1359.08.03

روزشمار جنگ سال 1359 1359.08.03
نام‌های دیگر	سه آبان
تاریخ شمسی	1359.08.03
تاریخ میلادی	24 اکتبر 1980
تاریخ قمری	14 ذیحجه 1400

1360.08.03

1361.08.03

1362.08.03

1363.08.03

1364.08.03

1365.08.03

1366.08.03

روز سي و چهارم-اشغال خونين شهر

سي و چهارمين روز حمله سراسري عراق در حالي شروع مي‌شود كه نيروهاي دشمن بر خونين‌شهر تسلط يافته‌اند. فرمانداري شهر كه عصر روز گذشته از اشغال دشمن خارج شده بود، دوباره به تصرف عراقيها درآمد و از سوي فرمانده عمليات خونين‌شهر به رزمندگان، دستور تخليه شهر داده شد. در جبهه آبادان نيروهاي خودي از 3 محور اقدام به تك عليه دشمن كردند كه در دو محور موفقيت خوبي به دست آوردند. در محور سوسنگرد، جاده اهواز ـ سوسنگرد حميديه، كوت و تعدادي ديگر از روستاها زير آتش دشمن قرار گرفت. در همين محور، در غرب ارتفاعات الله‌اكبر نيروهاي عراقي و در شرق آن نيروهاي خودي استقرار داشتند. در جبهه مياني، در طول خط، دشمن ضمن پيشروي اقدام به تجديد سازمان براي حملات بعدي كرد. در محور گيلان‌غرب نيروهاي خودي ضمن وارد كردن تلفاتي بر دشمن، آنها را مجبور به عقب‌نشيني كردند. هواپيماهاي دشمن ضمن هدف قراردادن نقاط مسكوني و صنعتي آبادان، مسجد سليمان و شوشتر خساراتي به بار آوردند و از سوي ديگر جنگنده‌هاي نيروي هوايي ارتش جمهوري‌اسلامي، مواضع و پايگاههاي نيروهاي دشمن را در خاك عراق و در جبهه‌هاي نبرد هدف قرار دادند.

حملات و درگيريهاي زميني

جبهه جنوبي روز گذشته نيروهاي دشمن فلكه فرمانداري و ساختمان فرمانداري را اشغال كردند و بر تنها راه ارتباطي خونين‌شهر با خارج، يعني پل خرمشهر، تسلط يافتند و امكان تردد را قطع كردند. عصر ديروز تعدادي از رزمندگان با هجوم به ساختمان فرمانداري، اين ساختمان را از تصرف دشمن خارج كردند. گزارش ساعت 40/4 بامداد امروز ( 3/8/59 )، اطلاعات سپاه حاكي است: « فرمانداري هنوز در اختيار برادران رزمنده است.» از سوي ديگر، دور تا دور شهر و بسياري از نقاط خرمشهر در اشغال نيروهاي عراق است و در طول شب گذشته دشمن حدود 2000 توپ « خمسه‌خمسه » روي نقاطي از شهر كه احتمال حضور رزمندگان اسلام را در آنجا مي‌داده، اجرا كرده است. در قسمت مركزي شهر، در حوالي مسجد‌جامع و غرب و شمال آن تعدادي از رزمندگان با مقاومت و مقابله با دشمن از اشغال كامل شهر توسط دشمن جلوگيري و براي ادامه مقاومت، درخواست تجهيزات، بخصوص انواع خمپاره، مي‌كنند. آنها هنوز نمي‌توانند سقوط خرمشهر را باور كنند. تعداد زيادي از شهدا و مجروحين روي زمين‌مانده‌اند و امكان تخليه آنها نيست. سپاه آبادان در ساعت 10/16 وضعيت را چنين اعلام مي‌كند: « دشمن، فرمانداري خونين‌شهر را تصرف و چهار تيربار در پشت‌بام آن كار گذاشته و قسمتي از ( خيابان ) چهل متري را تصرف كرده است. كشته و زخمي خودي زياد است. ارتباط با آبادان قطع و رفتن به جبهه از طرف آبادان سخت است.» يكي از رزمندگان حاضر در صحنه طي گزارشي به سپاه اهواز مي‌نويسد: « در تاريخ 3/8/59، بعد از طلوع آفتاب، با چند نفر از برادران به خيابان چهل‌متري و پشت ميدان فرمانداري رفته، يك تانك و چند موضع دشمن را درهم كوبيديم و پس از بازگشت متوجه شديم كه تعدادي از برادران تكاور در مقر ما مستقر شده‌اند. ساعت 11 يكي از برادراني كه در انتهاي ضلع‌غربي مسجد مستقر بودند، به مقر ما آمد و گفت: سرهنگ صمدي ( فرمانده عمليات خرمشهر ) دستور داده كه شهر را تخليه كنيد و به آن طرف پل برويد. هواپيماهاي خودي مي‌خواهند شهر را بمباران كنند و چون شما در شهر هستيد، نمي‌شود بمباران كرد. ما به مسجد رفتيم و متوجه شديم كه كليه نيروها در حال تخليه‌اند، و وقتي علت را جويا شديم، گفتند دستور است. برادران تكاور نيز تخليه كردند. گروه ما و تعدادي ديگر از برادران تصميم گرفتند در اطراف مسجد و خيابان چهل‌متري مستقر شويم تا مسجد كه پايگاه ما بود به دست نيروهاي كفر نيفتد. در پي اين تصميم به دو مقر عراقي‌ها حمله برديم و آنجا را به تصرف درآورديم و نيروهاي بعثي را به هلاكت رسانديم * » .در منطقه آبادان، در اتاق جنگ با حضور فرماندهان ارتش و

