1364.08.20

روزشمار جنگ

دوشنبــــــه

20 آبان 1364

27 صفر 1406

11 نوامبر 1985

گزارش ـ 1

در ادامه تلاش برای طرح‌ریزی عملیات آتی و درپی جلسه‌هایی که چند روز گذشته با حضور فرماند‌هان عالی سپاه دراین‌زمینه برگزار گردید، امروز به دستور فرمانده کل سپاه جلسه‌ای با شرکت رحیم صفوی (فرمانده نیروی زمینی سپاه)، غلامعلی رشید (مسئول معاونت عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا^(ص))، سیدعلی حسینی‌‌‌تاش (رئیس ستاد نیروی زمینی سپاه)، احمد غلامپور (فرمانده قرارگاه کربلا)، عزیز جعفری (فرمانده قرارگاه قدس)، عباس محتاج (فرمانده قرارگاه سلمان) و مهدی مبلغ (جانشین ستاد نیروی زمینی سپاه)، در حضور فرمانده کل سپاه برگزار شد. در جلسات گذشته، فرماند‌هان به دلایل مختلف ازجمله کمبود توان رزمی، با نظر فرمانده کل سپاه ـ که بر اجرای عملیات گسترده در منطقه فاو تأکید می‌کرد ـ مخالفت و بر اجرای عملیات محدود اصرار می‌کردند. در این جلسه محسن رضایی با طرح چند سؤال کوشید تا به دلایل اصلی این مخالفت پی ببرد.

محسن رضایی در ابتدای جلسه پرسید که هدف اصلی از اجرای عملیات محدود چیست؟ چه ضمانتي براي اجراي عمليات محدود وجود دارد؟ سپس فرماند‌‌هان پاسخ دادند.

رحيم صفوي: هدف ما از پيشنهاد عمليات محدود، جلوگيري از اجراي عمليات فدک (فاو) و اجراي عملياتي متناسب با توانمان است. اگر100 گردان نيرو داشتيم، منطقه‌اي مناسب با اين توان پيدا کنيم که ضمن رعايت غافلگيري بتوانيم عملياتي موفق اجرا کنيم. صورت ديگر عمليات محدود، اجراي عمليات‌هايي مثلاً با 20 تا 30 گردان است. در تشکيلات نيروي زميني سپاه روي استراتژي‌اي که خود شما تعيين کرده بوديد، کار شده و قرار بود ما در محورهاي سليمانيه، چوارتا و منطقه عملياتي قادر کار کنيم.⁽¹⁾

غلامعلي رشيد: منظور ما از پيشنهاد عمليات‌هاي محدود اين است که در منطقه‌اي غير از جنوب، با تمام توانمان عملياتي محدود اجرا کنيم. وي سپس مشخصات عمليات محدود را چنين برشمرد:

1. منطقه هدف کم‌عمق و قابل‌دسترسي است.

2. منطقه هدف اهميت و ارزش کمتري براي دشمن دارد. درنتيجه، دشمن توان محدودتري براي مقابله به کار مي‌‌گيرد.

3. براي عمليات محدود منطقه‌اي متکي بر يک عارضه مصنوعي يا طبيعي انتخاب مي‌‌کنيم.

4. در عمليات محدود مي‌توان غافلگيري را رعايت کرد.

5. عمليات محدود به هماهنگي کمتري نياز دارد و درحد اختيارات يک فرمانده در صحنه نبرد است.

6. در عمليات محدود، قبل از اينکه دشمن بتواند واکنش نشان بدهد، هدف تثبيت مي‌‌شود.

7. در عمليات محدود به نيروي کادر خودي آسيب کمتري مي‌‌رسد و کادرها ورزيده‌‌تر مي‌شوند، برعکسِ عمليات‌هاي گسترده که کادر بسياري از دست مي‌‌دهيم.

منظور از عمليات محدود همان تقسيم‌‌بندي خود شماست؛ يعني نفوذي، گشتي رزمي و محدود درحد سه لشکر.

ممکن است ما ده عمليات گشتي رزمي و نفوذي انجام دهيم و دو عمليات محدود مثل والفجر3 يا والفجر2. نظر من اين است که اگر بخواهيم در جنوب خوب بجنگيم، بايد 300 گردان داشته باشيم.

سيدعلي حسيني‌‌تاش: عمليات محدود را به دو شکل مي‌‌توان اجرا کرد: يکي اينکه عمليات محدود خط کاري و برنامه ما بشود و به‌عنوان استراتژي عملياتي ما انتخاب بشود. دوم اينکه مثل قبل، در کنار بحث عمليات بزرگ، عمليات محدود مطرح شود.

عباس محتاج: واقعيت اين است که ما درمورد نيرو ابهام داريم. در بحث هر عمليات وسيع اين ابهام مطرح بوده است. عمليات محدود اين حسن را دارد که ما را به مقصد نزديک مي‌کند.

در اينجا محسن رضايي دوباره اين سؤال را مطرح کرد که هدف از اجراي عمليات‌‌هاي محدود چيست؟⁽²⁾ فرماندهان چنين پاسخ دادند:

عزيز جعفري فرمانده قرارگاه قدس سپاه: غير از عمليات محدود نمي‌توانيم كار ديگري بكنيم.

عزيز جعفري: ما ناچاريم، نمي‌‌خواهيم که صلح کنيم. غير از عمليات محدود نمي‌‌توانيم کار ديگري کنيم. اين تنها راه ادامه جنگ است که به صلح نکشد. غلامعلي رشيد: من يک سؤال ديگر مطرح کنم، يک ارتش چند بار مي‌‌تواند با تمام توان بجنگد؟ فکر نمي‌‌کنم بيش از سه بار، بيش از چهار بار باشد. ما الآن پنج سال متوالي است (که خود شما در آن آماري که جمع‌‌بندي مي‌‌کرديم، مي‌‌فرموديد که ما 13 بار است) که با تمام توان، مرتب وارد عمل مي‌‌شويم. ديگر اين توان [سپاه] کشش ندارد تا اين‌طور با تمام توان بجنگد. باید یک زمانی بگذرد این توانش را افزایش بدهد تا بتواند دوباره با یک حرکت جدیدی عملیات کند.

مهدی مبلغ: ما به‌دلیل ضعف‌‌ها و کمبود‌‌هایی که داریم و نقاط قوتی که دشمن دارد، شیوه عملیات‌‌های محدود را اتخاذ کردیم. یکی از ضعف‌‌های ما کمبود توان است به‌لحاظ نیروی انسانی و کادر. ما در پناه اجرای عملیات‌‌های کوچک می‌‌توانیم کادرسازی کنیم و گسترش سازمان بدهیم، می‌‌توانیم نیروی بسیج را جذب کنیم. مسئله دیگر، حفاظت است؛ چون برای عملیات در یک‌جا جمع می‌شویم، دشمن به ‌قصد ما پی می‌برد.

سیدرحیم صفوی: ما به این نتیجه رسیدیم که ما باز سپاه و جنگ را از بدنه مملکت جدا می‌‌کنیم و خودمان را جای مملکت می‌‌گذاریم! این اشتباهی است که تا حالا می‌‌کردیم. اگر ما بخواهیم مملکت و توان رزمی جمهوری اسلامی بالا برود، خود این وارد‌کردن مملکت در جنگ، یک زمانی می‌‌برد. این صنایع دفاع ما اگر بخواهد درجهت بالابردن توان رزمی فعال بشود، یک زمانی می‌‌برد. اگر بخواهند سیستم تشکیلاتی مملکت را، تکنولوژی یا وزارتخانه‌‌ها را در جنگ بیاورند؛ یعنی همان هماهنگی که ما می‌‌گوییم، باید کل نظام با این جنگ هماهنگ بشود، ما یک مقطع مهم دیگر می‌خواهیم و می‌گوییم زمان می‌‌برد تا اینها در جنگ بیایند. یک مطلب مهمِ این سیاست همین است که ما تا جایی‌که می‌‌توانیم کل نظام و آنهایی را که مؤثر در جنگ هستند بیاوریم.

غلامعلی رشید: اجرای عملیات‌‌های محدود چنین اهدافی دارد: 1. ما از درد ناچاری و به‌دلیل ضعف و ناتوانی چون نمی‌‌توانیم عملیات بزرگ انجام بدهیم، فعلاً باید یک مقطع از زمان را به عملیات‌‌های محدود اختصاص بدهیم که جنگ هم متوقف نشود؛ یعنی تکلیف شرعی خود را انجام داده باشیم. 2. به‌منظور افزایش توان، توسعه و گسترش رزمی و نکاتی دیگری که برادران گفتند. 3. برای حفظ غافلگیری، علاوه‌براینکه زمین را انتخاب می‌کنیم، زمان را هم تاحدّ زیادی انتخاب کنیم و به‌دلیل پیچیدگی‌‌هایی که عملیات بزرگ احتیاج دارد، به‌سرعت و با دستپاچگی سراغ آن نرویم که موجب ازبین‌رفتن غافلگیری شود.⁽³⁾

محسن رضایی: پس از موضع سردرگمی و ناامیدی نمی‌‌گویید که عملیات محدود انجام دهیم، می‌‌خواهید کادرسازی کنید و [...].

تأكيد محسن رضايي فرمانده كل سپاه بر ضرورت اجراي عمليات گسترده در سال 1364

اگر عملیات محدود به‌عنوان یک هدف به‌تنهایی ادامه پیدا کند، نمی‌‌تواند ما را به اهداف جنگ برساند، اما شما می‌‌گویید که برای پر‌کردن یک خلأ، تا عملیات‌‌های گسترده صورت بگیرد و هم اینکه تلفات کم باشد و روحیه مردم خراب نشود و هم مملکت را وارد جنگ کنیم (دراین‌صورت) هدف اصلی عملیات‌‌های محدود را که زمینه‌‌سازی ادامه نبرد است، به‌عنوان یک گذر قبول می‌‌کنیم. محسن رضایی پس از این نتیجه‌‌گیری، بحث ضرورت عملیات گسترده را مطرح می‌‌کند: باتوجه‌به تجربیاتی که در شش ماه گذشته داشته‌‌ایم، تجربه ثابت کرده است که انجام‌ندادن عملیات بزرگ، تخریبش بیشتر از انجام‌دادن عملیات‌‌های بزرگ و شکست‌‌خورده است. تأثیر سیاسی انجام‌ندادن عملیات بزرگ بسیار بدتر از انجام‌دادن عملیات‌‌های بزرگ شکست‌‌خورده است.

