1363.04.22

روزشمار جنگ سال 1363 1363.04.22
نام‌های دیگر	بیست و دو تیر
تاریخ شمسی	1363.04.22
تاریخ میلادی	13 ژوئیه 1984
تاریخ قمری	13 شوال 1404

1360.04.22

1361.04.22

1362.04.22

1364.04.22

1365.04.22

1366.04.22

1367.04.22

گزارش- 1

1. پس از اجرای عملیات خیبر در منطقه هورالعظیم در اسفندماه ١٣٦٢ و محقق‏نشدن کامل اهداف آن، تصمیم‏گیران نظامی و سیاسی ایران تداوم اجرای عملیات‏ها تا نیل به اهداف مورد نظر را در دستور کار قرار دادند. برایناساس و بهدنبال پیشنهاد فرماندهان ارتش مبنیبر اجرای دو عملیات با عناوین والفجر٧ در منطقه پاسگاه زید و والفجر٨ در منطقه جنوب جزیره مینو* امور مربوط به طراحی و آماده‏سازی آنها آغاز شد. در ادامه این روند امروز، جلساتی در قرارگاه خاتمالانبیا(ص) با حضور فرمانده کل سپاه و فرمانده نیروی زمینی ارتش و جمعی از فرماندهان ارشد سپاه و ارتش** بهمنظور بررسی طرح مانور عملیات جنوب جزیره مینو برگزار شد. بهدلیل اهمیت مسئله سرپلگیری در عملیات و نقش اصلی قرارگاه ظفر در تحقق این هدف و همچنین حساسیت مأموریت قرارگاه قدر برای تمهید ملزومات عبور از آب و نصب پل در مرحله اول عملیات، بیشترین وقت جلسات امروز به بررسی طرح مانور این دو قرارگاه اختصاص یافت.*** در جلسه نخست امروز که بهمنظور بررسی طرح مانور قرارگاه ظفر برگزار شد، سرهنگ عبادت فرمانده ارتشی قرارگاه ظفر، با بیان اینکه قرارگاه خاتمالانبیا(ص) مأموریت تصرف سرپل در مرحله اول عملیات را به قرارگاه ظفر ابلاغ کرده، به تشریح آن پرداخت و گفت: قرارگاه ظفر مأموریت دارد یک سرپل در مقابل جزیره مینو (الف) و سرپل دیگری در مقابل خسروآباد (ب) را تصرف و تثبیت کند. این قرارگاه برای اجرای مأموریت خود، مانورهایی را با نامهای قادر و طاهر طراحی کرده و قرار است مانور طاهر را در ساحل دور (ساحل دشمن) و مانور قادر را در ساحل نزدیک (ساحل خودی) اجرا کند. طبق توضیحات سرهنگ عبادت، مأموریت اجرای عملیات در ساحل دور به قرارگاه‏های تاکتیکی طاهر ١ تا ٣ واگذار شده است؛ بدین ترتیب که ابتدا قرارگاه تاکتیکی طاهر١ هلیبرن نیروها را با تیپ رعد انجام میدهد و پس از آن، قرارگاه تاکتیکی طاهر٢ با نیروهای کماندویی به دشمن حملهور شده و درنهایت قرارگاه تاکتیکی طاهر٣ با سایر یگانها و نیروهای باقیمانده قرارگاه ظفر وارد عمل میشود. در عملیات ساحل نزدیک نیز قرارگاه‏های تاکتیکی قادر ١تا ٦ وارد عمل خواهند شد. بدین ترتیب قرارگاه تاکتیکی قادر١ مأموریت دارد پلهای پی.ام.پی را در سه نقطه به نامهای اباذر، سلمان و مقداد نصب کند و قرارگاه تاکتیکی قادر٢ هم پلهای خیبری و کوثری را در دو طرف پلهای پی.ام.پی قرار میدهد. قرارگاه تاکتیکی قادر٣ کلیه وسایل شناور و هجومی را مهیا میکند. قرارگاه تاکتیکی قادر٤ نیز باید تمام توپخانههای صحرایی که وظیفه پشتیبانی از عملیات را برعهده دارند آماده کند. طبق طرح مانور، قرارگاه تاکتیکی قادر٥ عملیات پدافند هوایی را برعهده دارد و قرارگاه تاکتیکی قادر٦ در محدوده خسروآباد تا مقابل جزیره مینو ازطرف ساحل خودی به طرف ساحل دشمن به مدت ٣ دقیقه آتش مستقیم اجرا میکند. مباحث مطرحشده در ادامه این جلسه درباره طرح مانور قرارگاه ظفر حاکی از این بود که در تصرف سرپل الف (جزیره مینو) نیروهای هلیبرن و تکاور نقش اصلی را دارند؛ زیرا از یکسو تکاورها باید ضمن عبور از رودخانه در زیر آتش، در ساحل دو جایپا به وسعتی نزدیک به ١٥٠ تا ٥٠٠ مترمربع را تصرف کنند. از سوی دیگر، بالگردها هم برای انجام هلیبرن باید در ارتفاع ٥/١ الی٢ متر از سطح زمین پرواز کنند تا رادارهای دشمن نتوانند رد آنها را بگیرند. براساس طرح مانور مقرر شد در عملیات هلیبرن ٨٠ بالگرد به کار گرفته شود که طول مسیر پرواز آنها ٣ الی ٤ دقیقه است بالگردها در پشت جاده خسروآباد از منطقه قیام، پرواز خود را آغاز و به طرف عقبه دشمن حرکت میکنند. گفتنی است کلیات مأموریت تصرف سرپل ب (مقابل خسروآباد) به تیپ٢١ امام رضا(ع) از سپاه ابلاغ شده و باتوجهبه اینکه عناصر اطلاعاتی این یگان درحال تکمیل شناساییها هستند هنوز طرح مانور کتبی برای سرپلگیری در این محور تهیه و تنظیم نشده است. استعداد قرارگاه ظفر برای اجرای این عملیات ٢٤ گردان برآورد شده است و نیروهای تحت امر آن از تیپ٥٥ هوابرد و گردان١٤٨ لشکر٧٧ خراسان از ارتش و تیپ١٠سیدالشهدا(ع)، تیپ٢١ امام رضا(ع)، تیپ٣٣ المهدی(عج)، تیپ٤٤ قمربنیهاشم(ع) از سپاه تشکیل شدهاند. همچنین سازمان رزمی این یگانها برای عملیات چنین اعلام شده است: ١.تیپ رعد که مسئولیت اجرای هلیبرن را (در محور سرپل جزیره مینو) برعهده دارد، متشکل از یک گردان از تیپ٥٥ هوابرد ارتش و ٢ گردان از تیپ٣٣ المهدی(عج) سپاه است. ٢.تیپ برق که مسئولیت الحاق در غرب اروند را (در محور جزیره مینو) برعهده دارد، متشکل از ٢ گردان از تیپ٥٥ هوابرد ارتش و ٣ گردان از تیپ٣٣ المهدی(عج) سپاه میباشد. ٣.تیپ صاعقه که مسئولیت تصرف سرپل را (در محور خسروآباد) برعهده دارد، متشکل از تیپ٢١ امام رضا(ع) و گردان١٤٨ لشکر٧٧ ارتش است. علاوهبراین، بهمنظور کسب آمادگی هرچه بیشتر برای اجرای عملیات سرپلگیری اقداماتی انجام شده است؛ ازجمله: نیروهای هلیبرن و تکاور در اصفهان یک مانور تمرینی را در حضور فرماندهان قرارگاه ظفر و دیگر مسئولان برگزار کردهاند. همچنین برای تصرف سرپلها نیروهایی از تیپ٣٣ المهدی(عج) سپاه و تیپ٥٥ هوابرد ارتش گزینش و انتخاب شده و پس از موفقیت در آزمونهایی نظیر دو میدانی، شنای ورزش باستانی، ورزش شکم، بارفیکس، دویدن مسافت بین سایت٤و٥ و... دوره تخصصی تکاوری را گذراندهاند. شایان ذکر است بهدلیل تناسب سواحل سد دز با مأموریت مذکور این منطقه بهمنظور آموزش نیروها مشابه منطقه عملیاتی آرایش شده است. در جلسه دیگری که امروز در قرارگاه خاتمالانبیا(ص) برگزار شد ضمن بررسی طرح مانور قرارگاه قدر، بهمنظور عبور تیمهای ساحلسازی از چولانها و مناطق باتلاقی ساحلی دو راهکار مطرح شد: استفاده از فرشهای باتلاقی و بهکارگیری تراورز برای عبور. ابزارها و امکانات عبور نیز به این شرح در نظر گرفته شد: ١.پلهای پی.ام.پی ٢.طرادههای شناور جی.اس.پی ترکیب جی.اس.پی - پی.ام.پی. ٣.پل خیبری ٤.پل نفررو ٥.قایقهای هجومی ٦.هر شناور دیگری که برای عبور از رودخانه به کار گرفته شود. در ادامه این جلسه با بررسی عوامل تعویق عملیات، به محدودیت‏های موجود درزمینه کمبود سطحه‏ها و متناسب نبودن متراژ پلهای مورد نیاز با عرض اروندرود و نیز فقدان امکانات لازم برای نصب پل اشاره شد که این مشکلات حساسیت فرماندهان را برانگیخت و تردیدهای جدی درزمینه اجرای عملیات را به دنبال داشت.****