• . براي درك بهتر وضعيت خرمشهر، در اينجا نامه فرمانده سپاه پاسداران خوزستان را كه در روز 3/8/59، خطاب به

سپاه و... عملياتي طرح‌ريزي شد كه از نخستين ساعات امروز به اجرا درآمد. در گزارشي از اين عمليات آمده است: ساعت 5، شنبه ( 3/8/59 ) آتش توپخانه شروع شد و بعد از ساعت 30/5 جنگ در 3 جبهه شروع شد: جبهه اول، محور جادة آبادان ـ ماهشهر، از طرف آبادان: در اين جبهه برادران سپاه، بسيج و عشاير جمعاً 600 نفر، به عرض 4 كيلومتر با سلاحهاي سبك و دو قبضه خمپاره 60، با دشمن به نبرد پرداختند و در مدت نبرد نيروهاي عراقي را كه در 2 كيلومتري شهر بودند، 10 كيلومتر عقب راندند. جبهه دوم، محور جادة آبادان ـ اهواز: در اين جبهه برادران كميته و سپاه، مجهز به سلاحهاي نيمه سنگين، توانستند دشمن را تا حدودي عقب رانده، مقاومت جانانه‌اي بكنند. جبهه سوم، محور جاده آبادان ـ ماهشهر، از طرف ماهشهر: اين جبهه متشكل از توپخانه زرهي

مسؤلين كشور نوشته شده، عيناً درج مي‌گردد: و انزلنا الحديد فيه باس شديد. مسؤلين، مسلمين به داد ما برسيد، اين چه سازمان رسمي شناخته‌شده‌اي است كه اسلحه انفرادي ندارند؟ نيروهاي شهادت‌طلب پاسدار را آموزش نداديد، مسامحه كرديد، چوبش را از خداي عز و جل خورديد و خواهيد خورد. چه بايد بگويم كه شايد شما را به تحرك وا بدارم؟ اين را بگويم كه از 150 پاسدار خرمشهر تنها 30 نفر باقي مانده، بگويم كه ما مي‌توانيم با 30 خمپاره خونين‌شهر را براي 30 ماه نگهداريم و امروز 30 تفنگ نداريم، و حال آن كه سازمانهاي غيررسمي با امكانات فراوان بر ما آن مي‌رانند كه بايد برانند. واقعيت اين است كه ارتش امروز ما نمي‌تواند بدون وجود سپاه‌پاسداران و بالعكس كوچك‌ترين تحركي داشته باشد. من را وقت آن نيست كه بگويم تا به حال چه كارهاي متهورانه‌اي انجام داده‌ايم. خدا مي‌داند كه ما تانكهاي دشمن را لمس كرديم. فغانهاي زنانه آنها را در شبيخونهاي خود شنيديم. سايه ما به حول خدا و مكتب اسلام همواره مورد حملات سلاحهاي سنگين دشمن بوده و هست و دشمن هرگز نتوانسته است اسير ما را تحمل كند. اسراي پاسدار يا از پشت تيرباران شده يا زير تانكها له و لورده گرديده‌اند. پناهندگان عراقي همواره ترس نيروهاي دشمن را از پاسداران انقلاب به عنوان يك معجزه الهي مطرح مي‌كنند. سلاح را به دست صالحين بدهيد. تا به حال، دشمن حسرت گرفتن يك اسلحه كمري را از پاسداران به دل داشته و خواهد داشت. ما شهداي زنده فراوان داريم. ما اصحاب حسين به تعداد زيادي داريم. ما برپا دارندگان كربلاي 30 روزة خونين شهريم. ما بهشت را زير سايه شمشيرها مي‌بينيم، شهداي 25 روزة ما هنوز دفن نشده‌اند، به داد ما برسيد... ما نياز به اسلحه و امكانات داريم. ما در راه خدا جان داريم كه بدهيم، امكانات دادن جان را نداريم. به خود بياييد. فريادهاي پاسداران از فقدان امكانات، بر ما زمين و زمان را تنگ كرده، خستگي زياد مانع از ادامه نوشتن من مي‌شود. ولي باز هم بايد بدانيد كه ما شهيدان زنده‌اي هستيم كه به نبرد خويش عليه مردگان زنده ادامه خواهيم داد. اگر وساطت كنيد و ما را به حديد خداوند مسلح سازيد، فضرب الرقاب خويش را تا سقوط دولت بعث عراق و ديگر زورمندان و قلدران ادامه خواهيم داد، وگرنه تا آن زمان مبارزه خواهيم كرد كه شهيد شويم و تكليف شرعي خويش را به جاي آوريم.

