1362.01.25

روزشمار جنگ سال 1362 1362.01.25
نام‌های دیگر	بیست و پنج فروردین
تاریخ شمسی	1362.01.25
تاریخ میلادی	14 آوریل 1983
تاریخ قمری	30 جمادی‌الثانی 1403

1360.01.25

1361.01.25

1363.01.25

1364.01.25

1365.01.25

1366.01.25

1367.01.25

گزارش - 670

از اولین دقایق پس از نیمه‌شب، عملیات10 گردان تحت امر قرارگاه‏های نجف3* و نجف2 برای تصرف بلندی‌های جنوب شیار بجلیه (از ارتفاعات حمرین) و تأمین خط کوثر آغاز شد. در محدوده قرارگاه نجف3، 4 گردان (2 گردان مستقل از تیپ21 امام رضا(ع) و 2 گردان ادغامی با تیپ58 ذوالفقار) هم‌زمان حرکت به‏سمت اهداف را آغاز کردند، اما به‏دلیل تسلط نیروهای عراقی مستقر در ارتفاع129 (ارتفاع شمال شیار بجلیه) بر روی شیار و ارتفاعات جنوب آن و اجرای آتش پرحجم و مؤثر آنها روی نیروهای خودی، به‏رغم کسب موفقیت‌های اولیه، عملیات این قرارگاه به نتیجه نرسید. باز بودن جناح راست به‏علت منتفی‏شدن عملیات قرارگاه کربلا در شمال شیار بجلیه، آتش شدید عراق از همین جناح (راست) و درنتیجه شهادت و مجروح‏شدن تعدادی از فرماندهان حاضر در صحنه عملیات، ناهماهنگی بین گردان‌های هم‌جوار قرارگاه‏های نجف3 و نجف2 و ناهماهنگی با لشکر حضرت رسول(ص) در سمت چپ ارتفاع143 برای الحاق ازجمله دلایل این ناکامی بود. بدین‏ترتیب 4 گردان عملیاتی تا صبح به خط سابق برگشتند. گفتنی است که دو گردان مستقل که در وسط عمل می‌کردند تقریباًَ به اهداف خود دست یافتند، ولی دو گردان راست و چپ (شمال و جنوب) این محور که تلفیقی بودند نتوانستند به هدف‌های خود برسند و لذا از حدود ساعت 4 صبح، دچار به‌هم‌ریختگی سازمان و زمین‌گیر شدند، تلفات نیز مزید بر علت شد. در محدوده عملیاتی قرارگاه نجف2 نیز تلاش 4 گردان لشکر27 محمد رسول‌الله(ص) و 2 گردان احتیاط از لشکر5 نصر برای دستیابی به اهداف ناکام ماند. نیروهای دشمن به‏دلیل حضور طولانی در این ارتفاعات شناخت خوبی از منطقه داشتند و از تسلط کافی در استفاده از پیچیدگی‌های زمین و بهره‌برداری مناسب از آتش توپخانه برخوردار بودند. این امر موجب شد نیروهای خودی در زیر آتش پرحجم دشمن متحمل تلفات فراوان و درهم‌ریختگی سازمانی شوند و درنتیجه باوجود کسب موفقیت‌هایی در ساعات اولیه عملیات، از دستیابی به اهدافشان بازبمانند. بخشی از نیروهای قرارگاه نجف2 اوایل صبح و پس از عقب‌نشینی، تلاش مجددی را برای تصرف ارتفاع142 انجام دادند که بی‌نتیجه ماند. پس از این عقب‌نشینی، عراق آتش ‌بسیار وسیع و پرحجمی را روی منطقه به‏ویژه در محدوده قرارگاه نجف اجرا کرد و با استفاده از نیروهای پیاده روی ارتفاعات141، 143 و 146 مستقر شد. از سوی دیگر، با شدت‏گرفتن فشار دشمن نیروهای مستقر در زیر ارتفاع165 - که در عملیات دو روز پیش، در آنجا مستقر شده بودند - به‏ناچار از این منطقه عقب نشستند و به مواضع خودی در قبل از شروع عملیات بازگشتند. این امر اعتراض فرماندهان قرارگاه خاتم(ص) را برانگیخت، ولی نتیجه‌ای در بر نداشت. ساعت 11صبح نیز رضا چراغی فرمانده لشکر27 که برای سامان‏دادن به نیروها و تدارک آنها به خط رفته بود براثر اصابت ترکش گلوله توپ به شهادت رسید و فرمانده گردان جعفر طیار نیز مجروح شد.

گزارش - 671

عراق علاوه‏بر پاتک‌های اول صبح، در ساعت‌های 10 و 13:30 امروز، پاتک‌های دیگری را در مناطقی که شب قبل در آن عملیات شده بود، اجرا کرد. در محدوده قرارگاه نجف4 (زیر ارتفاع‌112 تا پیچ انگیزه) نیروهای دشمن با استفاده از تانک‌های تیپ34 لشکر1 مکانیزه پاتکی را اجرا کردند که به‏همت نیروهای تیپ سیدالشهدا(ع) و با کمک نیروهای تیپ44 قمر و تانک‌های تیپ37 زرهی شیراز سرکوب شد. عراق در این پاتک سعی داشت ازطریق فاصله‌ای که به‏دلیل عدم اتصال خاکریز تیپ10 سیدالشهدا(ع) به ارتفاع112 ایجاد شده بود به‏داخل مواضع نیروهای خودی نفوذ کند، اما موفق به انجام این کار نشد. تجهیزاتی که دشمن در این پاتک از آن بهره برد شامل حدود 150 دستگاه تانک و 4 فروند بالگرد بود که 17 تانک آنان منهدم شد و یک بالگرد نیز سقوط کرد. از نکات بارز در پاتک‌های امروز عراق، استفاده وسیع از بالگرد، تانک و آتش‌ بسیار پرحجم توپخانه بود. سرهنگ عباسی فرمانده تیپ37 زرهی شیراز، درمورد ویژگی پاتک‌های امروز عراق در جلسه فرماندهان سپاه و ارتش در قرارگاه نجف گفت: «تا امروز پاتک‌های عراق با استفاده از 20 تا 30 تانک بود، اما امروز عراق در پاتک خود حدوداً 150 تانک وارد عملیات کرد؛ یعنی توأماً از یک تیپ زرهی همراه با یک تیپ پیاده استفاده کرد که با تلاش و مقاومت زیاد نیروهای خودی درهم شکسته شد که تعدادی از تانک‌ها منهدم شد، تعدادی هم در فاصله حدود 2 کیلومتری خط ما جا مانده‌اند و بقیه فرار کرده‌اند و الآن حدود 40 تا 50 تانک عراق در شیارها مانده‌اند.» وی افزود: «عراق در طول این 4 روز، در منطقه نجف4 [تیپ10 سیدالشهدا(ع) + تیپ37 زرهی] حدود 15 پاتک اجرا کرده است.»

گزارش - 672

درپی وقایع پیش‌آمده در عملیات شب گذشته و ناکامی نیروهای خودی، صبح امروز محسن رضایی، رحیم صفوی، بشردوست و سرهنگ صیاد شیرازی درخصوص اینکه قرارگاه کربلا عملیات خود را در مناطق اعلام‌شده قبلی ادامه دهد یا در محدوده قرارگاه نجف وارد عمل شود، به مشورت پرداختند. فرمانده سپاه با اشاره به وضعیت نیروهای لشکر5 نصر، لشکر31 عاشورا، تیپ58 ذوالفقار و تیپ55 هوابرد که چند شب در محدوده قرارگاه نجف1 عمل کرده و خسته شده بودند، اعلام کرد که قرارگاه‏های کربلای 4 و 5 در محدوده قبلی عمل نکنند و به محدوده جنوب شیار بجلیه (محدوده قرارگاه نجف) بیایند چون در اینجا بیشتر به آنها نیاز است. این تصمیم به این معنی بود که عرض عملیات به ارتفاعات فوقی محدود و از تداوم عملیات در باقیمانده ارتفاعات حمرین صرف‏نظر شود. در ساعت 14:30 امروز جلسه دیگری در قرارگاه تاکتیکی نجف هم با حضور سرهنگ صیاد شیرازی، سرهنگ حسنی سعدی، سرهنگ دژکام، سرهنگ سلیمانجاه، سرهنگ موسوی قویدل و سرهنگ ناصری (از ارتش) و محسن رضایی، رحیم صفوی، غلامعلی رشید، عزیز جعفری، احمد کاظمی، حسین خرازی، محمدرضا ابوشهاب، علی‏رضائیان، مرتضی صفار، غلامحسین بشردوست و محمد باقری (از سپاه) تشکیل شد. در این جلسه سرهنگ صیاد شیرازی با اعلام نتیجه مشورت‏های قبلی فرماندهان ارشد قرارگاه خاتم(ص) گفت: «مأموریت‌های داده شده به کربلای4 و کربلای5 لغو می‌شود و این دو قرارگاه از این تاریخ به بعد با نام‌های نجف5 و نجف6 تحت امر قرارگاه نجف قرار می‌گیرند و منطقه عمومی عملیات آنها از شیار بجلیه در سمت راست تا ارتفاع112 در چپ تعیین می‌شود و فرماندهان این قرارگاه‏ها تا ساعت 22 امشب به قرارگاه خاتم(ص) بیایند تا مأموریت و منطقه عملیاتی آنها را مشخص کنیم.» گفتنی است در چند روز گذشته نیز غلامعلی رشید اعلام کرده بود که هدف عملیات باید محدود به تصرف ارتفاع فوقی شده و در این وضعیت از ادامه عملیات در محدوده قرارگاه کربلا در ارتفاعات حمرین خودداری شود. چون فوقی هدف مستقلی است و امکان پدافند از آن نیز مقدور خواهد بود. یکی دیگر از تصمیمات قرارگاه خاتم(ص) بنا به پیشنهاد سرهنگ صیاد شیرازی این بود که تیپ58 ذوالفقار از صبح روز 26 فروردین 1362 (فردا)، خط نجف1 روی ارتفاعات 143 و 145 را تحویل گرفته و با دو گردان در این منطقه پدافند کند.

