1359.08.04

روزشمار جنگ سال 1359 1359.08.04
نام‌های دیگر	چهار آبان
تاریخ شمسی	1359.08.04
تاریخ میلادی	26 اکتبر 1980
تاریخ قمری	16 ذیحجه 1400

1360.08.04

1361.08.04

1362.08.04

1363.08.04

1364.08.04

1365.08.04

1366.08.04

روز سي و پنجم-پايان حماسه 35 روزه خونين شهر

سي و پنجمين روز، روز تسلط كامل مزدوران عراقي بر خونين‌شهر و بر زمين ماندن تعداد زيادي از شهدا و مجروحين و تخليه اجباري شهر توسط آخرين بازماندگان حماسه خونين‌شهر است. اين روز، روز كامل شدن اشغال شهري است كه رزمندگانش در نزديك به دو ماه نبرد و تلاش شبانه‌روزي كوشيدند با انجام تكليف الهي خود، دشمن را از گسترش تجاور به ميهن اسلامي باز دارند. اگرچه خرمشهر سقوط كرد، ولي شاهد حماسه‌ها، ايستادگي‌ها و جانبازهايي بود كه داغ اشغال سه روزه خوزستان را بر دل رژيم عراق و داغ سقوط نظام جمهوري‌اسلامي و شكست انقلاب اسلامي را بر دل استكبار غرب و شرق و رژيمهاي مزدورشان گذاشت. حماسه‌آفرينان خرمشهر با مقاومت خود، استراتژي جنگ سريع يا پيروزي برق‌آساي دشمن را به شكست كشاندند و عراق را در تكميل هدف استراتژي جديد خود يعني اشغال آبادان و جزيره آبادان ناكام كردند. در سي و پنجمين روز، تلاش شبانه‌روزي جوانان و سپاهيان خرمشهر، برخي ارتشيان غيور و ديگر رزمندگاني كه براي اداي تكليف به اين مشهد آمدند، به اتمام مي‌رسد و بازماندگان اين حماسه عظيم مي‌روند تا مشهدي ديگر بيابند و منتظر قضاي الهي شوند. درود بر آنان كه از جان خود مقاوم‌ترين سلاح را در برابر دشمن ساختند و به بهانه كمبود ساز و برگ، ميدان را خالي نكردند. در پي اشغال خونين‌شهر، تلاش دشمن براي تنگ‌تر كردن محاصره آبادان ادامه يافت و عمليات نيروهاي خودي در جاده آبادان ـ ماهشهر با عدم‌موفقيت مواجه شد. اجراي آتش شديد روي اهواز ادامه پيدا كرد و تحركات دشمن در محور سوسنگرد گسترش يافت. در محور شوش، شبيخون برادران رزمنده موجب هلاكت بسياري از نيروهاي دشمن شد و فرود 5 فروند موشك دشمن در دزفول، خسارات جاني و مالي زيادي وارد كرد. در جبهه‌مياني، در محورهاي دهلران و گيلان‌غرب، رزمندگان اسلام در نبرد با دشمن موفقيتهايي كسب كردند و در برخي ديگر از محورهاي اين جبهه و جبهه شمالي نيز تحركات و درگيريهايي به وقوع پيوست. در اين روز هواپيماهاي دشمن به چند منطقه جنوبي كشور هجوم بردند كه چند فروند آنها سرنگون گرديد. هواپيماهاي ارتش جمهوري‌اسلامي نيز با انجام چند عمليات، به مواضع و يگانهاي دشمن خساراتي وارد كردند.