والسلام علي شمخاني فرمانده سپاه‌پاسداران انقلاب اسلامي خوزستان

بود كه تانكها در يك ستون، در حد‌فاصل جاده و لوله، حركت مي‌كردند و از آتش لوله كاملاً موضعشان مشخص مي‌گرديد و از 20 تانك، 13 دستگاه منهدم گرديد. طبق طرح، قرار بود 70 فانتون مواضع دشمن را بمباران كنند، ولي در جريان عمليات فقط يك فانتوم، آن هم براي مانور آمد، در حالي كه ميگهاي دشمن حدود يك ساعت، 10 بار منطقه را دور زده، مواضع خودي را بمباران كردند. طي اين عمليات در سه جبهه حداقل 200 كشته به جا ماند و برادراني كه دو روز بعد از اين جبهه‌ها گذر كرده بودند، خبر از انبوه زجر ناله‌هاي مجروحيني مي‌دادند كه آتش شديد دشمن، كمك به آنها را غيرممكن ساخته است و اجازه جمع‌آوري اجساد را نمي‌دهد. در جريان اين عمليات به دشمن نيز خسارات زيادي وارد شد. استانداري خوزستان وضعيت امروز آبادان را چنين گزارش كرده است: « آبادان شب گذشته مورد شديدترين حملات دشمن بوده است، از ساعت 30/22 كه اولين حمله هوايي شروع شد، تانكرهاي بريم مشتعل و آتش به اطراف گسترش يافته است. منازل مسكوني خسارات فراوان ديده‌اند. پتروشيمي آبادان براي اولين‌بار مورد تهاجم قرار رگفت و 3 نقطه آن در حال سوختن است. پالايشگاه آبادان مجدداً از زاويه ميدان مورد هجوم زميني و هوايي دشمن قرار گرفته است. فرودگاه دائم زير آتش خمپاره است و...» 6 در جبهه سلمانيه ( جاده آبادان ـ اهواز، 25 كيلومتري شمال آبادان )، تا آخرين ساعات امروز از نيروي خودي، حدود 60 پاسدار و 10 برادر از ژاندارمري مستقرند. تعدادي از نيروها در 3 كيلومتري پلي كه دشمن روي كارون زده، مستقر شده و از آنجا دشمن را زير آتش خمپاره قرار داده‌اند. دشمن در اين منطقه تعداد زيادي تانك، موشك‌سام، توپخانه و نيرو مستقر كرده است. گزارش سپاه خوزستان از جبهه‌غرب اهواز حاكي است: حدود 35 تا 40 تانك و همين تعداد خودرو را دشمن در نزديكي روستاي سيديوسف استتار كرده و در بام تلمبه‌خانه اين ده، افراد دشمن براي شناسايي مستقر شده‌اند. در ساعت 45/11 دو فانتوم خودي مواضع دشمن را در اين منطقه بمباران كردند كه چند تانك دشمن منهدم گرديد.» در محور سوسنگرد، گزارش سپاه خوزستان حاكي است: نيروهاي عراقي تا بلنديهاي الله‌اكبر رسيده‌اند در غرب ارتفاعات ا... اكبر نيروهاي عراقي و در شرق آن نيروهاي خودي مستقرند. در اين جبهه در ساعت 10 الي 12 امروز درگيري شديدي بين نيروهاي خودي و دشمن درگرفت. با پيوستن 15 تانك و خودرو، دشمن نيروهايش را در اين منطقه، كه به خوبي استتار كرده، تقويت كرد. حدود 70 سنگر دشمن در اين منطقه شناسايي شده است.» از سوي ديگر به گزارش استانداري خوزستان: « نيروي دشمن در جبهه ارتفاعات ا...اكبر از پل سابله تا بستان مستقرند كه در امتداد ارتفاعات ا... اكبر و سابله قدرت آتش آنان به طور محسوسي كاسته شده و در حال عقب‌نشيني هستند.» همچنين گزراش سپاه سوسنگرد حاكي ار عقب‌نشيني نيروهاي دشمن از فتيخي و سعيديه، به طرف بستان است. ژاندارمري سوسنگرد نيز اعلام كرد: « نيروهاي دشمن، مستقر در سابله، با تيراندازي به طرف يك جيب حامل تفنگ 106 و يك دستگاه آمبولانس آنها را از كار انداخته و بكسل كرده، با خود برده‌اند. ضمناً دشمن با جمع‌آوري زن و بچه‌هاي نقاط اشغالي، آنها را در نزديكي تانكهاي خود نگهداري مي‌كند، تا از حمله‌هوايي مصون باشند. نيروهاي عراقي مستقر در سابله 500 الي 700 نفرند. كه از پشتيباني تانكها برخوردارند. آباديهاي سابله در دست افراد ( گروهك ) جبهه التحرير خوزستان است.»

