1362.01.13

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
نسخهٔ تاریخ ‏۲ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۶:۵۰ توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1362
1362.01.13
نام‌های دیگر سیزده فروردین
تاریخ شمسی 1362.01.13
تاریخ میلادی 2 آوریل 1983
تاریخ قمری 18 جمادی‌الثانی 1403





گزارش - 520

برمبنای جدول زمانی تنظیم‌شده در قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، قرار شد طرح مانور نهایی‏شده قرارگاه‌های کربلای1، 2، 3 و نجف1 و 2 در عملیات والفجر1 (در ارتفاعات حمرین و فوقی در منطقه مرزی استان ایلام) در جلساتی با حضور مسئولان قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در طول امروز و دو روز آینده بررسی شود. اولین جلسه امروز ساعت 10 صبح، در محل قرارگاه تاکتیکی کربلا برای بررسی مانور قرارگاه کربلای2 (لشکر7 ولی‌عصر(عج) + تیپ2 لشکر21 حمزه) با حضور سرهنگ صیاد شیرازی، سرهنگ حسنی سعدی، سرهنگ سلیمانجاه، سرهنگ مفید، سرهنگ کلارستاقی، سرهنگ حسینی و سرهنگ علی فراهانی (فرمانده تیپ2 لشکر21 حمزه) و غلامعلی رشید، بشردوست، رئوفی (فرمانده لشکر7 ولی‌عصر(عج)) و کوسه‌چی (معاون لشکر7 ولی‏عصر(عج)) برگزار شد. در این جلسه، مانور این قرارگاه که از شیار سمت راست پاسگاه شرهانی تا سمت راست شیار کنار ارتفاع175؛ یعنی منطقه‏ای از ارتفاعات حمرین به عرض 3 کیلومتر و عمق 7 کیلومتر را شامل می‏شود، بررسی شد.[۱] سرهنگ علی فراهانی مانور را به‏صورت اجمالی این‌گونه شرح داد: «سمت راست ما کربلای1 و در جنوب کربلای3 قرار دارد. ارتفاعات حساس در این منطقه175، 105 و 92 هستند. در مرحله اول برای تصرف ارتفاع175 دو معبر پیش‌بینی کرده‌ایم؛ معبر سمت راست به پشت ارتفاع175 ختم می‌شود، ولی در معبر سمت چپ، دشمن کمین دارد و هرچند نیروهای شناسایی تا سیم‌خاردار دشمن جلو رفته و از کمین هم رد شده‌اند، چندان به آن امیدوار نیستیم، ولی موفقیت در آن به موفقیت در سمت راست کمک می‌کند. از این دو معبر جمعاً 7 گردان برای تصرف ارتفاع175 و تأمین خط برآورد شده است. در مرحله دوم تک اصلی سمت چپ، 2 گردان مستقل سپاه برای تصرف ارتفاع92 و تک فرعی سمت راست، 2 گردان (گردان اول مستقل از سپاه و گردان دوم ادغامی) برای تصرف ارتفاع105 اقدام می‌کنند که با تصرف این دو هدف خط پیروزی تأمین می‌شود.»[۲] جواد زمان‌زاده راوی قرارگاه خاتم، درباره مشکل قرارگاه کربلای2 درزمینه کمبود نیرو نوشته است: «مهم‌ترین مشکل این قرارگاه کمبود نیرو بود؛ از 12 گردان پیش‌بینی‏شده (9 گردان سپاه و 3 گردان ارتش*) تا این تاریخ از سپاه 2 گردان و از ارتش یک گردان در اختیار بود.»[۳] بعدازظهر امروز نیز یگان‌های عملیاتی قرارگاه کربلای3 (تیپ33 المهدی سپاه + تیپ3 لشکر21 حمزه ارتش) مانور آزمایشی خود را در زمینی مشابه زمین منطقه علمیات این قرارگاه، اجرا کردند. قبل از اجرای این مانور، سرهنگ علی صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش، در جمع حدود 700 تن از فرماندهان و مسئولان عملیاتی یگان‌ها و قرارگاه‌های شرکت‌کننده در عملیات سخنرانی کرد و به تحلیل مسائل جنگ از آغاز تاکنون پرداخت. پس از آن، مانور آزمایشی در دو مرحله کلی شامل "شکستن خط" و "اجرای مانور" اجرا شد. در ابتدای مانور، 2 فروند فانتوم اف5 نیروی هوایی ارتش با پرواز در آسمان منطقه مبادرت به شکستن دیوار صوتی و پرتاب راکت به‏سمت اهداف تعیین‏شده کردند، حین اجرای مانور نیز 4 فروند بالگرد هوانیروز به آسمان منطقه آمدند و به اجرای مانور و شلیک موشک و تیراندازی به اهداف تعیین‏شده پرداختند.