1362.08.28
| روزشمار جنگ سال 1362 1362.08.28 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | بیست و هشت آبان |
| تاریخ شمسی | 1362.08.28 |
| تاریخ میلادی | 19 نوامبر 1983 |
| تاریخ قمری | 13 صفر 1404 |
گزارش- 573
از بامداد امروز و در ساعات باقیمانده تا شروع مرحله چهارم عملیات والفجر٤، یگان‌های شرکت‌کننده در عملیات بر شدت فعالیت‌های خود افزوده و برای رفع کمبودها، انجام هماهنگی‌های لازم و آماده‌سازی مقدمات اجرای عملیات در تلاش بودند. در عقبه‌های منطقه عملیاتی نیز آمدوشد جریان داشت. هم‌زمان با فعالیت یگان‌ها، فرماندهان قرارگاه خاتم و قرارگاه مقدم حمزه نیز برای کنترل و بررسی آخرین اقدامات برخی یگان‌ها به مقر فرماندهی آنها رفتند. سیدرحیم صفوی و محمد باقری با حضور در مقر فرماندهی لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) در غیاب فرماندهی و جانشین لشکر که درحال سرکشی به واحدهای مختلف لشکر بودند، با یکی از مسئولان اطلاعاتی و عملیاتی این یگان درباره آخرین وضعیت آمادگی نیروها گفت‌وگو کردند. عضو واحد اطلاعات - عملیات لشکر27حضرت رسول(ص) ضمن بیان توضیحاتی درباره وضعیت لشکر و چگونگی طرح‌ریزی حرکت و عبور نیروها از خط به‌سمت هدف گفت: کلیه نیروها بجز یک گردان پای کار هستند و در یکی از محورها دشمن دید دارد، ولی چاره‌ای نیست و به بچه‌ها گفته شده با احتیاط و با توکل به خدا بدون درگیری از کمین‌های دشمن عبور کنند. بااین‌حال اگر دشمن آنها را دید و درگیر شد، با قدرت درگیر شوند و عبور کنند. وی در ادامه افزود: ان‌شاءالله ارتفاع 1904 را تا 80 درصد تأمین می‌کنیم، ولی به تصرف ارتفاع 1900 و الحاق با لشکر٥ نصر (در جناح چپ) اطمینانی نیست. سیدرحیم صفوی و محمد باقری در ادامه به مقر فرماندهی لشکر٥ نصر و قرارگاه تاکتیکی حمزه رفتند. عزیز جعفری فرمانده قرارگاه مقدم حمزه نیز به مقر تاکتیکی لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) رفت و با ولی‌الله چراغچی معاون طرح و عملیات لشکر5 نصر، درباره طرح مانور کلی یگان و همچنین مأموریت گردان‌ها و احتمال الحاق با جناح چپ (لشکر٥ نصر) گفت‌وگو کرد.[۱] ساعاتی قبل از شروع عملیات، سیدرحیم صفوی و سرهنگ موسوی قویدل درباره چگونگی اقدام قرارگاه تاکتیکی حمزه١ (لشکر١٤ امام حسین(ع) و تیپ٢ لشکر21 حمزه) به جمع‌بندی رسیدند؛ طبق طرح قرار بود این قرارگاه تاکتیکی در شرق ارتفاع سنگ معدن (1830) وارد عمل شود و ضمن درگیرکردن دشمن یک ارتفاع از سنگ معدن را به تصرف درآورد، ولی به‌علت آنکه ارتش نتوانست نیروهای لشکر١٤ امام حسین(ع) را از خط پدافندی محور چوارتا و بادانه آزاد کند، این مأموریت به تیپ٢ لشکر٢١ حمزه واگذار شد. البته باتوجه‌به کمبود توان (یک گردان منها) از آنان خواسته شد عملیات استقراری انجام ندهند و فقط در حد تظاهر به تک و عملیات ایذائی اقدام کنند.[۲] در همین حال و در ساعات باقیمانده تا شروع عملیات، احمد عزیزی قائم‌مقام وزیر امور خارجه، به قرارگاه فرماندهی آمد و سیدرحیم صفوی کلیاتی از اجرای عملیات در سه مرحله قبلی و اهداف درنظر گرفته‌شده برای مرحله چهارم را برای وی شرح داد.*[۳]
گزارش- 574
هم‌زمان با تغییر و تحولات جبهه خودی در منطقه عملیاتی والفجر4 و تصمیم‌گیری درباره نحوه طراحی مانور، جابه‌جایی و تقویت نیروها و... ، در جبهه دشمن نیز تغییراتی درزمینه تقویت نیرو، ایجاد استحکامات و... رخ داد. به نوشته راوی قرارگاه خاتم، دشمن در فراغت چندروزه ناشی‌از فاصله میان اجرای مرحله سوم و چهارم عملیات، تا حدی خود را در منطقه بازیافته است و واحدهای آسیب‌دیده را از منطقه خارج و برای بازسازی به منطقه غرب سیدصادق انتقال داده است و نیروهای جدیدی را وارد منطقه کرده است؛ ازجمله به تیپ39 از لشکر7 و تیپ710 دستور داده است به‌سمت منطقه عملیاتی والفجر4 حرکت کنند. عراق همچنین در این مدت سازماندهی جدیدی را در منطقه عملیاتی اعمال و منطقه را بین سه لشکر تقسیم کرده است؛ براین‌اساس به لشکر32 که حفاظت از سلیمانیه را برعهده داشت، مأموریت پدافند محور چوارتا را نیز واگذار کرده است. پدافند غرب کانی‌مانگا از بادانه تا نالپاریز را هم برعهده لشکر7 گذاشته و لشکر4 را نیز عهده‌دار پدافند نالپاریز تا سورن و بانی‌بنوک کرده است. همچنین گزارش واحد اطلاعات قرارگاه خاتم حاکی است نحوه آرایش تیپ‌های عراقی در مناطق عملیاتی بدین شرح می‌باشد: در شرق چوارتا، تیپ‌های 504، 601 و 105 پیاده به اضافه یک گردان کماندویی. در دره میانه، تیپ‌های 36، 95 و 502 پیاده. در ارتفاعات 1904 و 1900، یک گردان از تیپ96، یک گردان از تیپ66 نیروی مخصوص و یک گردان از تیپ68 نیروی مخصوص به‌اضافه یک گردان کماندویی. در تنگه روکان و سنگ معدن تیپ29 پیاده از لشکر4. در ارتفاعات زله، سنگ معدن و کله‌قندی، تیپ49 از لشکر11 و 2 گردان کماندویی. در ارتفاعات سورن، تیپ424 پیاده و تیپ428. در توتمان تیپ96 پیاده. در منطقه بانی‌بنوک تا سیدصادق، تیپ702 پیاده، تیپ116 و 4 گردان کماندویی و 2 گردان تانک. علاوه‌بر یگان‌های نامبرده 7 تیپ ازجمله تیپ‌های 422، 403 گارد ریاست‌جمهوری، تیپ704 و تیپ705 پیاده و یک تیپ زرهی نیز یگان‌های دراختیار منطقه بودند.[۴]