جبهه مياني و شمالي ستاد مشترك ارتش ضمن گزارشي از وضعيت جبهه‌هاي مياني و شمالي، در مورد احتمال سقوط و اشغال منطقه غرب هشدار داده است: « دشمن در مناطق قصرشيرين، خان‌ليلي، سومار، گرده‌نو، بيشگان، نفت‌شهر، باويسي، مهران، گيلان‌غرب و تپه‌رش پيشروي كرده و ضمن استقرار، نيروهاي خود را براي حملات بعدي تجديد سازمان نموده است. به اين ترتيب، كرمانشاه از 3 جهت ( محور قصرشيرين و سرپل‌ذهاب، محور مهران و گيلان‌غرب، محور ازگله، باويسي و قلقله ) مورد تهديد جدي قرار گرفته است و اگر در رفع خطر و جلوگيري از قواي دشمن به موقع اقدام نشود، احتمال سقوط و اشغال منطقه غرب وجود دارد. در محور سوم، علاوه بر قواي دشمن، پاليزبان، اويسي و ساير گروههاي مخالف پايگاههايي دارند كه عراق با بهره‌گيري از آن نيروها مي‌تواند از محورهاي قلقلهو بزميرآباد دست به يك حمله هماهنگ زده، كرمانشاه، اسلام‌آباد، جوانرود و پاوه را اشغال نمايد و از آن طريق زمينه را براي تصرف ايلام و گيلانغرب آماده سازد. از سوي ديگر، نقل و انتقالات وسيع نظامي دشمن در دشت‌ذهاب و حملات اكراد به پاسگاه بالاطاق و خلع‌سلاح پاسگاه گهواره و نيز بمباران چندين باره پاسگاه بالاطاق توسط ميگها، مويد اين است كه دشمن قصد دارد با قطع محور كرمانشاه بالاطاق، نيروهاي مستقر در ذهاب را محاصره نمايد و همچنين يكي از مقاصد فوري عراق دستيابي به انبارهاي تسليحاتي بسيار مهم پادگان اعظم‌پناه و محازن مهمات زواره كوه است، زيرا پادگانهاي مذكور از راههاي زير تهديد مي‌شوند 1 ـ از طرف نيروهاي مهاجمي كه در منطقه گيلان‌غرب در حال نبرد هستند. 2 ـ از طريق قطع محور كرمانشاه بالاطاق و عبور از معبر بزميرآباد به سمت گهواره و اسلام‌آباد. 3 ـ و از طريق پياده شدن نيروهاي هوابرد دشمن. 4 ـ از طرف اكراد مهاجم و مخالفي كه به صورت چريكي عمل مي‌كنند." به گزارش سپاه غرب: در اثر حملات هوانيروز و آتش توپخانه خودي در منطقه اوزين ( محور گيلانغرب ) تلفات سنگيني به دشمن وارد شد و كليه مواضع دشمن از بين رفته است، به طوري كه مجبور شده است تا چغالوند عقب‌نشيني كند. همچنين در منطقه خانم شيخان ( پيرانشهر ) در اثر حمله هوايي خودي، نيروهاي دشمن عقب‌نشيني كرده‌اند.

حملات و درگيريهاي هوايي و دريايي

عمليات هوايي دشمن: آبادان: به گزارش ستاد پالايشگاه آبادان: حدود ساعت 30/23 شب گذشته چهار نقطه آبادان مورد حمله شديد هوايي قرار گرفت و اطراف فرودگاه، منطقه مسكوني بريم و قسمتي از پالايشگاه دچار آتش‌سوزي شد. آبادان: به گزارش استانداري خوزستان: ساعت 8 صبح يك ميگ عراقي اطراف ايستگاه 12 را بمباران كرد كه تعدادي منزل منهدم و چند نفر شهيد و مجروح شدند. 1 مسجد سليمان: به گزارش استانداري خوزستان: ظهر امروز كارخانه گوگرد در 30 كيلومتري مسجد سليمان مورد حمله يك ميگ قرار گرفت و لوله گاز سمي كارخانه منفجر گرديد. با مقابله آتشبارهاي ضدهوايي اين ميگ عراقي سقوط كرد. 1 شوشتر: به گزارش خبرگزاري پارس: اطراف منطقه نفت‌سفيد مورد هجوم هواپيماهاي عراقي قرار گرفت و به دامهاي روستائيان آسيبهايي وارد شد. 1 اقدامات هوايي خودي: به گزارش ستاد مشترك ارتش: مقامات پليس اربيل مدعي‌اند كه در غروب روز 3/8/59، هواپيماهاي جنگي ايران چندين‌بار منطقه مرگه‌سور ( از توابع استان اربيل ) را بمباران كردند كه خسارات زيادي به منطقه وارد شد. 1 به گزارش سپاه خوزستان: بعدازظهر امروز دو هواپيماي خودي چند راكت به طرف مواضع دشمن در اطراف اهواز پرتاب كردند كه به علت مشخص نبودن محل تجمع نيروهاي دشمن، خساراتي به آنها وارد نشد. 1 به گزارش سپاه خوزستان: ساعت 15/7 صبح در 40 كيلومتري جاده اهواز ـ ماهشهر يك هواپيماي اف ـ 5 سقوط كرد و خلبان آن شهيد شد. پيش‌بيني حملات هوايي دشمن: به گزارش ستاد مشترك ارتش: قرار است از ساعت 3 بامداد فردا حملات گسترده‌اي توسط ارتش عراق به تأسيسات نظامي، پايگاهها و پادگانها انجام شود و به احتمال زياد، در وهله اول پايگاههاي وحدتي و نوژه و مواضع نظامي در اين مناطق هدف قرار خواهند گرفت. اقدامات دريايي خبرگزاري پارس: در جنوب غربي ايران، در خليج‌فارس، نيروي دريايي ايران ـ كه قوي‌ترين نيروي دريايي در منطقه است ـ روز 3/8/59، چهار ناوشكن و موشك‌انداز عراقي را طي يك نبرد سخت دريايي غرق كردند.

