1362.08.11
| روزشمار جنگ سال 1362 1362.08.11 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | یازده آبان |
| تاریخ شمسی | 1362.08.11 |
| تاریخ میلادی | 2 نوامبر 1983 |
| تاریخ قمری | 26 محرم 1404 |
گزارش- 321
از صبح امروز، آخرین اقدامات و هماهنگی‌های باقیمانده تا آغاز مرحله سوم عملیات والفجر٤ در سطح قرارگاه بین غلامعلی رشید و عزیز جعفری انجام شد. براین‌اساس، مهدی کیانی، علی فدوی، علی تجلائی و حسن دانایی‌فر هرکدام مأمور پیگیری کار مشخصی شدند و به‌نوعی نمایندگی قرارگاه فرماندهی عملیات در موارد زیر به آنها واگذار شد: حسن دانایی‌فر به قرارگاه فرماندهی لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) رفت و علی تجلائی در قرارگاه فرماندهی لشکر٣١ عاشورا مستقر شد. علی فدوی مأمور هماهنگی امور اطلاعاتی و شناسایی یگان‌ها و مهدی کیانی نیز مسئول پیگیری طرح و احداث جاده چمک به لری و شیخ‌المارین شد. همچنین در ساعات باقیمانده تا شروع عملیات، کار احداث و تجهیز اورژانس یگان‌ها با سرعت بیشتری پیگیری و به پایان رسید. طبق گزارش‌ها برای تخلیه مجروحان لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) یک واحد اورژانس در زیر ارتفاع خلوزه دایر شد. برای لشکر٣١ عاشورا نیز یک اورژانس با ظرفیت پذیرش 200 مجروح در بین ارتفاعات لری و کنگرک احداث گردید. یک اورژانس نیز برای تخلیه مجروحان تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) در دامنه شرقی ارتفاع لری بر پا شد، البته این اورژانس به‌علت کمبود وقت با چادر ایجاد شد و قرار است هرچه سریع‌تر آن را در زیر یک بنای سوله‌ای قرار بدهند. طبق هماهنگی‌های به‌عمل‌آمده، مقرر شد مجروحان لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) پس از اقدامات اولیه پزشکی برای ادامه مداوا به بیمارستان گولان (شمال مریوان) و مصدومان لشکر٣١ عاشورا و تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) هم به بیمارستان اشترآباد (جنوب بانه) انتقال یابند. همچنین از ساعت 16:30 امروز، واحد مهندسی قرارگاه مقدم حمزه اعلام کرد که کار احداث جاده چمک به لری در قسمت‌هایی که در دید و تیر دشمن قرار ندارند از دو سمت شروع شده است؛ این جاده درصورت احداث کامل حدود 5 کیلومتر طول خواهد داشت. لشکر١٤ امام حسین(ع) برای اجرای مأموریت خود نیاز اساسی به وجود این جاده دارد و فرماندهی این لشکر بارها عنوان کرده که درصورتی می‌تواند نیروهای خود را در منطقه غرب کانی‌مانگا وارد عمل کند که ساخت جاده از چمک به لری و شیخ‌المارین پایان یافته باشد. ازاین‌رو، فرماندهی قرارگاه با حساسیت خاصی این موضوع را پیگیری می‌کرد و تقریباً هر ساعت از میزان پیشرفت کار گزارش می‌گرفت. واحد مهندسی در آخرین گزارش خود اعلام کرد که در طول ٢ کیلومتر از مسیر مورد نظر شکاف‌های لازم ایجاد شده و دستگاه‌های مهندسی مشغول به کار هستند. گفتنی است واحد مهندسی لشکر١٤ امام حسین(ع) نیز که امکانات و تجهیزات راه‌سازی قابل‌توجهی در اختیار دارد و از مهارت و توانایی ویژه‌ای در امور مهندسی رزمی برخوردار است، با مهندسی قرارگاه مقدم حمزه در این امر مشارکت می‌کرد. ساعاتی پس از شروع فعالیت واحد مهندسی، دشمن از ساخت این جاده آگاه شد و تقریباً از اوایل شب، محدوده فعالیت دستگاه‌های راه‌سازی را زیر آتش گرفت، بااین‌حال گروه مهندسی همچنان زیر آتش توپخانه‌های عراق به کار خود ادامه داد.[۱]
گزارش- 322
علاوه‌بر انجام هماهنگی‌ها برای اجرای مرحله سوم عملیات والفجر4 در رده‌های مختلف، آماده‌سازی یگان‌هایی که قرار است در ادامه این مرحله وارد عمل شوند نیز ازجمله موضوعاتی بود که امشب در قرارگاه فرماندهی پیگیری شد. به این منظور، حسین خرازی و مهدی زین‌الدین فرماندهان لشکرهای ١٤ امام حسین(ع) و ١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) به قرارگاه فراخوانده شدند تا از آخرین وضعیت یگان خود گزارش دهند. در ابتدا، حسین خرازی درحالی‌که همچنان نگران احداث جاده چمک، لری و شیخ‌المارین بود، بار دیگر تأکید کرد تا زمانی‌که جاده احداث نشود نمی‌تواند هیچ نیرویی را وارد عمل کند. غلامحسین بشردوست نیز که از پایان‌یافتن احداث جاده در موعد مقرر اطمینان کافی نداشت پیشنهاد کرد درصورتی‌که جاده مورد نظر آماده نشد، اگر لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) توانست ارتفاعات 1900 و 1904 کانی‌مانگا را به تصرف درآورد، لشکر١٤ امام حسین(ع) با بهره‌گیری از جاده‌ای که از عقبه خودی (منطقه قزلجه) به کانی‌مانگا می‌رسد و تقریباً در روی خط‌الرأس این ارتفاع به‌سمت جنوب امتداد یافته است، به‌سمت شهر نالپاریز پیشروی و اهداف خود را تصرف کند. حسین خرازی این طرح را رد نکرد ولی گفت: حتی درصورت امکان استفاده از این جاده همه مسیر آن برای خودرو قابل‌تردد نیست. وی همچنان به ضرورت احداث جاده چمک به لری تأکید داشت. خرازی با بیان اینکه «وقتی ما نیرو را حرکت می‌دهیم که متکی به جاده هستیم، جادة لری به چمک و شیخ‌المارین باید باز بشود. ما اول باید مسئله جاده را حل کنیم بعد عملیات کنیم»، افزود: این اهم مشکلات ماست که باید حل شود. حسین خرازی در پاسخ به این سؤال غلامعلی رشید که «نیروهای شما الآن کجا هستند؟ و کی پای کار و آماده عملیات هستند؟» گفت: ما مشکل وسیله نقلیه داشتیم و مجبور شدیم برخی تدارکات را با قاطر جابه‌جا کنیم، ولی از ساعت 24 دیشب، تعداد 10 دستگاه کامیون به دستمان رسید و نیروها تا ساعت ١٤ امروز به لاله‌حمرین (محل تجمع نیروها و عقبه اصلی لشکر١٤ امام حسین(ع)) می‌رسند. پس از حسین خرازی، مهدی زین‌الدین فرمانده لشکر١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع)، در مقر فرماندهی حاضر شد. این لشکر قرار است در ادامه مرحله سوم عملیات، در غرب کانی‌مانگا وارد عمل شود و منطقه حدفاصل بادانه تا شمال دشت خرمال را پاک‌سازی و تأمین کند. لشکر17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) به‌علت آنکه ابلاغ مأموریت به این یگان دیرتر از سایر یگان‌ها صورت گرفته در برخی امور ازجمله شناسایی‌ها، عقب‌ماندگی‌هایی دارد که درصدد جبران آن است. در این جلسه، مهدی زین‌الدین درباره مشکلات شناسایی لشکر که ناشی‌از دیرآمدن نیروهایش به منطقه و دوری منطقه مورد شناسایی و همچنین یافتن راهکار برای اجرای عملیات است، مطالبی بیان کرد. وی گفت: قرار است نیروهای شناسایی در طول روز مسیر را طی کنند و پس از رسیدن به نزدیکی هدف در مکان مناسبی مخفی شوند و سپس در موقعیت مناسب، منطقه مورد نظر و پایگاه‌ها و نیروهای دشمن را شناسایی کنند.* دراین‌باره غلامعلی رشید از علی فدوی - که ازطرف قرارگاه خاتم مأمور هماهنگی اطلاعاتی بین قرارگاه و یگان‌های منطقه است - خواست که حتی‌المقدور به این لشکر کمک کند و نیروهای بومی را که در امر شناسایی منطقه قرارگاه همکاری دارند دراختیار عناصر اطلاعاتی لشکر١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) قرار دهد. فدوی ضمن استقبال از این پیشنهاد اعلام کرد که برای کمک به تیم‌های شناسایی این لشکر آنها را با تیم‌های شناسایی سایر یگان‌ها هماهنگ کرده است تا با هم به شناسایی بروند و از تجربیات آنها استفاده کنند. در پایان این جلسه، غلامعلی رشید به مهدی زین‌الدین گفت: علاوه‌بر ٢ مأموریتی که به شما ابلاغ شده است شما ٢ گردان دیگر را نیز به‌عنوان احتیاط لشکر٣١ عاشورا در نظر بگیرید و در محل مناسبی مستقر کنید تا اگر لشکر٣١ عاشورا در دستیابی به اهداف خود دچار مشکل شد یا احتیاج به نیروی بیشتری بود این ٢ گردان شما برای تأمین و تکمیل ارتفاع شیخ گزنشین به کار گرفته شود.[۲]
گزارش- 323
با فرارسیدن تاریکی، یگان‌های عمل‌کننده آخرین اقدامات خود را برای اجرای مرحله سوم عملیات والفجر٤ در ارتفاعات کانی‌مانگا و غرب آن در محورهای مختلف انجام دادند. نیروهای لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) از سه محور در شرق کانی‌مانگا و نیروهای لشکر٣١ عاشورا نیز در حاشیه رودخانه قزلجه در حدفاصل ارتفاع لری و شیخ گزنشین راهی منطقه عملیاتی شدند. نیروهای تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) هم که در غرب ارتفاع لری مستقر بودند برای اجرای مأموریت به‌سمت جنوب منطقه حرکت کردند.[۳] تا ساعت 24، آخرین وضعیت نیروهای این ٣ یگان به این ترتیب بود: در محور ارتفاعات کانی‌مانگا اغلب گردان‌های لشکر27 حضرت رسول(ص) و لشکر31 عاشورا بدون درگیری از فاصله بین سنگرهای کمین دشمن عبور کرده و به‌سمت خط اصلی عراق در حرکت بودند. در محور غرب کانی‌مانگا نیز نیروهای تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) به‌سمت بادانه در حرکت بودند، ولی هم‌زمان با حرکت این نیروها اطلاعاتی به دست آمد که نشان می‌داد نیروهای دشمن که روز گذشته به منطقه بادانه آمده بودند در این منطقه درحال گسترش هستند. در همین حال گزارش شنود قرارگاه هم حاکی‌از آن بود که دشمن متوجه حرکت نیروهای خودی از محور رودخانه قزلجه (نیروهای لشکر31 عاشورا) شده است ولی تحلیل نادرستی از حرکت نیروهای این لشکر داشته و در گزارش به رده‌های بالاتر اعلام کرده که نیروهای ایرانی در منطقه قزلجه درحال اجرای عملیات گشتی رزمی هستند.[۴]
گزارش- 324