رحیم صفوی و غلامعلی رشید: ما این را قبول نداریم. ...

محسن رضایی: مگر می‌‌شود قبول نکنید، واضح است؛ از شش ماه گذشته انجام‌ندادن عملیات بزرگ به‌شدت به ضرر سپاه تمام شد. این نظر مسئولین و سیاست‌‌گذاران کشور است.

غلامعلی رشید: توان ما را نمی‌‌دانند. ما را نمی‌شناسند.

محسن رضایی: مسئولین چیزی که از جنگ در ذهنشان هست، انجام عملیات‌‌های محدود نیست، اجرای عملیات‌‌های محدود را یک سم می‌‌دانند.

غلامعلی رشید: اینها از توان ما اطلاع ندارند. آیا درست است ازنظر شرعی که تسلیم کسانی بشویم که نمی‌‌دانند چقدر توان داریم.

محسن رضایی: یک استراتژی جنگ این است: انجام یک عملیات مؤثر و اصرار روی اهداف عادلانه جنگ ازطریق سیاسی، که اکثریت قاطع مسئولین این فکر را دارند و لذا هر فکر مخالف این را اصلاً جنگ نمی‌‌دانند. پس اولین مشکل این است که این استراتژی شما برای مسئولین قابل‌قبول نیست. اولاً به‌دلیل عدم مقبولیت یا نمی‌‌پذیرند و یا اگر سکوت کنند نتیجه‌‌اش این خواهد شد که توان رزمی ما بالا نخواهد رفت و مشکلاتی پیدا خواهد شد. توان دست کیست؟ آیا بدون عشق و علاقه مسئولین به شما، پشتیبانی‌شان به شما، اعتماد به شما، تأیید شما، آیا می‌‌توانید توانتان را بالا ببرید؟ آیا ضمانت می‌‌کنید مسائل سیاسی در لشکرهایتان تشدید نشود؟ آیا ضمانت می‌‌کنید از ارتش پشتیبانی بیشتری صورت بگیرد؟

قطعاً محور بالابردن توان، خودمان باید باشیم، اما پشتیبانی می‌‌خواهیم، پشتوانه سیاسی می‌‌خواهیم، پشتوانه مالی ـ حقوقی می‌‌خواهیم. خوب این پشتوانه وقتی که اصلاً کار را قبول ندارند چطور انجام می‌‌شود؟

غلامعلی رشید: عملیات گسترده چه چیزی را حل می‌‌کند؟

در اینجا محسن رضایی محور بحث را تغییر داد و موضوع توان را ـ که جایگاه خاصی در مباحث استراتژی دارد ـ مطرح کرد:

حال درباره اینکه جنگ ما با دشمن بستگی به چه عواملی دارد و منظورمان چه توانی است؛ این 300 گردانی که می‌‌گویید، ما حداکثر تا دو ماه دیگر می‌‌‌‌توانیم به شما تحویل دهیم.

غلامعلی رشید: شما اگر 500 گردان هم به ما بدهید، ما قادر نیستیم فدک را انجام دهیم. نیروی کادر ما بیش از80 گردان نیست. ما 80 گردان سازمانی داریم. منظور از بالارفتن توان، افزایش کادر است.

محسن رضایی: چرا می‌‌گوییم توان بالا برود؟ توان ما در دو زمینه صرف می‌‌شود: 1. توان دشمن 2. زمین.

غلامعلی رشید: توان ما در دو سال اول متناسب با زمین و توان دشمن بود، ولی الآن نیست.

عباس محتاج: دشمن الآن هم احتیاط قوی دارد و هم زمین را مناسب کرده و مجموع زمین و دشمن متناسب با توان ما نیست.

محسن رضایی: اگر300 گردان باشد می‌‌شود در جنوب جنگید؟

غلامعلی رشید: بله

محسن رضایی: ما نمی‌‌توانیم بگوییم تا کی، چه نیرویی آغازکننده حملات برای گرفتن اهداف باشد، چون توان دشمن و زمین او را نمی‌‌توانیم محاسبه کنیم. یک زمانی برای فاو می‌‌گفتید یک لشکر، الآن می‌گویید 300 گردان، از کجا معلوم که بعداً نگویید 600 گردان؟ دررابطه‌با توان، مسابقه‌ای است بین ما و دشمن. در شرایطی که مسئولین قبول داشته باشند و زمان را هم بپذیرند که زمانش را هم نمی‌‌توانیم مشخص کنیم، همه را هم قبول کنند، باید جواب بدهیم که چه موقع به دشمن می‌‌رسیم. در این مسابقه‌ای که دشمن از عملیات طریق‌‌القدس آغاز کرده، دشمن متناسب با جنگ جدید ما شروع به آماده‌کردن خود کرد و رشد نمود و کلی جلو افتاده. باتوجه‌به اینکه شرایط اید‌ئال فراهم بشود، آیا شما می‌‌رسید به دشمن؟ آیا اصلاً زمانی وجود دارد برای این مسابقه؟ دوم اینکه اگر مشکلات داشته باشیم؛ یعنی شرایط ایدئال نباشد، شما زمانی برای رسیدن به دشمن می‌‌بینید؟

عباس محتاج: یک بار در ابتدای جنگ مسابقه دادیم و رسیدیم، این بار هم باید شروع کنیم تا چهار، پنج سال آینده خواهیم رسید، ولی به شرط مساعدبودن شرایط.

غلامعلی رشید: ما هیچ موقع به دشمن نخواهیم رسید و هر دو سؤال شما جوابش منفی است.

محسن رضایی: پس نمی‌‌شود جنگید؟

غلامعلی رشید: اگر شرایط مناسب باشد، درست است که به دشمن نمی‌‌رسیم، ولی کار چشمگیر می‌‌توانیم بکنیم (بصره، جاده بصره ـ بغداد و سلیمانیه) و آقایان بروند صلح کنند.

محسن رضایی: من امیدی نمی‌‌بینم که شرایط مناسب شود. شما می‌‌گویید باید شرایط را ایدئال کنید، با مسئولین بر‌‌خورد کنیم، تلاش کنیم و بحث کنیم، اما چطور بفهمانیم؟ یا بایستی آنان به شما اعتماد داشته باشند، یا اینکه با استدلال مطالب خودتان را بیان کنید.

در اینجا غلامعلی رشید پیشنهاد داد یک ستاد مورد اعتماد آقایان برای بیان مشکلات و... تشکیل شود. از طرف دیگر، ظاهراً محسن رضایی معتقد بود چون این کمبود توان دو سال دیگر بازهم احساس خواهد شد، ضمانتی وجود ندارد که تا دو سال دیگر که توان نیروها افزایش یابد، دشمن نیز بیشتر رشد نکرده باشد. ادامه این بحث به جایی نرسید و فقط گفته شد: «ما در این دو سال فعالیت خودمان را می‌‌کنیم، ما‌‌بقی را به خدا واگذار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم.»

محسن رضایی بحث را با طرح سؤالی دیگر و پاسخ به آن پایان داد: عواملی که موفقیت یک نبرد را تضمین می‌‌کند چیست؟

الف) شرایط فرمانده و مسئول اداره نبرد شامل 1. ‌‌خصوصیات شخص فرمانده (تجربه، علم، اخلاص و میل). 2. اختیارات قانونی. 3. اعتبار سیاسی.

ب) شرایط قوه جنگ و توان‌سازی (ایمان، کمیت، کیفیت و سلاح).

ج) هنر اداره جنگ یا فرماندهی آن.

وی در پایان، جلسه را در سه محور جمع‌‌بندی کرد:

الف) عملیات محدود

سؤال اول این بود که چه انتظاری از اجرای عملیات محدود داریم و با چه احتمالی؟ (نتیجه) این شد که انجام می‌‌شود و تعداد زیادی از آن موفق خواهد شد.

ابهامات: یکی اینکه ممکن است بعضی انجام نشود. دوم اینکه نیروی بیشتری در خط صرف بشود.

حاصل اینکه عملیات محدود به‌تنهایی هدف نیست و وسیله‌ای است برای به‌دست‌آوردن زمان درجهت فراهم‌کردن توان.

چه مشکلاتی بر سر راه است؟ (نتیجه) این شد که مسئولین، عملیات محدود را قبول ندارند، یا مانع اجرای آن می‌‌شوند، یا توان رزمی ما به‌دلیل بهاندادن آنان، بالا نخواهد رفت. این عملیات‌‌های محدود قابل‌قبول، اما اجرایش با این مشکلات روبه‌‌روست.

ب) توان

توان یعنی چه؟ یعنی گسترش سازمان ازنظر نیرو و امکانات.

چرا توان باید بالا برود؟ برای اینکه توانمان را صرف توان و زمین دشمن کنیم و غالب شویم.

ج) عوامل پیروزی

چه عواملی باعث پیروزی در نبرد است؟ 1. شرایط فرماندهی. 2. قوه جنگ و شرایط توان‌‌سازی. 3. هنر به‌کارگیری.

به‌هرحال، نتیجه قطعی درباره شیوه ادامه نبرد مشخص نشد؛ گفت‌وگوی پایانی جلسه حاکی‌از همین بود:

رحیم صفوی: شما هنوز تکلیف ما را روشن نکردید.

محسن رضایی: ما جواب می‌‌دهیم، به شما می‌‌گوییم که چه بکنید.

رحیم صفوی: چیزی باشد موردقبول و قابل‌اجرا.

عزیز جعفری: طوری باشد که با تردید نرویم.

محسن رضایی: تصمیم می‌‌گیریم، یا با تردید می‌‌فرستیم و یا معتقد می‌‌کنیم و می‌‌فرستیم. این بحث را نیمه‌تمام می‌‌گذاریم تا من با آقای شمخانی مشورت کنم.⁽⁴⁾

2                

درپی فرمان امام خمینی فرمانده کل قوا، به سپاه پاسداران در شهریور امسال، مبنی‌بر تشکیل سه نیرو در سپاه پاسداران؛ مسئولان نیروی زمینی سپاه پس از تشکیل این نیرو، برنامه‌ریزی‌های خود را برای تکمیل سازمان و توسعه و تجهیز آن آغاز کرده‌اند. سیدعلی حسینی‌تاش رئیس ستاد نیروی زمینی سپاه، امروز با صدور دستو‌‌ر‌‌العملی، از واحدهای ستاد نیروی زمینی خواست که برنامه‌‌ها و برآوردهای خود را برای سال 1365 اعلام کنند. در این دستورالعمل آمده است:

«باتوجه‌به تشکیل نیروی زمینی، مقتضی است نسبت به تهیه برنامه‌‌های سال 1365 آن واحد در نیرو اقدام و تأسیسات، امکانات و پرسنل موردنیاز واحد و واحدهای مشابه در رده‌‌های مختلف را برآورد نمایید.