**[۴] از سوی دیگر، امروز قرارگاه خاتم برنامه زمان‌بندی تمرین مانور با آتش در شب را - که از قبل درمورد آن تصمیم‌گیری شده بود - ابلاغ کرد. براساس این دستور، قرار شد یگان‌های عملیاتی پس از اجرای مانور آزمایشی در روز، آن را در شب نیز اجرا کنند. برنامه زمان‌بندی تمرین مانور با آتش شبانه به این شرح است: الف) کربلای1 از ساعت 21 الی 24 مورخ 13/1/1362. ب) کربلای2 از ساعت 30 دقیقه بامداد الی 3:30 مورخ 14/1/1362. پ) کربلای3 از ساعت 30 دقیقه بامداد الی 3:30 مورخ 15/1/1362. ت) نجف1 از ساعت 21 الی 24 مورخ 14/1/1362. ث) نجف2 از ساعت 30 دقیقه بامداد الی 3:30 مورخ 15/1/1362.[۵] در ادامه این دستور، برای بررسی طرح مانور یگان‌ها تقویم اجرایی دیگری نیز به قرارگاه‏های نجف و کربلا اعلام شد که در آن ضمن اشاره به ساعت و مکان جلسات قرارگاه‌های فرعی آمده است: «قرارگاه‌های تابعه کربلا و نجف برابر برنامه زمانی زیر طرح‌های مانور مربوطه را در جلسه‏ای که در همان قرارگاه با حضور فرماندهان و اعضای ستاد قرارگاه خاتم ‌الانبیا(ص) تشکیل می‌گردد، ارائه و همچنین قرارگاه‌ها سازمان، محل استقرار و آمار جنگ‌افزارهای پشتیبانی‌کننده عملیات رخنه را مشخص خواهند کرد. الف) کربلای1 از ساعت 10 روز دوشنبه 15/1/1362 در محل قرارگاه کربلای1. ب) کربلای2 از ساعت 9 روز شنبه 13/1/1362 در محل قرارگاه کربلای2. پ) کربلای3 و نجف1 از ساعت 14 روز یکشنبه 14/1/1362 در محل قرارگاه نجف3. ت) نجف2 از ساعت 10 روز یکشنبه 14/1/1362 در محل قرارگاه نجف2.»[۶] امروز همچنین در ساعت 21:30، جلسه‏ای با حضور فرماندهان یگان‌های قرارگاه نجف به‏منظور بررسی مانور قرارگاه نجف4 و مأموریت قرارگاه نجف3 در مرحله اول و دوم عملیات برگزار شد. در مانور قرارگاه نجف4 (تیپ10 سیدالشهدا و 2 گردان زرهی تیپ37 زرهی شیراز)، تیپ10 سیدالشهدا(ع) مأموریت یافت تا با 5 گردان و یک گروهان زمین‌های مسطح جنوب ارتفاع112 تا رودخانه دویرج و در عمق تا خط پیروزی را تأمین کند. همچنین مقرر شد 2 گردان زرهی تیپ37 زرهی شیراز در مقابله با پاتک‌های دشمن به نیروهای تیپ10 کمک کنند.[۷] باتوجه‏به شکل زمین در محدوده مأموریت قرارگاه نجف4 پیش‌بینی می‌شود تیپ10 سیدالشهدا در اجرای مأموریت خود موفق باشد. ابراهیم همت فرمانده قرارگاه نجف، درباره میزان آمادگی این تیپ به فرماندهان ارتش اعلام کرد: «در محدوده پیچ‌انگیزه تپه‏ماهورهایی است که فرماندهان گردان‌ها [ی تیپ10] باتوجه‏به شناسایی‌های خود عقیده دارند که حتی اگر ارتفاع112 سقوط نکرده باشد می‌توان این منطقه را تصرف کرد.»[۸] در ادامه این جلسه، مأموریت قرارگاه عملیاتی نجف3 در مرحله اول و دوم بررسی شد. براساس تدابیر فرماندهان قرارگاه نجف، مقرر شد تیپ جوادالائمه(ع) از لشکر5 نصر در مرحله اول عملیات، ‌احتیاط قرارگاه نجف1 (لشکرعاشورا + تیپ55 هوابرد) قرار بگیرد و سایر یگان‌های تحت‌ امر قرارگاه نجف3؛ یعنی لشکر5 نصر با دو تیپ21 امام رضا(ع) و امام جعفر صادق(ع) و تیپ58 ذوالفقار با تقدم به‌کارگیری در محدوده قرارگاه نجف2، احتیاط قرارگاه نجف در عملیات مرحله اول باشند. این قرارگاه در مرحله دوم باید با عبور از قرارگاه نجف4 و هم‌زمان با قرارگاه‏های نجف1 و 2 وارد عملیات شده و خط نصرت (ارتفاعات فوقی) را تصرف و پاک‌سازی کند؛[۹] بدین‏ترتیب که از شیار بجلیه تا اواسط ارتفاع فوقی را تیپ امام جواد(ع)، از آنجا تا پاسگاه سمیده را تیپ امام صادق(ع) و از پاسگاه سمیده تا پاسگاه صدام و پشت دشمن را تیپ امام رضا(ع) و تیپ58 ذوالفقار (به‏صورت ادغامی) پاک‏سازی کنند.[۱۰] ابراهیم همت در جلسه توجیهی مانور قرارگاه عملیاتی نجف3 درمورد نقش این قرارگاه گفت: «معمولاً یگان‌های احتیاط به دو شکل تحت ‌امر هستند: 1. احتیاط کلی. 2. احتیاط عملیاتی و در اینجا نیروهای نجف3، تحت ‌امر احتیاط عملیاتی هستند.»[۱۱]

