1359.07.24
روزشمار جنگ سال 1359 1359.07.24 | |
---|---|
نامهای دیگر | بیست و چهار مهر |
تاریخ شمسی | 1359.07.24 |
تاریخ میلادی | 16 اکتبر 1980 |
تاریخ قمری | 6 ذیحجه 1400 |
روز بيست و پنجم-خونين شهر
بيست و پنجمين روز، از شديدترين روزهاي درگيري در خرمشهر بود.يگانهاي متعدد دشمن با پشتيباني تانكها و زرهپوشها كه به شهر نفوذ كردهبودند، در محورهاي مختلف، سنگر به سنگر با به شهادت رساندن يا مجروح كردن رزمندگان انگشتشمار خودي، تا بعدازظهر مواضعرزمندگان را يكي پس از ديگري تصرف كردند كه در نتيجه به مركز شهر و پل خرمشهر تسلط يافتند، ولي يورش شجاعانه حماسهسازان خرمشهر در عصر همينروز، بار ديگر شهر را از سقوط حتمي نجات داد و نيروهايدشمن عقب رانده شدند. اين مقاومت حماسي رزمندگان، نام خرمشهر را به خونينشهر تبديل كرد.در محور آبادان، نيروهاي عراقي در ادامه پيشروي به 2 كيلومتري شهررسيدند و جاده ماهشهر مجدداً بسته شد. در اين روز نيروهاي خودي در آبادان تقويت شدند. در اهواز اجراي آتش شديد و بمباران ادامه يافت و همكاري ضدانقلاب با دشمن گسترش پيدا كرد. در محور سوسنگردبرادران پاسدار طي شبيخوني، 20 تانك دشمن را منهدم كردند و هوانيروزعملياتي را در بستان به انجام رساند. در جبههمياني، در محورهاي دهلرانو شورشيرين درگيري ادامه يافت. در محور گيلانغرب، نيروهاي خوديبا يورش به دشمن تعداد زيادي از افراد او را كشتند. محور قصرشيرينتوسط دشمن تقويت گرديد. در جبهه شمالي ضدانقلاب نيروهايش را در چند محور متمركز كرد. هواپيماهاي دشمن به نقاط مختلف چندين شهر حمله كردند و در كرمانشاهبا بمباران مدارس، دانشگاه و منازل مسكوني، تعداد زيادي از دانشآموزانو مردم را شهيد و مجروح كردند. نيروي هوايي ارتش جمهورياسلامي در اين روز عملياتي را در خاك دشمن به انجام رساند.
حملات و درگيريهاي زميني
جبهه جنوبي به گزارش سپاه خوزستان: «دشمن خرمشهر در حال پيشروي بوده و مواضع نيروهاي خودي يكي پس از ديگري سقوط ميكند.» گزارش ديگر حاكي است: «نيروهاي عراقي تا حدود زندان خرمشهر پيش آمدهاند. حدود ساعت17 سپاه آبادان اعلام كرد: «حدود 30 تانك، 30 زرهپوش و 40 خودروي ارتش عراق از جاده كمربندي به داخل خرمشهر در حال پيشروي هستند و فقط عدة كمي از تكاوران، پاسداران و مردم دفاع ميكنند. شهر در حال سقوط است. نيروهاي عراقي تا پل خرمشهر پيشروي كرده، با تيربار به پلشليك ميكنند. امروز از 3 هليكوپتر ارتش كه براي خرمشهر مهمات و غذا ميبردند، يكي سقوط كردو دو فروند ديگر مجبور به فرود در منطقه دشمن شدند.» [۱] در آستانة روز 24 مهر، دشمن از 3 محور پيشروي كرد و بر خرمشهر تسلط يافت. محور اول:جاده كمربندي، پادگان دژ و ساختمانهاي پيشساخته كوي آيها.... منتظري ( واقع در شمال پل خرمشهر )، محور دوم: كشتارگاه و خيابان چهلمتري كه با نزديكي به مسجدجامع در واقع رخنه به قلبشهر محسوب ميشود. محور سوم: تسلط كامل در بندر و نزديكي به خيابان حاشية رودخانه كهمستقيماً به پل خرمشهر