خلاصه اطلاعيه‌هاي ستاد مشترك ارتش

اطلاعيه 229 ... عمليات نيروي هوايي ارتش از ساعت 7 صبح 3/8/59 تا صبح 4/8/59: به انبار مهمات و تداركات و آشيانه‌هاي پايگاه تكريت حمله كرده‌اند و خسارات سنگيني وارد آورده‌اند. در منطقه اهواز طي چند حمله تعدادي از خودروهاي زرهي و تانك دشمن را منهدم ساختند و در يك يورش ديگر 14 كاميون و 10 نفربر زرهي را نابود كردند و به 15 الي 20 تانك دشمن خسارات كلي زدند. در محور آبادان ـ اهواز ـ ماهشهر نيز به واحد توپخانه زرهي دشمن حمله برده و در محور شلمچه، پل‌نو و شمال بلوار خونين‌شهر به نيروهاي زرهي دشمن خسارات و ضايعات قابل‌توجهي وارد آورده‌اند. در اين عمليات يك فروند از جنگنده‌هاي نيروي هوايي ارتش بر اثر اصابت گلوله‌هاي دشمن سقوط كرد. از خلبان آن هنوز اطلاعي در دست نيست. اطلاعيه 230

... نيروهاي رزمنده قهرمان سپاه اسلام در حملات مورخه 3/8/59، موفقيتهايي به اين شرح به دست آوردند: الف ـ در نبرد نيروهاي ارتش، ژاندارمري، سپاه، افراد بسيج و نيروهاي مردمي در حوالي آبادان عليه دشمن، دو ميگ دشمن سقوط كرد، 5 قبضه توپ، 20 تانك و تعدادي نفربر و خودروي حامل مهمات منهدم و بيش از 150 نفر از پرسنل دشمن معدوم و گروه زيادي زخمي شدند. ب ـ پيكار‌گران هوانيروز در حمله ناگهاني به دشمن در منطقه شمال آبادان، 3 چادر مهمات مزدوران را منهدم كردند و 6 سنگر دشمن را از بين بردند و يك تانك و خودروي نظامي را نابود كردند.

خلاصه بيانيه نظامي عراق

بيانيه 101 .... خسارات وارده به دشمن در مناطق عمليات: 14 كشته، انهدام 10 تانك، يك نفربر زرهي، 8 خودرو، 4 قبضه توپ خودكار، 3 كاميون مهمات، بمباران پادگاني در اميرآباد و وارد كردن خسارات زيادي به آن، منفجر كردن 5 محل جمع‌آوري مهمات..... خسارات ما: 20 كشته، آتش گرفتن و انهدام 5 خودرو و يك قبضه توپ. هواپيماهاي جنگنده، هليكوپترهاي دشمن را كه قصد داشتند به نيروهاي ما در منطقه جنوبي حمله كنند، مورد حمله قرار دادند و 3 هليكوپتر را سرنگون كردند.

بازتاب حملات و درگيريها

خبرگزاري رويتر:.. در اطلاعيه‌اي كه از جانب فرماندهي عالي نظامي عراق انتشار يافت، آمده است ايرانيان روز گذشته ( 3/8/59 )، طي يك تلاش سرسختانه براي پس‌گرفتن پل استراتژيك ـ كه راه خرمشهر و آبادان را به يكديگر متصل مي‌كند ـ حمله‌اي را آغاز كردند و 100 نفر از نيروهاي خود را به خاطر اين راه از دست دادند. خبرگزاري فرانسه:... خبرگزاري عراق به نقل از فرمانده عمليات منطقه جنوب اعلام كرد: حملات روز گذشته ( 3/8/59 ) نيروهاي ايراني كه در آبادان در محاصره نيروهاي عراقي هستند، با شكست كامل مواجه شد. بر‌اساس اين گزارش، به دنبال يك حمله طولاني توپخانه، نيروهاي ايراني سعي كردند همزمان از 3 نقطه در صفوف ارتش عراق نفوذ كنند كه با دفاع نيروهاي عراق مواجه و مجبور به بازگشت شدند. در نتيجه نيروهاي عراقي موفق شدند حلقة محاصره را تنگ‌تر كنند. تلويزيون اردن: ارتش عراق با تصرف كامل محمره ( خونين‌شهر ) به پيروزي چشمگير و افتخار‌آميزي نايل آمد و هم‌اكنون شهر آبادان در محاصره نيروهاي مذكور است و پرچم عراق برفراز ساختمان محمره ( خونين‌شهر ) برافراشته شد. فرمانده عملياتي عراق تأكيد كرد كه روحيه ارتش عراق عالي است و نيروهاي ايراني با عقب‌نشيني از صحنه نبرد، صدها كشته به جاي گذاشته‌اند. روزنامه پاكستاني مسلمان: مدافعان خونين‌شهر با روحيه عالي خود شگفتي آفريده‌اند. پانزده روزاست كه اين مدافعان از آب و برق بي‌بهره‌اند. يك پسر جوان 13 ساله كه جزء مدافعان اين شهر است، گفت: ما تا دم مرگ خواهيم جنگيد. راديو بغداد: روزنامه ستاره خبرهاي مربوط به عمليات نيروي هوايي عراق را با تيتر درشت منتشر كرد و خاطر‌نشان ساخت كه جنگنده‌هاي عراقي ستونهايي از تانكهاي نيروهاي ( امام ) خميني و پياده نظامشان را بمباران كرده، تلفات هنگفتي وارد آوردند. نيروهاي عراقي همچنان به فعاليت خود براي نجات كشتيهاي خارجي محاصره شد در بندر محمره ( خرمشهر ) و تأمين سلامتي آنها ادامه مي‌دهند. روزنامه كانبرا تايمز ( استراليا ): وزير دفاع عراق: نيروهاي عراق از آغاز حمله در 22 سپتامبر تاكنون وارد 6 شهر ايران شده‌اند و حدود 20700 كيلومتر از اراضي ايران را اشغال كرده‌‌اند.  

