1364.02.28
| روزشمار جنگ سال 1364 1364.03.28 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | بیست و هشت خرداد |
| تاریخ شمسی | 1364.03.28 |
| تاریخ میلادی | 28 رمضان 1405 |
| تاریخ قمری | 18 ژوئن 1985 |
گزارش- 50
نتايج و آثار عمليات محدود اما موفق "قدس1"، در اوضاع كنوني مورد توجه قرار گرفته و موجب تحركاتي در كادرها و نيروهاي عملياتي سپاه و بسيج شدهاست. موقعيت حساس منطقه عملياتي نيز ارزش "قدس1" را از حد يك عمليات محدود فراتر برده است. امروز "مرتضي قرباني" فرمانده لشكر25 كربلا، در گزارش شفاهي به "محسن رضايي" فرمانده كل سپاه، ضمن تشريح جوانبي از اين عمليات، گفت: «هم اكنون خط ما در 5/1 كيلومتري شمال البيضه [در هور] قرار دارد و جاده دشمن (العماره - بصره) نيز زير آتش قبضه‌هاي ميني‌كاتيوشاي خودي واقع شدهاست.» فرمانده سپاه نيز با ارزشمند شمردن عمليات قدس1، بر تحكيم و تثبيت خط پدافندي تأكيد كرد. سپس فرمانده لشكر كربلا تدابير متخذه در اين باره - از جمله بستن آب و استقرار ضدهوايي و ... - را تشريح كرد و در خصوص استحكام خط، اطمينان داد.[۱] در جنبه‌هاي ديگر، تأثير مثبت عمليات محدود در كادرسازي و جذب نيرو، قابل توجه است. آقاي "شمخاني" قائم‌مقام فرماندهي سپاه، در تماسي با فرمانده سپاه پاسداران ناحيه مازندران با وي دربارة مراسم استقبال از نيروهاي عملكننده لشكر25 كربلا - كه جمعي اين ناحيه هستند - گفت‌وگو كرد. سپس فرمانده ناحيه مازندران اعلام كرد كه عمليات "قدس1" تأثير عمدهاي در استان مازندران گذاشته است چندان كه هم اكنون 1400 نيرو آماده‌اند تا به منطقه اعزام شوند.[۲]
گزارش- 51
"عبدالسلام تريكي" وزير خارجه ليبي، عصر ديروز به منظور يك ديدار كوتاه از عراق وارد بغداد شد. وي هنگام ورود به فرودگاه بغداد، مورد استقبال "طارق‌عزيز" معاون نخست‌وزير و وزير خارجه عراق، قرارگرفت.[۳] سفر تريكي به بغداد در حالي صورت مي‌گيرد كه گفته مي‌شود روابط بين بغداد و طرابلس از سال 1980 به اين طرف به سبب پشتيباني سياسي، نظامي و تداركاتي ليبي و سوريه از ايران، بسيار تيره شده است.[۴] در پنج سال اخير اين اولين ديدار يك مقام ليبيايي از عراق است.[۵] تريكي هنگام ورود به بغداد گفت كه "جنگ كنوني بين ايران و عراق را عراقي‌ها آغاز كرده‌اند" و بدين ترتيب در اين باره از ايران حمايت كرد. يك مفسر راديو كلن در ادامة اين خبر گفت: «از اين رو مي‌توان نتيجه گرفت كه ليبي در عين حالي كه ظاهراً دارد روابط خود را با عراق به حال عادي و دوستانه بازمي‌گرداند، نمي‌خواهد ايران را هم خيلي از خود برنجاند و مايل است در عين نزديكي با عراق، با ايران هم روابط عادي خود را حفظ كند.»[۶] به گزارش خبرگزاري آلمان غربي، انگيزه ليبي هرچه باشد خواه ميانجي‌گري صلح بين ايران و عراق، خواه بر اثر حوادث بيروت - كه در آن، نيروهاي شبهنظامي جنبش امل (مورد حمايت سوريه) با نيروهاي فلسطينيِ مورد حمايت ليبي درگير مي‌باشند - عراق چندان روي خوشي به اين روابط مجدد ديپلماتيك بين دو كشور نشان نداده - به طوري كه راديو بغداد كه روزانه 15 دقيقه برنامه ضد ليبيايي دارد، همزمان با ملاقات تريكي با طارق‌عزيز، خواهان سرنگوني "معمرقذافي" رهبر ليبي، شدهاست.