منتهي ميشود. [۲]... با وضعيت پيشآمده سقوط خرمشهر حتمي به نظرميرسيد. محاصرة شهر موجب نگراني و اضطراب بود. بچههايي كه در محاصره بودند، عدهاي با شناخود را به شرق كارون رساندند، عدهاي هم با بلم عبور كردند. [۳]بنابه اظهار يكي از رزمندگان حاضردر صحنه: « در اين روز يكي از روحانيون به نام شيخ شريف در خيابان چهلمتري به رگبار بسته شد و سپس يكي از نيروهاي بعثي با خنجر به مغز وي كوبيد و فرياد زد: « من يك خميني را كشتم، من يكخميني را كشتم.» [۴]
كمبود نيرو به وضوح مشهود بود. جاي شهدا و مجروحين، نيروي جديد جايگزين نشده بود.نيروهاي باقيمانده در خستگي مفرط به سر ميبردند. در چند خانه 5 نفر در مقابل 200 نيروي عراقي مقاومت ميكردند. در خط ديگر 10 رزمنده با حدود 100 عراقي مقابله ميكردند. » [۵] در ساعات آخر روز، در حالي كه شهر در آستانه سقوط قرار گرفته بود، يورش شجاعانه رزمندگانمجدداً خرمشهر را از سقوط حتمي نجات داد و نيروهاي عراقي با حمايت آتش فوقالعاده سنگيني كه توسط توپخانه به اجرا درآمد، عقبنشيني كرده، با سختي خود را به مدخل شهر رساندند. [۶] سپاهخوزستان آخرين وضعيت امروز خرمشهر را چنين گزارش ميكند: « دشمن چندين سنگر خود را درشهر تخليه و عقبنشيني كرده است. پل اصلي شهر به دست برادران افتاده و فرمانداري دوباره به دستنيروهاي خودي افتاده است.» [۷] به خاطر همين مقاومتهاي حماسهساز در روز 24 مهر، ستاد تبليغات شوراي عاليدفاع، نامخرمشهر را به «خونينشهر» تغيير داد. امروز آبادان زير آتش شديد توپخانه، راكت و بمباران دشمن قرار داشت. به گزارش سپاهخوزستان: «دشمن تا 3 2 كيلومتر شهر آبادان پيشروي كرده است و بعدازظهر، جاده آبادان ماهشهرمجدداً بسته شد. [۸]». نيروهاي خودي در مسير آبادان با نيروهاي زرهي دشمن درگيرند. با ورود نيروي جديد به آبادان، قواي خودي در اين شهر تقويت شدند. ستاد لشكر 92 زرهي اطلاع داد كه: «دشمن با ستون پنجم خوددر آبادان و خرمشهر مردم را تشويق به خالي كردن شهر ميكند تا از نيروهاي دفاعي شهر بكاهد. [۹]همچنين لشكر 92 زرهي گزارش داد: «عدهاي ضدانقلاب در مسير رودخانه كارون با دريافت 112قبضه مسلسل پايهدار و حدود 6 قبضه آرپيجي 7 از نيروهاي عراقي، با دشمن همكاري مينمايند.» [۱۰] گروه شناسايي سپاه اهواز گزارش داد: عدهاي از برادران سپاه با كمك ژاندارمري و پشتيباني توپخانه، در منطقه بيوض ( جنوب اهواز ) به نيروهاي دشمن حمله كرده، با انهدام چندين تانك و خودروي عراقي، آنها را مجبور به عقبنشيني كردند و نيروهاي خودي با عبور از كارون، مقداري زيادي مين از منطقه جمعآوري نمودند.» [۱۱] اهواز امروز نيز زير آتش توپخانه و بمباران دشمن قرار داشت. بنابه گزارش سپاه خوزستان: « در حمله شبانه برادران پاسدار به ستون تانكهاي دشمن در نزديكي دهسيديوسف رامسه ( غرب اهواز و جنوب حميديه )، حدود 20 تانك دشمن منهدم و تعدادي خودروي دشمن همراه با مقدار زيادي مهمات از بين رفت. طي اين حمله 5 نفر از برادران شهيد و مجروحشدند.» [۱۲] سپاه سوسنگرد طي گزارشي اعلام كرد: «جاده اهواز حميديه سوسنگرد باز قابل تردد است.