گزارش- 2

2. نگرانی ناشیاز طرح مشکلات و محدودیت‏های جدی درزمینه نصب پل بر روی اروندرود، به جلسات بررسی طرح مانور قرارگاه نجف نیز سرایت کرد. درپی پیشنهادهای جدید مسئولان قرارگاه نجف و بحثهای طولانی میان فرماندهان قرارگاههای نجف و خاتمالانبیا(ص)، تغییراتی در سازمان قرارگاه نجف و ظفر ایجاد شد و پس از جمعبندی، فرماندهی قرارگاه خاتم آن را ابلاغ کرد. سپس فرماندهان قرارگاههای نجف و ظفر برای بررسی این تغییرات، ٢٤ ساعت مهلت خواستند که با موافقت فرماندهی، بررسی نهایی به جلسه بعدی موکول شد. در ابتدای جلسهای که امروز در قرارگاه خاتم‏الانبیا(ص) با هدف بررسی طرح مانور قرارگاه نجف برگزار شد، سرهنگ قرایی مسئول رکن٣ قرارگاه نجف، مأموریت این قرارگاه را چنین تشریح کرد: پس از آنکه قرارگاه ظفر دو خط سرپل الف در جزیره مینو و ب در مقابل خسروآباد را تأمین کرد، قرارگاه نجف برای توسعه و تعمیق وارد عمل خواهد شد. وی در ادامه سازمان رزم این قرارگاه را به این شرح ذکر کرد: نجف١: لشکر٧٧ (منهای تیپ٢) از ارتش و لشکر٥ نصر از سپاه. نجف٢: تیپ٢ لشکر٧٧ از ارتش و لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) از سپاه. نجف٣: لشکر١٩ فجر و لشکر٤١ ثارالله(ع) و تیپ٢٠ رمضان (زرهی) سپاه. نجف٤: تیپ٤ لشکر٢١ حمزه ارتش و لشکر٨ نجف سپاه. در ادامه، سرهنگ دژکام فرمانده ارتشی قرارگاه نجف، امکانات پیشبینیشده برای عبور از سرپل الف (جزیره مینو) را ١٨٠ قایق ١٠ نفره، ٢٥ قایق ٣٠ نفره و ١٤ جی.اس.پی و همچنین امکانات مورد نظر برای عبور از سرپل ب (مقابل خسروآباد) را ١٠٠ قایق ١٠ نفره، ١٥ قایق ٣٠ نفره و ٦ جی.اس.پی اعلام کرد. وی در توضیحات خود مهمترین مسئله در عبور قرارگاه نجف از ظفر را اطمینان از موفقیت قرارگاه ظفر در احداث پل و عبور دانست. دژکام ضمن گزارشی از روند آموزش نیروها و واحدها، مسائل پیش رو در اجرای طرح مانور این قرارگاه را مواردی نظیر مشکلات قرارگاه قدر در فرایند احداث پل بهمنظور عبور قرارگاه نجف، محدودیت در انتقال و عبور وسایل سنگین (بهویژه ضرورت انتقال ٥٠ لودر از سرپل الف)، مشکلات احداث خاکریز بهخصوص ضرورت احداث١٣ کیلومتر خاکریز در محدوده نجف١ در شب اول و مقابله با پاتکهای دشمن عنوان کرد و در ادامه برای رفع مشکلات مذکور در مانور و تضمین مسیر برای تأمین خط، پیشنهاد کرد که نجف١ از سرپل‏ الف (مقابل جزیره مینو) و نجف٢ از سرپل ب (مقابل خسروآباد) عبور کرده و از جناح راست و چپ منطقه عملیات، امکان توسعه در منطقه پدافندی قرارگاه ظفر را فراهم آورند، با این تفاوت که سرپل پ (مقابل شلحه حاج حسین) به وسط منطقه عملیاتی قرارگاه نجف افزوده شود و نیروهای پیاده این محور با قایق به آن سوی اروند منتقل شوند. در جلسه دیگری که امروز برگزار گردید طرح جدید قرارگاه نجف به بحث و بررسی گذاشته شد و سرهنگ صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش، جمعبندی تغییرات جدید مانور قرارگاه نجف را اینطور اعلام کرد: در مأموریت جدید بهمنظور برقراری هماهنگی بین هجوم و تعمیق، قرارگاه‏های ظفر و قدر زیر امر قرارگاه نجف قرار گرفتند تا همگی در خدمت سرپلگیری و تعمیق آن باشند و مأموریت قرارگاه ظفر گرفتن سرپل است. وی مواردی از قبیل کاهش مدتزمان هلیبرن، درصد پایین حساسیت دشمن به اجرای عملیات هلیبرن در سرپل پ، استفاده از دو سرپل ب و پ درصورت فقدان سرپل الف، کوتاهشدن عمق منطقه عملیات بهویژه در محور سرپل پ و دسترسی به کنار جاده فاو - بصره، عمق کوتاه و طول ١٥ کیلومتری سرپل پ برای استقرار نیروی پیاده را از مزیتهای طرح مانور جدید قرارگاه نجف برشمرد. در این جلسه همچنین مقرر شد باتوجهبه دشواری مأموریت عبور و سرپل‏گیری، قرارگاه ظفر با افزودن ١٣٠ نفر از تیپ سیدالشهدا(ع) تقویت گردد. پس از ابلاغ مأموریت جدید، فرماندهان ارتشیِ قرارگاههای ظفر و نجف از فرمانده نیروی زمینی ارتش ٢٤ ساعت مهلت خواستند تا تغییرات ابلاغی را بررسی کنند. گفتنی است در جلسات امروز بهعلت اهمیت اساسی عملیات قرارگاه ظفر در سرپلگیری مرحله اول عملیات و جایگاه مأموریت قرارگاه کربلا در مراحل بعدی عملیات، مانور قرارگاه کربلا بررسی نشد.