حملات و درگيريهاي زميني

جبهه جنوبي در پي تصرف مجدد فرمانداري خونين‌شهر در روز گذشته و تسلط كامل نيروهاي دشمن بر پل و دستور تخليه شهر توسط فرمانده عمليات خونين‌شهر، قواي عراقي كه شامل حجم وسيعي از نيروهاي ويژه و تجهيزات كامل بودند، به تدريج بر نقاط باقي مانده شهر، از جمله مسجد‌جامع و خيابانهاي اطراف آن تسلط يافتند. با نزديكي دشمن به قلب تپندة شهر، مسجد جامع، باقيمانده حماسه‌آفرينانخرمشهر، در حالي كه خون شهداي خرمشهر و آه و ناله مجروحين بر تمام وجود آنها سنگيني مي‌كرد، تصميم به تخليه شهر گرفتند. گزارش اطلاعات سپاه از چگونگي تخليه شهر حاكي است: « تا ساعت 4 صبح اكثر نيروهاي موجود در خرمشهر طبق دستور سرهنگ صمدي، فرمانده عمليات خونين‌شهر، شهر را تخليه كردند. اين نيروها عبارت بودند از 200 نفر تكاور و 450 نفر از كميته‌هاي تهران، ولي هنوز در نقاط مختلف شهر مقاومتهايي از طرف برادران پاسدار وجود دارد.» گزارش ساعت 45/13 همين منبع حاكي است: "قسمتهاي زيادي از خونين‌شهر دست عراقيهاست. از مسجد‌جامع تا نزديك پل در دست نيروهاي خودي است. مهمات و مواد مورد نياز برادران، توسط قايق از اين سمت كارون به آن سمت برده مي‌شود.» نيروي دريايي ارتش بعدازظهر اعلام كرد: «200 نفر از پاسداران كه در خونين‌شهر در محاصره بودند، با رشادت و از خودگذشتگي تكاوران دريايي نجات داده شدند و به ضلع‌جنوبي كارون انتقال يافتند و ساير نيروها در حال درگيري و نبرد با دشمن هستند.» نيروي زميني ارتش در اواخر شب اعلام كرد: "دشمن در جبهه خونين‌شهر تقريباً بر تمام شهر مسلط شده و پل را به كنترل خود درآورده است. نيروي زرهي دشمن در داخل شهر بوده و يك نيروي متحرك قوي، در شمال‌غرب خونين‌شهر مستقر مي‌باشند." خبرگزاري پارس به نقل از يك منبع مطلع در فرمانداري آبادان گزارش داد: « ساعت 4 بامداد روز 4/8/59 سرهنگ صمدي فرمانده تكاوران به رزمندگان خونين‌شهر دستور عقب‌نشيني داد. تعدادي از رزمندگان با دستور عقب‌نشيني مخالفت كرده و در سنگر خود ماندند كه از انان اطلاعي در دست نيست. فرمانده تكاوران گفته بود دستور عقب‌نشيني از سوي مقامات بالا صادر شده است و اتاق عمليات آبادان بعداً اين موضوع را تكذيب كرد.» يكي از آخرين برادران رزمنده خرمشهر طي گزارشي به سپاه اهواز، مي‌نويسد: « از نيمه شب تعدادي از ما كه در خيابان چهل‌متري مستقر بوديم، به علت محاصره آنجا به خيابانهاي اطراف مسجد آمده و به نگهباني و استراحت پرداختيم. ساعت 3 بعد از نيمه‌شب ( بامداد 4/8/59 ) اطلاع رسيد كه كليه نيروها بايد به دستور سرهنگ صمدي شهر را تخليه كنند. طي مشورتي با برادران، تصميم اكثريت بر اين شد كه برويم، چون كليه نيروها از شهر خارج شده يا به آبادان رفته و يا در سمت ديگر پل مستقر شده بودند. حدود 15 نفر خود را به زير پل رسانده و از طريق تونل زير پل به سمت پل حركت كرديم كه بقيه برادران را به رگبار بستند و پل را زير خمپاره