گزارش- 575
برای اجرای مرحله چهارم عملیات والفجر4، بخشی از نیروهای لشکر27 حضرت رسول(ص) که مأموریت تصرف دو ارتفاع 1900 و 1904 و یال‌های غربی این دو ارتفاع، همچنین دو یال غربی شاخ تارچر (1680 و 1740) را بر عهده دارند در پشت خاکریز کانی‌شایان - قزلجه مستقر شدند و یک گردان نیز که قرار است از غرب کانی‌مانگا به این ارتفاع حمله کند در پشت تپه‌های داخلی و شیارها استقرار یافتند. نیروهای لشکر5 نصر نیز که تصرف شرق ارتفاع 1904 و 1900 و ارتفاع روکان و بخش غرب ارتفاع سنگ معدن (1800 و 1830) را برعهده دارند در دو منطقه پشت خاکریز کانی‌شایان و یال سیدمصطفی در منطقه پنجوین مستقر شدند. در غرب کانی‌مانگا، نیروهای قرارگاه مقدم حمزه3 (لشکر17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) و تیپ2 لشکر28 کردستان) که مأمور تصرف تپه‌های غرب جاده نالپاریز - چوارتا و همچنین پیشروی در این جاده از جنوب دره میانه تا کلز می‌باشند به‌علت آنکه پیشروی آنها از پشت خاکریزهای موجود آغاز می‌شود، همان‌جا مستقر و منتظر دستور حمله ماندند. در ساعت21:30 عزیز جعفری دستور حمله را صادر کرد و نیروها دقایقی بعد با دشمن درگیر شدند. بخشی از نیروهای لشکر27 حضرت رسول(ص) که در پشت خاکریز کانی‌شایان مستقر بودند، به‌علت کشف تک توسط دشمن زودتر از سایر محورها درگیری را شروع کردند. نیروهای قرارگاه تاکتیکی حمزه4 (لشکر5 نصر و تیپ1 لشکر28 کردستان) نیز هم‌زمان با این نیروها درگیری را آغاز کردند. این نیروها به‌دلیل لورفتن سمت حمله‌شان نتوانستند از کمین‌ها عبور کرده و درگیری را از عمق مواضع دشمن شروع کنند. پس از آغاز درگیری در این محور، نیروهای سایر محورها نیز با تأخیر 30 تا 45 دقیقه‌ای درگیری خود را آغاز کردند؛ علت این تأخیر وجود استحکامات و میادین مین بود که می‌باید توسط نیروهای تخریب از سر راه برداشته می‌شد تا امکان پیشروی نیروهای تک‌ور فراهم گردد. اولین خبر موفقیت از منطقه غرب شاخ تارچر به قرارگاه رسید. طبق این خبر نیروهای مشترک لشکر27 حضرت رسول(ص) و یک گردان از تیپ3 لشکر28 کردستان توانستند غرب شاخ تارچر (1680 و 1740) را به تصرف درآورند، البته الحاق نیروها از دو سمت در این محور برقرار نشده بود. تا آخرین ساعات امروز (ساعت 24)، علاوه‌بر موفقیت نسبی لشکر27حضرت رسول(ص) در تصرف بخش‌های زیادی از شاخ تارچر، نیروهای عمل‌کننده لشکر5 نصر نیز توانستند به ارتفاع 1830 (قله اصلی سنگ معدن) نزدیک شوند و در تلاش برای تصرف این قله بودند. در محور غرب کانی‌مانگا نیز نیروهای قرارگاه تاکتیکی حمزه3 تا غرب ارتفاع کلُز پیشروی کردند، ولی در شرق ارتفاع کانی‌مانگا و ارتفاع 1900 نیروهای قرارگاه تاکتیکی حمزه4 (لشکر5 نصر و تیپ1 لشکر28 کردستان) به موفقیتی دست نیافتند.[۵] براساس گزارش واحد شنود تیپ نبی‌اکرم(ص) از مکالمات کشف‌شده دشمن، در عملیات امروز یک انبار موشکی دشمن در محور عملیاتی مریوان هدف حمله قرار گرفت و تمام موشک‌های موجود در آن منفجر شدند. علاوه‌برآن 25 دستگاه خودروی نظامی نیز که در محوطه نزدیک انبار توقف کرده بودند منهدم گشت. از مکان دقیق حادثه و علت انفجار اطلاعاتی ارائه نشده است.[۶]
گزارش- 576
ارتش عراق امروز نیز با اجرای آتش خمپاره‌اندازها و توپخانه‌های دوربرد، شهرهای آبادان و خرمشهر و حومه آنها را هدف قرار داد. براثر حملات آتشباری دشمن در آبادان به ٢ منزل مسکونی و اسکله 14 خسارت‌هایی وارد شد. در خرمشهر نیز در ساعات مختلف محوطه گمرک، خیابان امام خمینی، خیابان طالقانی، میدان ولی‌عصر، چهل‌متری، راه‌آهن و همچنین منطقه شلمچه، پل‌نو، گمرک، دیری‌فارم و پاسگاه زید هدف گلوله‌های توپ و خمپاره قرار گرفت و طی آن ١ تن از افراد خودی شهید شد و ١٦ تن زخمی شدند.[۷]
گزارش- 577
