1366.08.04
روزشمار جنگ سال 1366 1366.08.04 | |
---|---|
نامهای دیگر | چهار آبان |
تاریخ شمسی | 1366.08.04 |
تاریخ میلادی | 26 اکتبر 1987 |
تاریخ قمری | 2 ربيعالاول 1408 |
گزارش- 597
ضدحمله نيروهاي لشكر32 انصارالحسين(ع) و تيپ48 فتح كه از ساعت 22:10 شب گذشته در جنوب ارتفاعات "بردههوش" واقع در منطقه ماووت آغاز شده بود، در اوايل بامداد امروز با موفقيت پايان يافت. پس از آن به نيروهاي عملكننده و همچنين يگانهاي توپخانه و زرهي تأكيد شد كه براي مقابله با پاتك نيروهاي دشمن آماده باشند. در اين عمليات لشكر32 انصارالحسين(ع) با يك گردان و تيپ48 فتح با سه دسته به دشمن حمله كردند. لشكر32 يك گردان نيز در احتياط داشت. مسئول اطلاعات قرارگاه نجف در گزارشي از اين عمليات گفت: «نيروهاي دشمن در ميدان مين زمينگير شدند و با نارنجكهايي كه نيروهاي خودي پرتاب كردند تلفات زيادي دادند. توپخانه و تانكهاي خودي نيز آتش خوبي روي دشمن ريختند. آتش دشمن روي نيروهاي تيپ48 محسوس نبود، ولي به گفته واحد شنود، آتش عراقيها روي نيروهاي خودشان بود. دشمن از ترس تمام شب را گلولـه منور ميزد.» وي اضافه كرد كه تيپ48 فقط دو مجروح داشت، آن هم هنگامي كه دشمن را تعقيب ميكردند پايشان روي مينهاي قبلي خودي رفت. فرمانده لشكر32 انصارالحسين نيز ضمن ابراز تعجب از حضور ضعيف دشمن، اعلام كرد كه از نيروهاي اين لشكر 6 تن شهيد و 15 تن مجروح شدهاند و شهداي قبلي لشكر نيز پيدا شدهاند.[۱] در اين عمليات يك تن از نيروهاي تيپ501 ارتش عراق اسير شد.[۲] فرمانده قرارگاه نجف، پس از مشاهده نتايج موفقيتآميزِ اين عمليات ضد حمله، تصرف تپه "دوقلو" (واقع در جنوب غرب منطقه عملياتي شب گذشته) را كه به دليل پاشيدگي نظام و سازمان دشمن و باز بودن راهكارها امكانپذير شده بود، مناسب ميدانست ولي كمبود نيرو و لزوم حفظ توان موجود براي پاسخگويي به پاتك احتمالي دشمن، مسئول قرارگاه را از ادامه عمليات روي ارتفاع "دوقلو" منصرف كرد.[۳]
گزارش- 598
امروز در منطقه كردستان عراق، فرمانده قرارگاه تاكتيكي فتح (تابع قرارگاه رمضان) و فرماندهان و مسئولان لشكر9 بدر و تيپ6 پاسداران و همچنين مسئولان نظامي اتحاديه ميهني كردستان، براي شناسايي مناطق عملياتي و تأسيسات دشمن و آمادگيِ اجراي عمليات دو جلسه برگزار كردند. در جلسه پيشازظهر با حضور برادران جعفري، شمس و ابوحسن (از رزمندگان عراقي) درباره تأسيسات مهم دشمن در مناطق كركوك، سليمانيه و دوكان و چگونگي شناسايي آنها بحث شد. برادر جعفري درباره تأسيسات "باباگرگر" واقع در شمال غرب كركوك گفت: «اين تأسيسات شناسايي شده؛ نيروي پياده، تير مستقيم، خمپاره120 و كاتيوشا نيز پيشبيني شده كه آن را منهدم كنند. قرار است نيروهاي اتحاديه به شهر حمله كنند و ما تأسيسات را بزنيم. ما بايد راه بيفتيم و مرتب به دشمن ضربه بزنيم و به جاي ديگر