سوسنگرد از نظر موادغذايي و بنزين در مضيقه شديد است. تكاوران قصد ترك سوسنگرد را دارند.نيروهاي عراقي بين سوسنگرد و بستان، در روستاي فنيخي پشت رودخانه مستقرند و در سابله برادرانسپاه مستقرند. ارتش عراق بر رودخانه كرخهكور 5 پل شناور زده كه چند تانك از آنها محافظتميكنند. و در حال حاضر حدود 100 تانك دشمن در روستاي سيار احمدآباد ( كنار كرخهكور )مستقرند.» [۱۳] به گزارش سپاه دشتآزادگان «در پاسگاه هويزه افراد جبهه التحرير و مزدوران صداممستقر شدهاند.» [۱۴] جبهههاي مياني و شمالي از اوايل صبح درگيري شديدي بين نيروهاي دشمن و نيروهاي خودي در شورشيرين ( جنوبصالحآباد ) درگرفت كه دشمن از زمين و هوا مواضع خودي را زير آتش قرار داد. اين درگيري تا ساعت11 ادامه داشت. [۱۵]به گزارش ژاندارمري: «در اين درگيري چند نفر از برادران پاسدار شهيد و مجروحشدند.» [۱۶]طبق اعلام سپاه «در جريان همين درگيري مقداري از تجهيزات دشمن منهدم و عدهاي از نفرات آنها كشته شدند.» [۱۷] به گزارش سپاه غرب: «صبح امروز در يك حمله صبحگاهي به نيروهاي مهاجم در منطقه گيلانغرب، 200 نفر از نيروهاي دشمن در كيسهخواب خود نابود شدند، همچنين براثر آتش نيروهايخودي 80 نفر از نيروهاي عراقي در حوالي گردنهنو به هلاكت رسيدند.» [۱۸] برابر اعلام مركز اطلاعات سپاه غرب كشور: «دشمن در بدو ورود به منطقه قصرشيرين نيروهايشرا به صورت 47 پايگاه در منطقه مستقر كرد. اكنون تعداد پايگاههاي خود را به 65 پايگاه افزايش داد كهاستعداد هر پايگاه شامل 135 نفر، 3 دستگاه تانك، دو قبضه توپ ضدهوايي و ساير وسايل پشتيبانياست فرمانده نيروهاي عراقي در قصرشيرين طرحي در دست اجرا دارد تا با بسيج تعداد بسياري تانكو استقرار توپخانه سنگين و به كارگيري عدهاي از عشاير، ضمن يك تك هماهنگ پادگان قلعه شاهين و اسلامآباد را تصرف نمايد.» [۱۹] به گزارش سپاه غرب كشور: «تجمع و تراكم نيروهاي ضدانقلاب در منطقه بابا يادگار، كوههايدالاهو و همچنين مناطق باينگان، پاوه و جوانرود رو به ازياد است و حدود 4 تا 5 هزارنفر مسلح در اين مناطق وجود دارند كه بعضي هم مجهز به آرپيجي 7 هستند. اين تجمع در مناطق مريوان، سردشتو در حد فاصل كامياران سنندج نيز به چشم ميخورد.» [۲۰]
درگيريها و حملات هوايي
خوزستان: امروز شهرهاي مختلف خوزستان از جمله اهواز، آبادان، دزفول و انديمشك موردحمله و بمبارانهاي هواپيماهاي دشمن قرار گرفت. [۲۱] پلدختر: ميگهاي عراقي 3 بار به حريم فضايي پلدختر تجاوز كرده، ديوار صوتي را شكستند. [۲۲] خرم آباد: صبح امروز هواپيماهاي دشمن به تنگ تير در 40 كيلومتري خرمآباد حمله كردند. [۲۳] كرمانشاه: در ساعت 17/11 امروز دو ميگ عراقي به كرمانشاه حمله كردند و به يك دبستان، يك دبيرستان، چند منزل مسكوني، قسمتي از ساختمان دانشگاه رازي، چند مغازه و چند خودرو آسيبرساندند كه طي اين بمباران حدود 140 نفر شهيد و 120 نفر زخمي شدهاند كه اكثر آنها دانشآموزهستند. [۲۴] كرند: امروز يك ميگ عراقي در كرند سقوط كرد و خلبان آن سوخت. [۲۵]