امروز هواپیماهای جنگنده و توپخانه‌های ارتش عراق چند نقطه مرزی استان‌های کردستان و خوزستان را هدف قرار دادند. در یکی از این حملات، جنگنده‌های عراقی به حریم هوایی مناطق نزدیک به منطقه عملیاتی والفجر٤ تجاوز و حومه شهر مریوان را بمباران کردند که درنتیجه ٢ تن از افراد محلی زخمی شدند. همچنین طبق گزارش ژاندارمری، یک هواپیمای عراقی که قصد بمباران روستای ننور در جنوب‌شرقی بانه را داشت، هدف آتش پدافند هوایی قرار گرفت. خلبان این هواپیما قبل از سقوط، با چتر نجات از هواپیما بیرون پرید و تا آخرین ساعات امروز تجسس برای یافتن لاشه و خلبان هواپیما ادامه داشت.*[۵] در همین حال توپخانه‌های عراقی نیز محوطه دیری‌فارم، شرکت نفت و مناطق پل‌نو، گمرک، راه‌آهن و کشتارگاه خرمشهر و همچنین چند نقطه از شهر آبادان و جزیره مینو و مناطق عملیاتی را هدف قرار دادند که خسارت‌هایی به بار آورد؛ ازجمله ٣ منزل مسکونی و یک مغازه در شهر آبادان تخریب شد. براثر این حملات و همچنین در جریان درگیری‌های مرزی ١٢ تن از افراد خودی زخمی شدند.[۶]
گزارش- 325
در حوادث مختلف امروز استان‌های آذربایجان‌غربی و کردستان که در مناطق کردنشین نقده، سلماس، بوکان، مریوان و شمال ارومیه اتفاق افتاد، 11 تن از افراد خودی شهید و 10 تن زخمی شدند. از افراد وابسته به حزب دمکرات کردستان ایران نیز یک تن کشته و یک تن زخمی شد. در این روز همچنین ٤ تن از وابستگان به این حزب در نقده و پیرانشهر خود را به نیروهای سپاه پاسداران تسلیم کردند. افراد حزب دمکرات در حومه روستای پاوله واقع در جنوب نقده، به افراد ژاندارمری حمله کردند. با اعزام نیروهای سپاه به منطقه درگیری مهاجمان محل را ترک کردند، ولی هنگام بازگشت نیروهای ژاندارمری افراد این حزب علیه آنان کمین زدند بدین‌صورت که با کارگذاشتن چند مین در مسیر نیروهای ژاندارمری تعدادی از آنان را زخمی کرده و سپس به‌سمت آنها تیراندازی کردند. در این حادثه ٩ تن از نیروهای خودی شهید و ٢ تن از آنان زخمی شدند.[۷] در حادثه دیگری در جنوب‌غربی سلماس، یک خودروی سپاه در حدفاصل روستای هشتراک به خناوین بر روی یک مین که عناصر حزب دمکرات کار گذاشته بودند، رفت و منفجر شد. براثر این انفجار ٣ تن از افراد سپاه و ٢ تن از پیشمرگان مسلمان کرد زخمی شدند که حال ٢ تن از زخمی‌ها وخیم گزارش شده است. پس از این حادثه در بازرسی از منطقه یک مین دیگر نیز کشف و خنثی شد.[۸] چته‌های حزب دمکرات در اقدام دیگری در همین منطقه در اوایل شب، به پایگاه بهیک حمله کردند. در درگیری سه‌ساعته بین نیروهای پایگاه و افراد حزب، یکی از مهاجمان کشته و دیگری زخمی شد.[۹] همچنین در جنوب‌غربی بوکان، یک خودرو حامل ٢ تن از نیروهای تخریب که برای مین‌یابی عازم این منطقه شده بود، در ساعت ٨ صبح در حوالی روستای گردکلان به کمین افراد حزب دمکرات برخورد کرد و براثر تیراندازی هر دو نفر آنها به شهادت رسیدند. فرمانده سپاه بوکان ضمن اعلام خبر این واقعه به فرمانده قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) از کوتاهی نیروهای ژاندارمری که می‌بایست تأمین جاده را از ساعت ٧ صبح برقرار می‌کردند گلایه کرد. فرمانده سپاه بوکان همچنین یادآور شد که هنگام درگیری از نیروهای ژاندارمری درخواست کمک شد ولی آنها ضمن رد این درخواست اعلام کردند که برای کمک به شما دستور نداریم و نمی‌توانیم جلو بیاییم.[۱۰] در حادثه دیگری در شمال‌شرقی مریوان، نیروهای پایگاه چناره چند ساعت با عناصر مسلح غیرقانونی درگیر بودند که در جریان آن یک تن از افراد گروهان چناره زخمی شد.[۱۱] در ٦ کیلومتری شرق صائین‌دژ هم در درگیری بین نیروهای سپاه و افراد حزب دمکرات که ٢ ساعت به طول انجامید یک تن از افراد سپاه زخمی شد.[۱۲] همچنین یک تن از نیروهای ژاندارمری در نزدیکی روستای قره‌باغ بر روی مین رفت که انفجار آن موجب قطع هر دو پای وی شد، مصدوم بلافاصله برای معالجه به میاندوآب منتقل شد.[۱۳] از سوی دیگر امروز، ٤ تن از افراد وابسته به حزب دمکرات کردستان در نقده و پیرانشهر خود را به نیروهای سپاه این دو شهر تسلیم و درخواست امان‌نامه کردند. تسلیم‌شدن این افراد پیامدهای مثبت دیگری نیز داشت؛ ازجمله آنکه یکی از افراد تسلیم‌شده در نقده اطلاعاتی را درباره تشکیلات حزب در شهرستان اشنویه و نقده و محل استقرار، استعداد و تجهیزات این تشکیلات ارائه داد. علاوه‌براین فرد دیگری که در پیرانشهر خود را تسلیم کرده بود از اقدام افراد حزب دمکرات به کارگذاری مواد منفجره در حوالی پایگاه کوپر در جنوب این شهرستان خبر داد که نیروهای سپاه بلافاصله آن را کشف و خنثی کردند.[۱۴]
گزارش- 326