برخورد یک خودرو به مین در محور سردشت - مهاباد، تسلیم‌شدن 7 تن از افراد وابسته به گروه‌های مسلح ضدانقلاب و تجمع افراد این گروه‌ها در شمال‌شرقی سقز ازجمله رویدادهای امروز مناطق کردنشین غرب کشور است. در محور سردشت به مهاباد نیز یک دستگاه خودروی تویوتا براثر برخورد با مینی که افراد مسلح غیرقانونی کار گذاشته بودند، خسارت دید. این حادثه تلفات جانی در بر نداشت.[۸] از سوی دیگر در ادامه روند تسلیم‌شدن افراد گروه‌های مسلح ضدانقلاب به نیروهای خودی امروز نیز ٥ تن از افراد حزب دمکرات کردستان ایران و ٢ نفر از اعضای سازمان کومه‌له، در سلماس، میاندوآب، تموغه (غرب سقز)، خورخواه (جنوب‌شرقی سقز)، کامیاران و گاوآهنتو (جنوب‌غربی دیواندره) خود را به نیروهای سپاه و ژاندارمری تسلیم و درخواست امان‌نامه کردند. این افراد ٤ قبضه تفنگ و فشنگ‌های مربوطه، ٢ قبضه کلت و ٢ عدد نارنجک خود را نیز تحویل دادند.[۹] در همین حال، شهربانی سقز اعلام کرد یکی از مراکز اصلی تجمع عناصر حزب دمکرات کردستان و سازمان کومه‌له در روستاهای کانی‌سفید علیا، کانی‌سفید سفلی، دره پنبه‌دان و روستای الیار (علیار) می‌باشد. این گزارش حاکی است روستاهای مذکور در شمال‌شرقی سقز واقع شده‌اند و به‌علت دوربودن از محورهای اصلی مواصلاتی و درنتیجه عدم دسترسی کامل نیروهای خودی، برای گروه‌های مسلح غیرقانونی دارای امنیت نسبی است.[۱۰]
گزارش- 578
آیت‌الله مهدوی کنی رئیس ستاد پشتیبانی از مناطق آسیب‌دیده در جنگ به‌همراه حجت‌الاسلام فضل‌الله محلاتی نماینده امام در سپاه پاسداران، با امام خمینی رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، دیدار کرده و از عملکرد این ستاد به ایشان گزارش داد. آیت‌الله مهدوی کنی در پایان این دیدار در گفت‌وگویی اظهار داشت: «ما پس از فرمان و دستور امام، ستاد کمک‌رسانی به مناطق آسیب‌دیده از بمباران‌های عراق را مرکب از 5 نفر تشکیل دادیم. این ستاد دارای کمیته‌های تدارکات جهت تهیه وسایل و امکانات، کمیته اسکان موقت، کمیته روحانیت، کمیته آموزش مربی و گروه نجات است که هرکدام از این کمیته‌ها به تناسب، وظایف خود را انجام می‌دهند.» وی پس از معرفی وظایف کمیته‌ها با اشاره به وجود بسیاری از امکانات در گوشه‌وکنار مملکت، اعلام کرد: «این ستاد جهت کشف امکانات موجود و همچنین هماهنگی و پشتیبانی سازمان‌های ذی‌ربط موفق بوده است.» آیت‌الله مهدوی‌کنی با اشاره به فعالیت‌های انجام‌شده ازجمله تهیه بیش از 100 کانتینر و کمپ برای اسکان موقت در دزفول، درمورد مشکلات موجود در مریوان و بانه گفت: «باید اعتراف کنیم آن‌طورکه باید، به مردم مریوان و بانه رسیدگی نشده است و دلیلش مشکلات فراوان ازجمله جمعیت زیاد این مناطق و عدم تمایل مردم آنجا به سفر به شهرهای دور است.» وی ضمن بیان این مطلب که هیچ تفاوتی بین نقاط مختلف مملکت قائل نیستیم، از مردم مریوان و بانه عذرخواهی و خاطرنشان کرد: در همه شهرهای آسیب‌پذیر، ستادی مرکب از امام‌جمعه، فرماندار و یک نماینده از ستاد مرکزی تشکیل داده‌ایم.[۱۱]
گزارش- 579
امام خمینی در تبیین شرایط داوطلب شدن برای نمایندگی مجلس تأکید کردند داشتن سواد فقهی یا سواد روز کافی نیست و داوطلبان لازم است در مسائل سیاسی و اقتصادی از بینش صحیح برخوردار باشند. به گزارش روزنامه کیهان، آیت‌الله مهدوی کنی دبیر جامعه روحانیت مبارز تهران در پایان دیدار امروز خود با رهبر انقلاب و ضمن اشاره به مطرح‌شدن مسئله انتخابات در این ملاقات گفت: «در انتخابات همان‌گونه که امام فرمودند جامعه روحانیت مبارز تهران و همچنین مدرسین قم، ائمه جمعه و علمای شهرستان‌ها باهم کار و افراد اصلح را معرفی کنند.» آیت‌الله مهدوی کنی درباره دیدگاه امام خمینی درخصوص شرایط کاندیداها افزود: «امام صریحاً فرمودند تنها سواد چه فقهی یا سواد روز کافی نیست. نماینده علاوه‌بر تقوا و علم مورد نیاز باید یک بینش سیاسی- اجتماعی داشته باشد. در مسائل سیاسی، اقتصادی بینش صحیح داشته باشد. اطلاعات داشته باشد که بتواند در قانون‌گذاری باتوجه‌به این بینش صحیح خود اظهارنظر بکند.» وی یادآور شد: «مسئله‌ای که امام نیز بر روی آن تأکید فرمودند مسئله برخوردهای تبلیغاتی انتخابات است و آن این است که انتخابات برای آنها که صلاحیت انتخاب‌شدن را دارند طبق مقررات آزاد است و نباید برخوردهای تند بشود. برخوردها باید برخوردهای اسلامی باشد و من هم به‌عنوان [دبیر] جامعه روحانیت همیشه گفته‌ام و تأکید می‌کنم که باید تمام نهادها و ارگان‌هایی که درجهت اجرای انتخابات کار می‌کنند یا خود مردم که تبلیغات می‌کنند تبلیغاتشان در جهت درست و صحیح باشد و در محیطی آزاد و آرام کاندیداها به میدان مبارزه بیایند و مردم آنچه که بهتر است انتخاب کنند.»[۱۲]
گزارش- 580
معاون بین‌الملل وزارت امور خارجه سکوت محافل سیاسی جهان در مقابل حملات عراق علیه مناطق مسکونی و استفاده این رژیم از سلاح‌های شیمیایی در جنگ را سبب تشویق حکام بغداد به تکرار این اقدامات در آینده دانست. حسین کاظم‌پور اردبیلی در گفت‌وگو با خبرگزاری جمهوری اسلامی «ضمن محکوم‌کردن عکس‌العمل‌های سست و توأم با رضایت محافل سیاسی جهان نسبت به جنایات جنگی حکام بغداد در استفاده از بمب‌های شیمیایی، بمباران مناطق مسکونی و حمله موشکی به شهرهای ایران گفت این واکنش، بعثیون بغداد را به ادامه این اقدامات و انجام جنایت جنگی بزرگ‌تر تشویق خواهد کرد.» کاظم‌پور اردبیلی سپس افزود: «یادداشت اخیر صدام به سازمان ملل مبنی‌بر قانونی خواندن حملات خود به مناطق