گزارش - 521

امروز براثر گلوله‏باران پراکنده آبادان نقاطی از شهر دچار آتش‌سوزی شد.[۱۲] در منطقه مهران نیز نیروهای سپاه و بسیج در یک عملیات چریکی که با پشتیبانی نیروهای ارتش اجرا شد، توانستند 6 سنگر نفرات، 4 سنگر دیدبانی، یک تیربار و یک خمپاره ارتش عراق را منهدم کنند. در این عملیات 30 تن از افراد دشمن کشته یا زخمی شدند. از نیروهای خودی هم یک تن زخمی شد.[۱۳]

گزارش - 522

ارسال کمک‏های تسلیحاتی و تجهیزات نظامی به عراق همچنان ادامه دارد. امروز 40 دستگاه خودرو و کامیون حامل انواع جنگ‌افزار و مهمات به‏ویژه موشک‌های ضدتانک (مارتل) ساخت فرانسه از کشورهای عربستان و قطر ازطریق مرز کویت به عراق ارسال شد.[۱۴] روز دوشنبه گذشته (8/1/1362) نیز 60 دستگاه نفربر و 40 دستگاه تانک برزیلی به‏وسیله تریلر‌های ‌عربستان و قطر از مرز کویت در منطقه صفوان وارد عراق گردید و در بندر بصره تخلیه شد.[۱۵]

