيروهاي عراقي نخواهد كرد... تاكنون هيچ دستوري از دولت متبوع خود مبني بر تقاضاي تشكيل شوراي امنيت دريافت نكرده است.

مواضع و اقدامات ضدانقلاب

سازمان پيكار:... جنگ غيرعادلانه كنوني، جنگي است عليه توده‌هاي ايران و عراق. رژيمي كه خلق را سركوب مي‌كند، نمي‌تواند از منافع توده‌ها دفاع كند. ما توطئه‌هاي امپرياليسم امريكا و جنگارتجاعي كنوني را محكوم مي‌كنيم... با افشاي وسيع اين جنگ ارتجاعي و اهداف خائنانه آن نگذاريمارتجاع حاكم بردو كشور، توده‌هاي عراق و ايران را به سنگ آسياب اين جنگ ارتجاعي تبديل كنند.

حزب رنجبران ايران:.. رژيم صدام به امريكا تكيه داده و به سلاح روسي مسلح گرديده و با كينهبه انقلاب اسلامي ايران، تلاش مذبوحانه را آغاز نموده تا خود را در عراق تثبيت كند و جاي خاليرژيم پهلوي را در خليج‌فارس اشغال نمايد.

راديو ايران ( گروه سلطنت‌طلب بختيار ): در دو ماه گذشته در ايران دهها تن از افسران و درجهداران ايراني در ميدانهاي تير به جوخه آتش سپرده شده‌اند.

راديو ملي: امپرياليسم امريكا از توطئه خود عليه ايران دست بردار نيست و تجاوز مسلحانه به ميهن ما در واقع قسمتي از نقشه‌هاي اين امپرياليزم جهانخوار است.

جبهه ملي: ژست بعثيها نتيجه عدم ظرفيت و قدرت رژيم خميني است كه ايران را در حين كشيدنبه هرج و مرج، ضعيف و غيرقابل دفاع كرده است.

عراق ( اوضاع داخلي، مواضع و... )

مواضع مسئولين فرمانده نيروهاي مسلح عراق:... اقدام ايران در مورد بستن راه آبي‌هرمز، دولت بغداد را وادارساخت تا با سپاهيان نيروي زميني خود از مرز گذشته، كنترل مواضع مهم را در خاك ايران به عهدهبگريد. هدف سپاهيان عراقي، سرنگون ساختن دولت ايران است. رئيس روايط خارجي خبرگزاري عراق: عراق اكنون يك جنگ آزاديبخش را عليه ايران آغاز كردهاست. عراق تاكنون 350كيلومتر مربع از 508 كيلومتر مربع خاك اشغال شده خود را از ايران پس گرفته است. سخنگوي رژيم عراق: مطبوعات كويت به نقل از سخنگوي رسمي عراق، سه شرط عراق را براي پايان دادن به جنگ عراق و ايران، احترام مقامات ايران به حاكميت عراق در مورد محدوده خاك اين كشور، شناسايي حاكميت و حقوق قانوني عراق بر شط‌العرب و باز‌پس ‌دادن سه جزيره نزديك دهانههرمز اعلام كردند.

مواضع سازمانهاي عراقي

پيام سازمان حركه الاسلامي عراق:... رژيم بعث عراق دو هدف را از حمله به جمهورياسلامي دنبال مي‌كند: 1 ضربه زدن به انقلاب‌اسلامي ايران 2 در نطفه خفه ساختن قيام مردم مسلمان عراق، زيرا انقلاب‌اسلامي عراق به پيروزي نهايي نزديكمي‌شود.