[۷] اين خبرگزاري افزوده است كه هر چند ليبي در ايجاد برقراري روابط پا پيش گذاشت لكن همان طور كه از قرائن و شواهد برمي‌آيد، اين سفر دستآوردي را به ارمغان نياورد به طوري كه وزير خارجه ليبي بدون اينكه نشانه‌اي مبني بر بهبود روابط با عراق مشاهده كند، به ديدار يك روزه خود از بغداد پايان داد.[۸] خبرگزاري يوگسلاوي از بغداد در گزارشي با اشاره به اينكه پيش از ورود تريكي به پايتخت عراق هيچ گونه اعلاميه‌اي در اين كشور دربارة سفر وي انتشار نيافته بود، اعلام كرد: «وزير خارجه ليبي در حالي وارد بغداد مي‌شود كه گزارش‌هايي حاكي از احتمال تصميم "قذافي" رهبر ليبي براي ميانجي‌گري در جنگ ايران و عراق، انتشار مي‌يابد.» اين خبرگزاري سپس به تلاش ليبي جهت ميانجي‌گري در جنگ ايران و عراق اشاره كرد و در مورد روابط حسنه بين ايران و ليبي و نيز تمايل عراق به بهبود روابط با ليبي گزارش داد: «محافل ديپلماتيك در بغداد چشم‌اندازهاي كنوني تلاش ليبي را به عنوان يك ميانجي مورد قبول هر دو طرف، روشن مي‌بينند زيرا روابط ليبي و ايران حسنه است و اواخر سال گذشته بغداد به بهبود روابط با طرابلس اظهار تمايل كرده بود.» در اين گزارش همچنين به حوادث بيروت پرداخته شده و به نقل از همان محافل آمده است كه در اين اواخر روابط ليبي با سوريه به سردي گراييده است و علت آن، پشتيباني سوريه از نيروهايي است كه براي پايان دادن به حضور فلسطيني‌ها در لبنان مبارزه مي‌كنند.[۹]
گزارش- 52
يك مؤسسه بين‌المللي تحقيقات صلح مستقر در سوئد، گزارش داد كه در خصوص استفادة عراق از تسليحات شيميايي در جنگ با ايران، هيچ ترديدي نيست. اين گزارش در سالنامه "تسليحات جهان و خلع سلاح" - كه متعلق به همان مؤسسه است و امروز در سوئد منتشر گرديد - آمده و افزوده است: «نقض معاهدات بين‌المللي در مورد محدوديت اقدامات نظامي، مسئله چندان مهمي نمي‌باشد و اين امر نحوة كنترل تسليحات را نه تنها در زمينه تسليحات شيميايي بلكه در تمامي زمينه‌ها ضعيف مي‌كند.» طبق اين گزارش، شواهدي هست مبني بر اينكه قريب پانزده كشور جهان در حال حاضر تسليحات شيميايي دارند. گزارش اين مؤسسه (سازمان) را رويتر مخابره كرده و افزوده است: «اين سازمان مستقل براي چيزي كه آن را "عكس‌العمل سكوت در قبال نقض آشكار قوانين بين‌المللي ناميده"، جامعه بين‌المللي به خصوص امريكا و شوروي را مورد انتقاد قرار داد.»[۱۰]
گزارش- 53