گزارش - 523

پاک‌سازی بخشی از جاده سردشت - مهاباد با تلاش نیروهای خودی، گروگان‌گیری در منطقه صلوات‌آباد، شهادت 2 تن از افراد بسیج براثر شکنجه و انهدام یک دستگاه کمپرسی، ازجمله حوادث امروز مناطق غرب کشور بود. همچنین 2 تن از افراد حزب دمکرات خود را به نیروهای سپاه تسلیم کردند. در تکمیل پاک‌سازی محور سردشت - مهاباد، نیروهای خودی امروز عملیاتی را برای تصرف ارتفاعات والیو (ولیو) و خارستان و پاک‌سازی چند روستا آغاز کردند و در یک نبرد سنگین ضمن تصرف این ارتفاعات توانستند پایگاه‌های عناصر مسلح غیرقانونی را در روستاهای ممه‌زینه، ورگل و جباران (جبیرند) در 15 کیلومتری شمال‏شرقی سردشت، منهدم کنند. در این عملیات 23 تن از افراد مسلح ضدانقلاب کشته و 19 تن دیگر زخمی شدند و یک خودرو لندرور و یک قبضه آر.پی.جی. به غنیمت گرفته شد. تلفات نیروهای خودی یک شهید و 3 زخمی بود.[۱۶] در جاده سنندج - قروه نیز افراد مسلح غیرقانونی با بستن جاده در منطقه صلوات‌آباد، 2 تن از نیروهای خودی را به گروگان گرفتند.[۱۷] امروز در محور کامیاران - سنندج، جنازه 2 تن از نیروهای بسیج، که به‏شدت شکنجه و با خودرو به روی زمین کشیده شده بودند، در 15 کیلومتری سنندج، کشف شد. شدت شکنجه به‏حدی بود که امکان شناسایی این دو شهید وجود نداشت.[۱۸] یک کمپرسی 10 تنی در نزدیکی روستای کانی‏سانان از توابع مریوان روی مین رفت. در این حادثه علاوه‏بر انهدام خودرو 4 سرنشین آن نیز به‏شدت زخمی شدند.[۱۹] یکی از افراد رده‏بالای حزب دمکرات کردستان که عضو کمیته قضایی و از شرکت‌کنندگان در کنگره پنجم این حزب بود، خود را به نیروهای سپاه مهاباد معرفی و اعلام کرد حاضر است اطلاعات خود را درباره تشکیلات حزب دمکرات دراختیار سپاه قرار دهد.[۲۰] در روستای سانجود در جنوب‏شرقی صائین‌دژ نیز یکی از اعضای این حزب با تحویل‏دادن یک قبضه اسلحه ژ3 خود را به نیروهای گشتی سپاه معرفی و درخواست امان‌نامه کرد.[۲۱]

گزارش - 524

درپی خبر برگزاری اعلام نشست آتی رؤسا و مدیران محیط زیست کشورهای حاشیه خلیج‏فارس در کویت برای بررسی آلودگی نفتی این منطقه و یافتن راهکاری جهت پایان‏دادن به این بحران زیست‌محیطی، علی شمس اردکانی سفیر ایران در کویت، اعلام کرد که رضا میرزا طاهری معاون نخست‌وزیر و مسئول سازمان حفاظت محیط زیست ایران، در این جلسه شرکت خواهد کرد. خبرگزاری رویتر با اعلام این خبر درخصوص جلسه مذکور و آخرین وضعیت لکه‌های نفتی توضیح داد: «کارشناسان محیط زیست قرار است روز دوشنبه مذاکرات مقدماتی را در بحرین برگزار کنند. هم‌زمان با برخورد اولین موج لکه نفتی با سواحل قطر، هاج احمد هاجر یکی از مقامات عالی‌رتبه محیط زیست قطر، در دوحه به رویتر گفت: لکه‌های کوچک و نازک به ساحل شمال‏شرقی قطر رسیده است و تکه‌های بزرگ‌تر فقط 10 مایل [16 کیلومتر] از ساحل دور هستند.»[۲۲]

گزارش - 525

طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق امروز برای دیدار با شاه حسین و تسلیم پیام صدام حسین به وی، وارد امان پایتخت اردن شد. رادیو کویت درباره موضوع پیام مکتوب صدام حسین به شاه اردن گفت: «نامه مذکور درباره آخرین تحولات جهان عرب به‏طور اعم و جنگ عراق و ایران به‏طور اخص بوده است.»[۲۳]