الف) خطوط کلی برنامه‌‌ها به شرح زیر می‌‌باشد:

1. سقف پرسنل کادر رسمی 70 هزار نفر.

2. سقف پرسنل وظیفه 50 هزار نفر.

3. سازماندهی 400 گردان بسیجی رزمی در یک سال (متوسط 60 هزار نفر نیرو در هر دوره سه‌ماهه).

4. استعداد رسمی سازمانی 150 گردان پیاده، 7 گردان تانک، 10 گردان مکانیزه.

5. اجرای دو عملیات در‌‌حد والفجر4 (70 گردان).

6. اجرای یک عملیات درحد خیبر (150گردان).

7. اجرای20 عملیات محدود (متوسط هرکدام 4 گردان).

8. آموزش نیر‌‌وهای وظیفه درحد ماهیانه 4 هزار نفر.

9. آموزش نیروهای کادر درحد ماهیانه 1200 نفر.

10. آموزش تخصصی نیروهای کادر درحد ماهیانه 1000 نفر.

ب) برنامه‌‌ها و برآوردهای مذکور می‌‌باید تا تاریخ 5 آذر 1364 تهیه و تحویل گردد.

ج) تا 22 آبان 1364 هر واحد یا یگان یک نفر را به‌عنوان مسئول تهیه برنامه و برآورد معرفی نماید.»⁽⁵⁾

3                

گزارش‌‌های واحد اطلاعات قرارگاه نوح و اطلاعات گروه 63 توپخانه سپاه پاسداران حاکی‌از افزایش تحرکات و فعالیت‌‌های دشمن در مناطق عملیاتی فاو و هور است. واحد اطلاعات قرارگاه نوح درباره اقدامات دشمن در منطقه عملیاتی فاو، در دوره پنج روزه از 16 آبان 1364 تا 20 آبان 1364 چنین گزارش داد: «دشمن همچون گذشته به تمام فعالیت‌‌های خود ادامه می‌‌دهد، ازجمله: تحکیم و توسعه مواضع، فعالیت‌‌های هوایی و دریایی، تحرکات نیروهای پیاده به‌طور چشمگیر، تردد و تجمع فعالیت‌‌ها در مناطق مختلف منطقه (از بصره به فاو و بالعکس)، نقل‌وانتقال محموله‌‌های موردنیاز به خطوط جبهه، سوخت و آب‌رسانی. همچنین، اجرای آتش توپخانه (نسبتاً فعال) به‌ویژه روی دکل‌‌های دید‌‌بانی، مراکز تجمع نیرو، بیمارستان‌‌ها، انبار‌‌های مهمات و محل‌‌های استقرار توپخانه به‌طور متمرکز، تلاش بی‌‌وقفه و شبانه‌‌روزی مهندسی در ایجاد استحکامات و مواضع جدید و با سرعت بالا، تردد خودروهای استیشن ـ که حاکی‌از حضور فرماندهان و یا شخصیت‌‌های بلندپایه حزب بعث می‌‌باشد ـ به‌صورت ستونی ازطریق جاده دوم از بصره به‌سمت فاو و بالعکس و نیز لایروبی قسمت قابل‌توجهی از خور عبدالله.»⁽⁶⁾

معاونت اطلاعات نظامی گروه 63 توپخانه خاتم‌الانبیا^(ص) نیز وضعیت دشمن را در منطقه عمومی هور از 13 تا 20 آبان 1364 چنین اعلام کرد: «در این مدت فعالیت‌‌های یگان‌‌های پیاده، زرهی، توپخانه و مهندسی دشمن نسبت به قبل افزایش یافته است که باتوجه‌به شواهد، احتمال تک دشمن متصور می‌باشد.»⁽⁷⁾

4                

شناسایی سواحل غربی اروندرود، از مشکل‌‌ترین و پیچیده‌‌ترین مقدمات آماده‌‌سازی عملیات پیشروی به‌سوی منطقه فاو است. نیروهای شناسایی باید در تاریکی ضمن عبور از رودخانه عریض و خروشان اروند، با احتیاط کامل، بدون هیچ‌گونه سروصدا و اقدامی که حساسیت نگهبانان دشمن را برانگیزد، خود را به ساحل پر از موانع گوناگون دشمن برسانند و راه‌‌های نفوذ به منطقه استقرار یگان‌‌های ارتش عراق را بیابند.

سه تن از نیروهای شناسایی واحد اطلاعات نظامی قرارگاه کربلای2 در ساعت 19:30 امروز، شناسایی منطقه دشمن در ساحل اروندرود را آغاز کردند. آنها مشاهدات خود را چنین گزارش کرده‌‌اند:

«در اوایل ساحل دشمن درحدود 8 متر خالی از چولان و دارای گل‌‌‌‌‌ولای بود. در ابتدای پوشش چولان یک رشته از میله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خورشیدی که دارای 7 شاخه بود و طول هر شاخه به 5/1 تا 2 متر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسید، مشاهده ‌‌شد که یک رشته سیم‏خاردار حلقوی روی آنها کشیده شده بود. به فاصله حدود 7 متر بعد از این موانع به یک رشته از میله‌‌‌‌‌‌های خورشیدی ـ که هر میله دارای دو شاخه بود و طول هر شاخه حدود 4 متر بود، رسیدیم که در میان این رشته از موانع خورشیدی دشمن، یک رشته سیم‏خاردار تک‌رشته‌ای کشیده بود. تراکم این ردیف از موانع خورشیدی دشمن به‌حدی بود که به‌علت درهم رفته‌بودن شاخه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های این موانع، عبور با دشواری و مشقت ممکن بود. سپس بعد از طی‌کردن مسافت 25 متر، بازهم به یک رشته دیگر از موانع خورشیدی ـ که هرکدام دارای شش شاخه و طول هر شاخه 5/3 الی 4 متر بود ـ رسیدیم که یک رشته سیم‏خاردار حلقوی بر روی این ردیف از موانع دشمن کشیده شده بود.

توضیح اینکه موانع خورشیدی که دارای شاخه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی به طول 3 الی 4 متر می‌‌باشند، 5/1 متر از طول هر شاخه در زمین فرو‌‌‌‌‌‌‌‌رفته و مابقی آن بیرون قرار گرفته است. همچنین، موانع خورشیدی که شاخه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی به طول 2 متر دارد، یک متر از طول شاخه در زمین فرو‌‌رفته و مابقی بیرون قرار دارد.

پس از طی مسافت 20 الی 25 متر از موانع سوم، به حدود 50 متری دشمن رسیدیم که از این فاصله صدای نگهبانان دشمن به‌خوبی شنیده می‌‌شد. همچنین مشاهده گردید که سنگر‌‌‌‌‌‌های دشمن دارای تجمع نسبتاً خوبی می‌‌‌‌‌‌‌‌باشند و به منطقه جلوِ خودی [خط مقدم نیروهای خودی] بسیار حساس هستند. ضمناً هنگام حرکت در چولان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ساحل دشمن، در بعضی از نقاط که پوشش چولان کمتری داشت و سطح زمین گل‌‌‌ولای بود، پا در آن فرو‌‌‌‌می‌‌رفت و ایجاد سروصدا می‌‌کرد.»⁽⁸⁾

5                

یکی از نیروهای شناسایی خودی هنگام مأموریت در جزیره ام‌الرصاص اسیر شد. دراین‌باره بعدها سندی از دشمن به دست آمد که زمان صدور آن امروز است. ترجمه سند چنین است:

«نامه به‌کلی سری شماره 7274 تاریخ 20 آبان 1364

فرماندهی سپاه هفتم (اطلاعات)

1. نسخه رونوشت خلاصه بازجویی یک اسیر ایرانی که همراه یک نفر دیگر در شب منتهی به بامداد 19 آبان 1364 از شط‌‌العرب به‌منظور شناسایی از لَجمن [ لبه جلویی منطقه نبرد] در جز‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یر‌‌ه ام‌‌الرصاص عبور کرد، ارسال می‌‌‌‌گردد.

2. کلیه فرماندهان تیپ‌‌ها و هیئت‌‌های ستادی باید از اطلاعات این بازجویی آگاه شوند.

3. خلاصه این بازجویی را باید برای پرسنل زیر امر خود شرح دهید تا جهت مقابله با دیگر مردان قورباغه‌ای دشمن که برای اجرای مأموریت‌‌های مشابه وارد منطقه مسئولیت این لشکر می‌‌شوند، کلیه اقدامات دید‌‌‌‌بانی، هشیاری و مراقبت لازم را اتخاذ نمایند.

4. فرمانده لشکر دستور داده تا مبلغ 200 دینار هدیه به هر فردی که بتواند یکی از مردان قورباغه‌ای دشمن را اسیر نماید یا او را بکشد، داده شود.

مراتب جهت اطلاع و اقدام لازم                             سرهنگ 2 ستاد جابر سلمان جبر

ازطرف/ فرمانده لشکر26 پیاده»

در ضمیمه این نامه مشخصات، آدرس، تحصیلات و شغل پدر اسیر ذکر شده و در ادامه چنین آمده است:

«اسیر درباره مأموریتی که برای اجرای آن به منطقه آبادان اعزام شده گفت که او جزو گروه 30 نفره بود و به‌هنگام حضور در تهران هیچ‌‌گونه اطلاعاتی درباره مأموریت‌‌های آینده‌‌شان به آنها داده نشده و پس از انتهای دوره مردان قورباغه‌‌‌ای (دو ماه پیش) از پادگان آموزشی به‌وسیله قطار به اهواز و از آنجا با ماشین به آبادان انتقال داده شدند. همچنین به آنها گفته شده بود که زیر امر تیپ‌‌ المهدی مشغول فعالیت خواهید شد.

کلیه نفرات گروه مزبور در آبادان مستقر بوده و در زمان‌‌های مختلف به‌منظور انجام مأموریت‌‌هایی که اسیر از آن اطلاعی ندارد، به‌صورت گروه‌‌های کوچک اعزام می‌‌شدند. در روز چهارشنبه 15 آبان 1364، اسیر نامبرده همراه با ده نفر دیگر به منطقه شویجات (2968) رفته و تا روز انجام مأموریت محوله در منطقه ماندند.

-      هیچ‌‌گونه اطلاعی درباره مقاصد آینده دشمن و سمت‌‌های آن ندارد.