روزشمار سياسي 3/8/59

پس از گذشت 34 روز از آغاز تهاجم ارتش عراق، دفاع قهرمانانه و مظلومانه مدافعان خونين‌شهر به علت اهمال در پشتيباني و نبود تجهيزات و امكانات درهم شكست. با سقوط خرمشهر، عراق كه از لحاظ نظامي از برتري نسبي برخوردار بود، تلاش كرد در صحنه ديپلماسي نيز بر حريف فائق آيد. در پي اين هدف بار ديگر آمادگي خود را براي پذيرش هرگونه ابتكاري جهت خاتمه بخشيدن به جنگ اعلام داشت. معذلك عقب‌نشيني از خاك ايران را مشروط به برقراري آتش‌بس نمود تا هنگام مذاكرات صلح اهرمهاي بيشتري براي اخذ امتياز در دست داشته باشد. فشارهاي سازمان ملل و كنفرانس اسلامي براي پذيرش آتش‌بس از سوي ايران نيز عملاً در خدمت مطامع عراق قرار گرفته است، در حاليكه جمهوري‌اسلامي خواستار رفع نقض حاكميت خود و پايان بخشيدن به تجاوز است. با اشغال خرمشهر توسط ارتش عراق، آمريكاييها در يك مانور تبليغاتي، مخالفت خود را با هرگونه توسل به زور جهت كسب امتيازات ارضي اعلام كردند تا به اين ترتيب هم در روند آزادي گروگانها تسريع نمايند هم در صورت امكان، عواقب و پيامدهاي جنگ را كنترل كنند.

جمهوري‌اسلامي ايران

كارنامه رئيس جمهور ( 3/8/59 ):... شب پيش... پي در پي از آبادان تلفن مي‌شد كه خرمشهر تمام شد، سقوط كرد و نيرو مي‌خواستند... ساعت 4 صبح نيروهاي ما در محور ماهشهر ـ آبادان به دشمن حمله كردند. در اين حمله كامياب و ناكام بودند... در ساعت 3 بعدازظهر دشمن از منطقه رانده مي‌شود اما نيروهاي ما هم بر اثر خستگي زياد از پا در مي‌آيند... و نمي‌تواند بماند و زمين را نگه دارد و هر دو طرف زمين را خالي مي‌كنند. به يك نسبت هر دو نيروي ما و خصم ضعف مشابهي داشتيم. هيچ كدام نتوانستيم نيروي احتياط در محل داشته باشيم و به موقع عمل كنيم و كار را يكسره كنيم. البته ضعف ما بيشتر بوده، براي اين كه وقتي نيروهاي ما ناگزير آن منطقه را ترك گفته‌اند، روز بعد دشمن توانسته آن جا را در كنترل بگيرد و در خود خرمشهر مواضع جديدي را اشغال كند. رئيس مجلس شوراي اسلامي:.. عراق به تحريك آمريكا روي حسابهايي به ايران حمله كرد و فكر مي‌كرد با شرايط ما مي‌تواند به آرزوهاي خود برسد. در هر حال او حمله كرد، ما هم متقابلاً جواب داديم. بيانيه وزارت امور خارجه جمهوري‌اسلامي: وزارت خارجه جمهوري‌اسلامي ايران لازم مي‌داند براي روشن نمودن اذهان عمومي و هم‌چنين رفع و جلوگيري از هرگونه تعبير سوء و بهره‌برداري مغرضانه دربرداشت از عبارت صدور انقلاب، به منظور تخريب محتواي راستين انقلاب اسلامي ايران و اهداف والاي انساني آن مراتب زير را اعلام نمايد. همان‌طور كه رهبر عاليقدر فرمودند: منظور از صدور انقلاب كشورگشايي يا دخالت در امور كشورهاي ديگر نيست. در جمهوري اسلامي ايران عدم دخالت در امور داخلي ديگران به عنوان يك اصل مورد احترام پذيرفته شده و صراحتاً در قانون اساسي به عنوان يكي از اصول بنيادي سياست خارجي كشور مورد تأكيد قرار گرفته است.