گزارش- 3

3. درحالیکه جنگندههای عراقی امروز در چندین نوبت حریم هوایی مناطقی از استان کردستان را مورد تجاوز قرار دادند، ستاد مشترک ارتش از سرنگونی یک هواپیمای عراقی در شمالغرب کشور خبر داد. ساعت ١٧:٣٠، چند فروند جنگنده عراقی در آسمان شهر مریوان ظاهر شدند و پس از بمباران اطراف دریاچه مریوان با واکنش پدافند هوایی ایران، منطقه را ترک کردند. این بمباران تلفاتی دربرنداشت. در ساعت‏های ١٧ و ١٧:٢٠ نیز هواپیماهای میگ نیروی هوایی عراق با تجاوز به حریم هوایی بانه، اقدام به شکستن دیوار صوتی کردند. علاوهبراین ساعت ١٧:٠٥ نیز در اقدامی مشابه، هواپیماهای جنگی عراق پس از شکستن دیوار صوتی در حریم هوایی سقز، متواری شدند. درعینحال، ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران در اطلاعیه نظامی شماره ١٧٨٩ خود اعلام کرد: ساعت ٢٠ امشب، یک فروند هواپیمای جنگی عراق در منطقه شمال‏غرب ایران هدف آتش پدافند هوایی قرار گرفت و در ارتفاعات سگران (واقع در جنوب پادگان حاجعمران)، سرنگون شد.

گزارش- 4

4. ارتش عراق در ادامه حملات خود به کشتی‏ها در منطقه خلیجفارس، امروز نیز یک کشتی ایران را با موشک هدف قرار داد. کشتی "ایران اعتقاد" که با ٣١ سرنشین از بوشهر عازم بندرعباس بود، ساعت ١٥ امروز، براثر اصابت یک موشک دشمن دچار آتش‏سوزی شد. بهدنبال این حمله دو یدککش ‏به نام‏های عاشورا و اروند، یک فروند هاورکرافت و یک فروند ناوچه پیکان، برای کمک‏رسانی و خاموشکردن آتش به منطقه اعزام شدند. در این حادثه کشتی مذکور که فاقد محموله بود از ناحیه اتاق فرمان و پاشنه آسیب دید و ٤ تن از کارکنان آن شهید و ٣ نفر دیگر مجروح شدند. ارتش عراق در اطلاعیه نظامی شماره ١٥٣٥ خود که ساعت ١٩:٣٠ امشب از رادیو صوت الجماهیر عراق پخش شد درمورد این حمله آورده است: «دو هدف دریایی بزرگ در ساعت‏های ١٥ و ١٥:٤٠ بعدازظهر در جنوب جزیره خارک، مورد هدف دقیق و مؤثر جنگنده‏های ما قرار گرفتند و آسیب دیدند.»

گزارش- 5

5. در ادامه حمایتهای تسلیحاتی کشورهای مختلف بهویژه عربستان، فرانسه و شوروی از عراق، امروز عربستان سعودی ٤٢ دستگاه کامیون حامل مهمات و تجهیزات نظامی را ازطریق نقطه مرزی عرعر به عراق اعزام کرد. افزون براین، روزنامه نیویورک تایمز نیز دو روز پیش از ارسال تعداد زیادی هواپیمای جنگی و جنگ‏افزار روسی و فرانسوی به عراق خبر داده بود. براساس این گزارش، ارتش عراق هم‏اکنون حداقل ٥٠٠٠ بمب خوشه‏ای و مقداری گاز خردل در اختیار دارد و فرماندهان عراقی نیز اذعان می‏کنند که اکراهی برای کاربرد سلاح‏های شیمیایی ندارند.