گرفتند. با زحمت زياد خود را به آن طرف پل رسانديم، بقيه برادران نيز به وسيله يك قايق اين طرف پل آمده و به مقابله پرداختيم. دشمن پل را زير آتش سنگيني از مسلسل و خمپاره گرفت، طوري كه تعداد زيادي از برادران شهيد و مجروح شدند.» در محور آبادان فعاليت هواپيماهاي دشمن و اجراي انواع آتش روي شهر ادامه دارد. به گزارش سپاه آبادان، « آبادان از طرف ايستگاه 7 و از سمت جزيره مينو زير آتش شديدي از خمپاره و توپخانه دشمن قرار دارد.» اطلاعات سپاه خوزستان به نقل از فرماندار شادگان، اعلام كرد: « در تاريخ 4/8/59 يك گردان از نيروهاي خودي از جاده آبادان ـ ماهشهر به دشمن حمله كردند و قصد پيشروي داشتند كه به علت ضعف شديد فرماندهي و عدم پشتيباني به موقع، با كمبود مهمات روبرو شدند و با شليك شديد دشمن، با دادن تلفات جاني حدود 100 نفر و خسارات مالي و تسليحاتي از جمله انهدام حدود 15 تانك از 17 تانك، مواجه شدند.» در محور شمال آبادان، به گزارش ستاد مشترك ارتش: « دشمن در 6 كيلومتري جاده آبادان ـ اهواز مستقر است.» گزارش سپاه دارخوين حاكي است: « نيروهاي خودي در سه قسمت دارخوين، انرژي اتمي و كيلومتر 4 سلمانيه در دو طرف كارون مستقرند و با آتش خمپاره دشمن را مي‌كوبند. احتمال عقب‌نشيني با نزديك شدن دشمن به طرف دارخوين در دو طرف كارون ضعيف شده است.» طبق اعلام سپاه خوزستان: « در محور جاده دارخوين، دشمن بيشتر توپخانه و پدافند ضدهوايي دارد و نيروي زرهي دشمن در اين منطقه زياد نيست. نيروهاي دشمن در منطقه استتار كامل نموده‌اند، ولي نزديك شدن به آنها امكان‌پذير است، طوري كه برادران بارها توانسته‌اند تا 100 متري آنها تردد كنند. تانكهاي دشمن روزها تا نزديكي دارخوين و انرژي اتمي پيش مي‌آيند، ولي با آتش خمپاره مواجه شده، عقب‌نشيني مي‌كنند.» اهواز امروز از سحر تا شب زير آتش سنگين دشمن قرار داشت. در جبهه‌هاي جنوبي اهواز، درگيريهاي پراكنده و اجراي آتش توسط نيروهاي خودي و دشمن ادامه دارد. به گزارش اطلاعات سپاه: "امروز در جبهه فارسيات، برادران سپاه در يك حمله غافلگير‌كننده موفق شدند 6 نفربر زرهي و يك خودروي حامل سوخت دشمن را منهدم كنند و 30 نفر از مزدوران بعث را به هلاكت برسانند. طي اين عمليات دو نفر از برادران شهيد شدند.» گزارش سپاه خوزستان از موقعيت دشمن در جاده بستان ـ سوسنگرد حاكي است كه: « نيروهاي پياده دشمن در روستاي دهلاويه ( 12 كيلومتري سوسنگرد ) مستقرند و حدود 1500 ـ 1200 نفر از اعضاي ( گروهك ) جبهه التحرير ـ كه اكثراً لباس عربي دارند و مسلح به كلاشينكف و آرپي‌جي‌هستند با آنها همكاري مي‌كنند. » گزارش برادران شناسايي سپاه خوزستان حاكي است: « خودروهاي عراقي مرتباً به طرف تپه‌هاي ا...اكبر در تردد هستند و حدود 24 تانك و خودرو در روستاي بيت‌ناجي پشت تلهاي خاكي استتار شده‌اند. صبح امروز وقتي توپخانه خودي به سوي نيروهاي دشمن در ا... اكبر آتش گشودند، تغيير موضع دادند.»