گزارش - 526

روابط اقتصادی عراق و فرانسه در شرایط نامساعد مالی دولت عراق، تسهیلات دولت فرانسه برای بازپرداخت بدهی‌های سنگین عراق به آن کشور و اشاره به بخشی از خریدهای نظامی عراق از فرانسه و علائق سیاسی دو کشور موضوعاتی است که خبرگزاری فرانسه در گزارشی به آنها پرداخته است. در بخشی از این گزارش آمده است: «عراق با مشکلات سخت مالی روبه‏رو است و در ابتدای سال جاری مسیحی از فرانسه برای بازپرداخت دوازده میلیارد فرانک قروض خود مهلت خواست و در همین حال از دولت فرانسوا میتران برای سفارش‌های آتی جنگ‌افزار تقاضای اعتبار کرد. ... مذاکرات کاملاً محرمانه مقامات دولتی فرانسه و عراق درمورد موعد بازپرداخت قروض بغداد و نیز ارسال بیشتر تجهیزات نظامی به آن کشور به مراحل حسابرسی رسیده است. یادآور می‌شود فرانسوا میتران رئیس‌جمهور فرانسه در آذرماه سال گذشته هنگام دیدار از مصر گفت که فرانسه نمی‌خواهد عراق در جنگ با ایران شکست بخورد(!)» به‏دنبال این اظهارات و در بازدید طارق عزیز معاون صدام از فرانسه در دی‌ماه گذشته، مقامات این کشور متعهد شدند تا تسهیلات مالی بیشتری دراختیار عراق قرار دهند. خبرگزاری فرانسه در ادامه گزارش خود آورده است: «خزانه‌داری فرانسه باتوجه‏به مشکلات مالی این کشور خواستار [اتخاذ] روش قاطعی ازسوی دولت فرانسه دررابطه‏با اخذ برای دریافت دیون عراق بود، لیکن باتوجه‏به بعضی مسائل سیاسی مطروحه توسط دیگر مراکز تصمیم‌گیری مجبور به تغییر رأی شد. یادآوری می‌شود فرانسه در سال گذشته مسیحی، با 78 میلیارد کسری موازنه پرداخت مواجه بود. مشکل مالی صدام با ارز حاصل از فروش مقادیری از نفت عربستان جهت پرداخت [بهای] بعضی از سفارشات نظامی تا حدودی مرتفع شد، لیکن رژیم بغداد همچنان با این مسئله بغرنج روبه‏رو است.» در ادامه این گزارش ارقامی ذکر شده که نشان‏دهنده اهمیت بقای رژیم صدام برای فرانسه است؛ ازجمله اینکه قراردادهای نظامی و غیرنظامی عراق و فرانسه توسط سازمان بیمه صادرات فرانسه درحدود 35 میلیارد فرانک تضمین شده است. این تضمین به این معنی است که چنانچه عراق از پرداخت حقوق شرکت‌های خصوصی که با آنها قرارداد منعقد کرده است خودداری کند، دولت فرانسه پرداخت آن را به عهده خواهد گرفت. براساس همین تضمین‌ها درصورت دیرکرد پرداخت نیز دولت فرانسه 7 الی 8 میلیارد فرانک متضرر خواهد شد. خبرگزاری فرانسه در ادامه افزوده است: «در دو سال گذشته، عراق معادل 5/27 میلیارد فرانک جنگ‌افزار به فرانسه سفارش داده است. بغداد اخیراً 4/4 میلیارد فرانک توپخانه زمین‏به‏زمین دریافت کرده است (87 دستگاه توپ 155 میلی‌متری و تانک‌های 1. ام. ایکس30). علاوه‏براین، در سال جاری، 20 فروند میراژ اف1 فرانسوی از یک قرارداد خرید 60 فروند میراژ، که سال گذشته امضا شد، باید تحویل عراق شود. علاوه‏براین، عراق در ابتدای سال 1983 خواستار دریافت 5 فروند هواپیمای سوپراتاندارد مجهز به موشک‌های اگزوسه شده است. دراین‏حال منابع موثق خاطرنشان کردند که درحدود صد کارشناس نظامی فرانسوی در عراق به سر می‌برند.»[۲۴]