گزارش- 6

6. امروز مناطق مختلف استانهای باختران، کردستان و آذربایجانغربی عرصه درگیری و اقدامات متقابل گروههای مسلح غیرقانونی و نیروهای خودی بود. براثر کمین افراد مسلح ضدانقلاب در باختران ٥ تن از نیروهای خودی به شهادت رسیدند. در درگیری نیروهای تأمین پایگاه مولانآباد سقز با ضدانقلابیون نیز یکی از نیروهای خودی شهید و یک نفر دیگر مجروح شد. امروز همچنین نیروهای تأمین محور چاگو - بیلوکه در حوالی پیرانشهر با افراد ضدانقلاب درگیر شدند که در نتیجه آن یکی از سربازان پایگاه چاگو به شهادت رسید. پیشازظهر امروز نیز یک خودروی متعلق به بارزانی‏ها در مسیر جاده کلاشین به روستای دورو در حوالی اشنویه، با مینی که عناصر ضدانقلاب کار گذاشته بودند برخورد کرد و ٨ نفر از سرنشینان آن کشته شدند و راننده خودرو نیز زخمی شد. در حادثه مشابهی یک مین ضدنفر که چتههای دمکرات آن را در مسیر نیروهای تأمین جاده یوزیدر (کامیاران) کار گذاشته بودند، منفجر و یک نفر از نیروهای خودی مجروح شد. علاوهبر اقدامات ایذایی مذکور، امروز حدود ١٢ عراقی که قصد پناهندگی به ایران را داشتند در منطقه سیلوانه از توابع ارومیه، در کمین افراد ضدانقلاب گرفتار شدند. درهمینحال و در ادامه حمایت رژیم عراق از فعالیتهای گروههای مسلح غیرقانونی در ایران، گزارش رکن٢ لشکر٢٨ کردستان حاکی است دولت عراق بی‏سیم‏هایی که دارای ٣١، ٣٢ و ٤٢ باند می‏باشد دراختیار افراد سازمانهای کومه‏له و مجاهدین خلق (منافقین) قرار داده است. از سوی دیگر، نیروهای خودی نیز بهمنظور مقابله با تحرکات خرابکارانه گروه‏های مسلح غیرقانونی در استان آذربایجانغربی امروز دست به اقداماتی زدند. نیروهای تأمین پایگاه زمزیران در محور سردشت - مهاباد با عناصر ضدانقلاب درگیر شدند. در این درگیری از مهاجمان یک نفر کشته شد و ٦ نفر مجروح شدند و از نیروهای خودی نیز یک نفر زخمی شد. در کمین نیروهای سپاه علیه افراد مسلح غیرقانونی در پیرانشهر نیز یک نفر از آنها کشته شد.در حادثه دیگری براثر درگیری یک گروه کمین سپاه با چتههای دمکرات، ٢ نفر از عناصر ضدانقلاب زخمی شدند. امشب همچنین با شرکت گردانهای جندالله و نبیاکرم(ص) و نیروهایی از بوکان، سقز و سردشت، یک عملیات برای پاک‏سازی روستای دولتو (سردشت) و مناطق اطراف آن آغاز شد. نیروهای سپاه امروز یک فرد مسلح به کلت و رولور و نارنجک دستی را در پیرانشهر دستگیر کردند. علاوهبراین با هشیاری افراد پایگاه تخته سنگی گردان مرزی بانه، ٢ عدد مین ضدنفر کشف و خنثی شد.

گزارش- 7

7. چند تن از عناصر گرو‏ه‏های محارب در مریوان و پیرانشهر تسلیم نیروهای خودی شدند. در مریوان یک نفر از چته‏های کومه‏له با بههمراهداشتن یک قبضه اسلحه ژ٣ و ٥ عدد خشاب و یک عدد نارنجک دستی، تسلیم نیروهای خودی شد و تقاضای اماننامه کرد. یک تن از عناصر این سازمان نیز خود را به نیروهای پایگاه کانیکن در منطقه مریوان معرفی کرد. علاوهبراین، یک نفر از عناصر ضدانقلاب نیز تسلیم سپاه پیرانشهر شد.

گزارش- 8

8. مجله پاری ماچ (چاپ فرانسه) در شماره امروز خود به بررسی عملکرد گروه‏های مسلح ضدانقلاب در منطقه شمال‏غرب ایران، ارتباطات آنها با یکدیگر و تأثیر آنها بر جنگ ایران و عراق پرداخته است. این نشریه در مقاله خود آورده است: هم‏اینک در کوهستان‏های کردستان در مرز شمال‏غربی ایران و عراق، سه گروه حزب دمکرات، سازمان کومه‏له و سازمان مجاهدین خلق درمجموع با ١٥ هزار نیرو به مبارزه مسلحانه علیه جمهوری اسلامی ایران مشغول هستند. از این ١٥ هزار نفر، ٢٠٠٠ نفر به گروه مارکسیستی - لنینیستی کومه‏له تعلق دارند و تعداد عناصر حزب دمکرات به رهبری عبدالرحمن قاسلمو به ١٢ هزار تن می‏رسد و از افراد سازمان مجاهدین خلق نیز ١٠٠٠ نفر به این مناطق کوهستانی آمده‏اند. پاری ماچ در ادامه افزوده است: اخیراً قاسملو رهبر حزب دمکرات ایران، با جلال طالبانی رهبر اتحادیه میهنی کردستان عراق، که درحالحاضر با صدام درخصوص خودمختاری کردستان عراق مذاکره می‏کند، دیدار کرده است. به گزارش این نشریه فرانسوی، درحالی‏که این سه گروه از حدود هفتماه پیش این منطقه کوهستانی را بین خود تقسیم کرده بودند، دو ماه قبل، افراد کومه‏له و حزب دمکرات کردستان با یکدیگر درگیر شدند و در این درگیری ٣٠ نفر از طرفین (١٢ نفر از حزب دمکرات و ١٨ نفر از کومه‏له) کشته شدند. پس از این حادثه، دو طرف یک توافقنامه همزیستی امضا کردند. در بخش پایانی این مقاله ضمن اشاره به نقش این سه گروه ضدانقلاب در جنگ ایران و عراق ادعا شده است: «صدام ... بهخوبی می‏داند چه دِینی نسبت به این پایگاه دارد، ١٥ هزار رزمنده این پایگاه ١٥٠ هزار سرباز ایرانی را به عدم تحرک واداشته‏اند.»