-      اسیر اظهار می‌‌کند که خبر‌‌هایی درمورد رسیدن افسرانی یا واحد‌‌های نظامی جدید به منطقه شنیده است.

بازپرس سرهنگ 2 ستاد ـ هشام‌‌عبدالحمیدالشغلان

افسر رکن3 اطلاعات سپاه هفتم

19/8/1364»⁽⁹⁾

6                

ستاد تبلیغات جنگ شورای عالی دفاع، امروز در نامه‌ای خطاب به مسئولان کمیته‌های جنگ سراسر کشور اعلام کرد:

«براساس طرح تبلیغاتی تنظیمی جهت بسیج داوطلبین اعزام به جبهه در نظر است کاروان‌‌هایی متشکل از نیروهای مردمی هر استان براساس دستور‌‌العمل ذیل به جبهه‌‌های حق علیه باطل اعزام گردند، لذا خواهشمند است ضمن طرح مسئله در کمیته تبلیغات جنگ آن استان، دستور فرمایید دراین‌زمینه اقدام و نتیجه دراسرع‌وقت به این ستاد گزارش گردد. لازم به ذکر است که اولین کاروان اعزامی با حضور نیرو‌‌های مردمی استان مرکزی آماده گردید که همراه جمعی از روحانیون و مسئولین کشوری در مراسمی که به همین مناسبت در شهر قم برگزار می‌‌گردد، شرکت و سپس پیاده عازم شهر تهران شده و پس از شرکت در مراسم دعای کمیل و نمازجمعه به جبهه‌‌های نبرد عزیمت خواهند نمود. ذیلاً دستورالعمل تنظیمی اعلام می‌‌گردد:

1. کمیته تبلیغات جنگ استان با حضور کلیه اعضا به مسئولیت استانداری و با معاونت محترم سیاسی تا قبل از چهارشنبه 22 آبان 1364 تشکیل جلسه دهند.

2. در این جلسه طرح تنظیمی جهت بسیج داوطلبین اعزام به جبهه [را] مطرح و باتوجه‌به شرایط و ویژگی‌‌های هر استان نسبت به برنامه‌‌ریزی اقدام خواهند نمود.

3. از آنجا که پیش‌‌بینی می‌‌گردد اجرای طرح‌‌هایی نظیر طرح تنظیمی در استان مرکزی تأثیر‌‌‌‌‌‌‌‌اتی در بسیج داوطلبین اعزام به جبهه داشته باشد، مناسب است که در هر استان طرح‌‌هایی نظیر طرح مذکور باتوجه‌به شرایط هر منطقه تنظیم گردد.

4. به‌منظور تأمین نیازمندی‌‌ها و پشتیبانی کاروان اعزامی، یک ستاد اجرایی در هر استان به مسئولیت سپاه زیرنظر کمیته تبلیغات جنگ تشکیل می‌‌گردد. دراین‌زمینه، هماهنگی لازم با فرماندهی و ستاد مرکزی سپاه به عمل آمده است.

5. موارد هماهنگی:

الف) اعلام پشتیبانی و تقدیر از عزیمت گروهی داوطلبین به جبهه در استان مرکزی جهت ترغیب سایر داوطلبان در دیگر استان‌‌های کشور.

ب) شرکت ائمه ‌جمعه محترم استان و شهرستان‌‌های تابعه با لباس رزم در پیشاپیش کاروان‌‌های اعزامی.

ج) بدرقه کاروان‌‌های اعزامی ازسوی مسئولین استان و شرکت در کاروان‌‌‌‌ها.»⁽¹⁰⁾

7                

ستاد مرکزی سپاه پاسداران، امروز دستورالعملی را درخصوص ر‌‌اه‌‌اندازی کاروان‌‌های کربلا برای قرارگاه حمزه ‌‌سیدالشهدا^(ع) و مناطق پنج‌‌گانه سپاه ارسال کرد:

«"هرکه دارد هوس کرببلا بسم‌‌الله"

پس از سلام و تحیات الهی، پیرو دستورالعمل شماره 5967 ـ 1/60 ـ 3/2 ـ س مورخه 2 آبان 1364 درخصوص جذب نیرو و تبلیغات لازم پیرامون سخنان اخیر نماینده محترم حضرت امام مدظله‌العالی در شورای عالی دفاع، باتوجه‌به مصوبه جلسه قدس مرکز و دستور فرماندهی کل سپاه مبنی‌بر ر‌‌اه‌‌اندازی کاروان‌‌های کربلا به‌منظور حضور گسترده نیروهای مردمی در جبهه‌‌های جنگ حق علیه باطل و مقابله با توطئه‌‌های ابرقدرت‌‌ها و دشمن متجاوز بعثی ـ صهیونیستی، ضروری است اقدامات لازم تبلیغی به شرح ذیل با عنایت به محورهای تبلیغاتی تعیین‌شده در دستورالعمل شماره فوق انجام پذیرد.»⁽¹¹⁾

گفتنی است که در این دستورالعمل سیاست‌‌های اجرایی حرکت کاروان‌‌های کربلا، زمان‌‌بندی حرکت کاروان‌‌ها، اقدامات و شیوه‌‌‌‌‌‌‌‌های تبلیغی لازم براساس زمان‌‌بندی تعیین شده و نیز اعضای هیئت اجرایی (متشکل از نمایندگان واحدهای تبلیغات، بسیج، تدارکات) به سرپرستی فرماندهی هر رده که امور مذکور را عهده‌‌دار می‌‌شوند، تعیین شده و موردتوجه قرار گرفته است.

8                

حجت‌‌الاسلام رحمانی مسئول بسیج سپاه پاسداران، امروز در مصاحبه‌ای مطبوعاتی و رادیو تلویزیونی دربار‌‌ه سیاست جمهوری اسلامی در نبردهای دریایی و دربرابر کشور‌‌های حوزه خلیج‌فارس، برنامه‌‌های هفته بسیج، طرح‌‌های آینده بسیج و شیوه تحصیل دانش‌‌‌‌آموزان رزمنده در جبهه‌‌های نبرد سخن گفت.

در گزارش روزنامه اطلاعات درباره این مصاحبه آمده است: «آقای رحمانی در پاسخ به اینکه اگر عراق جنگ را به خلیج‌فارس بکشاند، نیروهای بسیج تا چه حد آمادگی و توان رزمی دارند، گفت: "تلاش رژیم حاکم بر عراق بر این است که علاوه‌بر درگیری در جبهه‌‌های زمینی، ما ر‌‌‌‌‌‌ا در دریا نیز با کشور‌‌‌‌‌‌‌‌های حوزه خلیج‌فارس درگیر کند، ولی سیاست جمهوری اسلامی هرگز این نبوده است و هیچ نظر سوء و خاصی نسبت به کشور‌‌‌‌‌‌‌‌های حوزه خلیج‌فارس نداشته و نخواهد داشت و جمهوری ‌‌اسلامی هرگز در دریا با آن خواسته‌ای که عراق در نظر دارد، وارد عمل نخواهد شد. اما اگر حاکمان عراق با تشنج در خلیج‌فارس زمینه‌‌ساز ورود قدرت‌‌های دیگر باشند مسلّم است که بسیجیانی که از ابتدای جنگ تاکنون در جبهه حضور فعال داشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند در دریا هم با حضور گسترده خودشان باتوجه‌به آموزشی که درزمینه نبرد دریایی دیده‌‌اند، می‌‌‌‌توانند پاسخ‌گوی نیرومندی دربرابر توطئه باشند و باتوجه‌به صحبتی که نماینده امام در شورای ‌‌عالی دفاع آقای‌‌ هاشمی‌‌ رفسنجانی، دررابطه‌با عزیمت نیروهای مردمی به جبهه‌‌ها کرده‌‌اند، امیدواریم که فتنه منطقه را در خشکی ضربه‌ای کاری بزنند و نیازی به درگیری [در دریا] نباشد."

حجت‌الاسلام رحماني مسئول بسيج سپاه پاسداران در مصاحبه‏ای مطبوعاتي تأكيد كرد: درصورت كشيده‌شدن جنگ به خليج‌فارس به‌طور مسلم بسيجيان در دريا نيز حضور گسترده خواهند داشت.

آقای رحمانی درباره برنامه‌‌های هفته بسیج که هم‌زمان با سالروز صدور فرمان امام خمینی مبنی‌بر تشکیل ارتش 20 میلیونی است، گفت:" برنامه‌‌هایی در نظر گرفته شده که ازجمله آنها گردهمایی 10 هزار نفری فرماندهان پایگاه‌‌ها و نواحی مقاومت سراسر کشور در مرکز، اجرای مانور مقاومت شهری یا مانور خندق است که امیدواریم با برگزاری این مانور، برا‌‌‌‌‌‌‌‌دران حضور خودشان را دررابطه‌با توطئه‌‌های احتمالی به نمایش بگذارند... "مسئول بسیج مستضعفین درباره طرح‌‌های آینده بسیج گفت: "با گسترش نواحی و پایگاه‌‌های مقاومت و به عضویت درآوردن بیشتر مردم، بسیج به ارتش 20 میلیونی و تحقق آن خواهد رسید." وی افزود: "یکی از طرح‌‌هایی که در آینده تحقق پیدا خواهد کرد و تأثیر مهمی در تحقق ارتش 20 میلیونی دارد، مسئله آموزش عمومی برای کلیه دانش‌‌آموزان کشور خواهد بود که از سال سوم راهنمایی تا پایان دوره متوسطه کلاس‌‌هایی در مدارس کشور با اختصاص ساعاتی درزمینه نظامی به اجرا درخواهد آمد و حاصل آن در یک دوره آموزشی از سوم راهنمایی تا پایان دوره متوسطه، اضافه‌شدن چهارونیم میلیون نفر به اعضای ارتش 20 میلیونی خواهد بود." وی درباره نحوه تحصیل دانش‌‌‌‌آموزان رزمنده گفت:..."دراین‌رابطه از سال پیش با و‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌زارت آموزش‌وپرورش درزمینه تأ‌‌سیس مجتمع‌‌‌‌های آموزشی در جبهه‌‌‌‌‌‌های حق علیه باطل در میان تیپ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و لشکر‌‌ها، هماهنگی‌‌‌‌هایی به عمل آمد که اقدامی مؤثر بود و با هماهنگی این مجتمع‌‌ها در جبهه، در سال تحصیلی گذشته، 12 هزار دانش‌آموز در مقاطع تحصیلی مختلف امتحانات آخر سال خود را دادند و هم‌اینک کلاس‌‌‌‌‌‌ها برای همه دانش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آموزان در هرکجا که مستقر باشند، برقرار است. همچنین، در پشت جبهه در کلیه مراکز استان‌‌ها، این مجتمع‌‌ها برای جبران عقب‌‌ماندگی تحصیلی این دانش‌‌آموزان به وجود آمده و دانش‌‌‌‌آموزان جبهه رفته و در آنجا تحصیل می‌‌کنند و تسهیلاتی هم برای آنان به وجود آمده است که امیدواریم دانش‌‌آموزان و خانواده‌‌‌‌های آنان درمورد تحصیل نگرانی نداشته باشند.»⁽¹²⁾

9                

خبرگزاری عراق امروز گزارش داد: «ارتشبد عدنان خیرالله معاون فرمانده کل نیروهای مسلح و وزیر دفاع عراق، سه روز متوالی را در محور‌‌های عملیاتی شرق میسان (سپاه چهارم) و شرق دجله (سپاه ششم) گذراند. وی برای اطمینان‏یافتن از استواری مواضع و استحکامات دفاعی واحدهای مقدم محورهای مذکور و چگونگی استتار‌های رزمی در تعدادی از یگان‌های مقدم از این مناطق بازدید کرد.