رئیس‌جمهور بر اهمیت فعالیت‌های تبلیغی و خبری به‌منظور اصلاح شناخت سایر ملت‌ها و دولت‌ها از جمهوری اسلامی ایران تأکید کرد. آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای در دیدار با سرپرست و نمایندگان خبرگزاری جمهوری اسلامی در خارج از کشور، ضمن سخنانی "ارتباطات خبری و تبلیغ خبری" را بسیار با اهمیت و تأثیرگذار خواند و گفت: «اگر انقلابی در داخل مرزهای خود باقی بماند ضربه‌پذیر می‌شود.» وی دراین‌خصوص افزود: «قدرت‌های بزرگ برای مبارزه با این انقلاب راه معارضه و برخورد تبلیغاتی و دادن خبرهای دروغ را انتخاب کردند. این شیوه برای ما دو خسارت بزرگ داشته است: اول اینکه مردم دنیا را از شناخت ایران و انقلاب و چهره امام و مسئولان دور نگه داشتند. خسارت دوم که پوشیده‌تر و پنهان است اثر روی ذهن دولت‌ها است.» رئیس‌جمهور واهمه مقامات کشورهای خلیج‌فارس از جمهوری اسلامی ایران را حاصل خبرهای مغرضانه‌ای دانست که این کشورها از واقعیت انقلاب دریافت کرده‌اند. آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه با بیان اینکه به‌رغم تلاش‌های صورت‌گرفته، هنوز دستگاه هوشمند، موقع‌شناس و فصیحی برای تنظیم و ارائه اخبار وجود ندارد، انعکاس درست واقعیت‌های خارج از کشور را به مردم درصورتی‌که «باعث خارج‌شدن آنها از وضع متعادل» نشود ضروری برشمرد و آن را به‌ویژه در تصمیم‌گیری‌های دستگاه‌های سیاسی و اقتصادی مؤثر دانست. رئیس‌جمهور به‌این‌منظور از توسعه دفاتر خبرگزاری جمهوری اسلامی در خارج کشور به‌عنوان حرکتی راهبردی نام برد و افزود: «خبرهای ما باید ازنظر کیفیت هرچه ممکن است بهتر شود تا چنان‌که اکنون در بعضی موارد مشاهده می‌شود یک خبر در اثر سوءتدبیر و عدم توجه به جوانب امر تبدیل به ضد تبلیغ نشود و درنهایت بتوانیم شبکه خبررسانی کارآمد و سالمی داشته باشیم.»[۱۵]
گزارش- 327
نخست‌وزیر در پایان جلسه امروز هیئت دولت - که با حضور رئیس‌جمهور تشکیل شد - هدف از صدور قطعنامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل را رفع تنگنای عراق در عبور آزاد از منطقه خلیج‌فارس دانست. به نوشته روزنامه کیهان، امروز میرحسین موسوی پس از پایان جلسه هیئت دولت در گفت‌وگویی درباره قطعنامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل و علل نپذیرفتن آن ازسوی ایران گفت: «اغلب این سازمان‌ها وسیله‌ای برای اعمال سیاست‌های قدرت‌های بزرگ هستند، به‌خصوص شورای امنیت که در رأس آن پنج قدرت بزرگ به‌عنوان قلدر وجود دارند و به‌صورت باج‌گیرانی نظرات خود را تحمیل می‌نمایند و تصمیمی که دراین‌رابطه گرفته شده بیشتر به‌منظور نجات رژیم صدام از خفقانی است که به آن گرفتار شده و مصوبات قطعنامه، رفت‌وآمد عراق را در منطقه آزاد قلمداد کرده و این مخالف سیاست‌ها و مصالح عمومی انقلاب اسلامی است.» وی همچنین افزود: «این جنگ به ما تحمیل شده و ما آن را آغاز نکرده‌ایم و عراق می‌بایست پای تمام عواقب آن بایستد و این مسئله که در شورای امنیت مطرح شده زمینه‌سازی برای دخالت بیشتر قدرت‌های بزرگ در منطقه است و اراده ملت‌های منطقه این توطئه‌ها را خنثی خواهد کرد.»[۱۶]
گزارش- 328
میرحسین موسوی نخست‌وزیر، در مراسمی که در آستانه سالروز تسخیر سفارت امریکا در ایران برگزار شد، این رویداد را سرآغاز شکست فرهنگ امریکایی در دنیا خواند و آن را حرکتی پیوسته با جبهه‌ها ارزیابی کرد. نخست‌وزیر امروز در اجتماع شرکت‌کنندگان در راه‌پیمایی به مناسبت سالروز تبعید امام خمینی و تسخیر سفارت امریکا در ایران که از مقابل دانشگاه تهران تا ساختمان سفارت سابق امریکا در تهران برگزار گردید، در سخنانی گفت: «ما امروز سالروز فتح جاسوس‌خانه امریکا در ایران را ازطرف تمامی ملت‌های در بند جهان جشن می‌گیریم؛ چراکه امروز ایران، کانون گرم مبارزات عمیق ضداستکباری و پرچم‌دارِ ستیزی گسترده برعلیه همه جباران زمین است.» وی به نقش برخی از جریان‌های داخلی که از آنها به‌عنوان "لیبرال‌ها" یاد کرد درجهت اجرای مقاصد امریکا اشاره کرد و افزود: «امیدی که امریکا به لیبرال‌ها دارد به‌خاطر سال‌ها سرمایه‌گذاری روی آنهاست. لیبرال‌ها با احساس احترام به بینش و قضاوت امریکا نسبت به انقلاب اسلامی همان پنجره‌هایی هستند که امریکا تصمیم دارد از آن وارد شود.» موسوی سپس تأکید کرد: «بزرگ‌ترین اثری که اشغال لانه جاسوسی و دستگیری جاسوسان امریکایی در جهان داشت، شکست همین ابهت فرهنگ امریکایی در بین ملل دنیا بود. به‌دنبال این حرکت است که لیبرال‌ها و گروه‌هایی افشا می‌شوند و قدرت لیبرال‌ها فرو می‌ریزد.» نخست‌وزیر همچنین خاطرنشان کرد: این حرکت «بزرگ‌ترین شعار گروه‌های چپ را به‌عنوان مقابله با امریکا، از آنها گرفت و پوچی اهداف و شعارهای آن را به ملت‌ها نشان داد و درست از همین نقطه است که ملت از آنها فاصله می‌گیرند و منزوی‌شان می‌کنند.» نخست‌وزیر در ادامه تأکید کرد: «اثرات عظیم مبارزه با امریکا را نباید فقط در امریکازدایی جست‌وجو کرد. با این مبارزه و با این شعار "مرگ بر امریکا" ریشه گروهک‌های وابسته و چهره پلید وابستگان صهیونیست‌ها نمایان شد و با این شعار حزب توده خائن افشا گشت و اثرات مستمر و عمیقی را بر جای گذارد و مبارزه را با پیروزی به جلو راند.» موسوی در پایان اظهار کرد: «اگر نظری به جبهه‌ها بیفکنیم خواهیم دید این حرکت رزمندگان جز با بیدارشدن یک ملت در سایه شعارهایی برعلیه قدرت‌های بزرگ نمی‌توانست صورت بگیرد و تسخیر لانه جاسوسی سرفصلی برای این پیروزی‌ها در میان ملت ما بود و از این نظر این حرکت یک حرکت پیوسته با جبهه‌ها است.»[۱۷]