گزارش- 9

9. حجت‏الاسلام حسن روحانی رئیس کمیسیون دفاع مجلس شورای اسلامی، در سخنرانی پیش از خطبه‏های نماز جمعه امروز تهران، پس از بیان مطالبی درمورد جهاد و اصول اساسی نبرد از دیدگاه اسلام، وضعیت فعلی جنگ ایران و عراق را تشریح کرد. روحانی با اشاره به دیدگاه اسلام درمورد ضرورت حمله پیشگیرانه درصورت اطمینان از قصد دشمن برای حمله، درمورد دوره قبل از آغاز تهاجم سراسری عراق گفت: «ما باید در سال ٥٨ می‏کوشیدیم که حرکات دشمن را ببینیم و همان موقع مقابله کنیم و گناه این مسئله بر دوش آن لیبرال‏هایی است که در آن موقع قدرت را در دست داشتند و هیچ کاری نکردند.» رئیس کمیسیون دفاع مجلس شورای اسلامی همچنین درباره نقش نیروهای نظامی، وزارتخانه‏ها و نهادهای گوناگون در جنگ اظهار کرد: «آن روز اولی که جنگ شروع شد بار آن بر دوش ارتش و سپاه بود. کمکم بسیج و نیروهای عشایری و جهاد سازندگی و وزارت بهداری و وزارت راه و وزارتخانه‏های دیگر نیز به خدمت جبهه‏ها درآمدند. بخش عظیمی از کارهای مهندسی جبهه‏ها را جهاد سازندگی برعهده گرفت. پزشکان، بهداشت و درمان رزمندگان و مجروحان را عهده‏دار شدند. وزارت راه اعظم راهها را ساخت؛ اما درمجموع وزارتخانه‏ها خیلی کُند در خدمت جنگ حرکت کرده‏اند. دانشگاه و وزارت صنایع سنگین دراینزمینه خیلی دیر و کُند وارد صحنه نبرد شده‏اند، درحالی‏که اسلام می‏گوید در جنگ باید همه امکانات انسانی و فنی یک کشور بسیج شده و در خدمت جنگ قرار گیرند. استفاده از همه امکانات فنی و تکنیکی اصل دوم بعد از بسیج همه امکانات است.» نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی سال اول جنگ را بهعلت قرار داشتن قدرت دردست لیبرال‏ها، دوران سخت جنگ، سال ١٣٦٠ را سال آغاز پیروزی‏های ابتدایی ایران و سال ١٣٦١ را سال اوجگیری پیروزی‏های رزمندگان توصیف و درمورد وضعیت جنگ در سال‏ ١٣٦٢ خاطرنشان کرد: «در این سال [١٣٦٢]، همه امکانات جهان برای کمک به رژیم بعثی بسیج شد حتی گروهک‏هایی که ادعا می‏کردند با جنگ موافقاند و می‏گفتند سپاه را به سلاح‏های سنگین مجهز کنید، علناً با جنگ مخالفت کردند. بااین‏همه پیروزی‏های چشمگیری در جبهه‏ها نصیب رزمندگان اسلام شد.» حجتالاسلام روحانی سال جاری را «سال پایان جنگ و پیروزی رزمندگان اسلام در جبهه‏های نبرد» خواند و راجع به صلح تحمیلی و صلح مورد نظر ایران گفت: «اکنون که دشمنان اسلام مأیوس شده‏اند همه امکاناتشان را بسیج کرده‏اند تا صلح را بر ما تحمیل کنند تا جلوی انقلاب اسلامی را بگیرند. به قول مرحوم شهید رجایی که می‏گفت عراق بر ما جنگ را تحمیل کرد حالا ما صلح دلخواه خود را بر عراق تحمیل می‏کنیم؛ نمی‏شود که عراق هم جنگ و هم صلح را بر ما تحمیل کند. به دنیا اعلام می‏کنیم که ما صلح دائمی می‏خواهیم و این جز با نابودی صدام و حزب بعث امکان‏پذیر نیست.» رئیس کمیسیون دفاع مجلس شورای اسلامی در پایان سخنان خود با اشاره به ناکارآمدی کمک‏های اطلاعاتی و تسلیحاتی به عراق، در تشریح آمادگی رزمندگان ایرانی یادآور شد: «رزمندگان ما در جبهه‏ها نشان داده‏اند که اطلاعات ماهواره‏ها و آواکس‏ها به درد دشمن نمی‏خورد و عملیات خیبر نشان داد که هیچ سلاحی و حتی سلاح‏های شیمیایی نیز بر رزمندگان اسلام کارگر نیست و اکنون هم گل‏آلود کردن آب‏های خلیج‏فارس نیز صدام را نجات نخواهد داد و رزمندگان ما در جبهه‏ها آماده شنیدن فرمان فرمانده کل قوا هستند تا آخرین ضربه را بر قوای کفر صدامی و بعثی وارد سازند.»

گزارش- 10

10. محاکمه پنج تن از هواداران سازمان مجاهدین خلق (منافقین) که سال گذشته اقدام به هواپیماربایی در خطوط هوایی ایران کرده بودند،***** امروز در پاریس خاتمه یافت. به گزارش خبرنگار کانال دو تلویزیون فرانسه در این دادگاه که از روز چهارشنبه بیستم تیرماه آغاز به کار کرده بود، ٥ هواپیماربا فقط به جرم هواپیماربایی و نه گروگان‏گیری محاکمه شده‏اند. کانال یک تلویزیون فرانسه نیز این دادگاه را یک جلسه سیاسی برای محاکمه جمهوری اسلامی ایران خواند. از سوی دیگر، دیروز مسعود رجوی سرکرده سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و ابوالحسن بنی‏صدر رئیسجمهور معزول ایران، با حضور در این دادگاه ضمن طرح ادعاهایی دروغین علیه جمهوری اسلامی ایران به دفاع از هواپیماربایان پرداخته و آنان را "پیام‏آوران آزادی و حقوق بشر" خواندند. همچنین چند فرد دیگر ازجمله کلود بوره مسئول سابق مقاومت فرانسه در زمان اشغال این کشور بهدست آلمان، ماکزیم رودنسون از مشهورترین اساتید دانشگاهی اسلام‏شناس فرانسه و حدود ١٠ شاهد ناشناس ایرانی، مطالبی را در دفاع از این ٥ هواپیماربا مطرح کردند. سرانجام امروز دادگاه جنایی کرتل (در حومه پاریس) این ٥ نفر را به سه سال زندان که فقط ١٨ ماه آن قابلاجراست محکوم کرد.******