مسکونی ایران و عکس‌العمل سست محافل سیاسی جهان نسبت به آن، رضایت تلویحی این محافل و اعلام دشمنی آنان با مردم مسلمان و انقلابی کشور ما تلقی می‌شود.» وی ضمن انتقاد از سازمان ملل به‌علت پیگیری‌نکردن گزارش هیئت فنی این سازمان درمورد تخریب شهرهای ایران گفت: «سازمان ملل به‌دلیل وجود اشاراتی به جنایات جنگی رژیم عراق در این گزارش از پیگیری آن جلوگیری کرد.» معاون بین‌الملل وزارت امور خارجه در مورد سابقه استفاده رژیم عراق از سلاح‌های شیمیایی علیه مناطق مسکونی ایران یادآور شد: «مواد شیمیایی مسموم‌کننده سه سال پیش، نخستین‌بار علیه مردم غیرنظامی شهر قهرمان‌پرور هویزه توسط رژیم صدام به کار رفت که تاکنون به‌طور پراکنده ادامه داشته، ولی از چند ماه پیش باتوجه‌به نتایج ارزنده عملیات‌های پیروزمندانه والفجر شدت یافت؛ به‌طوری‌که در مرداد امسال در عملیات والفجر2 در منطقه پیرانشهر هفت بمب شیمیایی با ترکیبات موستارت و ارسنیک تلفات و ضایعاتی را متوجه مردم مسلمان این منطقه کرد.» وی درباره به‌کارگیری این سلاح در عملیات‌های والفجر2 و 4 با اشاره به گزارش‌های مستند گفت: «در جریان این عملیات‌ها تنها از مناطق حاجی عمران، تمرچین، روستاهای باینجان و بین‌دره از توابع شهرستان بانه، 177 تن از مجروحین مواد شیمیایی به بیمارستان‌های 532 ارومیه، لقمان‌الدوله ادهم، طرفه و سایر مراکز درمانی انتقال یافته‌اند که از این تعداد 11 تن به‌علت شدت جراحات به شهادت رسیده‌اند.» معاون بین‌الملل وزارت امور خارجه همچنین خاطرنشان کرد: «به گزارش واصله از مراکز درمانی، مجروحین مواد شیمیایی غالباً دچار عوارضی ازقبیل مسمومیت، تهوع، سرگیجه، تاول و... هستند.» وی تأکید کرد: «چندی پیش عده‌ای از مردم منطقه خرمشهر و اروندرود نیز براثر مجاورت با انفجارهای شیمیایی رژیم عراق دچار ضایعات جسمی مشابهی شدند که تعدادی از آنان بینایی خود را به‌کلی از دست دادند.» کاظم‌پور اردبیلی درمورد نشانه‌های وقوع انفجار بمب‌های شیمیایی گفت: «به‌هنگام انفجار بمب‌های حاوی مواد شیمیایی، غالباً ستون عظیمی از دود سفیدرنگی همراه با گرد زردرنگی برای چندین دقیقه منطقه وسیعی در اطراف محل انفجار را دربرمی‌گیرد. جنایات اخیر صدام در استعمال سلاح‌های شیمیایی غالباً ازطریق بمباران هوایی و یا انفجار گلوله توپ و راکت صورت می‌گیرد.» وی افزود: «در میان غنایم به‌دست‌آمده در جریان پیروزی‌های اخیر رزمندگان اسلام، مقادیری تجهیزات شیمیایی نیز به دست آمده است که درصورت لزوم به مقامات ذی‌صلاح بین‌المللی ارائه خواهد شد.» این مسئول وزارت امور خارجه همچنین درباره عملکرد رسانه‌های گروهی جهان در انتشار اخبار مربوط به اعمال رژیم عراق اظهار کرد: «تنها برخی از خبرگزاری‌ها با ذکر مختصری از این جنایات به‌سادگی از کنار آن گذشتند و از انعکاس وسعت جنایت خودداری کردند.» خبرگزاری جمهوری اسلامی در پایان این گزارش یادآور شد: «طبق پروتکل 27 ژوئن 1925 استعمال کلیه مواد میکروبی، سمی و خفه‌کننده منع گردیده است و کنفرانس‌های کمیته خلع سلاح کشورهای مختلف جهان بارها استعمال این سلاح‌ها را محکوم کرده‌اند.»[۱۳]
گزارش- 581
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد برنامه سازماندهی نیروهای شرکت‌کننده در طرح لبیک یا خمینی را درقالب طرح آمادگی مانور آزادی قدس به اجرا درمی‌آورد. به نوشته روزنامه کیهان ستاد مرکزی سپاه پاسداران در اطلاعیه‌ای با اشاره به استقبال بی‌نظیر آحاد مردم از طرح لبیک یا خمینی در سراسر کشور، از نیروهای شرکت‌کننده در این طرح خواست به‌منظور آمادگی جهت اجرای مراحل اصلی مانور آزادی قدس- که در آینده نزدیک صورت می‌گیرد- روز جمعه 4 آذرماه به مراکز تعیین‌شده مراجعه کنند. براساس این اطلاعیه، برنامه آمادگی مانور آزادی قدس پس از فراخوانی نیروها شامل «سازماندهی، تجهیز و توجیه مراحل مانور» خواهد بود.[۱۴] روزنامه کیهان همچنین گزارش داد امروز گروه کثیری از رزمندگان بسیج سپاه پاسداران که قبلاً نیز در جبهه‌های نبرد حضور یافته بودند در مراسم ویژه‌ای از محل سفارت سابق امریکا در تهران عازم جبهه‌های غرب کشور شدند. قرار است جمع دیگری از رزمندگان بسیج سپاه نیز بعدازظهر فردا عازم جبهه‌ها شوند.[۱۵]
گزارش- 582