گزارش- 329
پس از هفته‌ها انتشار گزارش‌های متناقض درباره تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد فرانسه به عراق، امروز مقامات دو کشور تأیید کردند هواپیماهای مذکور در ماه گذشته به عراق تحویل شده است. خبرگزاری فرانسه دراین‌باره گزارش داد: طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق در مصاحبه با روزنامه فرانسوی لوماتن اعلام کرد 5 فروند هواپیمای سوپراتاندارد که عراق از فرانسه خریداری کرده اکنون در عراق می‌باشد. این خبرگزاری اضافه کرد: وزیر امور خارجه عراق با اعلام این مطلب، به اسراری که درپی عزیمت این 5 هواپیما از پایگاه فرانسوی "لاندویزیو" در تاریخ شانزدهم مهرماه،* ایجاد شده بود، پایان داد. طارق عزیز با بیان اینکه روابط میان فرانسه و عراق لحظات حساسی داشته و مسئله سوپراتانداردها بغرنج‌ترین این لحظات بوده است، افزود: «عراق درحال‌حاضر، کاملاً راضی می‌باشد زیرا دولت فرانسه با تحویل هواپیماها طی ماه اکتبر (ماه گذشته) به تعهدات خود عمل کرده است.» وزیر امور خارجه عراق همچنین اظهار کرد: «ماجرای سوپراتانداردها که خیلی سروصدا به پا کرده اکنون پایان یافته است، ولی بااین‌وجود این موضوع برای ما مثبت بود، زیرا اجازه داد تا استحکام روابط فرانسه و عراق که در زمان ژرژ پمپیدو شروع و در طی دوره والری ژیسکاردستن* ادامه یافته بود در دوران سوسیالیست‌ها نیز به مورد آزمایش گذاشته شود.» وی تأکید کرد: «دولت فرانسه دریافته که منافعش در ادامه همکاری با عراق است. ازاین‌رو به دوستی میان دو کشور وفادار است و همانند یک ابرقدرت عمل می‌کند به‌طوری‌که می‌توان به آن اعتماد کرد و تأسف نخورد.»[۱۸] طارق عزیز درمورد کشورهای تأمین‌کننده سلاح برای عراق نیز گفت: «درصورتی‌که ما از برخی کشورها ازجمله شوروی ناامید شویم کشورهای دیگری آماده‌اند جای آنان را بگیرند. کشورهای عربِ دوست، عربستان سعودی، کویت، مصر و اردن از این پس کاملاً از عراق حمایت می‌کنند.» وی با اعتراف به مشکلات مالی عراق تصریح کرد: «مسئله اساسی مسئله مالی ناشی‌از بسته‌شدن خط لوله نفتی است که از سوریه عبور می‌کند. گرچه سال 1983 دشوار بود، اما اقتصاد عراق ورشکسته نشد.» وزیر امور خارجه عراق با اشاره به افزایش ظرفیت خط لوله نفتی عراق به ترکیه و طرح احداث خط لوله انتقال نفت عراق به عربستان برای سال 1984، از بازگشایی خط لوله نفت عراق از خاک سوریه اظهار ناامیدی کرد و گفت: «دولت سوریه تنها مسئول این بحران است و همین امر شاید بیانگر استحکام روابط اعراب با عراق باشد.»[۱۹] هم‌زمان با انتشار مصاحبه وزیر امور خارجه عراق، شارل هرنو وزیر دفاع فرانسه نیز در یک نشست خبری خطاب به خبرنگاران اعلام کرد: «در این لحظه که با شما صحبت می‌کنم نزدیک به یک ماه است که هواپیماهای مورد بحث در محلی که قرار بود باشند، قرار گرفته‌اند و این موضوع دنیا را هم به آخر نرسانده است.» رادیو بی‌بی‌سی ضمن اعلام این مطلب تأکید کرد اظهارات وزیر دفاع فرانسه به «شایعات مربوط به اینکه هواپیماهای سوپراتاندارد در عراق هستند و یا قاعدتاً باید در عراق باشند» خاتمه داد.[۲۰]
گزارش- 330
شرکت بیمه لویدز لندن اعلام کرد: «کشتی‌های تجاری تانکرهای متعلق به شرکت‌های خود را از تنگه هرمز دور نگه می‌دارند.» به گزارش خبرگزاری فرانسه بیمه لویدز افزوده است: «تانکرهای نفتکش تا حصول اطمینان از آماده‌بودن محموله خود از عبور از تنگه [هرمز] خودداری می‌کنند که این به‌خاطر وجود تشنج در منطقه خلیج‌فارس و خطر حمله است. هدف از این کار کاهش مدت زمان اقامت در منطقه جنگی می‌باشد که یکی از نتایج آن کاهش مخارج بیمه است.» این گزارش به نقل از شرکت لویدز اضافه کرد که حدود 70 کشتی در بندر فجیره امارات عربی متحده پهلو گرفته و بیش از 10 کشتی نیز در ساحل عمان لنگر انداخته‌اند.[۲۱] خبرگزاری آلمان‌غربی از منامه نیز ضمن اعلام همین مطلب یادآور شد: «[هر روز] به‌طور متوسط 50 کشتی از تنگه هرمز عبور می‌کند و حدود یک‌پنجم نفت مورد نیاز جهان غیرکمونیست نیز ازطریق کشتی‌هایی که از این تنگه عبور می‌کنند تأمین می‌شود.»[۲۲]
گزارش- 331