طبق اعلام سپاه سوسنگرد: « نيروهاي عراقي حدود 30 تانك در سابله مستقر كرده‌اند كه روزها در سابله و شبها به طرف فنيخي عقب‌نشيني مي‌كنند. امروز در تپه‌هاي شني نزديك بستان، طي عملياتي توسط هوانيروز، 4 تانك دشمن منهدم و چند نفر از نيروهايشان كشته و زخمي شدند. امروز در اين منطقه، درگيري شديدي بين توپخانه‌هاي خودش و دشمن درگرفت.» به گزارش سپاه خوزستان از محور شوش: « در مورخه 4/8/ 59، برادران پاسدار در يك شبيخون تعداد زيادي از مزدوران عراقي را به هلاكت رساندند. دشمن در چند روز گذشته در اين منطقه 4 _ 3كيلومتر عقب‌نشيني كرده است.» طبق اعلام سپاه دزفول: « در سپيده دم امروز در منطقه دشت‌عباس، در محور جاده عين‌خوش، برادران پاسدار طي عملياتي عليه نيروهاي گشت دشمن 4 نفربر و 2 خودرو را منهدم كردند و 600 نفر از نيروهاي دشمن را به هلاكت رساندند. در ساعت 23، نيروهاي عراقي كه در پناه تانك و نفربر به شناسايي مي‌رفتند، به كمين برادران پاسدار افتاده، ضربه سنگيني خوردند.» مناطق مياني و شمال غرب به گزارش خبرگزاري پارس: « روز گذشته، رزمندگان اسلام طي درگيري با دشمن در منطقه دهلران موفقيتهايي كسب كردند. درگيريها ادامه دارد.» طبق اعلام ستاد مشترك ارتش: « در ساعت 19 مورخه 4/8/59، يك ستون از قواي دشمن به طرف مهران حركت مي‌كردند و توسط دو ميگ اسكورت مي‌شدند.» در جبهه‌هاي شمال مهران و اطراف صالح‌آباد طي چند روز اخير درگيريهايي صورت گرفته است. به گزارش خبرگزاري پارس: « از اوايل بامداد امروز، پاسگاههاي شورشيرين، ارتفاعات كاني‌سخت و كنجان‌چم به شدت در معرض درگيري بوده است. نيروهاي ارتش در گلان ( جنوب صالح‌آباد ) و سرني ( شمال صالح‌آباد ) درگيري شديدي با دشمن داشته‌اند. در طول امروز برادران هوانيروز 4 توپ، يك موشك‌انداز، 6 دستگاه تانك، يك انبار مهمات و تعدادي از مواضع دشمن را منهدم كردند.» گزارش بسيج عشايري حاكي است كه: « در 24 ساعت گذشته طي نبردهاي چريكي در محور گيلان غرب، چند خودروي دشمن منهدم و به نيروهاي آنها تلفاتي وارد شد.» از سوي ديگر، سپاه غرب اعلام كرد: « امروز 8 نفر از برادران بسيج عشايري در سرپل‌ذهاب به شهادت رسيدند و 10 نفر مجروح شدند.» گزارش سپاه غرب حاكي است: « بر اير حمله برادران پاسدار به عاملين عراقي در منطقه جوانرود، اين عوامل به كوهها گريخته‌اند.» طبق اعلام ستاد مشترك ارتش از پادگان مريوان: « يك ستون زرهي عراق امروز در حوالي ارتفاعات نوسود مستقر شده‌اند.» همين گزارش حاكي است: « حدود 200 نفر از افراد جلال طالباني مسلح به سلاح سنگين در اطراف پنجوين مستقر شده، قصد دارند با سربازان عراقي به مريوان حمله كنند.»