گزارش - 673

ساعت 16:40 امروز، جلسه‌ای به‏منظور جمع‌بندی و بررسی وضعیت کنونی عملیات و نقاط ضعف و قوت نیروهای خودی و دشمن با حضور فرماندهان قرارگاه مشترک خاتم(ص) و فرماندهان قرارگاه‌ها تشکیل شد. حاضران در این جلسه عبارت بودند از: محسن رضایی، رحیم صفوی، غلامعلی رشید، محمدابراهیم همت، غلامحسین بشردوست، مرتضی قربانی، امین شریعتی، مرتضی صفار، سرهنگ صیاد شیرازی، سرهنگ حسنی سعدی، سرهنگ موسوی قویدل، سرهنگ دژکام، سرهنگ عبادت و سرهنگ شریف‌النسب فرمانده تیپ84 خرم‌آباد. محمدابراهیم همت فرمانده قرارگاه نجف (سپاه) درباره دلایل ناکامی عملیات شب گذشته گفت: «حدود ساعت 24، تک [قرارگاه] نجف3 شروع شد و خیلی امیدوارکننده بود. بعد از یک ساعت به ما گفتند که دارند برمی‌گردند و تا قبل از آن، موضوع زمین‌گیر‏شدن نیروها را مطرح نکردند. فرماندهان در رده‌های پایین‌تر که شهید می‌شوند خیلی ضربه بزرگی است و کسی را نمی‌توانیم جایگزین کنیم. چون غیر از مسئله نظامی مسائل و رابطه عاطفی نیروها باهم مطرح است و شناخت متقابل فرمانده و رده پایین‌تر هم مطرح و تأثیرگذار است.» وی سپس مهم‌ترین مشکلات نیروهای خودی که مانع کسب موفقیت در چهار شبانه‌روز گذشته شده بود را این‌گونه برشمرد: «1. آتش سنگین دشمن. 2. شهادت پرسنل فرماندهی و کمبود کادر. 3. عدم توجیه کافی نیروها اعم از فرماندهان و نیروها. 4. عدم آموزش کافی. 5. خستگی نفرات اعم از فرماندهان و نیروهای در خط. 6. نداشتن راه تدارک نیروهای در خط ازنظر آذوقه، مهمات و تخلیه شهدا و مجروحین.» محمدابراهیم همت با ذکر این مسائل ضمن ابراز تردید درمورد ادامه عملیات چنین نتیجه‌گیری کرد: «درحال‏حاضر، ما باید پدافند کنیم تا خودمان را بازسازی کنیم. حتی اگر لشکرهای 14 امام حسین(ع) و 8 نجف هم [به خط حد قرارگاه نجف] بیایند فکر نمی‌کنم توفیقی داشته باشند.» بااین‏حال، وی آمادگی خود را برای ادامه عملیات اعلام کرد و با بیان اینکه موفقیت فقط درصورت سرعت‏بخشیدن به ادامه عملیات امکان‏پذیر است، گفت: «اگر ما می‌خواهیم در این منطقه عملیات انجام بدهیم باید هرچه سریع‌تر انجام دهیم. لشکر27 حضرت رسول(ص) و تیپ84 خرم‌آباد، لشکر31 عاشورا و تیپ55 هوابرد با تمام توان باید پای کار بیایند و اگر نیروی دیگری هم بخواهد تک کند باید هرچه سریع‌تر وارد عمل شود.» وی سپس حداکثر توان قرارگاه نجف را برای ادامه عملیات، 20 گردان برآورد کرد و افزود: «با 20 گردان خوب می‌شود، عمل کرد.» محسن رضایی در پاسخ به ‏همت گفت: «تجربه به ما ثابت کرده است که این مقدار نیرو کم است.» پس از بیان این مطالب با پیشنهاد سرهنگ صیاد شیرازی مسئله ادامه‏دادن یا ادامه ندادن عملیات با 20 گردان، محور گفت‏وگوی فرماندهان قرار گرفت. سرهنگ موسوی قویدل برای تداوم عملیات در محدوده قرارگاه نجف، وجود حداقل 30 گردان را ضروری دانست. رحیم صفوی نیز نظر مخالف خود درمورد ادامه عملیات با وضع موجود را این‌گونه اعلام کرد: «به نظر می‌رسد برای انجام [ادامه] عملیات در این منطقه باید تجدیدنظر کنیم. به فرض اینکه با 30 الی 40 گردان عمل کنیم، دشمن به‏اندازه کافی تمرکز نیرو داده و احتیاط هم دارد. ما قادر نیستیم عقبه‌های دشمن از راه‌های پشتیبانی و توپخانه‌اش را تهدید کنیم. ما بعد از چهار روز عملیات، قادر به کشیدن جاده برای تدارک نیروهایمان نشده‌ایم و به فرض اینکه ارتفاعات را هم بگیریم و تا دشت (غرب و جنوب ارتفاعات) هم جلو برویم طرح ناقص است. اگر در چپ (جنوب) بجلیه (محدوده قرارگاه نجف) عمل کنیم باید در سمت راست (شمال) شیار بجلیه هم به‏علت وابستگی ارتفاعات به هم عمل کنیم. ما 70 تا 80 درصد نیروهایمان را به کار گرفته‌ایم و هنوز موفق نشدیم به اهداف مرحله اول دست پیدا کنیم. ادامه عملیات در اینجا باعث انهدام بیشتر نیروهای ما می‌شود. لذا پیشنهاد می‌کنم بررسی کنیم و ببینیم در کجای این منطقه می‌توانیم یک منطقه برای پدافند کم برای قرارگاه نجف و کربلا پیدا کنیم تا نیروهایمان را آزاد کرده و بازسازی کنیم.» به‏دنبال جمع‌بندی رحیم صفوی از وضعیت موجود، حاضران نیز که به نظر می‌رسید با نظر وی موافق هستند، محدودیت‌های دیگری ازجمله کمبود مهمات توپخانه و آتشبارها، کمبود فرماندهان رده‌های پایین‌تر به‏دلیل بالابودن تلفات فرماندهان گردان به پایین و... را مطرح کردند. در پایان جلسه نیز سرهنگ حسنی سعدی و سرهنگ صیاد شیرازی ممکن نبودن تصرف، تأمین و حفظ ارتفاعات فوقی با توان موجود را تأیید کردند. بااین‏همه جلسه به یک جمع‌بندی نهایی که بتوان از آن به‏عنوان یک تصمیم نام برد، نرسید و عملاً ادامه مذاکرات به روز بعد موکول شد.