خیرالله را در این بازدید، ارتشبد رئیس ستاد ارتش، سرلشکر فرمانده سپاه چهارم و سرتیپ ستاد سپاه ششم و تعدادی از فرماندهان عالی‌رتبه همراهی کردند.»⁽¹³⁾

از سوی دیگر، یک نشریه داخلی درباره تلاش رژیم عراق و حامیان آن برای تقویت جبهه جنوبی نوشته است: «اخیراً تعدادی از افسران اردنی، مصری و عراقی در جلسه‌ای مشترک در نزدیکی منطقه دربندیخان (جنوب‌شرقی سلیمانیه) تصمیم گرفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که 25 هزار نفر از اکراد عراقی را با پرداخت حقوق و مزایای کافی با تبلیغات وسیع مسلح کرده و به مناطق غرب ایران اعزام دارند تا ارتش عراق بتواند نیرو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خود را به قسمت جنوب ایران انتقال دهد.»⁽¹⁴⁾

10                

در مناطق شمال‌غرب کشور، امروز چند درگیری میان نیرو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های خودی و افراد گروه‌های ضدانقلاب و یک درگیری میان دو گروه ضدانقلاب رخ داد:

1. در درگیری میان رزمندگان پایگاه زیوه (منطقه سردشت) و افراد ضدانقلاب، یک تیربار گرینوف منهدم شد و درگیری بدون تلفات از نیرو‌‌‌‌‌‌‌‌های خودی پایان یافت.⁽¹⁵⁾

2. رزمندگان پایگاه‌های کلهر (منطقه ارومیه) و کوچه رستم، کوییل، تاژان و گرماب (منطقه بوکان) با عناصر ضدانقلاب درگیر شدند. این درگیری‌‌‌‌‌‌ها بدون تلفات پایان یافت.⁽¹⁶⁾

3. عوامل حزب دمکرات شامگاه امروز با ورود به روستای سوله دکل مرگور، با چته‌‌‌‌‌‌های کومه‌له درگیر شدند. پس از سه ساعت درگیری، چته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کومه‌له با دادن 1 کشته و 3 زخمی، روستا را ترک و به‌طرف ارتفاعات کچله حرکت کردند.⁽¹⁷⁾ در این درگیری از افراد حزب دمکرات یک نفر کشته شد و 5 نفر مجروح شدند. 4 تن از افراد کومه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌له نیز خود را به نیرو‌‌‌‌‌‌‌‌های اسلام تسلیم کردند.⁽¹⁸⁾

4. محسن قمری مسئول مخابرات کمیته شهرستان حزب دمکرات که اسلحه‌ای کمری و 2 نارنجک به‌همراه داشت، در حوالی سردشت با تلاش رزمندگان اسلام دستگیر شد.⁽¹⁹⁾

11                

به گزارش واحد مرکزی خبر، انقلابیون مسلمان عراقی، امروز با حمله به مرکز تجمع نیرو‌‌‌‌‌‌های عراق در منطقه بشاری، گروهی از آنان را کشتند یا مجروح کردند. در این عملیات یک‌ساعته، 3 خودرو نیرو‌‌های عراقی منهدم شد و تعدادی سلاح و مهمات به غنیمت انقلابیون مسلمان عراقی درآمد.⁽²⁰⁾

واحد مرکزی خبر همچنین به نقل از انقلابیون مسلمان کرد عراقی اعلام کرده است: «روز بیستم آبان، اتومبیل مدیر بانک دولتی شهر زاخو براثر انفجار بمبی که انقلابیون مسلمان کرد در داخل آن کار گذاشته بودند، به‌کلی منهدم گردید و محمد سجادی معاون مدیر بانک و 2 تن از افراد جیش‌الشعبی کشته شدند. در این حادثه، 4 تن از نیرو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مخصوص رژیم صدام به‌شدت مجروح شدند.»⁽²¹⁾

12              

حجت‌‌الاسلام حكيم سخنگوي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق

حجت‌‌الاسلام حکیم سخنگوی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، در گفت‌وگو با خبرنگار کیهان گفت: صدام قصد بازدید از بعقوبه را داشت که در مسیر بعقوبه، مجاهدین مسلمان عراقی به کاروان حامل صدام و همراهانش حمله‌‌ور شدند. در این عملیات، تعدادی از محافظین صدام کشته شدند و صدام نیز دچار جراحاتی شد. بنا به گزارش‌های رسیده، صدام بلافاصله در این شهر حکومت نظامی اعلام و دستور کشتار و سرکوب مردم را صادر کرد.»⁽²²⁾ حجت‌‌الاسلام حکیم همچنین گفت: «تاکنون فعالیت مجلس اعلای انقلاب عراق در سوریه به‌طور غیررسمی بوده است و ان‌‌شاءالله به‌‌زودی دفتر مجلس اعلای انقلاب عراق، به‌طور رسمی در سوریه فعالیت خود را آغاز می‌‌کند.»⁽²³⁾

13              

حجت‌الاسلام سیدمحمود هاشمی رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق که برای بازدید از واحدهای جنوب مجاهدان عراقی در ایران به استان خوزستان سفر کرده است امروز، در جمع مهاجران عراقی مقیم یکی از شهرک‌‌های خوزستان اعلام کرد: «عملیات عاشورای4 افق جدیدی در مبارزات مسلحانه مردم مسلمان عراق علیه رژیم صدام گشوده است.»

خبرگزاری جمهوری اسلامی در گزارشی از این سفر آورده است: «حجت‌‌الاسلام هاشمی با تشریح نتایج درخشان عملیات عاشورای4 گفت: "در این عملیات نیرو‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مجاهد مسلمان عراقی ثابت کردند که به مسئولیت عظیم خود دربرابر ملت مسلمان عراق وقوف کامل یافته و نتایج حاصل از این عملیات، افق جدید و دورنمای تازه‌ای در مبارزات مسلحانه ملت عراق گشوده است."

وی افزود: "امروز ملت عراق با مشاهده مجاهدین مسلمان عراقی در کنار رزمندگان اسلام به تبلیغات فریبنده رژیم صدام که جنگ تحمیلی را جنگ عرب و عجم قلمداد می‌‌کند، پی‌ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برده و دربرابر وظیفه و نقش تاریخی خود در این برهه از مبارزات ضداستعماری ملت عراق، احساس مسئولیت می‌‌‌‌‌‌‌‌کند."

آقای هاشمی افزود: "جنگ ملت عراق و صدام یک جنگ تازه‌ای نیست، بلکه این جنگ از حدود بیست سال پیش و با روی‌کارآمدن حزب وابسته عفلقی آغاز شد، اما تا پیش از جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، این نبرد به‌صورت آشکار بروز نکرده بود و در خلال آن علمای مجاهد عراقی و ملت مسلمان عراق، شهدای زیادی تقدیم اسلام کردند."

رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق در پایان از حضور گسترده عشایر مهاجر عراقی در جبهه‌‌های نبرد سپاسگزاری کرد و از مهاجرین خواست تا با حضور هرچه بیشتر در جبهه‌‌ها، زمینه سقوط صدام را فراهم کنند.

در جریان بازدید رئیس مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق، خبرگزاری جمهوری اسلامی کسب اطلاع کرد که درحال‌حاضر از 200 خانوار ساکن در این شهرک، بیش از 140 تن داوطلبانه به جبهه‌‌‌‌‌‌ها عزیمت کرده و عده دیگری نیز برای اعزام به جبهه‌‌‌‌‌‌‌‌ها ثبت‌‌نام کرده‌‌‌‌اند.»⁽²⁴⁾

14              

هواپیماهای عراقی بعدازظهر امروز به منطقه خلیج‌فارس تجاوز کردند. عراق مدعی شد که در این تجاوز به یک هدف بزرگ دریایی حمله کرده است، اما هیچ منبعی این ادعا را تأیید نکرد.

فرماندهی منطقه‌4 نوح سپاه پاسداران در گزارشی به ستاد مرکزی سپاه نوشته است: «در ساعت‌‌‌‌‌‌‌‌های14:07 و 14:27 روز 20 آبان 1364، به‌ترتیب وضعیت خارک و بوشهر قرمز اعلام و در ساعت 14:30 صدای انفجار شنیده شد. سایت رادار بوشهر صدای انفجار را گزارش نموده ‌‌‌‌است و یک فروند هواپیمای میگ25 در منطقه مشاهده شده است، اما تاکنون گزارشی از هدف قرارگرفتن یگانی واصل نگردیده ‌‌است. باتوجه‌به پرواز میگ25 در منطقه، احتمالاً صدای انفجار ناشی از شکستن دیوار صوتی بوده است.»⁽²⁵⁾

رادیو صوت‌الجماهیر عراق نیز به نقل از اطلاعیه نظامی شماره 2018 عراق اعلام کرد که هواپیماهای نیروی ‌‌‌‌‌‌هوایی این کشور در ساعت 14 امروز ضربه دقیق و مؤثری بر یک هدف بزرگ دریایی در نزدیکی سواحل ایران وارد کردند و سپس سالم به پایگاه‌های خود بازگشتند.⁽²⁶⁾

خبرگزاری‌‌‌‌‌‌های خارجی که ادعای عراق را به نقل از سخنگوی نظامی این کشور گزارش دادند، اعلام کردند که هیچ منبع مستقلی ادعای عراق را تأیید نکرده است. بیمه لویدز نیز که منبع جهانی معتبری برای تأیید گزارش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حمله به کشتی‌‌‌‌‌‌ها است، ادعای عراق را تأیید نکرده است. رادیو امریکا هم ضمن نقل ادعای عراق اعلام کرد: شرکت‌‌‌‌‌‌‌‌های امداد در خلیج‌فارس هیچ گزارشی درباره دریافت کمک انتشار ندادند.⁽²⁷⁾

15              

بازرسی کشتی‌‌‌‌‌‌ها به‌وسیله نیروی دریایی ایران و حضور قدرت‌‌های بزرگ در نزدیک تنگه هرمز، بازی قدرت در منطقه خلیج‌فارس را پیچیده‌‌‌‌‌‌تر از گذشته کرده‌‌‌‌‌‌‌‌ است.