دربارة تلاش ايران و عراق براي دستيابي به سلاح‌هاي جديد، همچنان مطالبي در مطبوعات و خبرگزاري‌ها مشاهده مي‌شود: نشريه "ژون آفريك": «عراقي‌ها با يك مؤسسه در شيلي به نام "كاردوئن" وارد مذاكره شده‌اند تا نسبت به تأسيس كارخانه‌اي براي ساختن يك نوع بمب خوشه‌اي در عراق، اقدام نمايند.»[۱۱] خبرگزاري جمهوري‌اسلامي: «رژيم عراق اخيراً تقاضاي خريد 120 فروند از هواپيماهاي "پوكارا" را به آرژانتين داده است. پيشبيني مي‌شود كه رژيم عراق جهت "پشتيباني نزديك در عمليات زميني" از اين هواپيما استفاده كند.»[۱۲] يونايتدپرس: «ديپلمات‌ها و تحليل‌گران نظامي گفتند ايران در صدد دستيابي به سيستم‌هاي دفاعي جهت حفاظت از شهرهاي خود در قبال حملات هوايي آتي عراق است. در اين ارتباط، ايران با كشورهاي چين و شوروي، فرانسه و ليبي وارد مذاكره شده است.»[۱۳]
گزارش- 54
برخي مفسران در رسانه‌هاي جهان صراحتاً يا تلويحاً از شكست عراق در جنگ شهرها خبر مي‌دهند، از جمله بنابر يك گزارش مخابره شده از ژاپن، دو كارشناس امريكايي مسائل خاورميانه ابراز عقيده كرده‌اند كه استراتژي عراق براي كشاندن ايران به پاي ميز مذاكره، با شكست مواجه شده است. "جي.اي.بيل" استاد دانشگاه تگزاس و "ام‌فيلد" يك محقق مسائل خاورميانه - كه براي ايراد سخنرانيهايي دربارة مسائل منطقه خاورميانه، در ژاپن به سر مي‌برند - در مصاحبه‌اي با روزنامه "نيهون كيزايي" گفتهاند كه استراتژي عراق در حمله به شهرهاي بزرگ ايران آثار رواني داشته ولي نتيجه مورد نظر را به عراق نداده است. بيل افزوده است: «حملات عراق به مراكز فرهنگي ايران در اصفهان و تهران در واقع موضع ايران را سخت‌تر كرده و رهبران ايران اعلام كردند كه اگر لازم باشد بيست سال ديگر نيز اين جنگ را ادامه خواهند داد. به عقيده آنها عراق هيچ نشاني براي پيروزي در جنگ ندارد، در حالي كه ايران ممكن است برنده شود.»[۱۴] در مورد شكست عراق در جنگ شهرها، خبرگزاري آلمان غربي نيز در تفسيري نوشته است: «جنگ شهرها - مانند سلفش جنگ نفت‌كش‌ها - نتوانسته است تعادل قوا را به نفع هيچ يك از طرفين تغيير دهد و شواهد محكمي در دست است كه نشان مي‌دهد عراقي‌ها در پايان مهلت دوهفته‌اي خود براي توقف حملات كه 30 ژوئن (9 تير) تعيين شدهاست، حملات خود به هدف‌هاي غيرنظامي ايران را از سر نخواهد گرفت. يك ديپلمات عرب به طور خصوصي گفت كه در جنگ شهرها عراقي‌ها به اندازة ايراني‌ها آسيب ديدند. هم اكنون راه‌هاي انتخابي عراق براي وارد آوردن فشار بر ايران براي كشاندن اين كشور به پاي ميز مذاكره، ته كشيده است و ايران ظاهراً عقيدة تهاجمات انبوه به اميد دست يافتن به پيروزي‌هاي تعيينكننده در ميدان جنگ را رها كرده است.»[۱۵]
گزارش- 55
موضوع ربوده شدن هواپيماي خطوط هوايي .T.W.A متعلق به امريكا همچنان در محافل خبري در جنبه‌هاي مختلفي پيگيري مي‌شود؛ از جمله، اظهار نظرها و موضع‌گيري‌ها در خصوص چگونگي برخورد با قضيه هواپيماربايي و يا كشورهاي حمايت كنندة آنها، در سطح وسيعي (اعم از شخصيت‌هاي حقيقي و حقوقي و رسانه‌هاي گروهي...) انجام مي‌گيرد؛ موضع‌گيري‌هايي كه بعضاً كاملاً متضاد نيز مي‌باشد. در اين ميان آنچه مشخص است اين كه مسئولان امريكايي در اقدام عليه ايران توافق و جمع‌بندي مشخصي ندارند و نتوانسته‌اند راهي بيابند كه منافع اقدامات تند