گزارش- 11

11. برخی رسانه‏های غربی از تعطیلی بخشی از تأسیسات پایانه نفتی خارک و برنامه ایران برای توسعه بنادر خود در سواحل جنوبی کشور خبر می‏دهند. روزنامه تایمز در مقاله‏ای به نقل از منابع دیپلماتیک در تهران نوشته است: ایران با تعطیلکردن بخشی از پایانه نفتی جزیره خارک در خلیجفارس، حدّنصاب محدودی را درمورد ظرفیت نفتکش‏هایی که از این تأسیسات نفتی استفاده می‏کنند اعمال کرده است. به نوشته این روزنامه، اسکله جزیره خارک پس از آتشسوزی و خسارت جزئی براثر حمله هوایی عراق به نفتکش یونانی اسکندر کبیر، تعطیل شده است و درحالی‏که ظرفیت قبلی بارگیری در این تأسیسات نفتی ٥٠٠ هزار تُن بود هم‏اینک فقط نفتکش‏هایی با ظرفیت حداکثر ٣٠٠ هزار تُن می‏توانند از اسکله نفتی جزیره خارک استفاده کنند. درهمینرابطه روز گذشته نیز رادیو امان به نقل از خبرگزاری رویتر گزارش داد که پس از آسیبدیدن تأسیسات نفتی جزیره خارک در بمباران‏های عراق، اکنون نفتکش‏های غولپیکر نمی‏توانند از آن نفت بارگیری کنند و ایران فقط از اسکله‏های کوچک می‏تواند برای بارگیری نفتکش‏های کوچک بهره‏برداری کند. از سوی دیگر، نشریه انگلیسی لویدزلیست نیز روز چهارشنبه ٢٠ تیر در گزارشی اعلام کرد ایران یک برنامه ٥٠٠ میلیون دلاری را برای توسعه بنادر آغاز کرده است. این برنامه بر بندر امام خمینی، بندرعباس و بندر چابهار متمرکز می‏باشد. براساس این گزارش، تعداد لنگرهای بندر امام خمینی، بهعنوان بزرگ‏ترین بندر ایران، در برنامه عمرانی قبلی به ٢٣ مورد رسید و هماکنون این بندر به تسهیلات تدارکاتی نیاز دارد. بندرعباس نیز با اتصال به راه‏آهن سراسری ایران به بندر دوم ایران تبدیل خواهد شد و هدف از توسعه تأسیسات بندری چابهار نیز این است که میزان کالاهای جابهجا شده در آن از ٥٠٠ هزار تُن کنونی به ٥ میلیون تُن در روز افزایش یابد. لویدزلیست به نقل از مدیرعامل سازمان بنادر و کشتیرانی ایران افزوده است: سرمایهگذاری عمرانی بنادر با افزایش سالانه ١٠ درصد، امسال به ٥٠٠ میلیون دلار رسیده است.

گزارش- 12

12. دولت عراق برای خروج از وضعیت وخیم اقتصادی همزمان با تلاش برای ازسرگیری و بهبود روابط خود با امریکا، بهدنبال تحکیم مناسبات اقتصادی و نظامی خود با شوروی بوده و درعینحال اعتبارات مالی زیادی از کشورهای مختلف جهان دریافت می‏کند. طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق در مصاحبه‏ای که در شماره امروز نشریه فرانسویزبان آفریک آزی (افریقا آسیا) منتشر شد از موافقت شوروی برای اعطای یک اعتبار ٢ میلیارد دلاری بلندمدت با شرایط آسان به عراق خبر داد.به گفته وی، شوروی در ماههای اخیر موافقت‏نامه‏های مهمی برای اجرای طرح‏های عمرانی ازجمله استخراج نفت، احداث سد و استفاده از انرژی در عراق و نیز ارسال تعداد قابلملاحظه‏ای جنگ‏افزار پیچیده به این کشور منعقد کرده است. نشریه آفریک آزی به نقل از وزیر امور خارجه عراق افزود: با عادیشدن روابط عراق و شوروی - که چند سال پیش بهعلت حبس و اعدام تعداد زیادی از اعضای حزب کمونیست عراق تیره شده بود - هم‏اینک شوروی بزرگ‏ترین تأمینکننده اسلحه عراق محسوب می‏شود. درهمینحال، نشریه مسلم مدیا (چاپ انگلستان) در شماره اخیر خود وخامت وضعیت اقتصادی عراق را بزرگ‏ترین فاجعه جنگ خلیجفارس خواند و نوشت: ذخیره ارزی عراق از ٣٠ میلیارد دلار در زمان آغاز جنگ، هم‏اینک به کمتر از یک میلیارد دلار رسیده و از سوی دیگر، پروژه‏های عظیم عمرانی آن کشور نیز تعطیل شده‏اند. با اتکای عراق به تنها مسیر صادرات نفتی‏اش از خاک ترکیه و صدور کمتر از ٣٠٠ هزار بشکه در روز، اکنون مدتی است که عربستان و سایر کشورهای عربی خلیجفارس ازجانب عراق نفت صادر می‏کنند؛ از سوی دیگر، عربستان، کویت و امارات بزرگ‏ترین حامیان مالی عراق بوده و بیش از ٤ میلیارد دلار کمک نقدی به عراق کرده‏اند. به نوشته این نشریه، بسیاری از کشورهای اروپایی بهدلیل ترس از ورشکستهشدن شرکت‏های متبوع خود که هنوز پول قراردادهای پایانیافتهشان در عراق را دریافت نکرده‏اند، به حمایت از این کشور ادامه می‏دهند. برهمیناساس، در سال جاری آلمانغربی برای تأمین مطالبات شرکت‏های آلمانی مشغول در عراق، ٥٣ میلیون دلار اعتبار صادراتی در اختیار این کشور قرار داده است. انگلیس، اتریش و ایتالیا نیز از پایان سال ١٩٨٣، معادل ١٥٣/١ میلیارد دلار اعتبار صادراتی به عراق اعطا کرده‏اند. فرانسه در سال میلادی گذشته، ٦/١ میلیارد دلار ازسوی کمپانی‏های فرانسوی برای عراق تأمین بودجه کرد و امسال نیز در نظر دارد ٥٠٠ میلیون دلار دیگر به این اعتبارات بیفزاید. هند در مقابل صادرات ١٥٠ میلیون دلار نفت و سولفور، ٦٠٠ میلیون دلار به عراق تسلیم کرده و ترکیه نیز برای خرید فولاد و گندم توسط عراق ٥٠٠ میلیون دلار پرداخته است. افزون بر کشورهای مذکور، ایالات متحده نیز ضمن موافقت با تأمین بخش زیادی از هزینه خط لوله نفتی عراق به بندر عقبه اردن، سال گذشته میلادی، ٣٦٧ میلیون دلار و امسال ٢٠٠ میلیون دلار اعتبار در اختیار عراق گذاشته است. نشریه مسلم مدیا ضمن اشاره به اعتبارات اعطایی بانک توسعه اسلامی، اردن، استرالیا و مالزی به عراق درزمینه مواد غذایی، میزان تجهیزات نظامی ارسالی ازجانب فرانسه و شوروی به عراق را بیش از ٥ میلیارد دلار ارزیابی کرده است.