در گزارش امروز روزنامه واشنگتن ‌پست دراین‌باره آمده است: «در جنوبی‌‌ترین نقطه خلیج‌فارس، امریکا، فرانسه و انگلیس به کناره و مرز جنگ ایران و عراق نزدیک هستند. کشتی‌‌‌‌‌‌‌‌های جنگی هر سه کشور، دائم از نزدیکی تنگه هرمز عبور می‌‌کنند و هر سه درگیر بازی‌‌های پیچیده‌ای با ایران هستند که آنها را به مقابله و رویارویی مستقیم با ایران نزدیک می‌‌سازد. واشنگتن‌ پست افزوده است: «در ماه گذشته ایرانی‌‌‌‌‌‌ها بنا به ادعای خودشان بیش از 300 کشتی را در آب‌‌‌‌‌‌‌‌های خلیج‌فارس متوقف و محموله آنها را بازرسی کرده‌‌اند. همچنان ‌که ایران به توقف کشتی‌ها ادامه می‌دهد، تماس‌‌ها، ارتباطات و اقدامات دیگران با آن‌چنان دقتی انجام می‌شود که از هرگونه خطر درگیری و رویا‌‌‌‌‌‌‌‌رویی جلو‌‌گیری شود [...] ناظران آگاه که با کشتی از منطقه دیدار کرده‌‌اند، می‌‌گویند که دیده شده هواپیماهای شناسایی ایران روی کشتی‌‌های جنگی انگلیس پرواز می‌کرده‌‌اند درحالی‌که خود نیز توسط جت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های امریکایی موردتعقیب بوده‌‌اند. بنا به اظهار منابع نظامی غربی، تقریباً هفته‌ای یک بار هواپیماهای نیروی هوایی کوچک عمان ـ که گفته می‌‌شود خلبانان انگلیسی آنان را پرواز می‌‌دهند ـ جلو هواپیماهای ایرانی و گاهی هواپیماهای روسی را که به حریم دفاعی عمان تجاوز می‌‌نمایند، می‌‌گیرند. عمان که ظاهراً نگران عواقب حضور نیروهای نظامی غرب در این کشور می‌‌باشد، اخیراً از امریکا، انگلیس و فرانسه خواسته است که از تعداد دفعات ورود کشتی‌‌های جنگی خود به بنادر این کشور بکاهند.

ایران از ماه سپتامبر و به‌دنبال آغاز حملات عراقی‌‌‌‌‌‌ها علیه جزیره خارک، به بازرسی کشتی‌‌‌‌‌‌هایی که به مقصد عراق در حرکت هستند اقدام کرده است، اما شاید به‌دلیل اینکه ایران مخالف مداخله قدرت‌‌های غربی در این منطقه می‌‌‌‌باشد، در بازرسی کشتی‌‌‌‌ها محتاط بوده و قوانین زمان جنگ را مراعات می‌‌کند. یک کنسول ژاپنی در عمان این را تأیید نمود که با خدمه کشتی ژاپنی‌ای که توسط نیروی دریایی ایران متوقف شده بود، به‌خوبی رفتار شده است. کشتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ژاپنی وادار به لنگرانداختن در یکی از بنادر ایران شده بودند و فقط برخی از کالاهایی که ازلحاظ ایران نمی‌‌بایست به عراق برود توقیف شده بود.» به نوشته واشنگتن‌ پست در 18 اکتبر (26 مهر 1364) کشتی بازرسی ایرانی که قصد داشت یک کشتی تجاری (فرانسوی به نام وییل نورس) را ـ که به مقصد عراق در حرکت بود ـ بازرسی کند، با مخالفت و اعتراض کشتی جنگی نیروی دریایی فرانسه که در منطقه حضور داشت، روبه‌‌رو شد.⁽²⁸⁾

روزنامه فیگارو چاپ پاریس دراین‌باره با اشاره به اینکه کشتی ایرانی براثر این تهدید عقب‌نشینی کرد، نوشته است: «فرانسه، امریکا، انگلستان که دارای نیرو‌‌های دریایی مهمی در اقیانوس هند هستند، متعهد شده‌‌اند که آزادی کشتیرانی در آب‌‌های خلیج [فارس] را تضمین کنند.»⁽²⁹⁾

در نشریه رویدادها درباره این نوشته فیگارو آمده است: «آنچه در روزنامه فیگارو آمده است دلیلی بر اضطراب دیگران از حرکت موفقیت‌‌‌‌آمیز ایران اسلامی در توقیف کشتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها است.»⁽³⁰⁾

16              

سعید رجایی خراسانی نماینده دائمی ایران در سازمان ملل متحد امروز دو نامه برای دبیرکل سازمان ملل ارسال کرد. به پیوست نامه اول، اسامی 199 اسیر نوجوان عراقی اعلام شده است و در نامه دوم، درباره ادعای عراق که کشته‌شدن سربازان ایرانی با گلوله‌‌های شیمیایی عراق را رد کرده، توضیح داده شده است. نامه اول چنین است:

«بنا به اطلاع دولت متبوعم، احتراماً به پیوست، لیست 199 تن از اسیران نوجوان جنگ که تحت مراقبت جمهوری اسلامی ایران قرار دارند، ارسال می‌‌گردد. این لیست جهت اطلاع جناب‌عالی و آرامش خاطر خانواده‌‌‌‌های این اسیران نوجوان عراقی جنگ تهیه شده است.

اسامی به زبان عربی ارائه می‌‌گردد برای اینکه دبیر‌‌خانه سازمان ملل قادر باشد شکل صحیح آن را استفاده کند و به‌سهولت مورد بهر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌برداری قرار دهد.»⁽³¹⁾

نامه دوم به این شرح است:

«پیرو نامه 6 نوامبر 1985 نمایندگی عراق (S/17611) که در آن یک سخنگوی رسمی در بغداد قاطعانه ادعا‌‌های ایران را مبنی‌بر اینکه سربازان ایرانی با گلوله‌‌های توپ حاوی مواد شیمیایی کشته شده‌‌اند، رد کرده‌‌ است، احتراماً توجه جناب‌عالی را به نامه مورخ 4 نوامبر (S/17606) که موضوع نامه مذکور عراق می‌‌باشد، جلب می‌‌نمایم.

در این نامه من اعلام کردم که 8 نفر از مردم درنتیجة استفاده عراق از گلوله شیمیایی در جزیره مجنون در تاریخ 2 نوامبر به‌شدت مجروح شدند و کسی کشته نشده است. علی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رغم سوءبرداشت نمایندگی عراق از نامه مذکور، هیچ مقام ایرانی دراین‌باره اعلام نکرده است که سربازان ایرانی به‌خاطر استفاده عراق از گلوله شیمیایی توپخانه کشته شده‌‌اند. همچنین، احتراماً به اطلاع می‌‌رسانم که این نوع سوءتعبیرات جهت منحرف‌ساختن حقایق درباره مسئله استفاده عراق از سلاح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های شیمیایی، تلاش مذبوحانه‌ای ازسوی رژیم عراق است تا موضوع را لوث کرده و توجه جامعه بین‌‌المللی را از نقض آشکار کلیه اصول پذیرفته شده حقوق بین‌‌المللی، به‌ویژه پروتکل 1925 ژنو منحرف سازد.

سعید رجایی خراسانی ـ نمایندگی دائمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل»⁽³²⁾

17              

ایران اقدام امریکا در محکوم‌کردن استفاده از سلاح‌‌های شیمیایی در جنگ ایران و عراق را با شک و تردید می‌‌نگرد. نشریه وزارت امور خارجه، گزارش سعید رجایی خراسانی نماینده دائمی ایران در سازمان ملل را دراین‌باره چنین منعکس کرده است:

«نماینده امریکا در کمیته اول مجمع عمومی سازمان ملل ضمن اشاره به ضرورت منع کامل سلاح‌‌های شیمیایی، اظهار کرد که بار دیگر سلاح‌‌‌‌های شیمیایی برخلاف پروتکل 1925 ژنو علیه ایران به کار رفته است و این عمل ازطرف شورای امنیت هم محکوم گردیده است. به نظر نمایندگی این موضع باتوجه‌به موارد ذیل اتخاذ گردیده است.

1. کاربرد سلاح‌‌های شیمیایی توسط عراق ازجانب اغلب کشور‌‌های غربی و همچنین دبیرکل سازمان ملل قبلاً محکوم گردیده است.

2. امریکا از این طریق کاربرد سلاح شیمیایی در افغانستان و کامبوج را نیز محکوم می‌‌نماید.

3. باتوجه‌به بر‌‌‌‌‌‌قراری روابط سیاسی با عراق می‌‌خواهد یک نوع بی‌طرفی در جنگ را القا نماید.

4. با اطمینان از اینکه ایران توانایی تولید سلاح شیمیایی را دارد، قصد دارد از به‌کار‌‌گیری آن در آینده توسط ایران جلو‌‌‌‌‌‌گیری نماید.

5. درواقع شاید یک نوع رشوه سیاسی برای نزدیک‌شدن به ایران نیز تلقی گردد.»

به نوشته این نشریه، موضع نماینده امریکا دراین‌باره، مشابه موضعی است که در بیانیه شورای امنیت اعلام شد و نیز مشابه موضعی است که وزیر خارجه امریکا در ملاقاتِ طارق عزیز وزیر خارجه عراق، با وی مطرح کرد.⁽³³⁾

18              

در چارچوب سیاست جدید شورای همکاری خلیج‌فارس که در نشست اخیر این شورا اتخاذ شد، امروز یوسف علوی وزیر مشاور در امور خارجه عمان، وارد بغداد شد. این سفر به خبرها و تحلیل‌‌های چند روز گذشته مبنی‌بر سفر یوسف علوی به ایران پایان داد.