درپی اعلام برگزاری گردهمایی بین‌المللی پزشکی تهران به‌منظور بررسی جنبه‌های گوناگون ضایعات جسمی جنگ و ارائه خدمات بهتر به مجروحان جنگی روزنامه جمهوری اسلامی امروز به نقل از دو تن از روان‌پزشکان اعلام کرد: «ضایعات روانی ناشی‌از جنگ تحمیلی بر رزمندگان اسلام ناچیز است.» این روزنامه همچنین اضافه کرد: «وجود یک پایگاه عمیق عقیدتی در میان رزمندگان اسلام سبب شده است که بیماری‌های روانی معمول که طبعاً در طول جنگ تحمیلی به‌علت مساعدبودن عوامل رشد، باید افزایش داشته باشد، بسیار ناچیز بوده و اگر مواردی از بیماری روانی هم دیده شده است، جنگ در آن دخالت صددرصدی نداشته است.» بنا به این گزارش، دکتر احمد محیط دبیر جامعه انجمن روان‌پزشکی ایران و مدیر انستیتو روان‌پزشکی تهران و دکتر هاراطون داویدیان روان‌پزشک و استاد و رئیس گروه روان‌پزشکی دانشگاه تهران که با همکاری گروهی دیگر از روان‌پزشکان به تحقیق و پژوهش درباره بیماری‌های روانی ناشی‌از جنگ پرداخته‌اند، در مصاحبه با این روزنامه ضمن اشاره به ابعاد مختلف این تحقیق ازجمله میدان‌های رزم، مجروحان و مهاجران جنگ و موج‌های ناشی‌از انفجار، اعلام کردند بیماری‌های روانی ناشی‌از جنگ در مقایسه با سایر جنگ‌ها ناچیز بوده است. این پژوهشگران افزودند: اما یک دسته از بیماران که ما با آنها برخورد داشتیم و درباره وضعیتشان گزارش‌هایی تهیه شده، ممکن است براثر خستگی و اضطراب‌های ناشی‌از زمان حمله و آگاهی از پیروزی دچار اختلالات روحی شده باشند. بااین‌حال گروه‌های پزشکی - تحقیقی که از روزهای نخستین جنگ تحمیلی در تمامی مناطق حضور داشته‌اند به درمان این بیماران پرداخته و آنها سلامت خود را بازیافته و به ادامه نبرد پرداخته‌اند. دکتر محیط درباره آثار روانی جنگ بر روی خانواده شهدا و مهاجران و مجروحان نیز گفت: «این قسم از بیماری‌ها اگرچه ناشی‌از جنگ هستند، ولی تفاوتی اصولی درزمینه بروز بیماری با بیماری‌های رزمندگان درحال جنگ دارند. این‌گونه بیماری‌ها به‌علت عوارضی جنبی به‌وجود می‌آید که در تقسیم‌بندی روان‌پزشکی استرس گفته می‌شود. استرس ناشی‌از، ازدست‌دادن عزیزان و به‌وجود آمدن خلاءهای گوناگون روحی و... .» وی ضمن اشاره به همکاری انجام‌گرفته با بنیاد شهید دراین‌مورد افزود: «درمجموع نتایجی که به آنها رسیدیم تفاوتی چندان با بررسی‌های انجام‌شده درمورد رزمندگان نداشت زیرا آنها که عوارض جنبی این جنگ تحمیلی ازجمله ضررهای اقتصادی - جانی و آواره‌شدن از خانه و کاشانه دامنگیرشان شده است هم باتوجه‌به وجود یک عقیده پاک و سالم اسلامی عوارض روانی در میانشان دیده نشده است.» دبیر جامعه انجمن روان‌پزشکی ایران در پایان نتیجه گرفت: «باوجودی که به دلایل سیاسی نتایج بررسی‌های بیماری‌های روانی ناشی‌از جنگ در سایر کشورها انتشار نیافته است تا بتوان مقایسه آماری دقیقی دراین‌مورد انجام داد، ولی دلایل و اسنادی که ازنظر علمی در دست است، این واقعیت را مسلم می‌کند که ضایعات روانی ناشی‌از جنگ در جنگ تحمیلی عراق با ایران به‌علت وجود ویژگی خاصی بسیار ناچیز و کم است و اگر هم بیماری‌ای وجود داشته باشد درمان آن امکان‌پذیر [بوده] و مواجه با مشکلی نیست.»[۱۶]
گزارش- 583
امروز مقامات لیبی، امارات عربی متحده، کویت و آرژانتین به اعلام موضع درباره حل‌وفصل جنگ ایران و عراق پرداختند. سرهنگ معمر قذافی رهبر لیبی، در بیانیه‌ای با تأکید بر لزوم پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق افزود: «دو کشور بایستی سلاح‌های خود را علیه دشمنان صلیبی اسلام به کار اندازند.» قذافی«در این بیانیه که آن را مستقیماً برای خبرگزاری فرانسه ارسال داشته ضمن دعوت ملت عرب به جنگ مقدس علیه دولت‌های غربی گفته است وظیفه ملت عرب و ملت‌های اسلامی و در رأس آنها ایران است که خود را آماده برای این جنگ مقدس نمایند.»[۱۷] شیخ خلیفه بن زائد ولیعهد امارات نیز خواستار تجدید کوشش‌های میانجیگرانه به‌منظور یافتن یک راه‌حل صلح‌آمیز برای خاتمه جنگ ایران و عراق شد. وی افزود: «این کوشش‌ها باید ازجانب کشورهای اسلامی، کشورهای غیرمتعهد و دولت‌های جهان سوم که روابط حسنه با ایران و عراق دارند، حمایت شود.»[۱۸] در همین حال و باوجود اعلام پایبندی ایران به مفاد قطعنامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل درمورد خودداری از حمله به اهداف غیرنظامی، رادیو ابوظبی در گزارشی گفت: شیخ سعد عبدالله ولیعهد و نخست‌وزیر کویت، «ابراز امیدواری کرد که ایران به قطعنامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل جهت برقراری آتش‌بس و عدم بمباران تأسیسات غیرنظامی در منطقه پاسخ مثبت دهد.»[۱۹] به گزارش خبرگزاری کویت از بوئنوس آیرس دانته کاپوتو وزیر امور خارجه جدید آرژانتین در مصاحبه با این خبرگزاری درباره جنگ ایران و عراق «دو کشوری که آرژانتین با آنها روابط دوستانه دارد» اعلام کرد: «دولت آینده کشور من از درخواست آتش‌بس حمایت می‌کند و از طرفین می‌خواهد برای اجتناب از مداخله قدرت‌های بیگانه در درگیری منطقه به یک حل‌وفصل صلح‌آمیز دست یابند.»[۲۰]
گزارش- 584