عليه ايران بر مضار آن ترجيح داشته باشد. سخن‌گوي كاخ سفيد اقدام تلافي‌جويانه عليه ربايندگان را مخاطرهآميز دانسته است: «تجربه اسرائيل در لبنان در ظرف سه سال گذشته نشان داده است كه اقدام تلافي‌جويانه نظامي مي‌تواند نامؤثر بوده باشد و حتي گروه‌هاي شيعه افراطي را جهت انجام اقدامات تلافي‌جويانه مصمم‌تر كند. اضافه بر اين امريكا بايد كه آثار هرگونه اقدام نظامي را روي هم‌پيمانان عرب خود و بهخصوص شيخ‌نشين‌هاي نفت‌خيز عرب آسيب‌پذير، بررسي نمايد.»[۱۶] بر خلاف اين اظهارنظر، رئيس اسبق سازمان سيا با دخالت نظامي موافق است: «چنانچه ما از طريق اطلاعات جاسوسي خود دخالت ايران در اين واقعه را تشخيص دهيم، من موافقم كه همين فردا تمام بنادر ايران را مين‌گذاري كنيم يا ديگر عمليات نظامي غيركشنده بر عليه اين كشور انجام دهيم.»[۱۷] معاون اسبق وزارت خارجه امريكا در امور سياسي (لارنس ايگل برگر) در اين باره گفت: «من صد در صد از عمليات تلافي‌جويانه عليه عاملين هواپيماربايي حمايت مي‌كنم.»[۱۸] "باب كوپرمن" متخصص امريكايي "تروريزم" نيز گفت: «چنانچه دولت امريكا تصميم بر حمله به دولت ديگري مثل ايران را بگيرد و به جزيرة خارك يا يك اردوگاه تسليحاتي حمله كند، اين برانگيزنده حركت تشكيلاتي طرفداران آيت‌الله خميني در داخل امريكا خواهد شد و احتمالاً مشكلات زيادي را هم ايجاد خواهد كرد، ولي اين به هيچ وجه نبايد منجر به عدم انجام حمله تلافي‌جويانه عليه تروريسم گردد.»[۱۹] راديو امريكا نيز در ساعت20:30 امروز نظر كارشناسان امريكايي درباره مقابله با ربايندگان هواپيماي اين كشور را چنين بيان كرد. «"برايان جنكينز" كارشناس مسائل تروريستي در موسسه تحقيقاتي ژوئند، در مصاحبه‌اي - كه از شبكه تلويزيوني ام.بي.اي. پخش شد - گفت: "نسبت دادن هواپيما دزدي و ارتباط دادن هواپيماربايان با دولت ايران كار مشكلي است". وي گفت: "تروريزم گسترده‌اي كه از جانب دولت‌ها حمايت مي‌شود، عليه امريكا در خاورميانه وارد عمل شده است. امريكا بايد فراسوي استراتژي دفاعي‌اش گام نهاده و با تروريزم تحت‌الحمايه دولت‌ها مبارزه كند". رئيس مطالعات خاورميانه در دانشگاه جان‌هاپكينز - فؤاد عجمي - مي‌گويد: "شيعيان لبنان از انقلاب ايران الهام مي‌گيرند ولي شواهدي مبني بر ارتباط هواپيما دزدان با دولت ايران در دست نيست." اين راديو به نقل از "جورج كرك" نويسنده مجله "تايم" نيز گفت: «اقدامات متقابل امريكا در خاورميانه ميزان خشونت در منطقه را بالا خواهد برد ولي دست نزدن به اقدامات متقابل نيز خطرات زيادي در بر خواهد داشت.» كرك افزوده است: «يك تلفنكنندة ناشناس در بيروت به روزنامهنگاران غربي گفته هواپيماربايي نشان داد كه جهاد اسلامي مي‌تواند هر وقت كه بخواهد به امپرياليسم امريكا حمله كند.»[۲۰] محافل شوروي نيز پس از چند روز سكوت، اعلام موضع كردند: «امريكا از ربوده شدن يك هواپيما به عنوان بهانه‌اي براي آوردن كشتي‌هاي جنگي به خاورميانه و افزايش تشنج در منطقه، استفاده مي‌كند.» رويتر اين خبر را مخابره كرده و افزوده است: «منابع دولت امريكا مي‌گويند ناو هواپيمابر "نيميتس" و نيروي ضد چريكي "دلتا" به درياي مديترانه منتقل شده‌اند ليكن واشنگتن در مقابل شايعه مربوط به اين كه امريكا اقدام نظامي براي آزاد ساختن گروگان‌ها را طرح‌ريزي مي‌كند، هشدار داده است.»[۲۱]