به گزارش خبرگزاری آلمان‌غربی، یوسف ‌‌العلوی امروز به‌اتفاق ابراهیم‌ ‌الصبحی معاون سیاسی دبیرکل شورای شش کشور عرب خلیج‌فارس، وارد بغداد شد. وی که حامل پیام سلطان قابوس پادشاه عمان، برای صدام حسین بود، راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پیشنهادی پایان‌دادن به جنگ خلیج‌فارس را به اطلاع صدام رساند.⁽³⁴⁾

خبرگزاری آلمان‌غربی در گزارشی از بغداد آورده است: «وزیر مشاور در امور خارجه عمان امروز گفت که صدام حسین رئیس‌جمهوری عراق برای کاهش شدت جنگ 61 ماهه خلیج [فارس] با ایران ابراز آمادگی نموده است. وی این مطلب را پس از ملاقات با رئیس‌جمهوری عراق در بغداد اظهار کرد که منظور وی ارزشیابی فرصت‌‌‌‌های یک پیشنهاد جدید میانجیگری توسط عمان و کشور‌‌های عرب غیرمتخاصم هم‌پیمان آن در شورای همکاری خلیج‌فارس بود. العلوی به خبرگزاری بحرینی خلیج گفت: "ما از رئیس‌جمهوری عراق درخصوص آرام‌نمودن اوضاع و پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق واکنش مساعد مشاهده نموده‌‌ایم." علوی از هرگونه اشاره اخص دراین‌باره که آیا کشور بعدی اطمینان‌‌هایی دایر بر اینکه جنگ سه‌ماهه هوایی علیه تأسیسات صادرات نفت ایران و مراکز صنعتی متوقف خواهد شد، دریافت کرده است، خودداری کرد.»⁽³⁵⁾

رادیو بی‌بی‌سی نیز ضمن انتشار اخبار این سفر، اعلام کرد: «این سفر ظاهراً جزئی از ابتکار جدید شورای همکاری خلیج برای پایان‌دادن به جنگ درگیر میان ایران و عراق است. [...] اعضای شورای همکاری کشورهای عرب خلیج‌فارس، علی‌‌رغم شکست کلیه اقدامات قبلی میانجیگری، به‌خصوص اقدامات سازمان ملل، جنبش غیرمتعهد‌‌ها و سازمان کنفرانس اسلامی، به‌روشنی آمادگی کامل برای تجدید اقدامات صلح‌جویانه را اعلام کردند. دلیل این آمادگی اخیر کشور‌‌های عرب خلیج‌فارس تاحدی مربوط می‌‌شود به اینکه آنها نگران‌اند که جنگ میان ایران و عراق ممکن است به آن کشور‌‌ها نیز سرایت کند.

ضمناً گزارش‌‌هایی به دستمان رسیده است حاکی‌از اینکه ایران احتمالاً شرایط خود را برای پایان‌دادن به جنگ تغییر داده است.

اگر این گزارش‌‌ها درست از کار درآید، تغییر موضع ایران احتمالاً به‌دلیل تأثیرات سوئی است که حملات عراق به جزیره خارک بر اقتصاد ایران داشته است. با همه این اوصاف، برخورد ایران و عراق برای پایان‌دادن به جنگ، همچنان بسیار متفاوت است. عراق هنوز چیزی کمتر از آتش‌بس کامل را نمی‌‌پذیرد و حال آنکه ایران عمدتاً خواستار خاتمه‌دادن به حملات به مناطق مسکونی است [...] از سوی دیگر، شکی نیست که دولت ایران از تغییر موضع شورای مذکور استقبال کرده و حتی ممکن است که جمهوری اسلامی حاضر به قبول موافقت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نامه‌ای برپایه عدم تخاصم باشد، اما درعوض ایران خواستار اقداماتی حاکی‌از قطع مساعدت کشور‌‌های عرب خلیج به عراق است. غالب ناظرین بر این باورند که کشور‌‌های مذکور چنین خواستی را قبول نخواهند کرد.»⁽³⁶⁾

خبرگزاری آسوشتیدپرس نیز گزارش داد: «یوسف العلوی به خبرگزاری رسمی عراق گفت که وی قرار است درباره امکان برقراری صلح و ثبات در منطقه با دولت عراق گفت‌وگو و تبادل‌نظر کند.»⁽³⁷⁾

همچنین خبرگزاری جمهوری اسلامی خبر داد: «امروز یک مقام عالی‌‌رتبه عمانی، مسقط را به‌قصد بغداد ترک کرد. وی امکان سفر به تهران را رد نکرد. سفر این مقام عمانی بخشی از ابتکار جدید کشور‌‌های عربی خلیج‌فارس جهت پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق است. یوسف بن علوی در گفت‌وگو با خبرگزاری خلیج گفت: "دیدار وی از عراق نتیجه مشورت‌‌های هفته گذشته میان رهبران خلیج‌فارس می‌‌باشد." وی گفت: سعی خواهم کرد نظر عراق را درمورد تحولات منطقه، به‌ویژه درمورد جنگ دریابم.»⁽³⁸⁾

خبرگزاری فرانسه در گزارشی از این سفر آورده است: «به گفته منابع رسمی، العلوی قرار بود امروز ابتدا جهت مطلع‌کردن رهبران ایران از نتایج اجلاس شورای همکاری خلیج‌فارس ـ که هفته گذشته در مسقط برگزار شد ـ به تهران عزیمت کند. هیچ دلیلی برای تغییر برنامه سفر العلوی که نخست به‌عنوان رئیس فعلی هیئت وزیران شورای همکاری خلیج‌فارس به بغداد سفر می‌‌کند، ارائه نشده است. براساس اظهارات منابع عموماً مطلع، دیدار العلوی از تهران کماکان پابرجاست. در تهران منابع رسمی ایرانی و دیپلماتیک اظهار می‌‌کنند که در جریان این دیدار نیستند. در همین حال، العلوی پیش از عزیمت خود به بغداد اعلام کرد که اگر تماس‌‌های جاری با تهران به نتیجه برسد، احتمال دیدار وی از ایران وجود خواهد داشت.»⁽³⁹⁾

رادیو بی‌بی‌سی نیز اعلام کرد: «گزارش‌‌های قبلی درباره اینکه وزیر مشاور در وزارت خارجه عمان به تهران سفر خواهد کرد، بی‌اساس بوده است. ناظران معتقدند که این شورا اکنون برخورد متوازن‌‌‌‌تری نسبت به پایان جنگ در پیش گرفته است و مثلاً در بیانیه نهایی این کنفرانس اشاره به این مطلب شده است که باید راه‌‌حل صلح‌‌آمیزی برای جنگ میان ایران و عراق یافته شود تا حقوق حقه و منافع طرفین جنگ پایمال نشود.»⁽⁴⁰⁾

درعین‌حال، خبرگزاری رویتر گزارش داد: «دیپلمات‌‌های غربی و عرب گفتند گرچه شورای همکاری خلیج‌فارس مصمم به یافتن راه‌حلی برای پایان جنگ است، اما چشم‌انداز‌‌های صلح در شرایط فعلی حاکم بر جبهه‌‌های جنگ، تیره هستند. یک دیپلمات عرب گفت: "این سفر بیشتر یک سفر تشریفاتی است، چون واضح است که عراق موضع خود را دررابطه‌با پایان‌بخشیدن به جنگ تغییر نخواهد داد." وی افزود: "در شرایط فعلی دستیابی به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز بستگی کامل به ایران دارد." عراق اعلام کرده است که میانجیگری بین‌‌المللی برای خاتمه‌بخشیدن به مخاصمات را می‌‌پذیرد و خواستار عقب‌‌نشینی نیرو‌‌های هر دو طرف به مرز‌‌های بین‌‌المللی، بازگشت تمامی اسرای جنگی به کشور‌‌های خود و آزادی کشتیرانی در خلیج‌فارس است.

عراق در‌‌خواست‌‌های ایران برای پرداخت 200 میلیارد دلار غرامت جنگی و برکناری صدام حسین را رد کرده است. به عقیده دیپلمات‌‌ها هر دو کشور ایران و عراق، به‌دلیل مخارج سنگین نظامی با مشکلات اقتصادی و فشار‌‌ داخلی برای متوقف‌کردن درگیری‌‌ها مواجه شده و در انتظار کمک خارجی برای متوقف‌کردن درگیری‌‌ها هستند. عراقی‌‌ها حاضر به مذاکره درباره هر چیز به‌‌غیراز برکناری صدام حسین هستند.»⁽⁴¹⁾

19              

به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی: «شیخ جابر الاحمد الصباح امیر کویت، در مصاحبه‌ای با مطبوعات این کشور، ضمن اعلام حمایت کامل از رژیم عراق، گفت: ما هرگز از حمایت عراق دست بر نخواهیم داشت. وی همچنین گفت: تاکنون درمورد تضمین امنیت کشور‌‌های خلیج [فارس] ازسوی ایران، درصورت دست‌کشیدن این کشور‌‌ها از حمایت عراق، چیزی نشنیده است.»⁽⁴²⁾

20              

تصمیم شورای همکاری خلیج‌فارس در اجلاس اخیر خود مبنی‌بر کاهش فاصله با تهران و تلاش برای آتش‌‌بس در جنگ ایران و عراق، همچنان از موضوعات اصلی و موردبحث رسانه‌‌هاست.