درحالی‌که خطر انسداد تنگه هرمز بیش از تهدید عراق به قطع صادرات نفت ایران، موجب نگرانی و تحرک کشورهای غربی و عرب حوزه خلیجفارس شده است، گزارشگر یک روزنامه امریکایی در بغداد نوشت عراق از توجه دگرباره جهانیان به جنگ خلیجفارس بهره‌برداری می‌کند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، رونالد هادل وزیر انرژی امریکا، در سومین مرحله سفر خود به چهار کشور تولیدکننده نفت حوزه خلیجفارس، پس از ورود به ریاض در مصاحبه‌ای گفت در ملاقات با مقامات کشورهای قطر، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و الجزایر ضمن بررسی وضعیت جهانی انرژی احتمالات مربوط به قطع صادرات نفت کشورهای حوزه خلیجفارس را درصورت بسته‌شدن تنگه هرمز مورد بررسی قرار داده یا خواهد داد. وی افزود: «امریکا و دولت‌های قطر و امارات متحده عربی توافق کرده‌اند برای جلوگیری از هرگونه خللی در صادرات نفت این‌گونه کشورها از تنگه هرمز همکاری کنند.» این گزارش همچنین حاکی است وزیر انرژی امریکا از نقش رهبران امارات و همچنین شورای همکاری خلیجفارس در کاهش تشنج در منطقه قدردانی کرد و گفت: «علی‌رغم اینکه بسته‌شدن تنگه هرمز تنها 5 تا 6 درصد بر کل واردات نفتی امریکا اثر خواهد گذاشت، اما این تهدید وضعیت آمادگی امریکا را برای دفاع از منافع متحدین واشنگتن (ژاپن، کشورهای اروپایی و بالاخره کشورهای عربی تولیدکننده نفت حوزه خلیجفارس) افزایش داده است.»[۲۱] از سوی دیگر، شیخ سعد عبدالله ولیعهد کویت، امروز در مصاحبه با روزنامه‌نگاران سعودی درمورد احتمال عملی‌شدن تهدید ایران به بستن تنگه هرمز گفت: «ما کلماتی را که لغت تهدید در بردارد می‌شنویم، ولی دشوار است که بگوییم چنین چیزی رخ خواهد داد.» وی افزود: «اگر چنین چیزی رخ داد، کشورهای منطقه جهت اخذ اقداماتی باید با همدیگر تفاهم و مشورت کنند.»[۲۲] امروز همچنین رادیو امریکا با اشاره به گزارش خبرنگار روزنامه نیویورک تایمز در بغداد گفت: «دیپلمات‌های کشورهای غربی و جهان سوم در بغداد پیش‌بینی می‌کنند که عراق سرانجام در جنگ علیه ایران هواپیماهای جدید ساخت فرانسه را به کار خواهد گرفت، اما احتمالاً آنها را برای ویران‌کردن پایانه نفتی ایران در جزیره خارک مورد استفاده قرار نخواهد داد.» گزارشگر نیویورک تایمز با اشاره به اینکه دیپلمات‌های مقیم بغداد معتقدند عراق جنگنده‌های سوپراتاندارد را در یک "پیکار روانی" به کار می‌گیرد، افزوده است: «به گفته یکی از دیپلمات‌های جهان سوم، این هواپیماها هم‌اینک یک هدف را تأمین کرده‌اند و آن جلب دگرباره توجه جهانیان به جنگ در خلیجفارس و موضع عراق در این جنگ است. نظر پاره‌ای از منابع ازجمله یک مقام عراقی بر آن است که تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد عراق یکی از عواملی بود که زمینه را برای صدور قطعنامه 540 شورای امنیت و توصیه تأمین گذر آبراه در خلیجفارس و آبراه‌های متصل به آن ازجمله شط‌العرب [اروندرود] که بصره را به خلیجفارس مربوط می‌سازد، هموار ساخت.»[۲۳]
گزارش- 585
ولیعهد امارات متحده عربی، همکاری نظامی شش کشور عضو شورای همکاری خلیجفارس را بخشی از راهبرد امنیت ملی اعراب دانست. شیخ خلیفه بن زائد آل نهیان ولیعهد امارات، ضمن ستایش از نیروهای مسلح عربستان سعودی، همکاری و هماهنگی در میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس را بخشی از راهبرد امارات دانست و گفت این راهبرد «به‌نوبه‌خود بخشی از استراتژی امنیت ملی اعراب به حساب می‌آید.» در همین زمینه، گزارش روزنامه انگلیسی تایمز درباره آموزش نظامی نیروهای مسلح امارات و آثار همکاری نظامی این کشور با دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس حاکی‌است: «اگرچه راه زیادی مانده است که این کشورها مانند ناتو نیرویی منسجم داشته باشند، اما معنای آن، این نیست که شش کشور مذکور درصورت لزوم می‌توانند به اقدام نظامی دست بزنند.» این روزنامه سپس اضافه کرد: «در چنین واقعه‌ای امارات متحده عربی با تجهیزات مدرن و نیروهای آموزش‌دیده می‌توانند نقش فعالی به‌عهده بگیرند.»[۲۴]
گزارش- 586
درحالی‌که بازتاب خبری - سیاسی حملات اخیر هواپیماهای اسرائیلی و فرانسوی به منطقه بعلبک لبنان همچنان ادامه دارد، سوریه بار دیگر ضمن هشدار درباره حمله احتمالی امریکا و رژیم صهیونیستی به این کشور از آمادگی سوریه برای مقابله با این اقدام خبر داد. رادیو دولتی قطر امروز با اشاره به حملات هوایی اخیر رژیم اشغالگر قدس و فرانسه به بعلبک در دره بقاع گفت: «مشهورترین مطبوعات امریکایی معتقدند که حملات هوایی اخیر اسرائیلی و فرانسوی علیه مواضع جنبش ملی لبنان فشارهای بیشتری بر کاخ سفید آورده که حملات امریکایی مشابهی انجام گیرد.» همچنین به گزارش رادیو امریکا، روزنامه واشنگتن پست در گزارشی به نقل از شارل هرنو وزیر دفاع فرانسه، اعلام کرد: «امکان دارد اقدامات پیشگیرانه دیگری نیز صورت گیرد.» وی افزود: «فرماندهان نظامی فرانسه اطلاعاتی به دست آورده بودند که حمله‌های تروریستی دیگری نیز علیه واحدهای فرانسوی در لبنان طرح‌ریزی می‌شود.» به نوشته واشنگتن پست، «گزارش‌های تازه اطلاعاتی نشان می‌دهد که