برويم. "ميشراق" دومين مركز صادرات نفت عراق است، دو سه نفر براي شناسايي آن بروند، بعد هماهنگي و درخواست نيرو براي عمليات بشود. مهمات لازم را هم اتحاديه در مالبند3 دارد، از آنها ميگيريم. اتحاديه آماده اجراي اين عمليات شد ولي به علت اينكه منطقه عربنشين است، نتوانستند اقدام كنند و به عقب برگشتند.» برادر ابوحسن نيز اطلاعاتي را كه از شناسايي كارخانه سيمان سليمانيه به دست آمده بود، چنين ارائه كرد: «16 پايگاه دارد، 4 قبضه سلاح ضدهوايي57 ميليمتري دارد. هر پايگاه 15 نيرو و سلاح دوشكا دارد.» برادر شمس نقشهاي از تأسيسات مهم اين كارخانه را درخواست كرد تا اقدام لازم صورت گيرد. برادر جعفري نيز از وي خواست تا همين امروز يك تيم براي شناسايي بيرون كارخانه، به اين منطقه بفرستد.[۴] به نوشته راوي مركز مطالعات و تحقيقات جنگ در قرارگاه رمضان، شب هنگام در جلسهاي در "برگلو"، نتايج شناسايي منطقه دوكان ارائه گرديد. برادر فتاح در اين باره گفت: «از ديدگاه، تمام تأسيسات و شهر و پادگان و سدّ دوكان را ميتوان ديد. در روستاي "قلم پاشا "كه نيمه آباد و خالي از سكنه است و ميتوان وارد آن شد، اولين چيزي كه به چشم ميخورد وجود 8 چادر روي تپههاي كوچك است. همچنين در وسط 7 خودروِ ايفا ديده شد و گردان جاش در آنجا مستقر است. روي جاده آسفالت هم تردد در جريان است. روي "كسرت" و روي "هيبه سلطان" چند پايگاه هست. نفوذ در تأسيسات اين منطقه آسان است.» برادر دهقان نيز گفت: «منطقه سه معبر وصولي دارد كه دشمن بر اساس همين معابر طرح دفاعي دارد. براي رسيدن به سد نميتوان معابري پيدا كرد. اگر كارها را تفكيك كنيم و تأسيسات سد را ما تقبل كنيم و پايگاهها را اتحاديه عمل كند، انشاءالله كار با موفقيت پيش ميرود.» برادر رسول نيز دراينباره گفت: «اطلاعات ما خيلي كم است، براي نفوذ به تأسيسات اساسي و اتاق فرمان و … اطلاعات نداريم. بچهها بايد از نزديك اين جاها را ببينند.» ابومصطفي نيز گفت: «ما يك طرف ميتوانيم عمل كنيم ولي تا صبح به تأسيسات نميرسيم، راه طولاني است. از "قلم پاشا" به آنجا اگر با قايق بتوانيم برويم، خوب است.»[۵] در ادامه جلسه، شيردل، نوشيروان، قادر و عمر از مسئولان نظامي اتحاديه ميهني نيز به حاضران اضافه شدند. نظر عمر اين بود كه نيروي عمده بدون درگيري نميتواند به تأسيسات سد برسد. وي با تأكيد بر اينكه دشمن ميتواند پشت نيروها را ببندد، عقبنشيني را خيلي مشكل توصيف كرد. برادر جعفري تأكيد ميكند كه اصل را بر الحاق نيروها بگذاريم و قوي عمل كنيم، ولي نوشيروان و عمر الحاق را خيلي مشكل و بعيد ميدانند. برادر جعفري حمله به تأسيسات را قطعي اعلام كرد و گفت در مورد حمله به پادگان و پايگاهها بايد بررسي كنيم. وي اضافه كرد كه ميخواهيم تأسيسات سد و جناح پادگان را شناسايي كنيم و از اتحاديه خواست كه همراه نيروهاي شناسايي، راهنما بفرستند. برادر