تلاشهاي صلح گزارشهاي روز 23 سپتامبر ( 1/7/59 ) سازمان‌ملل ـ دولت تونس با انتشار بيانيه‌اي طرفين مخاصمه را به خاتمه فوري جنگ و توسل به ابزارهايصلح‌آميز براي حل منازعات در چارچوب احكام اسلامي و اصول منشور ملل متحد دعوت كرد. ـ دبيركل سازمان‌ملل در نامه‌اي به رئيس شوراي امنيت، طرفين منازعه را به خاتمه جنگ دعوتكرده و از آنها خواسته تا تمامي تلاشهاي ممكن جهت حل و فصل اختلافاتشان را از طريق مذاكره انجامدهند. وي از رئيس شوراي امنيت خواست تا اعضاي شورا در مورد تشديد بحران در منطقه، تشكيلجلسه داده، تبادل‌نظر كنند. رئيس شوراي امنيت با انتشار بيانيه‌اي اعلام كرد: اعضاي شوراي امنيت امروز در يك جلسهغيررسمي درباره وضعيت خطرناك روابط ايران و عراق مشورت كردند. آنها تشديد عمليات مسلحانه و وخيم‌تر شدن اوضاع را كه به تلفات انساني و خسارات مادي بسياري مي‌انجامد، مورد توجه قراردادند. اعضاي شورا نگراني عميق خود را از تشديد اين درگيري كه خطر فزاينده‌اي براي صلح و امنيتبين‌المللي به همراه دارد، ابراز داشتند. اعضاي شورا از اقدامات روز گذشته دبيركل حمايت كردند و از من خواستند از ايران و عراق بخواهم در نخستين گام براي حل منازعه، اقدامات مسلحانه را كنارگذارند از هر عملي كه به وخيم‌تر شدن اوضاع مي‌انجامد، اجتناب نمايند و به ابزارهاي مسالمت‌آميزتوسل جويند. ـ دبيركل سازمان‌ملل با ارسال نامه‌اي به ايران و عراق، بدون قضاوت درباره حقوق و ادعاهاي طرفين از آنها خواست به خونريزي خاتمه دهند. وي آمادگي خود را براي حل مسالمت‌آميز اختلافات اعلام داشت. حبيب‌شطي دبيركل كنفرانس اسلامي، در 23 سپتامبر 1980، طي دو پيام جداگانه به آيت‌اللهخميني و صدام، خواستار آتش‌بس قوري گرديد و پيشنهاد ميانجيگري سازمان متبوع خود را به طرفينارائه داد. سازمان آزاديبخش فلسطين دو هيأت را به بغداد و تهران فرستاد تا شايد طرفين را از ادامه جنگ بازدارد.

مواضع و اقدامات كشورها كارتر: جنگ ايران و عراق ممكن است به آزادي گروگانهاي امريكايي منجر شود. از طرفي اينجنگ مي‌تواند ايران را در مورد لزوم صلح و قبول قوانين بين‌المللي متقاعد سازد. خبرهاي رسيده از ايران حاكي است از اشتياق شديدي در ايرانيان براي حل اختلافاتشان با ما ديدهمي‌شود. ما خواستار پايان گرفتن نزاع شديد دو كشور همسايه از طريق سازمان‌ملل يا طريقديگر هستيم. ما موضعي در مورد حمايت از ايران يا عراق اتخاذ نكرده‌ايم. ادموند ماسكي، در مجمع عمومي سازمان‌ملل: امنيت ايران و ثبات منطقه به وجود يك ايرانيكپارچه، نيرومند و مستقل بستگي دارد كه بتواند با همسايگان خود در صلح به سر برد. اگر ايرانبخواهد تعهد و نقش كامل خود را در جامعة ملل ايفاء كند، بايد نخست گروگانهاي آمريكايي را آزادكند. رهايي گروگانهاي آمريكايي به تحريمهاي بين‌المللي عليه ايران و انزواي ايران در صحنه جهانيپايان مي‌دهد و آثار انساني گوناگوني به