گزارش - 674

ناخدا یکم بهرام افضلی فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، در مصاحبه با خبرنگاران رسانه‌های داخلی و خارجی به سؤالات آنها درباره حملات موشکی ارتش عراق به تأسیسات نفتی نوروز، اردشیر و سیروس پاسخ داد. توضیح درباره مسئله آلودگی آب‏های خلیج‏فارس و چگونگی ایجاد این آلودگی، اقدامات ایران برای جلوگیری از نشت نفت، حمله موشکی عراق به میدان‌های نفتی ایران هم‏زمان با تشکیل جلسه دوم کنوانسیون کویت و با استفاده از محدوده آب‌های کویت، امکان نشت چاه‌های اردشیر و سیروس، تکذیب ادعای عراق درباره غرق‏شدن دو ناوچه ایرانی و ابراز حسن‏نیت ایران در هم‌جواری با کشورهای حاشیه خلیج‏فارس از اهم موضوعات مطرح‌شده در این مصاحبه بود. ناخدا افضلی درباره چگونگی آلودگی آب‏های خلیج‏فارس گفت: «در اول مارس 1983 برابر 10 اسفند 1361، عراقی‌ها به چاه‌های نفتی نوروز، در منطقه نفتی ایران در شمال‏غرب خلیج‏فارس که غیرنظامی می‌باشد، برخلاف قوانین و مقررات مشخصی که درمورد حفظ محیط زیست در این منطقه برقرار است و دولت عراق هم یکی از امضا‌کنندگان این قرارداد می‌باشد (کنوانسیون کویت)، حمله موشکی کردند. آنها با پرتاب چندین موشک، 8 چاه نفتی ایران را هدف قرار دادند که در جریان این حمله، دو حلقه چاه آتش گرفت که آتش‌سوزی آنها هنوز ادامه دارد و به یک چاه که قبلاً خساراتی جزئی وارد شده بود، خسارات بیشتری وارد و موجب افزایش نشت نفت از این چاه‌ها بر روی آب شد.» وی اضافه کرد: «بنا به تقاضای ایران مذاکراتی در کویت برای اجرای اقدامات لازم جهت فائق‏آمدن بر آلودگی آب دریا و جلوگیری از نشت بیشتر نفت شروع و قرار شد جلسه دوم این کنوانسیون در روز 24 فروردین 1362، ادامه یابد. حدود ساعت 23:30 روز 23 فروردین 1362، رژیم متجاوز عراق با استفاده از آب‌های داخلی کویت و تحت پوشش مسیر کشتیرانی آزاد اعلام‌شده در آن منطقه، مبادرت به یک حمله موشکی دیگر به دو میدان نفتی اردشیر و سیروس کرد. جمعاً 8 موشک به‏طرف این دو میدان پرتاب شد که از این تعداد 2 موشک به چاه‌های اردشیر و 3 موشک به چاه‌های سیروس اصابت کرد.» فرمانده نیروی دریایی ارتش درمورد نشت نفت از میدان‌های نفتی اردشیر و سیروس به داخل خلیج‏فارس گفت: «تابه‏حال نشانه‌ای از نشت نفت این چاه‌ها دیده نشده است، ولی احتمالاً اگر در زیر آب این چاه‌ها آسیبی دیده باشند به‏مرور نشت نفت مشاهده خواهد شد.» ناخدا افضلی ضمن رد ادعای مقامات عراقی مبنی‏بر غرق‏شدن دو فروند ناوچه ایرانی در جریان حمله به چاه‌های اردشیر، در تشریح اقدام نیروهای خودی در حمله به ناوچه عراقی گفت: «خوشبختانه درحدود 5 مایلی منطقه‌ای که جنگ واقع شده، یک فروند لنج ایرانی درحال حرکت بوده و سرنشینان آن انفجار حاصل از اصابت موشک خودی به ناوچه عراقی و آتش شدید حاصل از انفجار موشک‌های ناوچه عراقی را دیده‌اند. در عملیات تجسس و نجات که چهارشنبه داشتیم، تعدادی جلیقه نجات عراقی را که مربوط به ناوچه عراقی غرق‌شده بود، به دست آوردیم و شدت انفجار به‏حدی بوده که به‏احتمال‏زیاد بزرگ‌ترین تکه هریک از سرنشینان ناوچه عراقی، گوش آنها بوده است، چراکه بیش از 2 هزار و 200 کیلو تی.ان.تی. موشک‌های ناوچه یکباره منفجر شده، یعنی 2 تن تی.ان.تی. موشک‌های ناوچه و 200 کیلو تی.ان.تی. موشک خودمان که به ناوچه اصابت کرده است. بقیه ناوچه‌های عراقی با استفاده از آب‌های داخلی کویت به بنادر خودشان فرار کردند.» وی افزود: «نیروهای ما درباره تعقیب این ناوچه‌ها در داخل آب‌های کویت، کسب تکلیف کردند، که ما باتوجه‏به سیاست جمهوری اسلامی ایران چنین اجازه‌ای را به افرادمان ندادیم. ما از ابتدای جنگ به‏رغم کمک‌های زیادی که دول عرب خلیج‏فارس به عراق کرده‌اند و به‏طرز گسترده‌ای از بنادر کویتی برای تأمین مایحتاج نظامی و غیرنظامی عراق استفاده می‌شود، برای جلوگیری از گسترش جنگ و نشان‏دادن حسن‏نیت و صلح‌خواهی واقعی خودمان به آب‌های کویت تجاوز نکردیم. در امر مربوط به جلوگیری از آلودگی آب دریا حسن‏نیت کامل دولت جمهوری اسلامی ایران در کنوانسیون کویت نشان داده شده است و هم‏اکنون هم نمایندگان ما در کویت نظرهای سازنده و مثبت خودشان را جهت جلوگیری از نشت نفت دنبال می‌کنند. ولی از دولت کویت به‏دلیل این تجاوزی که به آب این کشور شده می‌خواهیم پیشگیری لازم را از عبور واحدهای عراقی از آب‌های منطقه‌اش به عمل آورد.» ناخدا افضلی در پاسخ به این سؤال که اگر مجدداً عراق از آب‌های کشورهای عربی برای مقاصد نظامی استفاده کند چه خواهید کرد، گفت: «دراین‏صورت مجبوریم فکر دیگری بکنیم، ما امیدواریم این حمله بعثی‌ها نظر کشورهای عربی را جلب کند که فشار خودشان را به عراق تشدید کنند و منطقه غیرنظامی که ما اعلام کردیم به عراق بقبولانند.» فرمانده نیروی دریایی ایران درمورد استفاده عراق از سلاح‌های جدید فرانسوی گفت: «عراقی‌ها به‏صورت گسترده از تجهیزات همه کشورها ازجمله فرانسه و حتی اخیراً چین هم استفاده می‌کنند و حاضریم مدارکی ارائه کنیم که نوشته‌های چینی بر روی موشک‌های عراقی موجود است. عراقی‌ها از موشک‌های فرانسوی علیه ناوگان تجارتی ایران به‏صورت گسترده استفاده کرده‌اند و حتی برضد ناوهای جنگی ما هم خواسته‌اند استفاده کنند که در اکثر قریب‏به‏اتفاق حملات خودشان موفق نبوده‌اند.»