گزارش- 56
در پي درخواست ربايندگان هواپيماي امريكايي T.W.A. مبني بر آزادي زندانيان شيعه در بند اسرائيل در قبال گروگان‌هاي اين هواپيما، رايزني‌هايي را بازيگران رسمي و ذي‌نفوذ در اين مسئله انجام دادهاند و خبرهايي در اين باره در محافل سياسي و مطبوعاتي انتشار يافته است. گزارش روزنامه‌هاي متعلق به شيعيان حاكي است كه "نبيه‌بري" روز دوشنبه (27/3/1364) با "رابرت مك‌فارلين" مشاور ريگان در امور امنيت ملي، ملاقات كردهاست. لكن امروز هيچگونه گزارشي دربارة اقدامات تازه جهت بر طرف ساختن بن‌بست مذاكره با رهبر شبه نظاميان امل، انتشار نيافته است. از سوي ديگر، خبرگزاري فرانسه از واشنگتن گزارش داد: «"برنارد كلب" سخن‌گوي وزارت خارجه امريكا، در گفت‌وگو با خبرنگاران تأكيد كرد نقش نبيه‌بري در آغاز ماجراي ربوده شدن بوئينگ 727 شركت هواپيمايي امريكا هنوز به درستي روشن نشده و در هر حال رهبر جنبش امل را نمي‌توان يك واسطه ساده در اين ماجرا دانست. وي گفت نبيه‌بري مسئوليت سرنوشت گروگان‌ها را برعهده گرفته و اين مسئله او را در وضع خاصي قرار داده است. وزارت امور خارجه امريكا اضافه كرد كه ايالات متحده با نبيه‌بري تماس گرفته است زيرا او علاوه بر مسئوليت‌هايش در رأس جنبش امل، پست وزارت دادگستري لبنان را نيز بر عهده دارد.» خبرگزاري فرانسه همچنين گزارش داد كه ريگان در يك مصاحبه مطبوعاتي تأكيد كردهاست كه ايالات متحده هرگز به تروريست‌ها امتيازي نخواهد داد و از كساني كه چهل امريكايي را در بيروت به گروگان گرفته‌اند درخواست كرده كه بدون قيد و شرط آنها را آزاد كنند. ريگان سپس تأكيد كردهاست كه دولت امريكا هرگز از يك دولت خارجي هم نخواهد خواست كه امتيازاتي به تروريست‌ها بدهد. از سوي ديگر "شيمون پرز" نخست‌وزير حكومت صهيونيستي اسرائيل، امروز گفته كه امريكا به اسرائيل اطلاع داده است كه صليب سرخ مي‌تواند در مورد آزادي شيعيان در بند اسرائيل، با دولت اسرائيل تماس بگيرد. پرز افزوده است: «اگر صليب سرخ در اين رابطه با ما تماس بگيـرد، ما پذيراي آنان بوده و به سخنان آنـان گوش خواهيم داد.»[۲۲] در اين حال "رابرت فيسك" خبرنگار روزنامه "تايمز"، در مورد نفوذ كشورهاي ثالث در شيعيان لبنان و ربايندگان هواپيما گفت: «ربوده شدن يك هواپيماي اردني و يك هواپيماي امريكايي ظرف يك هفته به دست افراطيون شيعه از يك سو نتيجه اقدامات همهجانبه سوريه، ايران و ليبي در مقابله با نفوذ امريكا در منطقه خاورميانه است و از سوي ديگر، نشان دهنده اين است كه شبهنظاميان شيعه لبنان كه در آغاز از حمايت سوريه برخوردار بودند، اكنون تاحدودي مستقل از آن كشور عمل مي‌كنند و در نتيجه حتي موضع خود سوريه را به خطر انداخته‌اند.»[۲۳]