عراق

سعدون حمادي، وزير خارجه عراق: شايعات مبني بر اين كه جنگ ايران و عراق طولاني است، نادرست است. ايران مي‌تواند خواهان جنگي ديرپا باشد، لكن ايرانيها قادر به مقاومت در چنين جنگي نيستند... اگر ايران خواستار يك جنگ طولاني است، ما خواسته او را برآورده خواهيم كرد... عراق تا تسليم ايران در مقابل خواسته‌‌هاي خود به جنگ ادامه خواهد داد. عراق براي پايان جنگ شرطي جز بازپس گرفتن زمينهاي خود و شط‌العرب و عدم دخالت ايران در امور داخليش ندارد. وزير مشاور عراق: عراق دلايلي از سربازان به اسارت درآمده، به دست آورده است مبني بر اين كه ليبي و سوريه در جنگ عراق با ايران، كمك در اختيار ايران مي‌گذارند... به مجرد اين كه ايران حقوق ارضي ما را به رسميت بشناسد، سربازان عراقي به كشور خود بازخواهند گشت و بغداد آماده است به هر ابتكاري در راه صلح، به شرط آن كه سوريه در آن دخالت نداشته باشد، بپيوندد.

تلاشهاي صلح

شوراي امنيت سازمان‌ملل منحصراً براي بحث پيرامون جنگ ايران و عراق تشكيل جلسه داد و تقاضاي كشورهاي بريتانيا و فيليپين را براي پايان دادن به جنگ با استفاده از وسايل صلح‌آميز مطرح كرد.

نماينده فيليپين در شوراي امنيت: براي حل اختلافات ايران و عراق طرفين بايستي ابتدا به جنگ پايان دهند و سپس مناطق حايلي بين نيروهاي دو كشور به وجود آيد. سپس سازمان‌ملل متحد بايد تشكيلاتي در نيروهاي منطقه جنگ زده براي كمك به جدا ساختن نيروهاي ايران و عراق ايجاد كند. شاذلي، قليبي، دبيركل اتحاديه عرب: ما از نزديك كوششهاي كشورهاي مختلف را براي متوقف ساختن جنگ دنبال مي‌كنيم و سپس روابط دو كشور همسايه را بر‌پايه برادر اسلامي، عدالت و رفتار خوب با همسايه، بهبود خواهيم بخشيد. نماينده ايران در سازمان‌ملل:... هجوم عراق به ايران بر اساس يك تجاوز از پيش طراحي شده بود كه دقيقاً با قطعنامه 314 سازمان‌ملل در مورد تجاوز منطبق است. به علاوه، اين يك تجاوز عادي نيست كه حاكميت ملي ما را نقض و اراضي ما را تصاحب كرده باشند، بلكه اين كفار جنايتكار به خرابي شهرها و اقتصاد ما و قصابي مردم پرداخته‌اند ... اين تجاوز به قصد بر‌هم زدن مرزهاي بين‌المللي عليه اصول و قوانين عام بين‌المللي انجام مي‌شود، حال آن كه مرزهاي ايران و عراق بر‌اساس قرارداد 1975 الجزاير تعيين شده است و هيچ‌كس حق نقض آنها را ندارد. ... شوراي امنيت بر‌اساس منشور‌ملل متحد موظف است تجاوز از قبل طرح‌ريزي شده عراق را محكوم كند و خروج متجاوزين عراقي را خواستار گردد و غرامت خرابي و كشتار را از متجاوزين بخواهد و بالاتر از همه مقامات رژيم صدام را به عنوان جنايتكار محكوم كند. ما خود متجاوز را بيرون خواهيم راند. ...ارگانهاي سازمان‌ملل اگر نتوانند اصول و آرمانهاي اين سازمان را در عمل پياده كنند، چگونه وجود خود را توجيه خواهند كرد؟ شوراي امنيت درباره اين تجاوز صريح حكومت عراق عليه صلح و امنيت جهاني، نمي‌تواند وظيفه خود را انجام دهد، پس وجود خود را نفي كرده و خود را بي‌اعتبار كرده است. ... اين با شوراي‌امنيت است كه راه خود را انتخاب كند. آنچه مسلم است، ما مي‌جنگيم و سرانجام متجاوز را به جاي خود مي‌نشانيم.

اقدامات و مواضع كشورها

وزارت امور خارجه امريكا اين اتهام عراق را كه امريكا در جنگ كنوني ايران و عراق جانب ايران را گرفته است تا مقدمات آزادي گروگانهاي امريكايي را فراهم كند، بي‌اساس خواند... در جنگ ايران و عراق، امريكا جانب ايران را نگرفته است و سياست امريكا در اين درگيري بدون وجود بحران گروگانها نيز تفاوتي نمي‌كرد. سخنگوي وزارت خارجه امريكا:... آمريكا با تجزيه خاك هر كشوري با توسل به زور مخالفاست و پيروي از اين سياست به آن معني نيست كه امريكا سياست بي‌طرفي خود را كنار گذاشته است... امريكا در درگيري دو كشور ايران و عراق همچنان بي‌طرف خواهد ماند، ولي سعي خواهد كرد در مقام يك كشور عضو شوراي امنيت نقشي را كه در اين سازمان در مورد هر جنگ مشابهي به عهده دارد، اجرا كند. سفير امريكا در سازمان‌ملل: امريكا معامله‌اي با ايران براي آزادي گروگانها در قبال تحويل سلاح انجام نداده است... در مورد 400 ميليون دلار سلاحهاي سفارشي ايران كه ارسال آن پس از گروگانگيري متوقف شد، تصميمي گرفته نشده است... احتمال آزادي قريب‌الوقوع گروگانها به دليل توافقهاي به عمل آمده بين ايران و امريكا نيست، بلكه دليل آزادي آنها اين است كه ايران به نقطه‌اي رسيده كه آماده عمل است. رئيس هيأت نمايندگي شوروي در كميته همبستگي با كشورهاي آفريقايي و آسيايي: كاملاً واضح است كه ادامه جنگ ايران و عراق فقط به نفع كساني است كه مي‌خواهند نفت خاور نزديك و خاورميانه را تصاحب كنند.