حملات هوايي و موشكي

خارك: در ساعت 20 يك ميگ عراقي كه قصد داشت خارك را بمباران كند، توسط آتشبارهاي ضد هوايي سرنگون گرديد. آبادان: ساعت 11 صبح، 2 ميگ عراقي به منطقه آبادان نفوذ كردند كه توسط آتشبارهاي ضدهوايي يكي از آنها سقوط كرد و ديگري مجبور به فرار شد. ماهشهر: ساعت 15 امروز دو ميگ عراقي به حريم فضايي ماهشهر و آبادان تجاور كردند كه توسط آتشبارهاي ضدهوايي رزمندگان، در 4 كيلومتري ماهشهر سرنگون شدند و خلبانانش به هلاكت رسيدند. اهواز: بامداد امروز يك ميگ عراقي تلاش كرد به مناطق شمالي اهواز حمله كند كه به آتش ضدهوايي رزمندگان روبرو شد و فرار كرد. دزفول: در طول شب گذشته، 5 موشك از سوي دشمن به شهر دزفول پرتاب گرديد كه در 3 محله مسكوني اين شهر خسارات و تلفات زيادي بار آمد. تلفات آن تاكنون 115 شهيد و 430 مجروح اعلام شده است.

خلاصه اطلاعيه‌هاي نظامي ستاد مشترك ارتش

اطلاعيه 231 ... با حمله هليكوپترهاي جنگنده هوانيروز به دشمن متجاوز، مزدوران عراق متحمل خسارات و تلفاتي شدند. در منطقه ايلام: انهدام يك سكوي موشك هدايت‌شونده، چهار قبضه توپ صحرايي، 4 تانك و يك كاميون نظامي و همچنين يك انبار مهمات دشمن منفجر گرديد. در منطقه دزفول: 28 خودروي سبك و سنگين نيروهاي عراقي منهدم شد و حدود 20 تن به هلاكت رسيدند. اطلاعيه 232 ... فعاليتهاي رزمندگان نيروي هوايي ارتش در روز 4/8/59ك 1 ـ انهدام سنگرها و يك ساختمان نظامي و دو نفربر زرهي نيروهاي عراقي در غرب پيرانشهر 2 ـ انهدام پادگان نظامي عراق در غرب روانرود 3 ـ انهدام قسمتي از پادگان پنجوين 4 ـ انهدام قسمتي از يك تيپ زرهي در نزديكي پادگان پنجوين 5 ـ بمباران واحدهاي توپخانه و تانك دشمن در مناطق مرزي غرب اهواز 6 ـ بمباران يك تيپ گسترش يافته دشمن درمنطقه غرب سوسنگرد 7 ـ انهدام قسمتي از نيروهاي زرهي و خودروهاي تداركاتي و سايت سام 6 و توپهاي زمين به زمين نيروهاي مزدور بعث عراق در منطقه شلمچه 8 ـ انهدام قسمتي از نيروهاي پراكنده دشمن در جاده فاو ـ بصره 9 ـ انهدام تانك و توپ و خودروهاي پيشرو دشمن در شلمچه و خسروآباد. 10 ـ سرنگوني دو فروند هواپيماي دشمن در جبهه غرب و جنوب كشور 11 ـ روز گذشته يك فروند جنگندة نيروي هوايي ارتش در منطقه جنوب شرقي اهواز هدف موشكهاي ضد هوايي عراق قرار گرفت. از خلبان آن گزارشي در دست نيست.

خلاصه بيانيه‌هاي نظامي عراق

بيانيه 103 ... طي حمله نيروهاي ايران به پايگاه عراقي در منطقه شرق كارون، صدها تن از سربازان و پاسداران ايران كشته دهها تن دستگير شدند و فرمانده آنها كشته و معاون وي دستگير شد. در اين درگيري يك فروند هواپيماي اف ـ 4، 17 تانك، 2 زره‌پوش، 2 توپ موشك‌انداز و چندين وسيله نقليه ايران منهدم شد. از نيروهاي عراق 5 نفر كشته شده‌اند و 3 تانك، 2 زره پوش و يك مسلسل از دست رفته است. بيانيه 104 ... خسارات وارده به دشمن: 21 كشته، انهدام 3 نفربر زرهي، 3 خودرو، مقاديري سوخت و مهمات، به غنيمت گرفتن يك دستگاه تانك چيفتن، چند خودرو و سلاحهاي متوسط، سرنگوني 3هليكوپتر در منطقه جنوبي ميدان نبرد. خسارات ما: 15 كشته، انهدام 3 خودرو و دو قبضه توپ. اقدامات هوايي: بامداد امروز هواپيماهاي دشمن به اهداف غيرنظامي و نظامي زير حمله كردند: در ساعت 55/6، حمله به پنجوين در استان سليمانيه. در ساعت 7، حمله به نيروها در منطقه جنوبي ميدان نبرد. در ساعت 10/7، حمله به قصبه ماووت در استان سليمانيه، در ساعت 40/8، حمله به ديانه در استان اربيل. خسارات وارده: يك كشته و يك زخمي غيرنظامي است. دو هواپيماي فانتوم دشمن، يكي در استان سليمانيه و ديگري در منطقه جنوبي ميدان نبرد سرنگون گرديد. بيانيه 105 فرماندهي كل نيروهاي مسلح عراق امروز اعلام كرد كه در درگيريهاي بعدازظهر امروز، دو كشتي جنگي ( ناوچه ) ايراني در شط‌العرب غرق و پنج نظامي كشته‌شده‌اند. همچنين در اين اعلاميه آمده كه تعداد قابل ملاحظه‌اي از تجهيزات نظامي و سلاحهاي سبك توسط ارتش عراق به غنيمت گرفته شده است. در اين درگيريها دو خودروي نظامي عراقي منهدم و دو عراقي نيز كشته شده‌اند.