گزارش - 675

تحرکات افراد وابسته به گروه‏های مسلح غیرقانونی در مناطق غرب و شمال‏غرب کشور امروز به‏طور چشمگیری شدت یافت. این نیروها با اجرای 8 عملیات، 20 تن از افراد بومی و نیروهای نظامی و انتظامی را شهید یا مجروح کردند. حمله به اهالی روستای شیعه‌نشین حلبی در نقده ازجمله اقدامات افراد حزب دمکرات در این روز بود که بیانیه توجیهی این حزب در حمله به این روستا را نیز درپی داشت. یک ستون نظامی از نیروهای لشکر28 کردستان که از گردنه آریز در محور سنندج - مریوان عبور می‌کرد، هدف حمله افراد حزب دمکرات قرار گرفت. با شروع درگیری تعدادی از مهاجمان کشته یا زخمی شدند، اما در ادامه براثر اصابت یک گلوله آر.پی.جی7 به خودرو حامل نیروهای خودی، 11 تن از آنها به شهادت رسیدند و افراد حزب دمکرات نیز بلافاصله محل حادثه را ترک کردند. رادیو صدای کردستان ارگان سیاسی تبلیغاتی حزب دمکرات به نقل از اطلاعیه این حزب، به‏دروغ هویت شهدا را پاسدار اعلام کرد. این رادیو همچنین مدعی شد که عملیات فوق 5 ساعت طول کشیده است و حزب دمکرات جنازه 12 تن از پاسداران کشته‏شده را در اختیار دارد. این درحالی است که تعداد شهدای خودی 11 نفر بود. رادیو کردستان تلفات مهاجمان را فقط یک زخمی اعلام کرد. در 17 کیلومتری شمال‏غربی نقده نیز عوامل حزب دمکرات برای خلع سلاح کردن اهالی روستای شیعه‌نشین حلبی وارد این روستا شدند، اما درپی مقاومت اهالی، با تیراندازی به‏سوی روستاییان یک تن را شهید و یک تن را زخمی کردند. حزب دمکرات شهدای این حادثه را 3 تن و زخمی‌ها را 5 تن اعلام کرد. رادیو صدای کردستان ارگان سیاسی تبلیغاتی این حزب، در تشریح چگونگی عملیات و توجیه حمله به اهالی این روستا گفت: «پس از چند بار درخواست و هشدار پیش‏مرگان شهید سیمیتقو به اهالی منطقه گوله (حلبی) مبنی‏بر اینکه سلاح‌های تحویلی دولت را باز‌پس دهند و علیه پیش‏مرگان قهرمان کردستان سلاح به دست نگیرند، شب 25 فروردین‌ماه، پیش‏مرگان شاخه شهید سیدانور و شاخه شهید کردنژاد به روستای حلبی که اهالی آن از رژیم سلاح تحویل گرفته‌اند رفتند و بار دیگر از آنها خواستند که سلاح‌هایشان را تحویل دهند. پیش‏مرگان یادآور شدند که خلق کرد، خلق آذری را هم‌رزم و یاور و پشتیبان خود می‌داند و هیچ‏گاه نمی‌خواهد که رودرروی حتی یک نفر آذری‌زبان شود، اما اهالی این روستا در جواب پیش‏مرگان آنها را به رگبار گلوله بستند که فرزندان قهرمان مدافع خلق کرد به‏ناچار در مقام دفاع برآمده و به آتش آنها پاسخ گفتند که درنتیجه 3 تن از اهالی این روستا که به‏روی پیش‏مرگان آتش گشوده بودند کشته و 5 نفر دیگرشان زخمی شدند. همچنین یک قبضه تفنگ ام1 همراه با 100 تیر فشنگ به دست پیش‏مرگان افتاد. کمیته حزب در شهرستان اشنویه و فرماندهی نیروی شهید سیمیتقو از روستاهای ترک‌نشین منطقه ازجمله روستاهای شیطان‌آباد، داش اغلی، جولبر باستان، ورشکان می‌خواهند که فریب نخورند و به آذری و کرد خیانت نکنند و علیه پیش‏مرگان کردستان سلاح برندارند. در غیر این صورت توسط فرزندان پیش‏مرگ خلق کرد به‏شدت مجازات خواهند شد. در حادثه دیگری در روستای چاپان در شرق سقز، افراد مسلح غیرقانونی یک گروه نقشه‌برداری از نیروهای جهاد سازندگی را که درحال اجرای مأموریت بودند به محاصره درآوردند. 3 تن از آنان موفق به فرار شدند، ولی راننده گروه به گروگان گرفته شد. خودرو این گروه نیز به دست مهاجمان افتاد. در بیجار نیز عوامل حزب دمکرات و کومه‌له در عملیاتی مشترک برای تصرف پایگاه روستای تازه‌آباد به آنجا حمله کردند، اما با مقاومت نیروهای پاسگاه روبه‏رو شده و با تحمل تلفاتی متواری شدند. در این اقدام 2 تن از مهاجمان کشته و 4 تن زخمی شدند. علاوه‏براین، در روستای هفت‏سار در شمال‏غربی ارومیه، یک گروه از نیروهای سپاه به کمین عناصر مسلح غیرقانونی افتادند. در این حادثه 4 تن از افراد خودی شهید و 3 تن نیز زخمی شدند. یک قبضه تیربار و 2 عدد بی‌سیم پی‌.آر.سی77 و چند قبضه اسلحه انفرادی نیز به دست عناصر مسلح ضدانقلاب افتاد. امروز همچنین افراد حزب دمکرات کردستان به پایگاه گلوان در 8 کیلومتری جنوب‏غربی نقده، حمله کردند که با تدبیر نیروهای پایگاه با تحمل 3 کشته و 4 زخمی مجبور به عقب‌نشینی شدند. رادیو صدای کردستان با اعلام اینکه مهاجمان از پیش‏مرگان شاخه اسماعیل کرمان بوده‌اند، تلفات آنها را فقط یک زخمی اعلام کرد. این رادیو بدون اشاره به تلفات نیروهای پایگاه گلوان، به ذکر این جمله که «خساراتی وارد شد» اکتفا کرد. در شمال‏غرب ارومیه نیز عناصر مسلح ضدانقلاب به‏قصد تخریب دکل مخابراتی وارد عمل شدند که با هوشیاری نیروهای محافظ دکل 2 نفر از آنها کشته شده و بقیه فرار کردند. در منطقه لاجین در 5 کیلومتری جنوب‏شرقی مهاباد نیز یک خودرو حزب دمکرات روی مین رفت که 5 تن از سرنشینان آن کشته و 15 تن نیز به‏شدت زخمی شدند، به‏طوری‏که پای اکثر مجروحان قطع شده است.

گزارش - 676

در اولین ساعات امروز، نیروهای جندالله ارومیه، سپاه سلماس و ژاندارمری منطقه، عملیاتی را برای پاک‌سازی منطقه انزل در شمال‏غربی ارومیه از عناصر حزب دمکرات و سازمان مجاهدین خلق (منافقین) اجرا کردند. در این عملیات که از ساعت 1 بامداد شروع شد و تا ساعت 15 ادامه داشت، آبادی‌های حماملار، کهریز، کوره بالا و کوره پایین که از مراکز تجمع افراد حزب دمکرات و سازمان مجاهدین خلق (منافقین) بودند، پاک‌سازی شد. در این عملیات 12 نفر از افراد حزب دمکرات و سازمان مجاهدین خلق (منافقین) کشته شدند که جنازه 4 تن از آنان ازجمله فروزند شریفی فرمانده هیز برگیری حزب دمکرات و پسرش در دست نیروهای خودی باقی ماند، 21 تن نیز دستگیر شدند. همچنین 24 قبضه اسلحه به غنیمت گرفته شد. در این اقدام 4 نفر از نیروهای خودی شهید و 4 تن زخمی شدند، 2 خودرو نیز منهدم شد. رادیو صدای کردستان ارگان تبلیغاتی حزب دمکرات کردستان ایران، علاوه‏بر کتمان ضربات واردشده به عناصر مسلح غیرقانونی، تلفات نیروهای خودی را 40 کشته (!) اعلام و صحنه عملیات را به‏صورت دیگری بازسازی کرد. این رادیو مدعی شد: «برپایه گزارش از شمال کردستان، ساعت 3 بامداد روز 25 فروردین‌ماه، مزدوران مستقر در پایگاه‌های حماملار و کوره، روستاهای کوره سفلی و علیا و ارتفاعات اطراف را مورد حمله قرار دادند که با مقاومت قهرمانانه پیش‏مرگان روبه‏رو شدند. فرزندان قهرمان خلق، در حمله قهرمانانه‌ای کلیه ارتفاعات مذکور را از تسلط نیروهای مهاجم خارج ساختند و دشمن با تحمل تلفات و خساراتی مجبور به عقب‌نشینی شد. براساس همین گزارش، ساعت 7 همان روز، پیش‏مرگان قهرمان تیم شهید حاتم و گروهی از گردان شهید عباسی نیز به کمک پیش‏مرگان شتافتند و به‏مدت هفت ساعت با دشمن به زدوخورد پرداختند و موفق شدند 40 تن از مزدوران رژیم را به هلاکت برسانند و عده کثیری را زخمی سازند و دشمن را به فرار وادارند. در این عملیات که سنگرهای پیش‏مرگان ازسوی پادگان قوشچی کوبیده می‌شد، اجساد 8 تن از مزدوران حکومت در میدان نبرد بر جای ماند که هم‏اکنون دراختیار پیش‏مرگان است. ... در این عملیات 2 دستگاه تویوتا، 4 دستگاه توپ 106 میلی‌متری و 9 عدد خمپاره 80 میلی‌متری، یک قبضه ژ3 و 4 خشاب و تعداد دیگری وسایل نظامی به دست پیش‏مرگان افتاد و یک تن از پیش‏مرگان گروه شهید عباسی و 2 پیش‏مرگ مجاهد خلق به شهادت رسیدند.» رادیو سلطنت‌طلب صدای آزاد ایران تعداد شهدای خودی را به نقل از اطلاعیه سازمان مجاهدین خلق (منافقین)، 22 پاسدار و 80 زخمی اعلام کرد. از سوی دیگر، امروز در سقز 5 تن از وابستگان حزب دمکرات که برای کسب خبر وارد شهر شده بودند، شناسایی و دستگیر شدند. همچنین 3 نفر از افراد وابسته به حزب دمکرات و کومه‌له در سقز، خورخوره سردشت و جوانمرد صائین‌دژ خود را به نیروهای سپاه معرفی و درخواست امان‌نامه کردند.