جعفري در ادامه گفت: «ما شش نيروي شناسايي كه تخريبچي هم باشند از فردا صبح آماده ميكنيم كه فردا شب از آب رد شوند. دو نيروي كُرد با اينها بروند.» نوشيروان نيز گفت: «فردا ميتوانيم آنها را عبور بدهيم. شناسايي سه شب طول ميكشد.» برادر جعفري درباره زمان عمليات گفت: «تا 8 آبان شناسايي و 5 روز هم براي آمادهسازي نيرو و بردن امكانات و مهمات كه ميشود 13 آبان. البته اين صددرصد نيست ولي بايد تا 6 روز ديگر آماده شويم.» نوشيروان هم اضافه كرد: «اگر نيرو براي "ساراد" آماده شد كه پادگان را تصرف كنيم، مشكل حل است. يك گروه خيلي خوب هم تأسيسات سدّ را منهدم كنند تا زحمت ما هدر نرود.» برادر جعفري در پايان گفت: «اگر شما پادگان را تصرف كنيد ما نيازي به شناساييِ جز به جز نداريم و زمان كمتري براي شناسايي صرف ميشود. پس زمان را بايد كم كنيم.»[۶]
گزارش- 599
نيروهاي مبارز كُرد و چريكهاي تيپ6 ويژه پاسداران با اجراي دو عمليات نفوذي، تلفات و خساراتي به دشمن وارد كردند. نيروهاي حزبالله كردستان عراق با كمين عليه نيروهاي دشمن در جاده ديانا - مرگسور در استان اربيل، يك دستگاه خودروي ايفاي دشمن را به آتش كشيدند. در اين كمين يازده نيروي دشمن از جمله يك افسر استخبارات عراق كشته شدند و دو درجهدار و دو سرباز ارتش عراق اسير شدند و مقداري سلاح به غنيمت گرفته شد.[۷] در محور اربيل - دوكان نيز چريكهاي تيپ6 ويژه پاسداران با همكاري پيشمرگان كرد شاخه اربيل در عملياتي موفق شدند تعدادي از دكلهاي انتقال برق فشار قوي را منهدم كنند كه در نتيجه آن استان اربيل در خاموشي كامل فرو رفت.[۸]
گزارش- 600
گردان جندالله سپاه سردشت با نيروهايي از حزب دمكرات كردستان كه در اطراف روستاي چولان از توابع "ربط" براي رفتن به خاك عراق تجمع كرده بودند، درگير شدند در اين درگيري يك نيروي خودي شهيد شد و يكي از عناصر "هيز اربابا" مجروح گرديد. [۹] يكي از اعضاي تشكيلاتي كومهله به نام "حقبيان" كه برادران اداره اطلاعات او را براي مداوا به بيمارستان سنندج برده بودند، هنگام بازگشت با پاشيدن نمك به صورت يكي از محافظان اقدام به فرار كرد كه با تلاش برادران دستگير شد، ليكن مجدداً با همكاري برخي افراد متواري گرديد.[۱۰]
گزارش- 601
در جبهه مهران حدود 60 نيروي دشمن - كه احتمال ميرود از عناصر منافقين بوده باشند - شب هنگام به مواضع نيروهاي خودي در محور كنجانچم حمله كردند، ليكن با مقاومت نيروهاي خودي مواجه و مجبور به عقبنشيني شدند. در اين درگيري - كه سومين اقدام دشمن در اين منطقه در يك ماه اخير است - پنج تن از نيروهاي خودي شهيد شدند. از تلفات دشمن خبري در دست نيست.[۱۱]
گزارش- 602