وزيران خارجه كشورهاي جامعه اروپا به اتفاق‌آراء موافقت كردند اگر گروگانهاي امريكايي آزاد بشوند، ديگر دليلي براي ادامه تحريم اقتصادي عليه ايران باقي نخواهد ماند و اين كشورها بي‌درنگ كليه مجازاتهاي اقتصادي خود را عليه ايران لغو خواهند ساخت.

مسائل خليج‌فارس

كشتيراني بين‌المللي به صورت عادي و با آرمش در قلمرو دريايي عمان ادامه دارد. منابع رسمي مسقط گفتند نيروي دريايي عمان امنيت و آزادي رفت و آمد نفتكشها را در تنگه تضمين مي‌كند. ... عراق در پي كوششهايي كه براي تخليه كشتيهاي تجارتي خارجي از شط‌العرب مي‌شود، اعلام كرد كشتيهاي خارجي مي‌توانند از منطقه جنگ‌زده خارج شوند مشروط بر آن كه با پرچم سازمان صليب سرخ‌بين‌المللي حركت كنند. ... تعداد ناوهاي جنگي امريكا در خليج‌فارس و اقيانوس هند به 33 فروند و سه ناو هواپيمابر كانستيلين، ميدوي و آيزنهاور رسيده است. روسها نيز 29 فروند ناو و كشتي نظامي در اين ناحيه دارند. انگلستان علاوه بر ناو جنگي كاونتري، يك ناو موشك‌انداز نثيز از سنگاپور به خليج‌فارس گسيل داشته است. فرانسه ناو موشك‌انداز سافرن را به خليج‌فارس ارسال كرد و استراليا ناو هواپيما‌بر ملبورن را با پنج كشتي به اين ناحيه روانه كرد.

تحليلها و تفسيرها

راديو اسرائيل: واشنگتن قبول مسئوليت نموده كه جريان حياتي نفت از خليج‌فارس را حفظ و تامين كند و از حمله به شيخ‌نشينهاي خليج ممانعت نمايد. دخالت امريكا در اين جنگ دخالت اتحاد شوروي را به همراه دارد. اگر ايران با حمله عراق تجزيه شود، مسكو از اوضاع سوء‌استفاده كرده، نفوذ خود را گسترش خواهد داد. ثانياً اگر عراق درصدد برآيد سه جزيره عربي مسلط بر تنگه‌هرمز را به تصرف درآورد يا بخواهد استان نفت‌خيز خوزستان را به خاك خود ضميمه كند، امريكا مجبور به دخالت خواهد شد. ثالثاً اگر ايران درمقابل يك شكست تحقيرآميز و يا درگيري طولاني قرار گيرد، ممكن است به ساير كشورهاي شيخ‌نشيني خليج حمله كند. عراق قدرت و ظرفيت آن را ندارد كه ايرانيان را وادار به مذاكره نمايد و ايران نيز قدرت و نيروي لازم را براي اخراج عراقيها ندارد. 46 روزنامه پراودا ( چاپ مسكو ): واشنگتن با ايجاد اين جنگ سه هدف اساسي داشت: يكي تضعيف ارتش ايران، دوم منصرف ساختن عراق از جنگ با اسرائيل و سوم ايجاد شرايط مطلوب براي يك دخالت نظامي مستقيم در امورد داخلي دو كشور و منطقه خليج‌فارس. هرالد‌تريبيون:... هدف از طرح جنگ عراق از بين بردن تهديد ايرانيان در مورد شاهراه آبي شط‌العرب بود كه بندر عراقي بصره را به خليج‌فارس متصل مي‌كند. هدف ديگر از اجراي اين طرح، آزاد كردن مردم عرب‌زبان خوزستان است. از نقطه نظر تاكتيكي اين اقدام ايجاب مي‌كرد نيروهاي عراقي به علت مشكلات زميني و وسعت نسبتاً زياد با احتياط پيشروي كنند. روزنامه بلگراد ( چاپ يوگسلاوي ): با وجود ادامه حملات شديد عراقيها، ايرانيان همچنان استوار ايستاده‌اند و شكست نخورده‌اند، زيرا معتقدند آينده به نفع آنهاست. ايران كشوري است بزرگ با ظرفيت و نيروي عزيم كه توانسته اين نيرو و ظرفيت را به خوبي سازمان دهد. ايرانيان تسليم ناپذيرند. نيوزويك:... صدام در 43 سالگي مصمم است خود را در مقام يكي از قوي‌ترين رهبران عرب ببيند و حاضر نيست سرنگوني‌اش را با اشتباهاتي كه مرتكب شده، پيش‌بيني نمايد. او با طرح بي‌رحمانه‌ترين نقشه‌ها در صدد است پا جاي پاي شاه مخلوع ايران بگذارد و ژاندارم خليج‌فارسشود.

منابع و مآخذ روزشمار 1359/08/03