گزارش- 57
امروز بيانيه شديداللحني از حزب توده در راديو مسكو قرائت شد. چنين اقدامي از راديو مسكو در آستانه سفر رئيس مجلس شوراي اسلامي به چين و ژاپن مي‌تواند به معناي ابراز نارضايتي مسكو از اين سفر و غيرحسنه بودن روابط ايران و شوروي باشد. بهرغم واضح بودن جرم حزب توده در تشكيل سازمان نظامي مخفي و وابستگي رسمي اين حزب به كشور بيگانه و نيز اغماض قابل توجه نظام در مجازات رهبران و كادرهاي اين حزب، در اين بيانيه چنين آمده است: «خطر مرگ جان ده‌ها تن از اعضاي حزب توده ايران را تهديد مي‌كند. از زندان‌ها اخبار بسيار نگرانكنندهاي مي‌رسد. اعضاي حزب توده ايران در شرايط فوق‌العاده دشواري حبس مي‌شوند. مقامات قضايي و كاركنان ارگان‌هاي سركوبگر رفتار هرچه خشن‌تري را با آنها در پيش گرفته‌اند. بسياري از رفقاي ما را به سلول‌هاي انفرادي افكنده‌اند. وضع جسماني اكثريت آنها فوق‌العاده وخيم است. برخي از رفقاي ما زير شكنجه به شهادت رسيده‌اند. همانند سابق، محاكمات غيرعلني اعضاي حزب توده ايران ادامه دارد. ده‌ها تن از اعضاي حزب توده به جرم دفاع از آزادي، استقلال، عدالت اجتماعي و صلح و دفاع از منافع زحمت‌كشان مخفيانه به اعدام محكوم شده‌اند. كميته مركزي حزب توده ايران دادگاه بين‌المللي حقوقدانان دمكرات كميسيون حقوق بشر سازمان‌ملل متحد و تمامي كساني را كه آرمان‌هاي آزادي و دمكراسي برايشان گرامي است، فرا مي‌خواند كه مساعي خويش را براي نجات جان اعضاي زنداني حزب توده ايران افزايش دهند.»[۲۴]
گزارش- 58
در جلسه امروز مجلس شوراي اسلامي كليات لايحه وضع خدمتي داوطلبان غيرنظامي كه در مناطق عملياتي با نيروهاي مسلح همكاري مي‌كنند با اصلاحاتي به تصويب رسيد. در توضيح اين لايحه، مخبر كميسيون دفاع (آقاي اكرمي) گفت: «در هنگام عمليات، ما افرادي داريم كه گاهي به صورت موقت يك ماه يا دو ماه همكاري مي‌كنند، از قبيل آشپز و غيره و يا افرادي هستند كه مخصوصاً در مناطق مرزي با سپاه و ارتش همكاري مي‌كنند. درباره وضعيت اينها قبلاً لايحه‌اي به تصويب سه كميسيون - طبق اصل 85 رسيده بود - كه الآن مدت آن تمام شدهاست و لذا براي ادامه آن، اين لايحه آمده است كه تا هنگامي كه جنگ وجود دارد و نيروهاي مسلح نياز به همكاري اينگونه نيروهاي انساني دارند، به مفاد اين لايحه عمل شود.» وي گفت علاوه بر موارد لايحه قبلي، يكي دو مورد هم از قبيل توجه به وضعيت اسيران و مفقودالاثرهاي اين گونه نيروها، به لايحه اضافه شدهاست.» آقاي علويتبار هم به عنوان موافق اشاره كرد: «همانطوري كه ارتش براي وراث مستمري‌گيرها كارهايي انجام مي‌دهد، در مورد اين نيروها هم همان خدمات را ارائه كند، چون در حقيقت اينها سربازاني هستند غيررسمي.»[۲۵] موافق ديگر (آقاي رزاقي) به فرق اين نيروهاي داوطلب با بسيج پرداخت: «گاهي ضرورت يك موقعيت جغرافيايي و ضرورت يك مقطع جنگي و يا ضرورت يك عمليات پيش مي‌آيد كه از اين نيروها چند ماه تا چند سال استفاده شود ... اصلاً وضعيت خدمتي اينها جوري نيست كه در چارت نظامي بسيج بگنجد ... به اضافه اينكه با دست‌اندركاران سپاه كه مسئوليت بسيج را هم به عهده دارند صحبت شده و خود آنها هم موافقاند كه وضعيت اينها جداي از بسيج باشد.»[۲۶] در خاتمه، پس از بحث و بررسي و اظهارنظرهاي موافق و مخالف، اين لايحه با اكثريت آرا به تصويب رسيد.[۲۷]