ستاد عمليات ارتش عراق

ستاد عمليات ارتش عراق مدعي است كه ارتش ايران در تاريخ 4/8/59، از بمبهاي شيميايي عليه واحدهاي نيروي مخصوص ارتش عراق، مستقر در خرمشهر استفاده كرده كه در نتيجه 14 نفر از نيروهايش دچار خفقان و تشنج گرديدند.

بازتاب حملات و درگيريها

خبرگزاري رويتر: عراق اعلام كرد تلاش ايرانيها را براي به دست گرفتن دوباره خرمشهر شكست داده است. راديو لندن بخش عربي: ايرانيها اعلام كردند كه بعضي از اراضي خود را در خرمشهر بازپس گرفته‌اند، و اين پيروزي پس از حمله‌اي به دست آمده كه در شمال آبادان صورت گرفته است. عراقيها مي‌گويند اين حمله با شكست مواجه شده است. راديو آمريكا: هفته گذشته زد و خوردهاي نيروهاي ايران و عراق به اوج خود رسيد. عراق مدعي است كنترل اغلب نقاط حساس خوزستان را در اختيار دارد و نيروهاي عراقي تقريباً شهر اهواز را اشغال كرده‌اند و در بندر خرمشهر و آبادان همچنان در حال پيشروي هستند. همچنين شاه لوله نفتي كه سوخت داخلي ايران را تامين مي‌كند، منفجر ساخته‌اند و در نتيجه جيره‌بندي نفت كه چندي است در ايران اجرا مي‌شود، شديدتر شده است. راديو امان ( اردن ):... تحولات اخير در جبهه نبرد تا حد زيادي ميزان پيشرفت و پيروزيهاي نيروهاي عراقي را نشان مي‌دهد... موقعيتي كه عراق در نبرد المحمره به دست آورده، قدرت رزمندگي و موقعيت نظامي ارتش عراق را در ميدان نبرد تقويت بخشيده، زيرا سقوط المحمره راه را به سوي آبادان گشوده است.

روزشمار سياسي 4/8/59

پس از گذشت يك ماه و اندي از آغاز هجوم سراسري نيروهاي عراقي به داخل مرزهاي جمهوري‌اسلامي ايران، عراقيها كه مي‌خواستند سه روزه خوزستان را اشغال كنند و با قطع نفت، حيات اقتصادي ايران را به شكست بكشانند، با اشغال خرمشهر به نخستين و در واقع آخرين پيروزي بزرگ خود در آغاز جنگ دست يافتند. از اين زمان به بعد خرمشهر به سمبل پيروزي يا شكست در جنگ تبديل شد. بغداد كه استراتژي جنگ برق‌آساي خود را شكست خورده مي‌ديد، با در دست داشتن خرمشهر به عنوان « سرپل » حركت نظامي بعدي و اهرم فشاري در صحنه‌هاي سياسي، تلاش جديدي را آغاز كرد. در ميدان نبرد طرح‌ريزي و تمركز نيرو جهت پيشروي هر‌چه بيشتر در عمق خاك ايران به ويژه اشغال آبادان در اولويت قرار گرفت و در صحنه‌هاي سياسي حكام بعث دست به مانور جهت گرفتن امتياز از جمهوري‌اسلامي زدند. لذا اعلام داشتند كه تمام مناطق نفتي جنوب ايران را تا پذيرش شرايط بغداد از جمله حاكميت آن كشور بر شط‌العرب حفظ خواهند كرد. در جمهوري‌اسلامي، سقوط خرمشهر براي هواداران تفكر نظامي كلاسيك كه رئيس جمهور‌وقت سردمدار آن بود، به معناي بن‌بست راه نظامي و توسل به شيوه‌هاي سياسي جهت معامله در جنگ بود. اما طرفداران جنگ مردمي بي‌اعتنا به فرمولهاي به ظاهر علمي ـ آكادميك، باور داشتند كه دشمن را بايد در ميدان جنگ به زانو درآورد و تسليم نيرنگها و بازيهاي سياسي نشد. جدال اين دو نوع تفكر در داخل نظام جمهوري‌اسلامي، سرنوشت جنگ را تعيين مي‌كرد، تسليم يا مقاومت تا آخرين نفس.