گزارش - 677

درپی شهادت 18 تن از نیروهای خودی در پایگاه دوبره در جریان عملیات عوامل حزب دمکرات کردستان در 21 فروردین، امروز مراسم بزرگداشت شهدای این حادثه و چند تن دیگر از شهدا در ارومیه برگزار شد. خبرگزاری جمهوری اسلامی دراین‏باره گزارش داد: «امروز درحالی‏که شهر ارومیه یکپارچه به‏صورت تعطیل درآمده بود، مردم شهیدپرور و همیشه در صحنه ارومیه که عزادار بودند پیکرهای پاک 24 تن دیگر از رهروان پاک حسین(ع) را تشییع کردند. ... به‏دنبال عملیات قهرمانانه رزمندگان در مناطق مختلف کردستان، ضدانقلاب زخم‌خورده در تهاجم وحشیانه خود به پایگاه [دووبره واقع در منطقه] موانا در غرب ارومیه،* تعدادی از فرزندان اسلام را ناجوانمردانه به شهادت رساند. در مراسم تشییع جنازه این شهیدان که حجت‌الاسلام حسنی امام‌جمعه ارومیه و گروهی از روحانیون، مسئولان ادارات و نهادهای انقلاب اسلامی، کارمندان ادارات، بازاریان متعهد و اقشار مختلف مردم شرکت داشتند، تشییع‌کنندگان با شعارهای مرگ بر دمکرات و مرگ بر کومه‌له بار دیگر انزجار و تنفر خود را از دست‌نشاندگان شرق و غرب در منطقه کردستان ابراز داشتند.»

گزارش - 678

در شهرهای تهران، اصفهان، بروجرد، نورآباد و سمنان 6 نفر از وابستگان به سازمان مجاهدین خلق (منافقین) که در خانه ‏های تیمی نظامی سازمان فعال بودند دستگیر شدند. از فردی که در تهران دستگیر شد مدارکی ازقبیل آدرس و کروکی چند منزل و روش ساخت و کارگذاری بمب، به دست آمد. دو نفر از افراد این سازمان نیز در رودسر به‏ترتیب به 5 و 4 سال زندان قطعی و 5 و 6 سال زندان تعلیقی محکوم شدند. فعالیت در فاز نظامی، کمک به سازمان و داشتن مسئولیت کمک‌رسانی به افراد سازمان در جنگل ازجمله جرائم این دو نفر بود. همچنین سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در اطلاعیه‏ای بیژن مدافع یکی از آموزگاران متعهد شهر لاهیجان را که دو هفته پیش، به‏دست عناصر سازمان در خیابان کاشف این شهر به رگبار مسلسل بسته شده و به شهادت رسیده بود را عضو ستاد فرماندهی سپاه پاسداران تهران معرفی کرد. در این اطلاعیه همچنین ادعا شده است که تعداد 6 تن از فرماندهان سپاه به‏دست مجاهدین خلق (منافقین) ترور شده‌اند و بیش از 150 نفر از پاسداران در درگیری‌های اخیر کردستان به شهادت رسیده‏اند.

گزارش - 679

درحالی‏که اجلاس غیررسمی کشورهای عضو کنوانسیون کویت برای یافتن راهی جهت انسداد چاه‌های نفتی نوروز در کشور کویت ادامه دارد، خبرگزاری فرانسه به نقل از وزیر بهداری عراق، مطالبی را گزارش کرد که حاکی‏از موضع سرسختانه این کشور در ایجاد شرایطی برای دستیابی به خواسته‌هایش با بهره‌گیری از این وضع اضطراری است. به گزارش این خبرگزاری علوچی گفته است عراق منطقه شمال خلیج‏فارس را همچنان منطقه جنگی می‌داند و به منافع ایران و تمام کشتی‌هایی که به این ناحیه نزدیک شوند، حمله خواهد کرد. خبرگزاری فرانسه همچنین با اشاره به عملیات اخیر ایران، به نقل از عبدالجبار عمرهانی سفیر عراق در کویت، افزود: هدف تهاجم ایران عبور از مرزهای بین‌المللی میان عراق و ایران و ازمیان‏بردن کوشش‌های جاری کشورهای حاشیه خلیج‏فارس جهت پایان‏دادن به آلودگی آب‌های این منطقه است که هفته‌هاست سواحل این کشور را تهدید می‌کند. دراین‏حال، آسوشیتدپرس از کویت درباره تأثیر حمله دو روز قبل عراق به چاه‌های نفتی ایران اعلام کرد: «منابع نزدیک به هیئت‌های شرکت‌کننده در کنفرانس شورای منطقه‌ای محیط زیست گفتند تجاوز عراق به یک چاه نفت، امید موفقیت این کنفرانس را به هیچ تبدیل کرده است.» خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز در گزارشی درباره رویکرد روزنامه‌های ژاپن درخصوص این موضوع اعلام کرد: «خبر حمله مجدد عراق به مناطق نفتی و غیرنظامی ایران ازجمله مهم‌ترین اخبار خارجی روزنامه‌های امروز توکیو بود و بعضی از این روزنامه‌ها نوشتند که احتمالاً عراق برای تشدید ترس در کشورهای منطقه به مناطق نفتی دیگری از ایران نیز حمله خواهد کرد. در همین حال، دولت ژاپن و بعضی کمپانی‌های تجاری این کشور امکان ارسال آب به‏وسیله تانکرهای نفتکش ژاپنی به کشورهای حوزه خلیج‏فارس را بررسی می‌کنند. روزنامه آساهی در قسمتی از گزارش خود درباره حمله عراق به چاه‌های نفتی اردشیر که سه‌شنبه شب رخ داد، می‌نویسد: حمله جدید عراق هدف ایران را در جداکردن کشورهای منطقه از بغداد تقویت می‌کند. این روزنامه درمورد دلیل حمله عراق می‌نویسد: ظاهراً عراق در نظر دارد افکار عمومی جهانی را در این جهت سازمان دهد که ادامه جنگ به کشورهای منطقه نیز زیان خواهد رساند و مسائلی نظیر آلودگی ناشی از نشت نفت به‏دلیل ادامه جنگ اجتناب‌ناپذیر است. به نوشته آساهی، بر همین اساس عراق ممکن است به مناطق نفتی دیگری از ایران نیز حمله کند تا ترس کشورهای منطقه از جنگ را تشدید کند.»

گزارش - 680

خبرگزاری رویتر از ادامه تلاش دولت کویت برای پایان‌دادن به جنگ میان ایران و عراق خبر داد. به گزارش این خبرگزاری، منابع دولتی کویت گفتند این کشور به‏زودی در یک اقدام جدید برای کمک به پایان‏دادن به جنگ سی‏ماهه خلیج‏فارس با خاویر پرز دکوئیار دبیرکل سازمان ملل، تماس خواهد گرفت. این ابتکار هم‌زمان با شعله‌ور‏شدن دوباره آتش جنگ بین ایران و عراق و تلاش‌های ناموفق برای مهار نشت نفت چاه‌های صدمه‏دیده ایران صورت می‌گیرد. کویت هفته گذشته در تلاش برای میانجیگری در جنگ ایران و عراق - که میلیاردها دلار هزینه برای کشور‌های عرب خلیج‏فارس در برداشته است - نمایندگانی به واشنگتن و مسکو اعزام کرده است. این تلاش‌ها درحالی انجام می‌شود که به گفته یک منبع موثق، از روز گذشته تاکنون، هواپیماهای نظامی عراق مرتباً در پایگاه‌های نظامی کویت در شمال منطقه الجهرا در نزدیکی مرز عراق، فرود آمده و ضمن سوخت‌گیری، تجهیزات نظامی و احتمالاً بمب‌های مورد نیاز خود را حمل می‌کنند.