امروز هواپيماهاي عراقي به بندر لنگه، كنارك، جزيره لاوان، بوشهر و اهواز تجاوز كردند. به گزارش فرماندهي نيروي دريايي سپاهپاسداران در ساعت 11 يك هواپيماي دشمن با پرواز در سطح پايين ديوار صوتي را در حوالي بندر لنگه شكست. در ساعت 11:40 نيز دو هواپيماي جنگي در اطراف كنارك و گورديم ديوار صوتي را شكستند و در ساعت 19:45 در اطراف جزيره لاوان صداي انفجار شنيده شد كه درپي آن اعلام وضعيت قرمز شد.[۱۲] از سوي ديگر، به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي به دنبال تجاوز هوايي عراق در ساعت10:12 امروز به بوشهر، صداي انفجار شديدي شنيده شد كه ناشي از اصابت يك موشك به منطقه كلات در حوالي اين شهر بود. شدت انفجار به حدي بود كه مناطق خارك، بهرگان و لاوان نيز به لرزه درآمد. اصابت اين موشك خسارت جاني و مالي نداشت.[۱۳] هواپيماهاي عراقي در ساعت 14:57 نيز به شهر اهواز تجاوز كردند كه با آتش دفاع ضدهوايي رزمندگان مواجه و ناچار به فرار شدند.[۱۴]
گزارش- 603
چندين گردان از نيروهاي آموزش ديده از كرمان و شهرهاي ديگر عازم جبهههاي جنگ شدند. بر اساس گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي از كرمان، 5 گردان رزمي از نيروهاي آموزش ديده اين شهرستان صبح امروز به سوي جبهههاي نبرد عزيمت كردند. آنها قبل از عزيمت با شركت در يك مانور با شكوه در خيابانهاي شهركرمان آمادگي خود را براي مقابله با اقدامات امريكا در خليج فارس به نمايش گذاشتند. علاوه بر اين امروز از شهرهاي همدان، ساري، بوشهر، يزد و تاكستان نيز نيروهاي رزمي - تخصصي به جبهههاي جنگ اعزام شدند.[۱۵]
گزارش- 604
به گزارش قرارگاه رمضان، رژيم عراق با صدور اطلاعيهاي تمامي سربازان منقضي خدمت از سال 1945 به بعد را به خدمت فرا خوانده است.[۱۶] خبر ديگري حاكي است كه رژيم بغداد عمده افراد نيروي انتظامي خود را به جبهه گسيل داشته است. يكي از نيروهاي اطلاعاتي خودي كه تا بغداد رفته است، مشاهدات خود را در اين باره چنين بيان كرد: «در طول مسير فقط يك دژباني نزديك بغداد بود در حاليكه قبلاً از سليمانيه تا بغداد 12 دژباني وجود داشت و در هر دژباني بازرسي به طور دقيق صورت ميگرفت، ولي اين بار تنها دژباني باقيمانده در نزديك بغداد، نيز بازرسي نميكرد.»[۱۷] به گزارشي ديگر رژيم عراق كميتهاي مركب از چند پزشك به سرپرستي سرهنگ "صباح ميرزا" تشكيل داده است تا تمامي معلولان جنگي را مجدداً معاينه كنند و بنا به تشخيص اين كميته كساني از آنها كه سالم باشند، دوباره به جبهههاي جنگ اعزام شوند.[۱۸] از سوي ديگر، "سرهنگ دارا"، مسئول سابق استخبارات لشكر34 ارتش عراق كه مدتي است به نيروهاي جلال طالباني پناهنده شده و با آنها همكاري ميكند، در گزارشي از وضعيت روحي حاكم بر ارتش عراق پس از سفر هيئت ايراني به سازمان ملل، مينويسد: «تا قبل از سفر آقاي خامنهاي به سازمان ملل، ارتشيان عراق غالباً اميدوار بودند كه با سفر ايشان به نيويورك و فشارهاي روزافزون امريكا در خليج فارس مسئله صلح به جمهوري اسلامي تحميل و غائلة جنگ پايان يابد، ليكن پس از اظهارات آقاي خامنهاي در اجلاس سازمان ملل و نفي هرگونه سازش و صلح با عراق در اين بيانيه، جوّ بسيار نااميد كنندهاي از آيندهاي مبهم كه در پيش است در ميان ارتشيان عراق حاكم شده و روحيه نيروهاي عراقي را به شدت تضعيف كرده است.»[۱۹]