خلاصه اطلاعيههاي ستاد مشترك ارتش
اطلاعيه 186 ... برادران پاسدار ما طي دو شب گذشته به قلب نيروهاي دشمن در منطقه حميديه هجوم بردند و 20 تانك و چندين سنگر و سلاحهاي سنگين و تعدادي كاميون مهمات مزدوران عراق را منهدم ساختندو تلفات جاني زيادي به آنان وارد كردند. در اين عمليات 4 نفر از برادران پاسدار به درجه شهادت نايلگشتند. همچنين بامداد پريروز يك ميگ عراقي در جزيرهخارك توسط يكي از هواپيماهاي جنگندهارتش سرنگون شد. [۲۶] ... جنگندههاي هوانيروز در 24 مهر، در حملات هوايي خود در منطقه غرب كشور، 7 قبضهتوپ، 30 خودرو و 5 تانك دشمن را منهدم كردند و 65 نفر از مزدوران عراق را به هلاكت رساندند.در اين نبرد يك هليكوپتر توسط آتش دشمن سقوط كرد كه خلبان و كمك خلبان آن به شهادت رسيدند.همچنين در 24 مهر، يك هواپيماي ارتش پس از انجام ماموريت هدف قرار گرفت كه خلبان آن با چتر نجات به سلامت به زمين نشست. [۲۷] اطلاعيه 193 ... چيرهدستان دور پرواز نيروي هوايي ارتش، صبح امروز ( 24/7/59 )، دو ميگ عراقي را در آسمان عراق سرنگون ساختند و به سلامت بازگشتند. [۲۸] اطلاعيه 195 ..... سلحشوران هوانيروز در ساعت 16 روز 24/7/59، در منطقه جنگي ايلام، پاسگاه مرزيكاسكان، دوازده تانك و يك كاميون را منهدم و تعدادي از نيروهاي عراقي را نابود ساختند. همچنيناين دلاوران در ساعت 9 بامداد به پايگاههاي دشمن در خوزستان، بستان و سوسنگرد حمله كردند و 10تانك و تعدادي خودروي بعثيها را نابود ساختند. [۲۹]
خلاصه بيانيهنظامي عراق
بيانيه 82 .. نتيجه جنگ ديروز و بامداد امروز به اين شرح است. زميني، خسارات دشمن: 203 كشته و 20 اسير. 66 تانك و 15 خودرو منهدم شد. يك هواپيما و يك هليكوپتر در ميدان نبرد سرنگون شد. خسارات ما: 15 كشته و 21 زخمي. انهدام دو تانك و يك خمپارهانداز. هوايي: هواپيماهاي دشمن در ساعت 35/7 به سليمانيه، در ساعت 10/9 به بغداد و در ساعت15/11 به بصره حمله كردند. در ساعت 30/11 سه هليكوپتر دشمن كوشيدند در شمال راسالبيشهنيرو پياده كنند. هواپيماهاي جنگي از اين هليكوپترها پشتيباني ميكردند كه با تيراندازي آتشبارهايضدهوايي يك هليكوپتر را مجبور به فرود كرده، و آن را منهدم ساختند و 4 خدمهاش را اسير كردند.همچنين دو هليكوپتر ديگر و يكي از جنگندهها را سرنگون ساختند. هواپيماهاي ما پادگاني در نزديكي نقده، پادگاني در كرمانشاه و مخازن تصفيه نفت تهران بمبارانكردند و به سلامت بازگشتند. [۳۰]
بازتاب حملات و درگيريها