انتشار اخبار و گزارش‌ها درخصوص استقبال عراق و امتناع ایران از پذیرش قطعنامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل و واکنش‌های بین‌المللی به مواضع دو کشور دراین‌زمینه ادامه دارد. خبرگزاری کویت در گزارشی اعلام کرد: «دولت انگلیس نسبت به امتناع ایران از قبول قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل دررابطه‌با پایان‌دادن به جنگ عراق - ایران ابراز تأسف کرد.» این خبرگزاری همچنین به نقل از «منابع انگلیسی» گفت که «اقدام ایران بدین معنی است که یک فرصت دیگر جهت حل این درگیری طولانی منتفی است.»*[۲۳] به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از پاریس، روزنامه‌های فیگارو، لیبراسیون و لوکوتیدین دوپاری نیز در گزارش‌های کوتاهی به سخنان سعید رجایی خراسانی سفیر دائمی ایران در سازمان ملل مبنی‌براینکه شورای امنیت «روح شیطانی» دارد و نیز «ایران از این پس میانجیگری شورای امنیت در جنگ ایران و عراق را رد خواهد کرد»، اشاره کرده، افزودند: «عراق از قطعنامه روز دوشنبه شورای امنیت استقبال کرده است.»[۲۴] در همین حال نشریه لیبراسیون گزارش داد: کلود شسون وزیر امور خارجه فرانسه، امروز در اطلاعیه‌ای درخصوص جنگ ایران و عراق بر آغاز مذاکرات و پایان‌دادن به نبرد تأکید کرد.[۲۵] از سوی دیگر، صدام حسین رئیس‌جمهور عراق در دیدار با جمعی از سرپرستان هیئت‌های نمایندگی شرکت‌کننده در نمایشگاه بین‌المللی بغداد، ضمن بیان این مطلب که «جنگ نباید در قاموس زندگانی باشد»، مدعی شد «به‌خاطر همین اصل ما تمامی پیشنهادات صلح هیئت‌ها و سازمان‌های جهانی و منطقه‌ای ازجمله پیشنهاد اخیر شورای امنیت را پذیرفتیم.»[۲۶]
گزارش- 332
اجلاس وزرای امور خارجه شورای همکاری خلیج‌فارس امروز درحالی پی گرفته شد که گزارش‌ها از پیشنهاد عمان برای تشکیل یک نیروی مشترک به‌منظور مقابله با تهدید ایران به بستن تنگه هرمز و مخالفت امارات با این پیشنهاد حکایت دارد. به گزارش رادیو کویت، راشد عبدالله وزیر مشاور در امور خارجی امارات عربی متحده، «این مسئله که دولت‌های شورای همکاری خلیجی تلاش‌هایشان را برای پایان‌بخشیدن به جنگ عراق و ایران متوقف ساخته‌اند را تکذیب کرد و طی کنفرانس مطبوعاتی در دوحه امروز اظهار داشت ابتکار شورای همکاری برای پایان‌دادن به این جنگ کماکان ادامه دارد و ما آماده هستیم در هر زمان تلاش‌هایمان را کامل کنیم و به آنچه که در سابق بدان پرداختیم، بپردازیم.»[۲۷] همچنین خبرگزاری رویتر از دوحه گزارش داد: راشد عبدالله هم‌زمان با برگزاری دور سوم مذاکرات وزرای امور خارجه کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس در سخنانی اظهار عقیده کرد که «ایران تهدید خود را درمورد بستن تنگه هرمز عملی نخواهد کرد.» بااین‌حال رویتر در ادامه گزارش خود افزود: تهدید ایران قرار است در «رأس دستورکار» اجلاس سران شورای همکاری خلیج‌فارس باشد و دیگر موضوعات ازجمله اختلافات داخلی اعراب و توسعه همکاری‌های اقتصادی میان کشورهای عضو شورا ازنظر اهمیت در درجات بعد قرار خواهند داشت.[۲۸] در همین حال، رادیو امریکا اعلام کرد: «عمان پیشنهاد کرده است که شش کشور عربی عضو شورای همکاری خلیج‌فارس برای مقابله با تهدیدهای ایران درزمینه بستن تنگه هرمز یک فرماندهی واحد نظامی تشکیل دهند.»[۲۹] این درحالی است که گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس از دوحه حاکی است: «امارات متحده عربی خواستار اتخاذ یک موضع بی‌طرف ازجانب کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] در جنگ سه‌ساله عراق و ایران شد و اصرار کرد که شورا نباید به اعضای خود خطرات ناشی‌از خصومت‌های نظامی را تحمیل کند.»[۳۰] به‌رغم پیشنهاد عمان در اجلاس وزرای امور خارجه شورای همکاری خلیج‌فارس، امروز سلطان بن قابوس حاکم عمان در مصاحبه با روزنامه کویتی السیاسه اذعان کرد که «کشورهای شورای همکاری خلیج [فارس] دارای قدرت نظامی محدودی می‌باشند و چنین قدرتی برای مقابله با ایران درصورت اجرای تهدیدات این کشور درمورد بستن تنگه هرمز که تنها گذرگاه خلیج [فارس] می‌باشد کافی نیست.»[۳۱] به گزارش خبرگزاری کویت قابوس همچنین گفت: «فکر نمی‌کند که ایران درصورت حمله عراق به تأسیسات نفتی‌اش تهدیدات خود مبنی‌بر مسدودساختن تنگه هرمز را عملی سازد.» سلطان عمان درعین‌حال اظهار کرد: «اگر برخلاف انتظارات، انسدادی صورت گیرد کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] مجبور خواهند بود که به اقدام سریع در سطح سیاسی دست بزنند. اما اگر یک راه‌حل سیاسی امکان‌پذیر نباشد، تنها یک انتخاب که دخالت نظامی است باقی می‌ماند.» قابوس بار دیگر به ناتوانی ارتش‌های کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در حفظ امنیت این منطقه اشاره کرد و گفت: «اگر منافع امریکا دخالت در خلیج [فارس] را اقتضا کند هیچ‌کس قادر به جلوگیری از دخالت آن نخواهد بود؛ چراکه این امر به نفع این منطقه و متحدان ما خواهد بود.» وی همچنین در دفاع از اقدام عمان در اختصاص امتیازات و تسهیلات به نیروهای امریکا یادآور شد: «این امتیازات نامحدد نبوده و ناشی‌از نقطه‌نظرات مشابه سیاسی وی و امریکا می‌باشند.»