گزارش - 527

روزنامه پاکستانی مسلم درپی اعلام آمادگی شوروی برای فروش مجدد اسلحه به عراق، مواضع دو کشور امریکا و شوروی را در برافروخته نگاه‏داشتن آتش جنگ و حمایت از تجاوزگری عراق نکوهش کرد. گزارشگر این روزنامه در سرمقاله خود نوشته است: «به گفته برنامه صدای امریکا که شنبه‌شب در اسلام‌آباد شنیده شد، یک مقام عراقی که اخیراً از مسکو بازگشته، گفت کرملین آمادگی خود را برای فروش مجدد اسلحه به عراق اعلام کرده است. ... در زمانی‏که سازمان کشورهای اسلامی و سازمان ملل تلاش‌هایی برای بررسی پایان جنگ فرسایشی 31 ماهه خلیج [فارس] دارند و نمایندگان سازمان کشورهای اسلامی بارها به بغداد و تهران برای تشویق رهبران دو کشور جهت پایان مخاصمه سفر کرده‌اند، این دردناک است که امریکا و شوروی جنگ‌های دیگران را به موقعیتی مناسب برای خود تبدیل می‌کنند تا سلاح‌های مرگبار خود را به فروش برسانند. باتوجه‏به اینکه خود همین ابرقدرت‌ها در شورای امنیت، مسئولیت صلح کره زمین را برعهده دارند، ولی وقتی از متجاوزان خواه اسرائیل و خواه عراق جهت حفظ منافع خود طرف‌داری می‌کنند، توجه ندارند که اقدام آنها علیه عدالت است. این بر کسی پوشیده نیست که عراق اولین گلوله آغاز این جنگ را به ایران شلیک کرد و در سه سال اخیر تلفات جانی و مالی زیادی نصیب این دو کشور شده و تأسیسات نفتی‌ای که پایه اقتصادی آنان بود، تباه شده، ولی آثاری از علائم خاتمه این جنگ دیده نمی‌شود. ولی بااین‏همه حضرات والامقام کرملین می‌خواهند آتش آن را گرم نگه دارند. ... علاوه‏بر استفاده‌های اقتصادی از این جنگ، کرملین می‌خواهد نفوذ خود را در جهان عرب افزایش داده و از مدت‌ها قبل می‌خواست نقش مهم‌تری در جریانات خاورمیانه ایفا کند و ازاین‏جهت خود را به پای ایالات متحده برساند. اگر نفوذ بیشتر در خاورمیانه هدف روس‌ها بود می‌توانستند با دیپلماسی محرمانه به انجام برسانند، ولی با فروش اسلحه به عراق آنها حالا شریک خونریزی‌های بیشتر خواهند شد که تغییری در جاهلیت آنان باتوجه‏به مسائلی که در افغانستان به وجود آورده‌اند نمی‌دهد. به‏هرحال، درگیری ابرقدرت‌ها در جنگ مانند آتش‏زدن کبریت توسط یکی و زنده نگه‌داشتن شعله توسط دیگری شده است.»[۲۵]



پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1362/01/13

  1. سند شماره 219/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم(ص) در عملیات والفجر1 (زمان‌زاده)، 7/1/1362 تا 25/1/1362، ص57؛ و- سند شماره 218/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم(ص) در عملیات والفجر1 (زمان‌زاده)، 29/1/1361 تا 7/1/1362، ص46.
  2. سند شماره 219/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 87 - 84.
  3. سند شماره 219/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 89 - 88.
  4. سند شماره 219/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 87 - 84.
  5. سند شماره 219/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص79؛ و- گزیده اسناد عملیات والفجر1، جلد 2، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی خاتم‏الانبیا(ص) - رکن3 (مرکز عملیات مشترک نزاجا - سپاه پاسداران) به قرارگاه خاتم‏الانبیا(ص) - رکن3 (سپاه پاسداران)، 13/1/1362، ص88.
  6. سند شماره 219/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم(ص) در عملیات والفجر1 (زمان‌زاده)، 7/1/1362 تا 25/1/1362، ص57؛ و- سند شماره 218/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم(ص) در عملیات والفجر1 (زمان‌زاده)، 29/1/1361 تا 7/1/1362، ص46.
  7. سند شماره 108/ گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی تیپ سیدالشهدا(ع) در عملیات والفجر1، (کمال موسوی)، 15/2/1362، ص5.
  8. سند شماره 219/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 89 - 88.
  9. سند شماره 226/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم در عملیات والفجر1 (محسن رخصت‌طلب)، 4/1/1362 تا 22/1/1362، صص 80 - 79.
  10. سند شماره 223/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص19.
  11. سند شماره 223/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص17.
  12. روزنامه اطلاعات، 14/1/1362، ص15؛ و- روزنامه جمهوری اسلامی، 14/1/1362، ص2.
  13. سند شماره 94915 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد مرکزی سپاه پاسداران به فرماندهی قرارگاه خاتم‏الانبیا(ص)، 14/1/1362، سند تک‌برگی.
  14. سند شماره 125500 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‏ای اطلاعاتی، شماره 461، از ساعت 18:00 روز 30/1/1362 الی 18:00 روز 31/1/1362، ص1.
  15. سند شماره 125234 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‏ای اطلاعاتی لشکر92 زرهی، شماره 15، از ساعت 18:00، 30/1/1362، تا ساعت 18:00، 1/2/1362، سند تک‌برگی.
  16. سند شماره 357544 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‏ای عملیاتی، از قرارگاه حمزه سیدالشهدا (رکن3) به فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی - معاونت عملیات و اطلاعات (مد عملیات) شماره 228، 12/1/1362، ص2؛ و- سند شماره 3575422 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‏ای عملیاتی قرارگاه حمزه سیدالشهدا (رکن3)، ارتش جمهوری اسلامی ایران، شماره 230، از ساعت21:00 روز 13/1/1362 تا ساعت 21:00 روز 14/1/1362، ص3؛ و- روزنامه جمهوری اسلامی، 14/1/1362، ص2؛ و- سند شماره 445406 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 26/1/1362.
  17. گزیده اسناد عملیات والفجر1، جلد 1، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی مشترک نجف - تنگ ابوغریب - دزفول، 15/12/1361، ص117.
  18. سند شماره 89463 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‏ای اطلاعاتی سپاه پاسداران، ستاد مرکزی سپاه پاسداران (واحد اطلاعات) شماره 65، 22/1/1362، ص10؛ و- سند شماره 113233 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص8؛ و- روزنامه جمهوری اسلامی، 16/1/1362، ص2؛ و- سند شماره 446687 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از دفتر نمایندگی امام (کردستان) به دفتر نمایندگی امام ستاد مرکزی (تهران)، 15/1/1362، سند تک‌برگی.
  19. سند شماره 223/ د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص19.
  20. سند شماره 357486 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تلفنگرام از مهاباد (اطلاعات)، شماره 88 - 3 - 50 به حمزه (اطلاعات)، 13/1/1362، سند تک‌برگی.
  21. سند شماره 357568 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صائین‌قلعه (طرح و برنامه عملیات) به قرارگاه حمزه سیدالشهدا (طرح و برنامه عملیات)، 28/1/1362، سند تک‌برگی.
  22. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 14، 14/1/1362، ص6، منامه، خبرگزاری فرانسه، 13/1/1362، به نقل از رویتر.
  23. همان، بخش عربی رادیو امان، 13/1/1362، از خبرگزاری جمهوری اسلامی به نقل از رادیو کویت.
  24. روزنامه اطلاعات، 14/1/1362، ص15؛ و- روزنامه جمهوری اسلامی، 14/1/1362، ص آخر.
  25. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 20، 20/1/1362، صص 5 و 6، اسلام‌آباد، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 18/1/1362، روزنامه مسلم از اسلام‌آباد.