راديو كلن ( 24/7/59 ): برخلاف ادعاهاي عراق داير بر محاصره شهرهاي آبادان و خرمشهر و پيشروي نيروهاي زرهيعراق به آبادان، نيروهاي زرهي ارتش ايران و چريكهاي محلي و افراد ژاندارمري اين كشور موفقشدهاند نيروهاي عراقي را چندين كيلومتر به عقب رانده، همچنان خرمشهر و آبادان را در اختيار خودداشته باشند. نيروهاي عراقي از مسافتي دور با توپخانه سنگين شهرهاي خرمشهر و آبادان را زير آتشگرفتهاند. [۳۱] راديو لندن ( بخش عربي 24/7/59 )... راديو تهران اعلام كرد كه نيروهاي ايران و مردم آبادان، نيروهاي عراقي را ناچار به عقبنشيني بيشتر كردهاند و اكنون نيروهاي عراقي در فاصله 12 مايلي آبادانخود را براي حمله بعدي تقويت ميكنند. آبادان از سوي مردم به صورت يك سنگر و دژ محكم درآمدهو كليه خيابانهاي آن سنگربندي و راههاي ورود به آن بسته شده است. آخرين گزارش راديو بغداد حاكياست كه عراقيها آبادان را از ساير شهرهاي ايران جدا ساخته و ارتباط آن را با خارج قطع كرده و راديوياين شهر را به تصرف خود درآوردهاند... نزديكي اهواز نبرد به شدت ادامه دارد و ايران تعدادي از تانكهاي عراق را منهدم ساخته است. در اطراف دزفول و منطقه كوهستاني نزديك ايلام نبردهاي خونينجريان دارد. [۳۲]
روزشمار سياسي 24/7/59
با گذشت بيش از سه هفته از تجاوز عراق، جمهورياسلامي به دليلبيثمر دانستن تلاشهاي صلح، تصميم قطعي خود را براي ادامه جنگ گرفته تا حقوق تضييع شدهاش را با درهم شكستن نيروهاي متجاور بازستاند. مسئولين تلاش ميكنند اهرمهاي سياسي و حقوقي را به خدمت استراتژي جنگي درآورده، با شركت در مجامع بينالمللي از شتاب تحركات ديپلماتيك عراق بكاهند. قدرتهاي بزرگ كه كنترل خود را بر جريان حوادث منطقه از دست دادهاند. نگران آينده جنگ و نتيجه آن هستند. هر دو ابرقدرت اظهار ميكنند كه پيروزي هر يك از طرفين، مغاير با ثبات منطقه خليجفارس و مخالف منافع آنان است.
جمهورياسلامي ايران
پيام امام خميني به ملت و قواي مسلح عراق:... شما اي قواي مسلح عراق بهتر ميدانيد كه اين جنگ، كه به ايران به وسيله قدرتهاي بزرگ تحميل شده است، تاكنون چه خسارتهاي جاني و مالي و حيثيتي به شما وارد نموده است... قدرتهاي بزرگ كه دستشان از مخازن بزرگ ايران كوتاه شده و سلطه و قدرتشان با همت ملت ايران و قوايمسلح آن قطع گرديده، اكنون به دست و پا افتادهاند تا با جنگافروزي بين برادران، سلطه خود را اعاده دهند و چپاولگري خود را از سر گيرند. و شما اي ارتش عراق آلت دست نوكران سرسپرده ابرقدرتها و دشمنان ملتهاي ضعيف شدهايد و... برخيزيد اي غيرتمندان و اين حزب جنايتكار را درهم كوبيد و صدام و رفقاي فاجر او را به جهنم فرستيد و حكومتي اسلامي ـ انساني با همراهي ملت به دست آوريد... و شما اي ملت شريف و مظلوم عراق كه هر روز شاهد جنايتهاي اين حزب و سران آن بوده و هستيد. بدانيد كه اين اشخاص شهرتطلب و سرسپرده به اجانب، اگر فرصت يابند، ديري نخواهد گذشت كه اسلام و همه مظاهر آن را از بين خواهند برد... اي جوانان دانشگاهي، اي دانشجويان عزيز، به فرياد كشور و اسلام و ملت خودتان برسيد و قهرمانانه قيام كنيد كه فرج شما نزديك است و حزب خدا بر حزب شيطان غلبه ميكند. و اي عشاير دلير دجله و فرات! فرصت را از دست ندهيد و دشمن اسلام و ميهن عزيز خودتان را با قيام قهرمانانه از پاي درآوريدو دين خودتان را به اسلام و قرآن مجيد ادا كنيد... كمك به اين دولت غيرقانوني غاصب كافر از گناهان كبيره... و مخالفت عملي و قولي، در حدامكان، از واجبات الهيه است... من به همه دولتهايي كه در اين جنگ تحميلي و يورش غيرانساني به ايران، با دولت كافر بعث همكاري ميكنند، چه همكاري تبليغاتي و چه نظامي، به هر نحو كه باشد، جداً اخطار ميكنم كه علاوه بر خذلان الهي و ننگ ابدي، از جزاي عاجل به دست ملتهاي خود و ارتش نيرومند كشور اسلامي ما غافل نباشيد... [۳۳]