گزارش - 681

رادیو بی‌بی‌سی در یک اقدام بی‌سابقه، تجاوز عراق به ایران و اهداف سیاسی آن کشور از این حمله را یادآوری کرد و آن را بلندپروازی صدام حسین خواند. بی‌بی‌سی راهبرد ایران را طولانی‏کردن جنگ قلمداد کرد و بهره‌گیری از فرسایش نظامی و اقتصادی عراق را باتوجه‏به مشکلات پیش روی این کشور به‏ویژه وجود محدودیت در صدور نفت، از برنامه‌های این راهبرد برشمرد. بررسی نقاط ضعف نظامی ایران به‏لحاظ نداشتن نیروی هوایی قدرتمند و عدم پشتیبانی لجستیکی به‏هنگام اجرای عملیات، بازشماری نقاط قدرت عراق در برخورداری از کمک‌های تسلیحاتی فرانسه، شوروی و مصر و همچنین جایگاه صدام حسین در رأس هرم قدرت عراق و روابط وی با حزب بعث از دیگر موضوعاتی است که این رادیو به آن پرداخته است: «عراق در سپتامبر سال 1980 و با اطمینان کامل قدم به عرصه نبرد گذارد، درپی اهداف این کشور که دفاع دربرابر انقلاب ایران و وادارکردن رژیم ایران به پذیرش خواست‌های مرزی عراق اعلام می‌شد، آرزوی سقوط [امام] خمینی با یک جنبش ملی و بسط دامنه بلندپروازی عراق به‏منظور قرار‏گرفتن به‏عنوان قدرت بزرگ جهان عرب قرار داشت، اما امروز دنباله این جنگ مشکلات فراوانی برای عراق ایجاد کرده و نظام سیاسی و آینده اقتصادی کشور و به‏ویژه موقعیت پرزیدنت صدام حسین را متزلزل ساخته است. خطر عمدتاً نظامی نیست، عراق شاید نتواند ابتکارعمل را در جنگ به دست بگیرد، اما ایران نیز به‏خاطر ضعف نیروی هوایی و مشکل تدارکات در فواصل طولانی قادر به حمله بزرگ نمی‌باشد. کمبود جنگ‌افزار و ادامه نقار میان واحدهای ارتش و سپاه پاسداران امکان شکستن خطوط مستحکم دفاعی عراق را از ایران می‌گیرد. ازطرفی سلاح‌های ارسالی شوروی، فرانسه و مصر به عراق این کشور را در موقعیت بهتری ازلحاظ ادامه نبرد تدافعی قرار می‌دهد. سیاست فعلی ایران ادامه یک جنگ فرسایشی با حملات محدود به‏منظور آماده‌باش دائمی جنگ عراق است. آماده‌باشی که ازلحاظ هزینه و روحیه سخت توان عراق را می‌کاهد. رهبران ایران به این عقیده‌اند که جهت سرنگون‏ساختن صدام حسین نیاز به پیروزی قاطع نظامی نیست و چون مادام‏که نبرد ادامه دارد، اسکله‌های صادراتی نفت عراق بسته می‌ماند، بنابراین فشار اقتصادی حاصله به‏تدریج قدرت رهبر عراق را از بین می‌برد. ناظران غربی با این استدلال رهبران ایران روزبه‏روز موافقت بیشتری نشان می‌دهند. ظرف دو سال گذشته، عراق توانسته است هم نبرد را ادامه دهد و هم نگذارد عوارض آن در برنامه بلندپروازانه عمرانی و زندگی روزمره مردم اثر گذارد. این کار تاکنون تنها با کمک مالی سرشار کشورهای خلیج‏فارس عملی شده است، ولی حاصل درآمد نفتی این کشورها رو به کاهش گذارده و کسری بودجه آنان نمی‌گذارد که همچنان به کمک‌های خود به جنگی که سرانجام روشنی ندارد ادامه دهند. عراق تا این لحظه با ایجاد محدودیت‌های داخلی و کاهش برنامه‌های اقتصادی و تخصیص مجدد وام‌های خارجی توانسته است از سقوط اقتصادی خود جلوگیری کند، ولی اکنون فقط جهت تأمین هزینه‌های جنگی نیاز به دو برابر درآمد فعلی نفت دارد. نتیجتاً کمک‌های مالی بیشتر کشورهای خلیج‏فارس جهت بقای اقتصادی و ادامه حکومت بعثی عراق مورد لزوم است چون با افزایش فشارهای مالی دولت نمی‌تواند تسهیلات اقتصادی موجود را همچنان دراختیار مردم قرار دهد؛ تسهیلاتی که تاکنون ازنظر مالی بار فشارهای جنگ را قابل‏تحمل کرده است. راه مشخصی در پیش پای دولت عراق نیست تا با کنار گذاردن صدام حسین رضایت خاطر ایران را فراهم کرده، جنگ را پایان دهد، چون صدام حسین خود درحال‏حاضر اهرم قدرت را محکم در دست دارد و ازطرفی کادر رهبری حزب بعث آن‏چنان مرتبط با پرزیدنت صدام است که خارج‏ساختن او از این جرگه کار آسانی نیست. دراین‏میان، ایران نیز نه‏تنها خواهان کناره‌گیری صدام حسین بلکه طالب سقوط کامل حزب بعث عراق است. عواقب این تغییرات آن‌چنان مبهم، بنیادی و غیرقابل‏پیش‌بینی است که مردم عراق را از شیعه و سنی وادار می‌کند که باتوجه‏به تجربه خودِ ایران، دولت بعثی عراق را ولو عاری از محدودیت حفظ نمایند. درعین‏حال باید گفت مادام‏که صدام حسین نتواند جنگ را به پایان آورد موقعیت خود و دولتش را با تزلزل روبه‏رو می‌سازد.»

گزارش - 682

رزنامه تایمز لندن در مقاله‏ای با تأکید بر اتکای صدام حسین به پشتیبانی مالی اعراب و ذکر نمونه‏هایی از این بخشش‏های بی‏حساب، به بررسی مشکلات مالی عراق و آثار آن بر روند جاری اقتصاد این کشور پرداخته است. این روزنامه در بخش دیگری از مقاله خود نیز اوضاع کلی مناطق کردنشین، علاقه صدام برای دست‏یافتن به نوعی تفاهم سیاسی با کردها و ناسازگاری ساختار حزب بعث با این خواسته‌ها را مورد توجه قرار داده است. بخش‌هایی از این مقاله به این شرح است: «رئیس‌جمهوری عراق اکنون به‏طور فزاینده‌ای بر سررشته‌داران عرب ثروتمند خود وابسته است که درصورتی‏که از حصول به یک صلح پایدار مطمئن نباشند با کمال میل وی را سربه‏نیست خواهند کرد. وی به‏طور مأیوسانه‌ای درصدد گسترده‌تر کردن پایگاه سیاسی خود در داخل عراق برآمده و به طیف وسیعی از نیروهای مخالف پیشنهاد تشکیل یک دولت ائتلاف ملی را ارائه داده است. این نیروها چپ‌گراها، دمکرات‌های ملی‌گرا، گروه‌های اسلامی و شاید قابل‏ملاحظه‌تر از همه احزاب کرد که درگیر یک مبارزه چریکی طولانی در کوه‌های شمالی می‌باشند را در بر می‌گیرد. اکراد بزرگ‌ترین گروه مخالف دولت عراق را تشکیل می‌دهند. نیروهای چریکی آنها پس از تاریک‏شدن هوا نواحی وسیعی از شمال عراق را تحت کنترل خود درمی‌آورند. در گذشته، رژیم صدام در برخورد با مخالفین به‏ویژه مخالفین کرد، بی‌رحم بوده است. از اینکه او اکنون به گروهی همچون اتحاد میهن‌پرستان کردستان که نقش برجسته‌ای در مبارزه چریکی اکراد ایفا نموده است، پیشنهاد شرکت در دولت را می‌نماید این‏طور برمی‌آید که او حقیقتاً مأیوس است. پرزیدنت صدام بدون توجه به مشکلات اجرایی چند پروژه پرخرج همچون مسجد دو میلیارد پوندی (3 میلیارد دلار) در بغداد را ادامه می‌دهد. بااین‏حال، حقوق کارمندان دولت، من جمله افسران 20 درصد کاهش داده شده، تورم درحدود 50 درصد است و پرداخت به مقاطعه‌کاران عراقی از قرار معلوم برای مدت دو سال به تعویق افکنده شده است. عراق کوشش می‌کند پرداخت 2 میلیارد دلار از کل 7 میلیارد دلار بدهی‌اش که سررسید آن امسال است را به تعویق افکند. ذخایر خارجی آن از بیش از 20 میلیارد دلار قبل از جنگ به کمتر از 5 میلیارد دلار درحال‏حاضر کاهش یافته است، این رژیم حتی به فروش صنایع بخش دولتی به سرمایه‌داران خصوصی متوسل گردیده است. سؤال کلیدی این است که در بحران مالی کنونی کشورهای خلیج‏فارس چه موضعی اتخاذ خواهند نمود. آنها تاکنون 46 میلیارد دلار صرف وام‏دادن به عراق کرده‌اند. گفته می‌شود عربستان سعودی علاوه‏بر مبلغی حدود 6 تا 7 میلیارد دلار در ماه ژانویه، ماهانه یک میلیارد دلار به عراق وام داده است. به نظر می‌رسد آخرین پرداخت (6 تا 7 میلیارد) در آستانه یک توطئه مشترک ایران و سوریه برعلیه عراق صورت گرفته است. ادعا می‌شود این نقشه اقدام ایران برای قطع شاهراه عقبه - بغداد در مرز مشترکشان در ناحیه مغرق بوده است. به‏خاطر شرکت سوریه و لیبی که هر دو متحد اتحاد شوروی می‌باشند، اردوگاه غرب در پشتیبانی از رژیم عراق متحد گردید، عربستان سعودی پول دراختیار [عراق] گذارد. فرانسوی‌ها علاوه بر‏ دادن اعتبار به کمپانی‌های فرانسوی که در عراق کار می‌کنند انبارهای تسلیحاتی‌شان را به روی ارتش عراق گشودند. گزارش می‌رسد که این آخرین اعانه، بی‌قراری فزاینده سعودی‌ها را تشدید نمود. حتی کشورهای خلیج‏فارس نیز نمی‌توانند تا ابد این چنین مبالغی را خرج کنند. تنگ‌تر‏شدن کمند دام مالی طی ماه‌های اخیر، منجر به این شد که پرزیدنت صدام حسین امتیازات سیاسی کوچکی به اکراد پیشنهاد کند؛ کردهای فراخوانده به ارتش اجازه یافته‌اند در مناطق کردنشین خدمت کنند، زندانیان کرد آزاد شده‌اند و هزاران کرد که از‌ ترس گریخته‌اند مورد عفو قرار گرفته‌اند. دلیل این امتیازات این است که مناطق کردنشین از مشت وی خارج می‌شوند؛ مناطق روستایی آنجا پس از غروب آفتاب از کنترل دولت خارج است. چریک‌های کرد ازطریق عملیات و شبیخون‌های فراوان و کم‌دامنه‌شان این رژیم را به‏طور مؤثر به میخ کشیده‌اند. اکراد هرکس را که باارزش تلقی کنند می‌ربایند؛ از مأموران دولتی گرفته تا مهندس خارجی که با کاروان اسکورت نظامی سفر می‌کنند. پرزیدنت صدام احتیاج دارد که حداقل کردها را خنثی سازد. البته برایش حتی بهتر خواهد بود که حمایت آنان را به دست آورد. مسئله پیوستن به یک رژیم ائتلافی برای اکراد به‏ویژه گیج‌کننده است. تجربه به آنان آموخته است که به دیگران اعتماد نکنند. وقتی‏که آنها هیچ تضمین واقعی ندارند که هر رژیم آینده‌ای در بغداد با ایشان بهتر رفتار کند، آیا واقعاً استطاعت این را دارند که طعمه خودمختاری (خودگردانی) که پرزیدنت صدام آویزان کرده است را نادیده گیرند. وجود یک کردستان مستقل (خودمختار) و با اندازه‌ای دمکراسی در داخل، در هم‌جواری یک رژیم مستبد در بغداد همچون یک فیل در درون یک قایق است. یعنی اصولاً غیرقابل‏هضم و برخی مخالفین استراتژی کنونی صدام را این‏طور تعبیر می‌کنند که چیزی بیش از یک وسیله آشکار برای به‏دست‏آوردن وقت نیست. از طرف دیگر، چنانچه وی احساس کند که پای نجاتش در میان است انجام هرگونه قماری برای بر سر قدرت ماندن از وی برمی‌آید. اگرچه بزرگ‌ترین گروه چریکی کرد، اتحاد میهن‌پرستان کرد وابسته به جلال طالبانی اخیرا؛ً یعنی حتی در ماه ژانویه به‏طور غیرمستقیم سرگرم مذاکره با پرزیدنت صدام بوده است، اکنون سعی دارد این‏طور جلوه دهد که ارتباطش با این رژیم پایان یافته است. دلایل نمایان این سعی ضعف کنونی رژیم و جبهه متحدی است که این گروه با 19 گروه مخالف دیگر عراق تشکیل داده است.»