گزارش- 13

13. درپی انسداد راههای اصلی صدور نفت عراق ازطریق خلیجفارس و سوریه و کاهش شدید صادرات نفتی آن کشور، مقامات عراقی برنامه‏هایی را بهمنظور یافتن مسیرهای جدید برای صدور نفت در دست اقدام دارند. قاسم احمد تقی وزیر نفت عراق، اعلام کرد با بهپایانرسیدن مرحله نخست پروژه افزایش ظرفیت خط لوله نفت عراق از مسیر ترکیه، مرحله دوم آن که ظرفیت صدور نفت عراق را به یک میلیون بشکه در روز می‏رساند نیز در آخر ماه ژوئیه جاری (٩ مرداد) به پایان می‏رسد. وزیر نفت عراق همچنین از تهیه و تکمیل طرح‏ها و اسناد مناقصه‏های مربوط به احداث یک خط لوله نفتی از مسیر عربستان خبر داد و گفت: شرکت‏های سرمایه‏گذاری حداکثر تا یازدهم اوت (٢٠ مرداد) فرصت دارند پیشنهادهای خود را برای احداث این خط لوله ارسال کنند. به گفته وی، خط لوله عربستان در اولویت قرار دارد و درمورد احداث خط لوله ازطریق خاک اردن هنوز تصمیم نهایی اتخاذ نشده است.

گزارش- 14

14. انتشار اخباری درمورد موافقت شوروی با فروش اسلحه به کویت، باتوجهبه روابط تسلیحاتی این کشور و ایالات متحده امریکا، واکنش کاخ سفید را به دنبال داشته است. درپی سفر یکهفته‏ای شیخ سالم الصباح وزیر دفاع کویت، به شوروی که از روز ١٨ تیر آغاز شده است، روز چهارشنبه گذشته مقامات دو کشور درزمینه انعقاد یک قرارداد فروش تسلیحات شوروی به کویت به توافق رسیدند؛ دراینرابطه وزیر دفاع کویت بدون ذکر تاریخ مشخصی گفت این قرارداد را سرهنگ عبدالعزیز السائق رئیس ستاد مشترک ارتش کویت، امضا خواهد کرد. به نوشته روزنامه کویتی القبس، گرچه این معامله شامل موشک‏های سام٧ و جنگنده‏های میگ نمی‏شود، ولی مقامات کرملین هیچ‏گونه محدودیتی برای تقاضاهای تسلیحاتی کویت قائل نشده‏اند. موشک‏های زمینبههوا ازجمله سلاح‏هایی است که طبق قرارداد به کویت تحویل داده میشود و درعینحال برای نخستینبار کارشناسان نظامی شوروی با حضور در کویت، شبکه‏های موشکی مذکور را به کار انداخته و به نیروهای کویتی دراینزمینه آموزش خواهند داد. پس از اعلام اخبار مربوط به این معامله تسلیحاتی که ارزش آن بین ٢٠٠ تا ٣٠٠ میلیون دلار ارزیابی می‏شود، وزیر دفاع کویت در گفتوگو با خبرگزاری این کشور ضمن تکذیب شایعات رسانه‏ها درمورد اینکه کویت در شرف امضای یک پیمان نظامی با شوروی است، آن را صرفاً یک قرارداد خرید اسلحه خواند و گفت: «امضای این قرارداد هیچ‏گونه جنبه سیاسی، نظامی و یا تسلیحات نظامی را دربرندارد و تنها یک روال عادی بین‏المللی در امضای قراردادهاست.» این درحالی است که روزنامه القبس در شماره امروز خود نوشت یک سیستم هشداردهنده ساخت شوروی که همان وظایف ردیابی هواپیماهای آواکس امریکایی را انجام می‏دهد در خلال سفر وزیر دفاع کویت به شوروی به وی معرفی شده است؛ کویت هم‏اینک همراه با عربستان سعودی از اطلاعات گردآوریشده بهوسیله آواکس‏های امریکایی استفاده میکند. آواکسهای مذکور پس از حملات اخیر علیه نفتکش‏های سعودی و کویتی در خلیجفارس، در عربستان سعودی مستقر شده‏اند. از سوی دیگر و درپی انتشار این اخبار، امروز آلن رامبرگ معاون سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا، با تأکید بر عملی‏شدن توافق تسلیحاتی اخیر کویت با ایالات متحده که براساس آن قرار است ایالات متحده سیستم پیشرفته رادار هشداردهنده‏ای را در اختیار کویت قرار دهد،******* درمورد موافقتنامه تسلیحاتی کویت و شوروی گفت: «چنانچه کویت موازنه تأمین عادی سلاح خود را برهم زند این امر موجب نگرانی امریکا خواهد شد.» وی همچنین در پاسخ به سؤالی درباره احتمال بهخطرافتادن اسرار و فناوری تسلیحاتی امریکا درصورت حضور مستشاران روسی در کویت اظهار کرد: «کویت اولین کشوری نیست که هم ایالات متحده و هم شوروی در آن پرسنل نظامی دارند. ... در چنین مواردی ما قبلاً اطمینان حاصل خواهیم کرد که اسرار مربوط به سلاح‏‏ها و تکنولوژی نظامی کشورمان محفوظ خواهد ماند و درحالحاضر نیز کویت موافقت خود را با حفظ سیستم اطلاعاتی سری اعلام نموده است.» ضمیمه اول گزارش٣٥: خلاصهای از طراحی عملیاتهای جدید پس از عملیات خیبر پس از اجرای عملیات خیبر در زمستان ١٣٦٢ که فقط بخشی از اهداف آن، تأمین و تثبیت گردید، عملیات دیگری حتی در سطح محدود اجرا نشد و بهجز تبادل آتش و تحرکات عادی در جبههها نظیر اعزام نیروی شناسایی و در برخی موارد گشتی رزمی، اقدامی انجام نگرفت. البته قرار بود دو عملیات با عناوین والفجر٧ و والفجر٨ در تابستان ١٣٦٣ اجرا شود که هرکدام به دلایلی منتفی شد. عملیات والفجر٧ قرار بود در محدوده پاسگاه زید واقع در منطقه شرق بصره اجرا شود، اما دشمن در چند مرحله ازجمله در دوم و پنجم تیرماه ١٣٦٣ با انداختن آب، منطقه را غیرقابل عبور کرد و بدینترتیب اجرای عملیات مزبور منتفی گردید. عملیات والفجر٨ نیز عملیاتی متکی بر عبور از دو نقطه اروند در مقابل آبادان با دو طرح عبور موسوم به قادر و طاهر بود و سپاه به دلایلی ازجمله پیامدهای ناکامی عملیات خیبر، در اجرای آن با ارتش همکاری داشت. این عملیات درپی آشکارشدن ناتوانی در حل مشکلات عبور از اروند و غیرقابل اجرا بودن طرحهای مربوط به آن در اواسط تابستان ١٣٦٣، لغو شد. ضمیمه دوم گزارش٣٥: پیشینه طرح مانور و سازمان رزم قرارگاههای مأمور اجرای عملیات در منطقه جنوب جزیره مینو باتوجهبه اینکه طرح مانور و سازمان رزم عملیات در منطقه جنوب جزیره مینو در مراحل مختلفی مورد بحث و بررسی قرار گرفته که از نظر زمانی خارج از دوره روزشمار حاضر است، توضیح مختصری درمورد ماحصل مباحثی که تاکنون درمورد طرح مانور و سازمان رزم عملیات انجام گرفته است ضروری به نظر میرسد. در گزارش عملیات والفجر٨ (منتفیشده) درمورد طرح مانور و سازمان رزم عملیات آمده است: در طرح مانور این عملیات برای دستیابی به اهداف، عملیات در دو مرحله طراحی شده است. در مرحله اول، سرپلهایی در غرب رودخانه اروند تصرف و پس از آن، تثبیت و تحکیم میشود تا موقعیت مناسب برای حضور نیروهای موج بعد و توسعه و گسترش آنان در مناطق مورد نظر فراهم آید. در مرحله دوم، تداوم عملیات و حرکت در عمق باتوجهبه موقعیت بهدستآمده طرحریزی خواهد شد. درحالحاضر، بهعلت حساسیت مرحله اول و ابهاماتی که دراینزمینه وجود دارد هنوز درمورد مانور مرحله دوم بحثی به میان نیامده است. قرارگاه خاتمالانبیا(ص) بهعنوان مرکزیت فرماندهی این عملیات، با بهکارگیری قرارگاههای نجف، کربلا، ظفر و قدر وارد عمل خواهد شد. فرماندهی قرارگاههای مذکور بهصورت مشترک برعهده ارتش و سپاه خواهد بود و به همین ترتیب ادغام تا رده نیروهای گردان بهطور مشترک انجام میشود.