عراق
ميشل عفلق بنيانگذار حزب بعث: جنگ عراق با ايران پيش درآمد نبرد فلسطين است... سربازان عراقي به دنيا ثابت كردند كه اعراب در يك جنگ پيروز شدهاند. [۳۴] فرستاده صدام به اندونزي: عراق آماده است از مواضع پيشروي خود در خاك ايران عقب بنشيندبه شرط اين كه تهران حقوق بغداد را در پيمان 1940 به رسميت بشناسد. [۳۵]
تلاشهاي صلح
قرار است مسأله ايران و عراق امروز در شوراي امنيت مورد بحث و گفتگو قرار گيرد. امروز بعداظهر، نخستوزير ( آقاي رجايي ) و وزير مشاور براي شركت در اجلاس شوراي امنيت سازمان ملل متحد به نيويورك خواهند رفت. [۳۶] رئيسجمهور فرانسه از شوراي امنيت خواست كه درباره آتشبس ميان ايران و عراق تصميمي اتخاذ نمايد. [۳۷]
مواضع و اقدامات كشورها
كارتر در اجتماع مردم تيسويل پنسلوانيا:... ما معتقديم كه مخاصمات ايران و عراق بايد خاتمه يابد و طرفين براي حل اختلافات مرزي خود مذاكره كنند. اين سياست ديرينه كشور ماست كه اختلافات ارضي بايد بدون توسل به زور فيصله يابد. امريكا معتقد است كه امنيتملي و تماميتارضي ايران در جهت ثبات بينالمللي است. ما با هر تلاشي كه براي تجزيه ايران و جدا كردن بخشي از پيكر ايران صورت گيرد، مخالف هستيم. [۳۸] بيانيه وزارت خارجه امريكا:... در چند روز گذشته در مطبوعات امريكا و بعضي كشورها گفته و نوشته شده كه تماسهايي در سطح بالا ميان دولت امريكا و ايران در مورد آزادي گروگانها و تحويل وسايل يدكي و تسليحات جنگي از سوي امريكا به ايران در ازاي آزادي گروگانها برقرار شده است. دولت امريكا اين گزارشها را تكذيب ميكند. [۳۹] وزارت دفاع امريكا: افراد پايگاه اكلين به گروه 36 نفري عمليات رادار زميني و سيستم هشدار دهنده و كنترل هوابرد جنگ خليجفارس، اضافه شدهاند. [۴۰] وزير خارجه امريكا:... امريكا قصد ندارد در امورد داخلي كشورهاي صادركننده نفت مداخله نمايد، ولي اعتقاد دارد اين شكورها بايد آزادنه نفت خود را از طريق آبهاي بينالمللي صادر كنند... در تبادل نظرهاي انجام شده با شوروي، هر دو كشور اطمينان دادهاند كه بيطرف باقي بمانند... امريكا به اين تعهد عمل خواهد كرد و انتظار ميرود شوروي هم به اين تعهد پايبند باشد. [۴۱] برژنف: اختلافات ايران و عراق به ضرر ايران و عراق و كليه كشورهاي اسلامي است. اين توطئهها موجب تجاوزات بيشتر امريكا ميشود. از طرفي اين اختلاف باعث تقويت اسرائيل در منطقه ميگردد... اتحاد شوروي خواستار آن است كه ايران و عراق اختلافات خود را پشت ميز مذاكره حل نمايند. [۴۲] رئيس امارات متحده عربي: امريكا از نقشههاي