جمهوري‌اسلامي ايران

رئيس جمهور:... مردم بايد خونسرد باشند و شتاب كنند و بگذارند ما از روي آمادگي كامل، نيروهاي دشمن را در داخل خاك خودمان مضمحل كنيم و بعد به داخل خاك دشمن برويم. 36 رئيس مجلس شوراي اسلامي:... اگر امريكا حقوق حقه ما را رعايت كند و به خواسته‌هاي قانوني ما احترام بگذارد، ممكن است گروگانها آزاد شوند، در غير اين صورت گروگانها به همين صورت خواهند ماند. 37

عراق

وزير خارجه عراق: امريكا بي‌طرفي را در جنگ خليج كنار گذاشته و از ايران حمايت شفاهي و مادي به عمل مي‌آورد... كشورهايي كه جانب ايران را بگيرند، بايد مسئوليت اقدامات خود را به عهده بگيرند. 38 دولت عراق مي‌گويد نيروهاي رزمي آن كشور تمام مناطق نفتي جنوب ايران را همچنان در اشغال خود خواهد داشت تا دولت ايران تمام شرايط عراق، از جمله حاكميت عراق را بر شط‌العرب بپذيرد. 39

مواضع و اقدامات كشورها

نماينده امريكا در سازمان‌ملل: اين كه رهبران ايران خواستار سرنگوني صدام هستند، اين اقدام باعث جنگ داخلي در عراق مي‌شود و اين كار حتي در زمان جنگ غيرقابل قبول است... امريكا سعي مي‌كند مانند گذشته بي‌طرف باقي بماند. 40 معاون رئيس جمهوري امريكا: اين جنگ بايد محدود باشد... تحويل تجهيزات نظامي از امريكا به ايران دست كم تا آزادي گروگانها امكان ندارد... ما در اين مرحله با مسأله قطعات يدكي برخورد نكرده‌ايم... من فكر نمي‌كنم در اين مقطع لازم باشد به اين مسأله بپردازيم. 41 برژينسكي: مشاور كارتر: تلاشهاي دولت ما براي ايجاد ثبات و امنيت در منطقه خليج‌فارس مسأله‌اي زودگذر نبوده، بلكه در دراز مدت عملي خواهد شد... ما نمي‌توانيم ناتوي ديگري در منطقه خليج‌فارس ايجاد كنيم، زيرا شرايط سياسي و اقتصادي منطقه اين اجازه را نمي‌دهد. 42

منابع نظامي ناتو گفتند: هواپيماهاي شناسايي روسيه با پرواز در ارتفاعات بسيار زياد بر فراز مناطق تركيه، تحولات جنگ عراق با ايران را پي‌گيري مي‌كنند. هواپيماهاي شناسايي روسيه در طول مرزهاي ايران و تركيه پرواز مي‌كنند و به دنبال ارسال چهار فروند هواپيماي آواكس به عربستان، پرواز شناسايي روسيه براي گردآوري اطلاعات مربوط به جنگ و نقل و انتقالات ناوگان كشورهاي عربي در خليج‌فارس افزايش يافته است. 43 ملك حسين: شوروي از من خواسته كه راه زميني بندر عقبه را در اختيار عراق بگذارم. 24 شاه اردن: در اين جنگ ما با عراق هستيم، زيرا از قوميت عرب نمي‌توانيم چشم‌پوشي كنيم. شريف حسين با تركها جنگيد، هر چند انها برادران ديني ما بودند. حالا ما آماده‌ايم با فارسها بجنگيم، هر چند آنها هم برادران ديني ما هستند، ولي با اين وجود من شبها اغلب نمي‌توانم بخوابم، زيرا اين فكر مرا آزار مي‌دهد كه اگر ارتش عراق شكست بخورد، كار ما نيز در اينجا ساخته است. 45 قذافي: بايد قدمهاي مثبت و سريعي براي برقراري آتش‌بس، در جنگي كه فقط به نفع آمريكا و صهيونيسم است، برداشته شد. 46 چين بار ديگر به شوروي هشدار داد تا از جنگ شوم عراق و ايران به نفع خود بهره نبرد. 47