امکان دارد درحدود یک‌صد سرباز انگلیسی که در نیروی چندملیتی عضویت دارند، هدف بعدی تروریست‌ها باشند.» این روزنامه یادآور شد: «این دومین‌باری بود که هواپیماهای سوپراتاندارد به بمباران هدف‌های نظامی در لبنان می‌پرداختند. در سپتامبر گذشته، هواپیماها مواضعی را در منطقه تحت کنترل سوریه در شرق لبنان بمباران کردند. این‌بار هدف حمله‌های هوایی ظاهراً پادگان شیخ عبدالله بود که از سپتامبر در اشغال شبه‌نظامیان امل اسلامی به فرماندهی حسین موسوی بوده است.» رادیو امریکا همچنین با اشاره به مطلب روزنامه نیویورک تایمز اعلام کرد: «امریکائیان تنها نیرویی در لبنان هستند که هنوز هجوم‌های انتحاری را تلافی نکرده‌اند.» به گزارش این رادیو، روزنامه وال استریت ژورنال نیز نوشته است: «حمله‌ها بر میزان تشنج در نواحی جنوبی بیروت و جنوب لبنان که بیشترین جمعیت آن را شیعیان تشکیل می‌دهند افزوده است. مقام‌های لبنانی می‌تر‌سند گروه‌های اصلی شیعه که میانه‌روتر از جنبش امل اسلامی هستند، بیشتر با تندروها ابراز همدردی کنند.»[۲۵] از سوی دیگر، در ادامه واکنش‌ها به حملات اخیر، امروز رادیو اسرائیل گزارش داد: سرهنگ معمر قذافی رهبر لیبی، «کشورهای عربی و اسلامی را به جهاد علیه کشورهای غرب دعوت کرد.» قذافی همچنین گفته است «حملات هواپیماهای فرانسوی به لبنان چیزی جز ادامه حملات اسرائیل نمی‌باشد.»[۲۶] به گزارش همین رادیو، اتحاد شوروی نیز در اعلامیه‌ای ضمن تقبیح حمله نیروی هوایی فرانسه تأکید کرد: «این حملات چیزی نیست مگر مقدمه حملات گسترده کشورهای پیمان ناتو در خاورمیانه [غرب آسیا].» در اعلامیه مسکو همچنین آمده است: «اکنون دیگر نمی‌توان بین نیروهای چندملیتی در لبنان و نیروهای اسرائیلی فرقی قائل گردید.»[۲۷] امروز همچنین گزارش‌هایی درمورد سایر رویدادهای مرتبط با تحولات لبنان انتشار یافت. به گزارش رادیو اسرائیل، موشه آرنز وزیر دفاع اسرائیل، در جلسه‌ای با حضور هیئت‌هایی از امریکا گفت: «به‌دلیل عدم همکاری بین امریکا و اسرائیل در شش ماه گذشته دررابطه‌با لبنان، سوریه ابتکارعمل را به دست گرفته است.» آرنز سپس سیاست ناهماهنگ واشنگتن در قبال آنچه وی «اسرائیل دمکراتیک و رژیم‌های خودکامه عرب همسایه اسرائیل» خواند، مقصر اصلی این امر معرفی کرد. وزیر دفاع اسرائیل با اشاره به تهدید حسین موسوی درمورد تلافی حملات اخیر هواپیماهای اسرائیلی و فرانسوی گفت: «من این تهدیدات را ساده نخواهم شمرد. ولی بار دیگر به شما می‌گویم که اگر ما از مغز‌ها و جرئت‌های خود استفاده کنیم، ما بر همه اینها غالب خواهیم شد و اگر امریکا می‌خواهد اسرائیل قدرتمند باشد- و من مطمئنم امریکا این احساس را دارد- بنابراین امریکا باید بداند که اسرائیل بدون ساحل غربی رود اردن قدرتمند نخواهد بود.»[۲۸] در همین حال، مصطفی طلاس وزیر دفاع سوریه، امروز در مصاحبه با مجله الکفاح‌العربی (چاپ بیروت) گفت: «زمانی‌که امریکایی‌ها به ما حمله کنند ما به هر وسیله ممکن پاسخ خواهیم داد. ما خلبانانی داریم که برای انجام مأموریت‌های انتحاری علیه کشتی‌های جنگی امریکا آماده‌اند.» وی همچنین تأکید کرد: «موشک‌های زمین‌به‌زمین سوریه با برد 300 کیلومتر قادرند عمق خاک اسرائیل را ازجمله صحرای نقب که تأسیسات هسته‌ای اسرائیل در آن واقع است هدف قرار دهند.»[۲۹] روزنامه واشنگتن تایمز در یک تجزیه‌وتحلیل خبری نوشت: «سیاست امریکا در لبنان سه هدف را دنبال می‌کند: تخلیه تمام نیروهای اسرائیلی، سوری، فلسطینی، ایرانی و لیبیایی از لبنان؛ استقرار حاکمیت دولت بیروت بر تمام لبنان؛ اطمینان‌یافتن از این امر که لبنان نباید مورد استفاده نیروهای فلسطینی علیه اسرائیل یا اسرائیل علیه سوریه قرار گیرد. سومین هدف به موفقیت دو هدف اول وابسته است.»[۳۰]
گزارش- 587
به‌منظور تلاش برای برقراری صلح میان جناح‌های متخاصم فلسطینی، وزرای شرکت‌کننده در کمیته ویژه کشورهای جنبش عدم‌تعهد راهی سوریه می‌شوند. خبرنگار روزنامه کیهان از دهلی‌نو گزارش داد: «ایندیرا گاندی [نخست‌وزیر هند و] رئیس جنبش عدم‌تعهد که وزرای جنبش را برای بررسی اوضاع وخیم فلسطینی‌ها در شمال لبنان به تشکیل جلسه فراخوانده بود، از گروه وزیران عضو شرکت‌کننده خواست تا برای برقراری صلح میان جناح‌های متخاصم عازم کشورهای عرب شوند.» بنا به این گزارش، این گروه فردا عازم کویت و سپس دمشق خواهند شد. همچنین گفته می‌شود خدام معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه سوریه، آمادگی کشورش را برای پذیراشدن گروه وزیران اعلام داشته است. گروه وزیران در غیاب حافظ اسد رهبر سوریه، با خدام به مذاکره خواهد پرداخت. در همین حال گزارش‌ها حاکی است نبرد سنگین بین طرف‌داران و مخالفان عرفات در اطراف و داخل اردوگاه بداوی همچنان ادامه دارد. به گزارش خبرگزاری رویتر به نقل از یک سخنگوی صلیب‌سرخ بین‌المللی تا دوشنبه گذشته در جریان نبردهای مذکور حداقل 450 تن کشته و 1500 تن مجروح شده‌اند.[۳۱] همچنین گزارش خبرگزاری یونایتدپرس از طرابلس حاکی است: «یک عکاس غربی که توانسته است وارد اردوگاه بداوی شود گفته است تانک‌های سوریه اردوگاه را از شمال محاصره کرده و سربازان سوریه فعالانه در حمله علیه طرف‌داران عرفات شرکت کردند.»[۳۲]