[۳۲] امروز همچنین خبرگزاری رویتر گزارش داد شرکت‌کنندگان در اجلاس وزیران امور خارجه شورای همکاری خلیج‌فارس «مسائل مربوط به عراق و سوریه را بررسی می‌کنند تا تلاش‌های هماهنگی را برای رفع اختلافات دمشق و بغداد آغاز کنند.»[۳۳] دراین‌باره رادیو اسرائیل نیز گفت: «وزیر خارجه کویت قرار است به نیابت ازسوی کشورهای حوزه خلیج‌فارس امشب عازم دمشق شود تا مذاکرات خود را پیرامون آشتی‌دادن عراق و سوریه آغاز کند.» این سفر در پایان اجلاس دوروزه وزرای امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس صورت خواهد گرفت.[۳۴]
گزارش- 333
درحالی‌که روند تحقیق درباره انفجارهای بیروت با دشواری‌های تازه‌ای روبه‌رو است، فضای اختلاف بر اجلاس آشتی ملی لبنان در ژنو نیز سایه انداخته است. روزنامه لبنانی النهار امروز نوشت: رابرت جردن سخنگوی تفنگ‌داران دریایی امریکا، اعلام کرد: «دو هفته طول می‌کشد تا تحقیق اداره اف.بی.آی (آگاهی امریکا) پیرامون انفجار بیروت تکمیل گردد.»[۳۵] همچنین روزنامه فرانسوی فرانسوار (چاپ پاریس) در گزارشی به نقل از فرستاده ویژه خود به امریکا، پس از تکرار اتهامات اخیر مقامات امریکایی درمورد دخالت ایران در انفجارهای بیروت و اطلاع سوریه از این امر، افزود: «امریکایی‌ها قصد دارند عاملان این جنایت را تنبیه کنند.»[۳۶] این تهدید چنان‌که رادیو کلن از روزنامه آلمانی فرانکفورتر روندشاو نقل می‌کند باعث شده تا بسیاری از ساکنان منطقه شیعه‌نشین بیروت - که مقر سازمان امل در آن واقع است - به داخل بیروت نقل‌مکان کنند.[۳۷] به گزارش خبرگزاری فرانسه از ژنو، این وضع نبیه بری رهبر سازمان امل را که برای شرکت در اجلاس صلح ژنو در سوئیس به سر می‌برد، واداشت تا در مصاحبه با تلویزیون سوئیس خواستار عقب‌نشینی تفنگ‌داران امریکایی از مواضع خود در حومه جنوبی بیروت شود.[۳۸] از سوی دیگر، گزارش‌ها نشان می‌دهد روند مذاکرات نشست آشتی ملی جناح‌های لبنانی در ژنو با وضعیت شکننده‌ای مواجه شده است. گزارش خبرگزاری فرانسه حاکی است شرکت‌کنندگان در این اجلاس امروز درمورد هویت لبنان به‌عنوان عضوی از جهان عرب به توافق رسیدند، اما درمورد موافقت‌نامه لبنان - اسرائیل گفت‌وگوها به جایی نرسید و در جریان آن یکی از شرکت‌کنندگان پیشنهاد کرد بحث دراین‌باره به بعد موکول شود. بر پایه یک گزارش، ریچارد فیربانکس فرستاده امریکایی به این اجلاس «یک رشته دیدارهایی خارج از کنفرانس با ولید جنبلاط، سلیمان فرنجیه و اعضاء جبهه لبنانی و نبیه بری رهبر جبنش امل انجام داد. در این ملاقات‌ها نماینده امریکا از رهبران جناح‌های درگیر لبنان که در ژنو گرد آمده‌اند، خواست از بررسی مسئله اختلاف‌برانگیز موافقت‌نامه خروج نیروها بین اسرائیل و دولت لبنان دست بردارند.»[۳۹] از سوی دیگر، روزنامه فرانسوی لوموند در شماره امروز خود مصاحبه خبرنگار این نشریه با حسین موسوی رهبر گروه انشعابی امل را درج کرد. موسوی در این گفت‌وگو اظهار کرد: «این کنفرانس نتیجه مثبتی به بار نخواهد آورد و حتی اگر چنین نتیجه‌ای داشته باشد، این ابداً شامل ما نمی‌شود زیرا مردم و ملت مسلمان لبنان در آن شرکت ندارند.» موسوی همچنین ضمن تکذیب دوباره دخالت وی در انفجارهای بیروت گفت: «پاریس و واشنگتن باید نیروهای خود را که دیگر برای مسلمانان لبنان قابل‌تحمل نیستند از لبنان فرابخوانند. این سوءقصدها نشان می‌دهند که جامعه مسلمان تصمیم به مقابله گرفته است.» وی همچنین با " فرهنگی و ایدئولوژیک" توصیف‌کردن نقش نیروهای سپاه پاسداران در بعلبک تأکید کرد: این نیروها پس از شکست رژیم بغداد در کنار ما در بیت‌المقدس خواهند بود. موسوی افزود: «وقتی عراق شکست خورد ما سوپراتانداردهای فرانسوی را به دست آورده و آنها را به‌عنوان هدیه‌ای ازسوی میتران به ملت مسلمان تلقی خواهیم کرد. همان‌طوری‌که مردم ایران اف14هایی را که امریکا به شاه داده بود به دست آوردند.» رهبر شاخه انشعابی امل خاطرنشان کرد: «ما حزب‌الله هستیم. این یک حزب جهانی است که جهان را متحد خواهد کرد حتی مستضعفین امریکا و فرانسه نیز به آن تعلق دارند.»[۴۰]
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1362/08/11
- ↑ سند شماره 288/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 9/8/1362 تا 14/8/1362، صص 43 - 39.