جاي خواهد گذاشت. آمريكا آماده است به محض آزاديگروگانها، براساس احترام متقابل و برابري، كليه مسائل حل نشده و سوءتفاهمهايي را كه ايران و آمريكا را از هم جدا ساخته است، مورد رسيدگي قرار دهد. وزارت خارجه آمريكا، اتهام ايران را مبني بر اين كه آمريكا در پس حملات عراق قرار دارد، ردكرد. سخنگوي مطبوعاتي كاخ‌سفيد گفت: آمريكا اميدوار است روسيه در اين زد و خورد دخالتنكند. سخنگوي دولت آمريكا: دولتش نگران بالا گرفتن درگيري ايران و عراق است و اميد دارد كه ايندرگيري هيچ واكنشي روي گروگانهاي آمريكاييي نداشته باشد... آمريكا نه نقشي در اين درگيريها داشته نه درصد ميانجيگري برآمده است. سخنگوي دولت آمريكا: ايالات متحده بر تصميم خود مبني بر عدم فروش قطعات يدكيتسليحاتي به ارتش ايران استوار است... دولت آمريكا اطلاعي از تحول اوضاع جنگ ندارد. راديو امريكا: آمريكا قصد ندارند در اوضاع ايران و عراق دخالت نمايد و كماكان موضع بي‌طرفياتخاذ خواهد كرد. برژينسكي، مشاور امنيت ملي آمريكا: اكنون بايد كاري كرد كه مدارس دوباره به صورت سنگرمبارزه عليه رژيم ارتجاعي خميني درآيد. بايد دانش‌آموزان و حكومت پاسداران را رو در روي هم قراردهيم. آن وقت همان بلايي را كه آنها سر شاه آوردند، سرخودشان خواهيم آورد. محمد مكري، سفير ايران در شوروي روز گذشته در ملاقات با معاون برژنف براي چندمين بارتقاضا كرد تا صدور اسلحه از شوروي به عراق قطع شود. مقام شوروي به او اطمينان داد كه شورويوضع بي‌طرف خود را حفظ خواهد كرد. بني‌صدر: سفير‌شوروي نوشته‌اي به من داد كه صورت مذاكره معاون صدام با مقامات شوروي در مسكو بود. دولت شوروي به عراق گفته كه اين تجاوز را تصويب نمي‌كند و خواسته كه به اين جنگتعرضي پايان داده شود. سفير روس يادداشتي هم از دولت آمريكا آورده حاكي از اين كه دولت آمريكادخالتي در اين جنگ ندارد. سرهنگ قذافي، رهبر ليبي، ضمن ارسال پيامي به آيت‌الله خميني و صدام، از آنها خواست به درگيري پايان داده، خون مسلمين را براي مبارزه عليه صهيونيزم و آزادي بيت‌المقدس نگه دارند... ايندرگيري تنها به نفع آمريكا و رژين اشغالگر قدس، يعني دشمنان مشترك ايران و عراق تمام خواهد شد...اين جنگ شهيد ندارد. آنكه مي‌كشد و آنكه كشته مي‌شود، هر دو به جهنم خواهند رفت. ملك حسين، شاه اردن تاكيد كرد كه حمله ايران به عراق و تهديدهاي پياپي دولت تهران عليهكشورهاي خليج عربي امت را در مبارزه خود عليه اسرائيل به خطر مي‌اندازد. وي از كشورهاي عربيخواست از عراق حمايت كنند. ملك حسين: ارتش اردن تمامي امكانات خود را در اختيار ارتش عراق قرار خواهد داد. مناخم‌بگين، نخست‌وزير اسراييل: درگيري ايران و عراق خطر بزرگي براي خاورميانه به شمارمي‌آيد. ما از درگيري ايران و عراق شديداً شادمان هستيم، ولي واقعيت اين است كه از اين درگيريراضي نيستيم. خطري جدي منطقه را تهديد مي‌كند و ما بايد آماده باشيم.