________________________________________

• عملیات والفجر٨ در منطقه جنوب جزیره مینو در سال ١٣٦٣ طراحی شد و با عملیات والفجر٨ که در تاریخ ٢٠/١١/١٣٦٤ به مرحله اجرا درآمد متفاوت است. بهمنظور کسب اطلاعات بیشتر به ضمیمه اول این گزارش مراجعه شود.
  • حاضران در این جلسه عبارت بودند از: محسن رضایی فرمانده کل سپاه، رحیم صفوی، عزیز جعفری فرمانده قرارگاه نجف، امین شریعتی معاون قرارگاه نجف، بشردوست از مسئولان قرارگاه نجف، احمد کاظمی فرمانده لشکر٨ نجف از سپاه و سرهنگ صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش، حسنی سعدی فرمانده قرارگاه کربلا، سرهنگ مفید از واحد اطلاعات عملیات قرارگاه خاتمالانبیا و سرهنگ جمالی جانشین فرمانده نیروی زمینی ارتش، سرهنگ عبادت فرمانده قرارگاه ظفر، سرهنگ رحیم رحمانی مسئول رکن٣ قرارگاه ظفر از ارتش.
    • ضمیمه دارد؛ ضمیمه اول: خلاصهای از طراحی عملیاتهای جدید پس از عملیات خیبر.
      • ضمیمه دارد؛ ضمیمه دوم: پیشینه طرح مانور و سازمان رزم قرارگاههای مأمور اجرای عملیات در منطقه جنوب جزیره مینو.
        • افراد مذکور روز ١٥ تیر ١٣٦٢ یک فروند بوئینگ ٧٤٧ هواپیمایی ایران را که با ٣٧١ مسافر و ١٩ خدمه از شیراز عازم تهران بود، ربوده و آن را به فرانسه بردند. مقامات فرانسوی باوجود تقاضای ایران برای استرداد هواپیماربایان، از این کار خودداری کردند. [روزنامه جمهوری اسلامی، ١٦/٤/١٣٦٢، ص١١؛ و - روزنامه جمهوری اسلامی، ٢٣/٤/١٣٦٣، ص٣]
          • درپی صدور این حکم، مطبوعات پاریس آن را یک حکم "رئوفانه و سبک" خواندند. روزنامه لیبراسیون نیز با اشاره به نگاه مغرضانه این دادگاه به جمهوری اسلامی و فضای جانبدارانه این محاکمه از هواپیماربایان نوشت: «درواقع گویی تروریست‏های خوب و بد و یا راهزن‏های هوایی مهربان و خشن وجود دارد و تشخیص کیفیت و خصوصیت تروریست‏ها نیز بستگی به شرایط و مقتضیات دارد. ... مسلماً در شرایط دیگر حکمی بسیار سنگین ازطرف این دادگاه اعلام می‏گردید.» [روزنامه کیهان، ٢٤/٤/١٣٦٣، ص٢١]
            • این سیستم شامل موشکهای استینگر نمیشود.

سرهنگ علی صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش و محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

منابع و مآخذ روزشمار 1363/04/22