- ↑ سند شماره 6437/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4 (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 11/8/1362، نوار شماره 12976)، داود رنجبر، صص 6 - ١.
- ↑ سند شماره ١٣١/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، گزارش راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، داود رنجبر، صص 101 و 102.
- ↑ همان، ص102؛ و- سند شماره 288/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 42 و 43.
- ↑ سند شماره 342005 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشکر28 کردستان (رکن٣) به فرماندهی قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب (رکن٣)، 11/8/1362، ص1؛ و- سند شماره 366591 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا به فرماندهی ژاجا (رکن٣ - مرکز فرماندهی)، 11/8/1362، ص3؛ و- سند شماره 359141 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا (رکن٣) به فرماندهی ژاجا (رکن٣ - مرکز فرماندهی)، ١١/8/1362.
- ↑ سند شماره 291076 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی خوزستان به استانداری خوزستان، 11/8/1362؛ و- سند شماره 291074 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی خوزستان به استانداری خوزستان، 11/8/1362؛ و- سند شماره 366032 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرمانداری آبادان به استانداری خوزستان دفتر سیاسی - انتظامی، 11/8/1362؛ و- سند شماره 290722 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرمانداری خرمشهر به دفتر سیاسی - انتظامی استانداری خوزستان، 11/8/1362.
- ↑ سند شماره 359141 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین؛ و- سند شماره 400635 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (منطقه١١) به فرماندهی کل طرح و عملیات سپاه پاسداران، 11/8/1362؛ و- سند شماره 230028 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بولتن سیاسی - اطلاعاتی وزارت کشور، 2/9/1362، ص٢٤.
- ↑ سند شماره 359141 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین؛ و- سند شماره 352117 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی اطلاعات سلماس به فرماندهی و اطلاعات منطقه11، 11/8/1362.
- ↑ سند شماره 288/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 9/8/1362 تا 14/8/1362، صص 43 - 39.
- ↑ سند شماره 45020 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی منطقه١١ (قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)) به فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 11/8/1362؛ و- سند شماره 317114 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی بوکان به فرماندهی و طرح عملیات - اطلاعات، 12/8/1362.
- ↑ سند شماره 359141 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.
- ↑ سند شماره 364461 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صائین‌قلعه (طرح و عملیات) به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منطقه١١ (طرح و برنامه عملیات)، 11/8/1362.
- ↑ سند شماره 359177 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا به فرماندهی ژاجا (رکن٣ - مرکز فرماندهی)، 13/8/1362.
- ↑ سند شماره 352112 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات نقده به اطلاعات منطقه١١، 11/8/1362؛ و- سند شماره 352113 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه پاسداران پیرانشهر (اطلاعات) به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (اطلاعات)، 11/8/1362.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 12/8/1362، ص16.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 12/8/1362، ص16.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 12/8/1362، ص15.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 229، 13/8/1362، صص 6 و 7، پاریس - خبرگزاری فرانسه، 12/8/1362.
- ↑ همان، صص 12 و 13، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 12/8/1362، به نقل از روزنامه فرانسوی لوماتن.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 12/8/1362، ص7، رادیو بی‌بی‌سی، 11/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 2/8/1362، ص2، لندن - خبرگزاری فرانسه، 11/8/1362.
- ↑ همان، ص2، منامه - خبرگزاری آلمان‌غربی، 11/8/1362.
- ↑ همان، ص3، لندن - خبرگزاری کویت، 11/8/1362.
- ↑ همان، صص 14 و 15، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 11/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 230، 14/8/1362، صص 7 و 8، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 13/8/1362، به نقل از روزنامه لیبراسیون.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 2/8/1362، صص 41 و 42، رادیو صوت‌الجماهیر، 11/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 12/8/1362، صص 5 و 6، رادیو کویت، 11/6/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 2/8/1362، صص 2 و 3، دوحه - خبرگزاری رویتر، 11/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 12/8/1362، ص6، رادیو امریکا، 11/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 2/8/1362، صص 7 - 5، دوحه - خبرگزاری آسوشیتدپرس، 11/8/1362.
- ↑ اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی وزارت ارشاد اسلامی، نشریه بررسی مطبوعات جهان، شماره 424، 13/9/1362، ص5، روزنامه العرب (چاپ قطر)، 12/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 2/8/1362، صص 7 و 8، کویت - خبرگزاری کویت، 11/8/1362.
- ↑ همان، ص36، رادیو آزاد، 11/8/1362، به نقل از خبرگزاری رویتر.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 12/8/1362، ص9، رادیو اسرائیل، 11/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 228، 2/8/1362، ص22، بیروت - خبرگزاری آسوشیتدپرس، 11/8/1362.
- ↑ همان، صص 34 و 35، رادیو ایران، 11/8/1362، به نقل از روزنامه فرانسوی فرانسوار.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 230، 14/8/1362، ص25، رادیو کلن، 13/8/1362، به نقل از روزنامه آلمانی فرانکفورتر روندشاو.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 229، 13/8/1362، ص26، ژنو - خبرگزاری فرانسه، 12/8/1362.
- ↑ سند شماره 288/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 9/8/1362 تا 14/8/1362، صص 43 - 39.
- ↑ اداره‌کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی وزارت ارشاد اسلامی، نشریه بررسی مطبوعات جهان، شماره 419، 6/9/1362، صص 14 - 12، روزنامه لوموند، 12/8/1362.