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1362/08/28
- ↑ سند شماره 297/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در عملیات والفجر٤، محمدرضا دیانی، 20/8/1362 تا 5/9/1362، ص18؛ و- سند شماره 290/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر و محسن رخصت‌طلب، 19/8/1362 تا 28/8/1362، ص64.
- ↑ سند شماره 291/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، محسن رخصت‌طلب، 28/8/1362 تا 1/9/1362، ص12.
- ↑ سند شماره 290/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص65.
- ↑ سند شماره 297/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در عملیات والفجر٤، محمدرضا دیانی، 20/8/1362 تا 5/9/1362، ص18؛ و- سند شماره 290/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر و محسن رخصت‌طلب، 19/8/1362 تا 28/8/1362، ص64.
- ↑ سند شماره 290/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص65.
- ↑ سند شماره 286153 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد تیپ نبی‌اکرم(ص) (اطلاعات عملیات) به ستاد منطقه٧، 30/8/1362.
- ↑ سند شماره 290815 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی خوزستان به استانداری خوزستان، 29/8/1362؛ و- سند شماره 289116 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی خرمشهر به اداره کل سیاسی و انتظامی استانداری خوزستان، 29/8/1362.
- ↑ سند شماره 113162 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعاتی سپاه پاسداران، شماره 87، 8/9/1362.
- ↑ سند شماره 356362 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات میاندوآب به اطلاعات قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 29/8/1362؛ و- سندشماره 397284 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی و اطلاعات سلماس به فرماندهی و اطلاعات منطقه١١، 28/8/1362؛ و- سند شماره 348029 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از استانداری کردستان به وزیر کشور، 29/8/1362.
- ↑ سند شماره 339555 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی کردستان به استانداری کردستان، 10/9/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 29/8/1362، ص18.
- ↑ سند شماره 291/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، محسن رخصت‌طلب، 28/8/1362 تا 1/9/1362، ص12.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 29/8/1362، ص15.
- ↑ روزنامه کیهان، 29/8/1362، ص6.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 29/8/1362، ص15.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 29/8/1362، ص10.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 245، 29/8/1362، ص2، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28/8/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 29/8/1362، ص18.
- ↑ همان، ص35، رادیو ابوظبی، 28/8/1362.
- ↑ همان، ص3، بوئنوس آیرس - خبرگزاری کویت، 28/8/1362.
- ↑ همان، صص 3 و 4، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28/8/1362.
- ↑ همان، ص35، رادیو ابوظبی، 28/8/1362.
- ↑ همان، صص 125 و 126؛ و- سند شماره 297/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 26 - 23.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 245، 29/8/1362، صص 18 - 16، لندن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 25/8/1362.
- ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، گزارش راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، داود رنجبر، صص 124 و 125.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 29/8/1362، ص8، رادیو اسرائیل، 28/8/1362.
- ↑ همان، ص9، رادیو اسرائیل، 28/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 245، 29/8/1362، صص 11 و 12، رادیو اسرائیل، 29/8/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 29/8/1362، ص20.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 245، 29/8/1362، ص19، رادیو امریکا، 28/8/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 29/8/1362، ص20.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 246، 30/8/1362، ص8، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 28/8/1362.