تحليلها و تفسيرها

راديو امريكا به نقل از نيوزويك: نبرد ايران و عراق و بحران گروگانهاي امريكايي چنان به هم آميخته‌اند كه تأثير مهمي بر نقش سياسي ـ نظامي امريكا در منطقه خليج‌فارس خواهد داشت. امريكا زماني كه نخستين گام را در راه منزوي ساختن ايران برداشت، اعلام كرد كه به محض آزادي گروگانها تحريم عليه ايران نيز پايان خواهد گرفت، اما اقدام به چنين امري در بحبوحه جنگ به جانبداري امريكااز ايران تعبير خواهد شد. با اين وصف، در صورت آزادي گروگانها، امريكا به سرعت در جهت از ميان برداشتن تحرميهاي سياسي ـ اقتصادي عليه ايران اقدام خواهد كرد. اين امر به ايران اجازه خواهد داد تامبادلات بازرگاني عظيم و حجيم خود را با اروپاي‌غربي و ژاپن از سرگيرد و چهار‌صد ميليون دلار قطعات يدكي را كه قبلاً از امريكا خريداري كرده، دريافت دارد. ... مقامات امريكا به طور روزافزوني نگران سرنوشت ايران و اثرات اين جنگ در ثبات منطقه هستند. دستيابي عراق به خوزستان مي‌تواند به ناآراميهاي سياسي در بخشهاي ديگر ايران دامن زند و موجب بهره‌برداري روسيه شوروي قرار گيرد. اگر دولت امريكا بتواند پيوند خود را با ايران از سر گيردو روابط عادي به اين كشور برقرار كند، عراق بيش از پيش به جستجوي راه حلي براي پايان دادن جنگ از طريق مذاكره برخواهد آمد، زيرا يكي از عوامل مهم تصميم عراق براي آغاز جنگ با ايران، انزواي سياسي ايران و عدم توانايي اين كشور در به دست آوردن قطعات يدكي نظامي بوده است. 48 گزارش برژينسكي به كميسيون روابط خارجي سناي امريكا: كشورهاي خليج‌فارس در خطر روزافزوني به سر مي‌برند كه در نتيجه برخورد رنسانس اسلامي و تجدد گرايي به وجود آمده است، و تلاش دولت امريكا براي ايجاد ثبات در منطقه خليج‌فارس، درازمدت خواهد بود... ملل خليج‌فارس از درون تهديد مي‌شوند و امكان شكستن رژيمهاي محلي به خاطر فشار تجددگرايي و رنسانس اسلامي امكان‌پذير است. سقوط شاه و جنگ عراق با ايران امكان گسترش اين بحران را به ديگر كشورهاي منطقه افزايش داده است، و در صورتي كه اين موضوع واقعيت پيدا كند، يك چهارم توليد نفت جهان متوقف خواهد شد. 49 خبرگزاري فرانسه:... وجود بولدوزرها، آلات خاك‌برداري و جراثقالهاي ملتهاي مختلف كه به صدها مي‌رسد و تا خطوط مقدم جبهه، در حول و حوش تانكها به حفر پناهگاهها، ايجاد ديوارها و ساختن راههاي آسفالته پرداخته‌اند، فكر ماندن ارتش عراق را در محل تداعي مي‌كند. اين تاكتيك كه هر پيشروي در زمين را پشتيباني و حمايت مي‌كند، تنها نتيجه تاكتيك شورويها داير بر جا‌به جايي توپخانه مهندسي در پشت نيروهاي زرهي نيست و بي‌ترديد براي كاهش عدم كفايت پوشش هوايي عراق و حمايت از تانكها عليه هواپيماهاي ايراني كه با غيبت ميگها آزادانه در پروازند، به كار گرفته مي‌شود. 50 روزنامه هندوستان تايمز:... جنگ ايران وعراق به صورت يك جنگ فرسايشي درآمده و چون سازمان بين‌المللي و گروههاي اسلامي و غيرمتعهد نتوانسته‌اند اقدام موثري بنمايند، جنگ درازا كشيده است. اگر عراقيها تصور مي‌كردند خواهند توانست امام خميني را از صحنة رهبري دور سازند يا لااقل در اين اغتشاش آن را باعث شوند، محاسبه غلط و تاسف‌باري كرده‌‌اند. ملت ايران متحداً در كنار رهبران خود ايستاده‌اند و خوب جنگيده‌اند. ليكن ايران نمي‌تواند از طريق جنگ، عراق را ساكت نمايد... سرنگوني صدام در نتيجه شكست در جنگ، بعيد به نظر مي‌رسد. 51

منابع و مآخذ روزشمار 1359/08/04