اسحق شامير، وزير خارجه اسراييل: جنگ ايران و عراق ادامه جريان نفت را به غرب بيش از مناقشه اعراب و اسراييل به خطر خواهد انداخت. نخست‌وزير تركيه: دولت اين كشور به روابط دوستانة خود با كشورهاي همجوار ادامهخواهد داد. سخنگوي وزارت خارجه تركيه: تركيه اميدوار است هرچه زودتر دو كشور ايران و عراقاختلافات خود را حل كرده، به اين درگيري كه مي‌تواند صلح را در منطقه به خطر اندازد، مشتركاًبينديشند.

تحليلها و تفسيرها راديو آمريكا: نيويورك‌تايمز مي‌نويسد: امريكا سود خود را در حل صلح‌آميز مسائل ايران و عراقمي‌بيند، زيرا هرگونه كشمكش در منطقه بي‌ثبات خليج‌فارس، جريان نفت را به سوي غرب مختلمي‌سازد و ممكن است آمريكا يا شوروي را وادرا به اقدام سياسي يا حتي نظامي خطرناكي نمايد. جنگايران و عراق نشان مي‌دهد كه كنترل امريكا بر رويدادهاي منطقه تا چه حد كم است. دشمن هميشگيامريكا، اتكاء بيش از حد امريكا به نفت منطقه‌اي متشنج و بي‌ثبات است... ايران بايد در مقابل نيروي200 هزار نفري عراق كه شامل 4 واحد زرهي است، موضع دفاعي بگيرد. راديو آمريكا: روزنامه بالتي مورد استار نوشت: در دوران شاه در ساية روابط نزديك ايران و كشورهاي غرب، قدرت و هيبت نظامي ايران به حدي بود كه همه از ايران حساب مي‌بردند و به آناحترام مي‌گذاشتند، و عراق با وجود كمكهاي شوروي جرات نداشت نگاه چپ به ايران بكند. دردوران هرج و مرج فعلي ايران، قدرت عراق بيشتر از قدرت ايران شده است و ايران به خاطر گروگانهادر انزوا به سر مي‌برد. راديو امريكا: روابط عراق با روسيه در پي تهاجم نظامي روسيه به افغانستان تا حدودي به سرديگراييد. دولت عراق مسكو را محكوم كرد كه به حزب كمونيست آن كشور كمك مي‌كند تا حكومتبعثي صدام را سرنگون سازد. با اين وجود، روابط عادي عراق و شوروي براساس پيمان‌دوستي و همكاري 1972، ادامه داشته است. كارشناسان غربي مي‌گويند نيروي پياده نظامي و زرهي ارتش عراقمجهز به 2 تا 3 هزار تانك ساخت شوروي است و نيروي هوايي آن نيز حدود 340 جنگنده هوايي دارد، در حالي كه ايران براي آماده ساختن نيروي هوائي خود قطعات كافي ندارد. عراق براي دريافت وسايل مورد نياز خود از شوروي با مشكلي روبرو نيست. هدف اصلي سفر طارق‌عزيز به مسكو نيز دريافتسلاحهاي جنگي بوده است. راديو لندن: عراق با پيش گرفتن وضعيت خصمانه خود نسبت به ايران، در پي رهبري جهان عرباست. بغداد پس از يك دوره انزوا، اكنون كه ساير رقباي او براي تصاحب مقام رهبري جهان عربتضعيف شده‌اند، قصد رهبري دارد، براي همين از موضع خود مبني بر رد مذاكرات صلح با اسرائيلفاصله گرفته و ارتباط خود را با شوروي كم و با كشورهاي محافظه‌كار عرب از جمله كويت و عربستانگسترش داده است. براي عراق ايستادگي در مقابل ايران بهترين راه جهت كسب اعتبار در ميان مللعرب است. راديو لندن: روزنامه ديلي تلگراف در مورد اهداف و انگيزه‌هاي عراق از جنگ با ايران مي‌نويسد:صدام قصد دارد رژيم ايران را تحقير كند و براي هميشه خطر شورش شيعيان عراق را ريشه‌كن سازد.. روزنامه فاينشنال تايمز: تفاوت مهم جنگ ايران و عراق با ساير جنگهاي خاورميانه آن است كه امريكا و شوروي نمي‌توانند ادعا كنند كه با ايران و عراق رابطه خاصي دارند. راديو كلن: كشمكش ايران و عراق، رهبري شوروي را در وضع نامساعدي قرار داده است.دولت شوروي از 1972، با عراق پيمان دوستي دارد و قسمت اعظم سلاحهاي نظامي اين كشور را تأمين كرده است. در عين حال تلاش مي‌كند مناسبات دوستانه‌اي با دولت ايران داشته باشد. راديو اسراييل: اتحاد شوروي در نزاع كنوني ايران و عراق نقش محتاطانه‌اي ايفاء مي‌كند و مي‌كوشد بي‌طرفي كامل را حفظ كند. تحليلهاي اقتصادي راديو امريكا معاون وزارت نيروي امريكا گفت: قطع احتمالي صدور نفت از عراق و ايران ممكناست بهاي نفت را در آمريكا از هر بشكه 35 دلار در حال حاضر به 100 دلار و بنزين را از حدود يك دلار به چهار دلار در هر گالن افزايش دهد. خبرگزاري فرانسه محافل نفتي انگلستان گفتند: جنگ ايران و عراق حتي اگر به تاسيسات نفتي ايندو كشور نيز كشيده شود، نبايد به كمبود نفت در دنيا منجر شود. اين خطر زماني مي‌تواند تحقق يابدكه تهديد ايران مبني بر بستن تنگه هرمز عملي شوند. راديو اسراييل بستن تنگه هرمز به طور جدي بر فعاليتهاي بازرگاني عراق تاثير مي‌گذرد، چون دوسوم كالاهاي وارده به عراق از اين تنگه مي‌گذرد. امّا بستن تنگه براي ايران تاثير جدي ندارد، چون ايران بنادري در جنوب خليج دارد. راديو ايران ( سخنگوي گروهك بختيار ): آنچه غرب را بيشتر نگران مي‌كند، تهديد رئيسجمهور ايران مبني بر بستن تنگه هرمز به روي كشتيراني بين‌المللي، در صورت تداوم حملات عراقاست. بستن تنگه هرمز براي ايرانيان كار آساني است، زيرا اين كشور نفت زيادي براي صدور ندارد و فعاليتهاي اقتصادي كشور نيز خوابيده است. اگر ايران تنگه هرمز را ببندد، نفع آن متوجه شركتهايبزرگ نفتي امريكا مي‌شود.

منابع و مآخذ روزشمار 1359/07/01