ماجراجويانه خويش صرفنظر نكرده است و به احتمال قوي دست به توطئهچيني براي انجام كودتا در ايران زده است. [۴۳] روزنامه السفير چاپ بيروت: شاهحسين لشكر سوم زرهي خود را از مواضعي در غرب اين كشور به عراق اعزام داشته و نيروهاي ديگر ان نيز به طرف مرز عراق با سوريه فرستاده شدهاند... در حال حاضر حدود 50 جنگنده عراقي در پايگاه هوايي الزارق در اردن مستقرند. [۴۴] امير ابوظبي به رئيسجمهور فرانسه: منطقه خليجفارس بايد عاري از دخالت ابرقدرتها باشد و آنها نيز چون ما فعاليتهاي خود را محدود به پشتيباني از اقداماتي كه براي پاياندادن به جنگ صورت ميگيرد، بنمايند. [۴۵]
منابع و مآخذ روزشمار 1359/07/24
- ↑ « بولتن خبري » اطلاعات سپاه خوزستان، سند 001232 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ
- ↑ بر اساس گزارش يكي از فرماندهان عراقي. سند 51096 ص 17
- ↑ برادر هادي كازروئيان، عضو سپاه خرمشهر، در مصاحبه اختصاصي با راوي تحقيقات جنگ، سند 5593/ پ ن
- ↑ برادر ثانيزاده، عضو سپاه خرمشهر، در مصاحبه اختصاصي با راوي تحقيقات جنگ. سند 1907/ پ ن
- ↑ برادر كليني، رزمنده خرمشهري، در مصاحبه اختصاصي با راوي تحقيقات جنگ. سند 5617/ پ ن
- ↑ روزنامه انقلاب اسلامي، 24/7/59
- ↑ ماخذ1، همان سند
- ↑ . ماخذ1، همان سند
- ↑ ماخذ1، همان سند
- ↑ گزارش لشكر 92 زرهي
- ↑ « بولتن خبري » اطلاعات سپاه خوزستان، سند 001142
- ↑ مأخذ 1، همان سند
- ↑ « بولتن نوبهاي 24 ساعته » اطلاعات عمليات جنوب سند 001942
- ↑ سپاه دشت آزادگان. سند 001233
- ↑ ستاد مركزي سپاه ( مركز فرماندهي )
- ↑ سماجا ( مركز فرماندهي ). سند 063700
- ↑ ماخذ1، همان سند
- ↑ سپاه غرب ( مركز فرماندهي ). سند 041868
- ↑ ماخذ 17
- ↑ سپاه غرب ( اطلاعات ). سند 050533
- ↑ « گزارشهاي روز » استانداري خوزستان. شهرباني خوزستان. سند 001237
- ↑ ستاد مركزي سپاه ( دفتر اطلاعات ). سند 050512
- ↑ . ستاد مركزي سپاه ( دفتر اطلاعات ). سند 050512
- ↑ ستاد مركزي سپاه ( اطلاعات ). سند 050514
- ↑ سپاه غرب ( مركز فرماندهي ). سند 057193
- ↑ روزنامه جمهورياسلامي، 26/7/59.
- ↑ روزنامه جمهورياسلامي، 26/7/59.
- ↑ روزنامه جمهورياسلامي، 26/7/59.
- ↑ روزنامه جمهورياسلامي، 26/7/59.
- ↑ خبرگزاري پارس، نشريه ويژه، 25/7/59، راديو صوتالجماهير ( 24/7/59 )
- ↑ خبرگزاري پارس، نشريه ويژه 25/7/59
- ↑ خبرگزاري پارس، نشريه ويژه 25/7/59
- ↑ وزارت ارشاد اسلامي، صحيفه نور، جلد 13، ص 119
- ↑ روزنامه انقلاب اسلامي، 24/7/59، خبرگزاري فرانسه
- ↑ روزنامه جمهورياسلامي، 24/7/59، خبرگزاري فرانسه
- ↑ روزنامه انقلاب اسلامي، 24/7/59
- ↑ ماخذ 32، راديو دهلي
- ↑ ماخذ 32، راديو امريكا
- ↑ ماخذ 32، راديو كلن
- ↑ روزنامه انقلاب اسلامي، 29/7/59. خبرگزاري آسوشيتدپرس
- ↑ روزنامه اطلاعات، 24/7/59، راديو امريكا
- ↑ ماخذ 37. راديو تاشكند
- ↑ ماخذ 32. راديو مسكو
- ↑ ماخذ 42. خبرگزاري يونايتدپرس
- ↑ ماخذ 36. خبرگزاري يونايتدپرس