روزنامه دیلی تلگراف چاپ لندن، در گزارشی از جان بولاک خبرنگار خود در بحرین، نوشته است: «عراق مدت‌‌هاست آماده مذاکره برای صلح بوده، اما اصرار ایران به برکناری صدام همیشه مانع آن بوده است. این خبرنگار می‌‌افزاید: اکنون دیپلمات‌‌ها در بحرین می‌‌گویند ایران احتمالاً برکناری حاکم بغداد را مطرح نخواهد کرد و دراین‌صورت امید دستیابی به صلح بیشتر از سال‌‌های گذشته به نظر می‌‌رسد. براساس این گزارش، وزیر خارجه عمان از تهران دیدار خواهد کرد و دیپلمات‌‌های کویتی با حکومت عراق در تماس می‌‌باشند. همچنین، مذاکراتی با لیبی و سوریه در طرابلس انجام خواهد شد. به نوشته جان بولاک، شورای همکاری هنگامی دست به این اقدام زده که نشانه‌‌های آشکاری از تغییر موضع مقامات ایرانی دریافت کرده است. به نظر جان بولاک: حملات مداوم عراق علیه تأسیسات اقتصادی ایران و نیز تأثیر بازدارنده کشور‌‌های منطقه، در تغییر موضع مقامات تهران نقش داشته‌‌اند. هر زمان که به نظر می‌‌رسید حملات هوایی عراق به توانایی صادرات نفت ایران جداً صدمه می‌‌زند، این حملات به‌طور مرموزی متوقف می‌‌شد و این ظاهراً به این دلیل بود که کشور‌‌های منطقه از حملات هوایی که ایران را به درگیر‌کردن آنها در جنگ تحریک می‌‌کرد، بیم داشتند و عراق را از آن بازمی‌‌داشتند.»⁽⁴³⁾

روزنامه البیان چاپ دوبی نیز دراین‌مورد نوشته است: «امید است میانجیگری علوی برای پایان‌دادن به جنگ عراق ـ ایران، در پرتو قطعنامه‌‌های ششمین اجلاس‌ ‌سران شورای همکاری خلیج‌فارس، موفقیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آمیز باشد. البیان در ادامه آورده است: «دیدار امروز علوی از بغداد، سفر به تهران را نیز به‌دنبال خواهد داشت و این نشان‌دهنده تمایل رهبران کشور‌‌های عضو شورا به اولویت‌دادن به قطع این جنگ و حل‌وفصل این مشکل به‌نحوی است که هریک از طرفین به حق خود، براساس اسناد و پیمان‌‌های موردتوافق دست یابند.» این روزنامه نتیجه‌‌گیری کرده است: «زمان آن فرارسیده است که تصمیم‌گیرندگان هر دو کشور، متقاعد شوند که گفت‌وگو بسیار ثمربخش‌‌تر از جنگ مسلحانه است.»⁽⁴⁴⁾

درحالی‌که شورای همکاری خلیج‌فارس ظاهراً در تلاش برای بهبود روابط با جمهوری اسلامی است و بسیاری از رسانه‌‌ها نیز در این جهت گام برمی‌‌دارند، مطبوعات کویت تبلیغات خود علیه ایران را تشدید کرده‌‌اند. خبرگزاری جمهوری اسلامی گزارش داد: «روزنامه‌‌های کویت در سرمقاله‌‌های امروز خود ضمن اعلام حمایت مطلق از رژیم عراق، با حمله به سیاست‌‌ها و مواضع ایران_‌‌، تلاش کردند هرگونه تحریک درجهت برقراری آرامش در منطقه را عقیم نمایند. روزنامه کویتی الرأی‌العام در سرمقاله امروز خود نوشته است: جنگ ایران و عراق دیگر جنگ میان دو کشور نیست، بلکه میان کشور‌‌های عربی خلیج [فارس] و ایران محسوب می‌‌شود و تنها خطوط تماس جبهه‌‌ها است که میان ایران و عراق قرار گرفته است. الرأی‌العام ضمن متهم‌کردن ایران به کار‌‌شکنی در تلاش‌‌‌‌‌‌های صلح بین‌‌المللی و سازمان‌‌های اسلامی و عربی، می‌‌افزاید: کشورهای شورای همکاری به‌هنگام توقیف و بازرسی کشتی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها ازسوی ایران به‌طور عجیبی اعصاب خود را درمقابل تحرکات ایران ـ که در مراحلی به باج‌خواهی رسیده بود ـ کنترل کردند. الرأی‌العام در پایان سرمقاله خود به نصیحت می‌‌پردازد: اکنون از ایران بیش از گذشته درخواست می‌‌شود که به ندای عقل و منطق پاسخ مثبت دهد و جنگ را متوقف سازد، زیرا وقایع ثابت کرده‌‌ است که دیگر تحقق یک پیروزی چشمگیر بر عراق غیرممکن است.»⁽⁴⁵⁾

21              

اوضاع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور‌‌های خاورمیانه و نحوه همکاری و چگونگی گسترش روابط ژاپن با این کشور‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در یک هم‏اندیشی که از چند روز گذشته با حضور سفیران ژاپن در کشور‌‌های قطر، عمان، مصر، ایران، عراق، امارات، الجزایر، تونس، سوریه، اردن، سودان، عربستان، کویت، لبنان، مراکش، ترکیه و اسرائیل در توکیو برگزار شده است، درحال بررسی است. در گزارشی از این هم‏اندیشی آمده است: «سفیران ژاپن در ملاقات با نخست‌وزیر کشورشان گفته‌اند که بعید است جنگ ایران و عراق به‌‌زودی خاتمه یابد. سفیر ژاپن در امریکا درباره قدردانی امریکا از تلاش‌‌های صلح‌‌آمیز ژاپن گفت که ایالات متحده امیدوار است ژاپن بتواند نقش واسطه میان امریکا و خاورمیانه (به‌ویژه ایران) را ایفا نماید. حضور سفیر ژاپن در امریکا در این کنفرانس، نشانه اهمیت مسئله خاورمیانه برای امریکا می‌‌باشد.»⁽⁴⁶⁾

وزیر خارجه ژاپن در نطق افتتاحیه این اجلاس گفت: «مذاکرات آتی ریگان و گورباچف ممکن است به تغییراتی در وضع خطرناک خاورمیانه منجر شود. ... کشورهای خاورمیانه توقع بیشتری از ژاپن درزمینه‌‌‌‌‌‌‌‌های سیاسی، اقتصادی و همچنین مسئله میانجیگری جهت برقراری صلح دارند.»⁽⁴⁷⁾

22              

بخش دوم مقاله روزنامه واشنگتن‌ پست با عنوان "اگر نفت در خاورمیانه مهم نیست، پس مهم چیست؟"، امروز از رادیو امریکا پخش شد. دیوید توفیق نویسنده مقاله معتقد است: «در شرایط کنونی، غرب نظیر پنج سال پیش نگران تهدید ایران درمورد بستن تنگه هرمز نیست. نفتکش‌‌‌‌هایی که اکنون خلیج‌فارس را پشت سر می‌‌گذارند، اهمیت سال‌‌های گذشته را ندارند. هیچ کشوری نمی‌‌خواهد منابع ثروتش دربست توسط [امام] خمینی تهدید شود. به همین جهت، در منطقه‌ای که ترکیه، عربستان سعودی، مصر و به‌‌زودی اردن را در بر خواهد گرفت، خط لوله به وجود آمده است که ارتباط منابع صادراتی را با ایستگاه‌‌های بارگیری در دریای مدیترانه و بحر احمر فراهم خواهد ساخت. اگر تنگه هرمز بسته شود، دیگر تولیدکنندگان نفت برای پر‌کردن این خلأ، بیش از پیش راضی و خشنود خواهند شد. عراق، عربستان سعودی و ترکیه کشور‌‌هایی هستند که از خطوط جدید لوله‌‌های نفت سود می‌‌برند. سوریه و لبنان کشور‌‌هایی هستند که از قطع لوله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حامل نفت عراق ـ که سوریه آنها را در آوریل 1982 به‌عنوان اقدامی درجهت پشتیبانی از ایران قطع کرد ـ زیان خواهند دید. ازاین‌رو، این تنها دیگر کشور‌‌های تولیدکننده نفت نیستند که از جنگ ایران و عراق سود می‌‌برند، ترکیه که روی احساسات اسلامی هر دو کشور درحال جنگ و دادوستد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازرگانی با آنها سرمایه‌‌گذاری کرده است، ازجمله کشور‌‌هایی است که از جنگ سود می‌‌برد. حتی سوریه نیز در بازی نفت به‌گونه‌ای برنده به حساب می‌‌آید. سوریه در سال 1982، خط لوله‌ای را که نفت عراق از آن به بندر بانیاس در دریای مدیترانه حمل می‌‌شد، مسدود کرد. درمقابل، از پاداشی معادل20 هزار بشکه نفت مجانی در روز ازسوی ایران برخوردار شد و ایران موافقت کرد روزانه 100 هزار بشکه نفت نیز با تخفیف معادل بشکه‌ای دو دلار و پنجاه سنت به سوریه بفروشد. به‌علاوه، وامی هزار میلیون دلاری نیز دراختیار سوریه گذاشته شد که هنوز بازپرداخت نشده است و اما بزرگ‌ترین بازنده در بازی نفت، از کشور‌‌های خاورمیانه نیست، بزرگ‌‌ترین بازنده اتحاد شوروی است. اگر قیمت نفت آن‌گونه‌که مؤسسه پیش‌‌بینی‌‌های اقتصادی وارتن برآورد کرده است تا بهار آینده به سطح بشکه‌ای 19 دلار تنزل کند، اتحاد شوروی بیش از 6 میلیارد دلار خسارت خواهد دید.»⁽⁴⁸⁾

23              

به گزارش مؤسسه بین‌‌المللی مطالعات استراتژیک لندن، ذخایر مالی عراق به پایان رسیده و قروض بین‌‌المللی این کشور بی‌‌نهایت زیاد شده است. روزنامه لوموند که به نقل از این مؤسسه خبر پایان‌یافتن ذخایر مالی عراق را منتشر کرده، نوشته است: «درمقابل، جمهوری اسلامی ایران موفق شده است میزان رشد اقتصادی خود را در سطح منطقی و معقولی نگه دارد، بی‌آنکه نیازی به کمک خارجی داشته باشد.» لوموند در ادامه به توانایی ایران در ادامه صدور نفت از جزیره خارک، باوجود حملات عراق به این جزیره، اشاره کرده و افزوده است که تهران درحال پیروز‌شدن در جنگ اقتصادی علیه بغداد است و پند و اندرز‌‌های امام خمینی به مقامات تهران، نتیجه مطلوبی در اقتصاد ایران داشته است.⁽⁴⁹⁾

هفته‌‌نامه اکونومیست چاپ لندن نیز دراین‌باره نوشته است: «در ماه‌‌های اوت و سپتامبر گذشته هنگامی‌که عراق بمباران تأسیسات نفتی خارک را آغاز کرد، بسیاری گمان می‌‌کردند که عراقی‌ها توانسته‌‌اند به این مکان آسیب جدی برسانند، ولی به‌رغم این ادعاها، صادرات نفت ایران در یک ماه گذشته روزانه یک میلیون و 700 هزار بشکه بوده است که حتی از تولیدات ایران پیش از حملات عراق بیشتر است. ایرانیان با قدرت و سرعت شگفت‌‌انگیزی می‌‌توانند آسیب‌‌ها را مرمت کنند.»⁽⁵⁰⁾

پانویس