گزارش - 683

روزنامه فایننشال تایمز (چاپ لندن) آثار جنگ در اقتصاد عراق و مشکلات این کشور در تأمین هزینه‌های خود را مورد بررسی قرار داده است. اشاره به تبلیغات واهی و جوسازی عراق در دو سال اول جنگ با ایران، بررسی تطبیقی درآمدهای نفتی عراق قبل و بعد از حمله به ایران، بی‌میلی عربستان سعودی در اعطای کمک‌های سرسام‌آور مالی به عراق، نقش سوریه در قرار‏گرفتن عراق در تنگنای اقتصادی (باتوجه‏به قطع صدور نفت عراق از آن کشور)، پشیمانی کشورهای طرف قرارداد اقتصادی با عراق و تمایل‏نداشتن کشورهای دیگر به انعقاد قراردادهای اقتصادی با این کشور، ناکافی بودن کمک‌های ارزی کشورهای حاشیه خلیج‏فارس به عراق باتوجه‏به روند فعلی هزینه‌های جنگی آن کشور، ناموفق خواندن عملکرد چهار سال گذشته صدام حسین در مقام رئیس‌جمهور و بیان موقعیت صدام حسین در عراق از موضوعات اصلی این مقاله است. فایننشال تایمز نوشته است: «دولت عراق اینک باید از تبلیغاتی که در دو سال اول جنگ با ایران به آن دست زده متأسف و پشیمان باشد. این تبلیغات اساساً به‏منظور تغذیه افکار عمومی درجهت تقدیس شخصیت رئیس‌جمهور صورت گرفت که دستاورد آن ایجاد جوی غیرواقعی درباره رویدادها است. این روزنامه می‌نویسد حتی وقتی که بیمارستان‌های عراق مملو از مجروحین و زخمی‌های عراقی در جبهه‌های جنگ بود، در یکی از طرح‌های تبلیغاتی یک عراقی که دربرابر تمثال پرزیدنت ایستاده به عراقی دیگری می‌گوید: "میگن این صدام چراغ علاالدین را به دست آورده است؛ اگر نیاورده بود چطور می‌توانست هم جنگ و هم کار ساختمان این بناها را اداره کند." امروز عراق دریافته است که جنگ چه هزینه‌ای در برداشته و رئیس‌جمهورش نیز چراغ علاالدین به دست نیاورده است. جنگ فرساینده با ایران برای عراق 50 هزار کشته، به همین میزان اسیر و نزدیک به 200 هزار زخمی و مجروح در برداشته است. اکثر عراقی‌هایی که به سن خدمت سربازی رسیده باشند نیز راهی برای فرار از خدمت ندارند. ... تحمل بار جنگ برای کشوری که 14 میلیون نفر جمعیت دارد با کشوری که جمعیت آن40 میلیون نفر است امری مشکل محسوب می‌گردد. درحال‏حاضر، همسایه‌های عرب عراق و تدارک‌کنندگان غربی آن دو سؤال مهم را مورد بحث قرار داده‌اند: اول اینکه آیا عراق متحمل شکست کامل نظامی خواهد شد؟ و دیگر اینکه آیا عراق قصد دارد هزینه برنامه‌های عمرانی را که در سال 1974 آغاز کرد و پس از شروع جنگ نیز به آنها سرعت بخشید را بپردازد؟ دولت عراق می‌کوشید تا ثابت کند که قادر است هم برنامه‌های عمرانی خود را دنبال کند و هم هزینه جنگی را تحمل نماید، اما به‏طور کاملاً مشخصی محسوس است که نمی‌تواند. ... در سال جاری درآمد نفتی عراق که در سال 1980، بالغ‏بر 25 میلیارد دلار می‌شد، 6 الی 7 میلیارد دلار کاهش یافته است. خط لوله اصلی صادرات عراق در خلیج [فارس] در آغاز جنگ قطع شد. سوریه نیز خط لوله دیگر صادرات نفت عراق ازطریق خاک خودش را در سال گذشته مسدود کرد و بغداد درحال‏حاضر وابسته به صادرات نفت خود ازطریق خاک ترکیه می‌باشد. صادرات نفت عراق از 3 میلیون و 700 هزار بشکه در روز به 600 هزار بشکه در روز تقلیل یافته است. کاهش بهای نفت نیز درعین‏حال متحدان عراق را که هزینه جنگ را تأمین می‌کردند در وضعی قرار داده که در ادامه این کار اینک به‏اندازه گذشته فعال نیستند و از آن اکراه دارند. عربستان سعودی تا پایان سال جاری، 20 میلیارد دلار به عراق کمک کرده است و دولت حاکم در بغداد همچنان امیدوار است که این جنگ خاتمه یابد.» فایننشال تایمز در ادامه مقاله خود درمورد اوضاع اقتصادی عراق آورده است: «در هفته گذشته، نمایندگان هفت کشور خلیج‏فارس ازجمله ایران و عراق در کویت ملاقات کردند تا راه‌های مقابله با نشت توده نفتی عظیمی که دراثر صدمات وارده به یکی از سکوهای نفت ایران در آب‌های خلیج [فارس ایجاد شده] را مورد بحث قرار دهند. این مذاکرات موجب گردید نشانه‌های خوش‌بینانه‌ای درمورد اینکه یک آتش‌بس عمومی میان طرفین برقرار شود به وجود آید. اما طی سه روز اخیر، ایرانی‌ها دست به حملات محدود و تازه‌ای زده‌اند. باتوجه‏به ادامه این جنگ، عراق ناگزیر است در مخارج و هزینه‌های خود به‏گونه گسترده‌ای دست به کاهش بزند. این مسئله بسیار جدی و بااهمیت است، زیرا عراق از سال 1980 و 1981 در خاورمیانه به‏صورت بزرگ‌ترین بازار شرکت‌های ساختمانی حتی بزرگ‌تر از عربستان سعودی درآمد. هتل‌های عراق مملو از مقاطعه‌کارانی بود که دولت قراردادهایی را به ارزش حداقل 25 میلیارد دلار با آنها به امضا رساند. تلاش ممکن برای اینکه جامعه را در حفاظی [قرار دهند] که اثرات ناشی از جنگ در آن حس نشود به عمل آمد. فقط یک قرارداد به ارزش 5/3 میلیارد دلار برای ساختمان یک بزرگراه اختصاص یافته بود. امیدی که به آینده در عراق بسته شده بود را اگر عاقلانه نپنداریم می‌توان گفت که توجه به رکود اقتصادی در دیگر نقاط جهان قابل‏درک و فهم بود. طرز برخورد و نظر ملیت‌های مختلف دراین‏مورد نیز متفاوت بود. شرکت‌های بزرگ تجاری ژاپنی مانند ماروبنی و میتسوبیشی درمورد اینکه قراردادهای متعدد تازه از عراق علاوه‏بر قراردادهایی که داشتند قبول کنند محتاطانه عمل کردند. درحالی‏که شرکت‌های آلمان غربی و فرانسوی نسبت به وضع عراق خوش‌بین‌تر بودند. شرکت‌های انگلیسی که این روزها به‏صورت فعالی در خاورمیانه حضور ندارند، قراردادهای ساختمانی چندی را در عراق برنده شدند. اگرچه صادرات انگلیس به عراق در سال گذشته تا میزان 875 میلیون پوند افزایش یافت و به این ترتیب پس از عربستان