گزارش- 605
طهياسين رمضان و طارقعزيز امروز در ديدار با امير كويت از وي خواستند كه اجازه استفاده علني از دو جزيره وربه و بوبيان را به عراق بدهد. اين دو مقام عراقي كه ديروز به طور غيرمنتظره وارد عربستان شده بودند، امروز به كويت آمدند و پس از ديداري كوتاه با مقامهاي كويتي به بغداد برگشتند. اين مقامهاي عراقي به امير كويت وعده دادند كه در صورت واگذاري آشكار اين دو جزيره به عراق، بدينوسيله از يك سو مانع هجوم موشكي ايران از فاو شده و از سوي ديگر با استقرار پايگاه موشكي در اين جزاير، مناطق ايران در خليج فارس هدف قرار ميگيرد.[۲۰] طهياسين رمضان در مصاحبه با خبرگزاري كويت گفت كه در راستاي هماهنگي و مشورت ميان دو كشور، براي رويارويي با خطرهايي كه به طور اعم متوجه كشورهاي عربي و به ويژه كشورهاي عراق، كويت و پادشاهي سعودي است كه به وسيله تجاوزات ايراني مورد تعدي قرار ميگيرند، پيام پرزيدنت صدامحسين را تسليم امير كويت نموده است. وي افزود: «اين هماهنگيها به منظور موفقيت اجلاس آتي سران عرب در امان در سطح گستردهتري صورت ميگيرد.» نايب اول نخستوزير عراق گفت: امري كه باعث خاتمه جنگ عراق و ايران ميشود همانا پايداري عراق. و موضع شرافتمندانه عربي است.[۲۱]
گزارش- 606
تلاش امريكا براي جمعآوري اطلاعات از مراكز و تأسيسات جمهوري اسلامي، ايجاد رعب در منطقه خليج فارس و اعزام نيرو و تجهيزات نظامي جديد به اين منطقه ادامه دارد. به گزارش فرماندهي نيروي دريايي سپاهپاسداران، در ساعت 11:45 امروز يك ناو جنگي امريكايي در 12 مايلي سكوي نفتي نصرت به طرف شرق در حركت بود و چند هليكوپتر امريكايي از روي ناو به پرواز درآمدند و تا يك كيلومتري به اين سكو نزديك شدند و سپس به طرف ناو برگشتند. اين ناو امريكايي چند ساعت در اين منطقه بود، سپس از منطقه خارج شد.[۲۲] از سوي ديگر، راديو مسكو به نقل از روزنامه نيويورك تايمز گفت: «امريكا زيردرياييهايي به خليج فارس اعزام كرده كه مجهز به موشكهاي هستهاي هستند و در حمله به هدفهايي در سواحل دشمن به كار گرفته ميشوند. در حال حاضر دو گروه از زيردرياييهاي نيروي دريايي امريكا در درياي عمان حضور دارند و منتظر فرمان ريگان در حمله به هدفهايي در خاك ايران ميباشند.»[۲۳] راديو مسكو افزود: «خبرنگار نشريه ساندي تايمز چاپ انگلستان از پايتخت امريكا اطلاع داد كه مفسران نظامي در واشنگتن احتمال ميدهند كه دولت امريكا بر خلاف اظهارات مقامهاي وزارت دفاع اين كشور فقط در پاسخ به تجاوز ايران عمل نميكنند بلكه فعالانه در پي آغاز درگيري با ايران ميگردند. امريكا تلاش مينمايد ايران را براي اجراي عمليات متقابل تحريك كند و اين امر به نوبه خود به اجراي عمليات تلافيجويانه وسيعي از سوي امريكا منجر خواهد شد. اگر اوضاع در منطقه خليج فارس از اين لحاظ ارزيابي شود، در اين صورت اعزام زيردرياييهاي امريكايي مجهز به موشكهاي بالدار به منطقه خليج فارس، جنبه شومي پيدا خواهد كرد.»