منابع و مآخذ روزشمار 1364/03/28
- ↑ سند شماره 16889 / پ. ن. مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: مرتضي قرباني (فرمانده لشكر25 كربلا)، جلسه تشريح عمليات قدس1، 28/3/1364، قرارگاه خاتم، نوار 16607.
- ↑ سند شماره 1094/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچة ثبت جنگ، راوي قرارگاه خاتم‌الانبيا (داود رنجبر)، 15 تا 29/3/64، ص179.
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شمارة 90 (28/3/1364)، ص11، بغداد - خبرگزاري عراق، 27/3/1364.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 28/3/1364، صآخر.
- ↑ روزنامه كيهان، 28/3/1364، بغداد - آسوشيتدپرس، به نقل از خبرگزاري عراق.
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشريه گزارش‌هاي ويژه، شمارة 95 (2/4/1364)، صص34 و 35، راديو كلن، 1/4/1364.
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 92 (30/3/1364)، ص21، خبرگزاري آلمان غربي.
- ↑ همان، ص20.
- ↑ مأخذ 4، صآخر.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 29/3/1364، خبرگزاري رويتر، به نقل از سالنامه "تسليحات جهان و خلع سلاح" متعلق به مؤسسة بين‌المللي تحقيقات صلح (سيپري)، چاپ سوئد، 28/3/1364، ژوئن 1985.
- ↑ سند شمارة 226060 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: اسناد سياسي، 7/5/1364، ص6.
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشريه"گزارش‌هاي ويژه"، شماره 89 (27/3/1364)، ص12.
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه" شماره 91 (29/3/1364)، ص9، يونايتدپرس.
- ↑ مأخذ13، ص4.
- ↑ مأخذ 4، ص6، خبرگزاري آلمان غربي.
- ↑ مأخذ 13، صص 21 تا 23، روزنامة "واشنگتن‌پست"، 28/3/1364.
- ↑ مأخذ 13، صص 23 و 24، روزنامة "واشنگتن‌پست"، 28/3/1364.
- ↑ مأخذ 13، صص 23 و 24، روزنامة "واشنگتن‌پست"، 28/3/1364.
- ↑ مأخذ 13، صص 23 و 24، روزنامة "واشنگتن‌پست"، 28/3/1364.
- ↑ مأخذ 13، صص 33 و 34، راديو امريكا، 28/3/1364.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 29/3/1364، ص24، بيروت - يونايتدپرس.
- ↑ همان، ص24.
- ↑ مأخذ 13، ص35، بي.بي.سي.، 28/3/1364.
- ↑ واحد مركزي خبر، 29/3/1364، بولتن "راديوهاي بيگانه"، راديو مسكو، 28/3/1364، روزنامه "مردم" ارگان حزب توده و بيانيه اين حزب.
- ↑ اداره كل تندنويسي مجلس شوراي اسلامي، "روزنامه رسمي" مشروح مذاكرات مجلس شوراي اسلامي، دوره دوم، جلسه 148 (28/3/1364)، ص25 و 26.
- ↑ همان، صص 27 و 28.
- ↑ همان، ص28.