سعودی، عراق را می‌شود بزرگ‌ترین بازار کالاهای صادراتی انگلیس در منطقه دانست. کشورهای درحال‏توسعه چون یوگسلاوی و برزیل برایشان برنده‏شدن قراردادهای متعدد و بزرگ در عراق در مقام مقایسه با دیگر نقاط منطقه آسان‌تر بود. عراق در موضع میزبان کنفرانس سران کشورهای عضو جنبش غیرمتعهدها در سال 1982، علاقه بیشتری به‏دادن سفارشات بزرگ به کشورهای کوچک نشان می‌داد. امروز بسیاری از این کشورها از اشتیاقی که در امضای این قراردادها از خود نشان می‌دادند پشیمان‌اند؛ حتی بانک مرکزی اردن ناگزیر شد که 65 میلیون دلار اعتبار برای صادرکنندگان اردن که پس از ورشکستگی بازار در عراق دچار دردسر شده بودند فراهم آورد. برای دیگران نیز ضرر و زیان‌ها به‏شدت خواهد بود، مگر اینکه جنگ به‏زودی خاتمه یابد و عراق قادر به صادرات دوباره نفت گردد. قسمت اعظم این ضرر و زیان‌ها متوجه مقاطعه‌کاران بین‌المللی در خاورمیانه از تاریخ پیروزی انقلاب ایران خواهد بود. آژانس تضمین اعتبارات صادراتی فرانسه برای قراردادهای منعقده با عراق 5 میلیارد فرانک اعتبار تضمینی فراهم آورده است. فشار اقتصادی در عراق وقتی شروع می‌شد که بسته‏شدن خط لوله نفت صادراتی این کشور ازطریق سوریه در بهار سال گذشته، آن را از درآمد نفتی حداقل 5 میلیارد دلار در سال محروم ساخت و هم‌زمان با آن نیز عربستان، کویت و قطر و امارات متحده عربی که روی هم بیش از 25 میلیارد دلار از تاریخ شروع جنگ به عراق کمک مالی کرده‌اند، درحال‏حاضر از ادامه آن اکراه دارند، لیکن عربستان سعودی همچنان ماهانه یک میلیارد دلار که بخشی از آن به‏صورت نفت می‌باشد به عراق کمک می‌نماید، اما این میزان کافی نیست. ازاین‏جهت درحال‏حاضر، عراق می‌کوشد نحوه پرداخت هزینه تقریباً تمامی پروژه‌های غیرنظامی را از نقدی به اعتباری تبدیل نماید. از آنجایی که بانک‌ها علاقه‌ای به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عراق و یا صادرات به عراق ندارند بخشی از این اعتبارات به‏صورت ردوبدل اعتباری از دولت به دولت خواهد بود. نوعی از ضمانت‌های دولتی نیز برای برقراری بیشتر اعتبارات غیردولتی ضروری است. اداره تضمین اعتبارات صادراتی بریتانیا احتمالاً در ماه جاری ترتیب تضمین اعتباراتی تا میزان 150 میلیارد لیره استرلینگ که اکنون اکثر آن مورد استفاده سه مقاطعه‌کار انگلیس قرار می‌گیرد را خواهد داد. پولی که عراق صرف خرید سلاح و کالاهای اولیه چون مواد غذایی می‌کند، باتوجه‏به اعتبارات اعطایی غرب و کمک عربستان سعودی است، لیکن نمی‌توان آن را پول زیادی به حساب آورد. مشکل اقتصادی پرزیدنت صدام حسین درعین‏حال مشکلات سیاسی وی را نیز افزایش داده است. از سال 1968 که حزب بعث پس از یک کودتا زمام امور را به دست گرفت عراق همواره دارای یک حکومت دیکتاتوری بود که این حکومت تا سال 1978 نسبتاً با موفقیت روبه‏رو بود. شورش کردها در شمال کشور سرکوب شده بود، شرکت‌های نفتی ملی شدند، تلاش‌های ضدکودتا سرکوب گردیدند و اوضاع آبرومندی به وجود آمد و این‏طور به نظر می‌رسد که عراق تنها کشور عربی نفت‌خیز با جمعیت بسیار جایگزین مصر به‏عنوان قدرتمندترین کشور عربی در جهان عرب گردد، اما در چهار سال گذشته، از سال 1979 که صدام حسین زمام امور را به دست گرفت، به هرچه که دست زد به فاجعه انجامید. برنامه‌های عمرانی به‏گونه‌ای بد تنظیم شد و برای ساختمان فعلی جامعه عراق ازنظر تأسیسات آب‌رسانی و سدسازی اعتباراتی اختصاص داده شد، لیکن میزان تولیدات کشاورزی در همان سطح سابق باقی مانده، نظیر دیگر کشورهای نفت‌خیز، بخش اعظم درآمد نفتی عراق صرف طرح‌های غیرتولیدی و غیرضروری می‌گردید. دولت عراق ازجهت اینکه نتوانسته به این مطلب توجه داشته باشد که امضای یک قرارداد سنگین به‏معنی توسعه و عمران در درازمدت نیست و یا خرید یک تانک نو افزایش قدرت و راندمان نظامی ‌را در بر ندارد، مورد انتقاد قرار گرفته است.» این روزنامه در ادامه مقاله خود افزوده است: «اعتمادبه‏نفس بیش از حد عراق که ناشی از ثروت با ترکیبی از تشویق‌های غیرمستقیم امریکا و عربستان سعودی بود، این کشور را درجهت حمله به استان نفت‌خیز خوزستان ایران در ماه سپتامبر 1980 ترغیب نمود. مشکلی که امروز صدام حسین با آن روبه‏رو است این است که جنگ نه‏تنها به شکست او انجامید، بلکه او را با مشکل روزافزون اقتصادی و تلاش درجهت تقلیل احساس خستگی مردم عراق از جنگ مواجه کرده است. این بدان معنا نیست که رژیم صدام به‏طور اجتناب‌ناپذیری یک‏شبه سقوط می‌کند. حزب بعث سال‌های متمادی وقت صرف اقدامات امنیتی برای جلوگیری از کودتای نظامی کرده است و تشکیلات وسیعی نیز برای سرکوبی هرنوع مخالفت به وجود آورده است. ... صدام در سال 1979، اکثر مخالفانش را در میان اعضای حزب بعث اعدام کرد و این درحالی است که ریاست نیروهای امنیتی را نیز برادر ناتنی صدام و پست‌های مهم دیگر را افراد وفادار عهده‌دار هستند. علی‏رغم تمام این اقدامات ممکن است که یک عراقی حتی میان مقامات دولتی اعتقاد داشته باشد که چنانچه جنگ با ایران همچنان ادامه یابد و رهبری فعلی عراق مدت‏زمان درازی در رأس قدرت دوام بیاورد و درصورت یک صلح احتمالی، شروع مجدد صادرات نفت و پایان‏یافتن حالت آماده‌باش ارتش، دولت صدام شانس خوبی خواهد داشت، اما اطمینان بر اینکه قدرت را حفظ کند وجود ندارد و این برای دولتی که چهار سال قبل امیدوار بود که کشورش را به قدرتمندترین کشور در دنیای عرب تبدیل کند سرنوشت بدی محسوب می‌شود.»

پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1362/01/25