[۲۴] روزنامه مليت چاپ تركيه نيز از اقدامات امريكا در تركيه خبر داد. اين روزنامه نوشته است: «امريكا با آوردن تعدادي تكنسين از پايگاه "كيپكندي" به پايگاه "اينجرليك" واقع در نزديكي شهر "دياربكر" تركيه، به نصب دستگاههاي جديد روي آنتن اصلي پايگاه اقدام كرده است. با نصب اين دستگاه، آنتن اصلي قادر به تغيير جهت 360 درجه حول پايه خود خواهد بود. اين آنتن قبلاً به طور ثابت و تنها براي استراق سمع از شوروي تنظيم شده بود. امريكا با اوجگيري بحران در خليج فارس جهت كنترل منطقه دست به چنين اقدامي زده است.»[۲۵]
گزارش- 607
دولت امريكا با هدف ضربه زدن به اقتصاد جمهوري اسلامي ايران و تشديد فشار بر آن، دستور تحريم كليه واردات از ايران و برقراري محدوديتهاي شديد بر صادرات امريكا به ايران را صادر كرد. خبرگزاري رويتر در گزارشي از واشنگتن نوشت: «ريگان ضمن قرائت بيانيهاي گفت اجازه بدهيد بر اين نكته تأكيد كنم كه ما فقط پس از تلاشهاي مكرر اما ناموفق براي كاهش بحران با ايران و در پاسخ به ادامه و افزايش اقدامات جنگجويانه حكومت ايران دست به اين تحريمهاي اقتصادي زديم. تحريم واردات كالاهاي ايراني به زودي تأثير خود را خواهد گذاشت و كنترل بيشتر روي صادرات امريكا به ايران نيز طي يك هفته تا ده روز مؤثر خواهد افتاد. اين تحريمها نتيجه مستقيم اقدامات دولت ايران از جمله حملات اين كشور عليه نيروهاي امريكايي و كشتيهاي تجاري امريكا، امتناع اين كشور از اجراي قطعنامه 598 شوراي امنيت سازمانملل، ادامه تجاوزات اين كشور عليه كشورهاي بيطرف خليج فارس و كمك و اعانت اين كشور به تروريسم در آن منطقه و هر نقطه ديگر جهان ميباشد. ريگان افزود تحريم واردات كه در مرحله اول تحريم خريد نفت ايران بود تا زماني كه ايران در آنچه كه او آن را "بياعتنايي متجاوزگرانه نسبت به اقدامات بنيادگرايانه در سطح جهاني" توصيف كرد، پافشاري كند، ادامه خواهد يافت.»[۲۶]
گزارش- 608
اهداف امريكا از تحريم اقتصادي ايران، شيوههايِ اعمال چنين تحريمي و نتايج آن موضوعاتي هستند كه برخي از مسئولان جمهوري اسلامي (محمدجواد لاريجاني، محمد سلامتي، مهندس الويري، مهندس شافعي) در مصاحبه با روزنامه كيهان به آنها پاسخ دادهاند. دكتر محمدجواد لاريجاني، معاون امور اقتصادي و بينالمللي وزارت خارجه، هدف موقت امريكا را جلوگيري از پيروزي ايران و هدف نهايي آن را خاموش كردن چراغ انقلاب اسلامي، عنوان كرده و در مورد شيوه كار امريكا گفت: «مسير اين اِعمال فشار را با توجه به خصوصيت ويژه اقتدار اقتصادي ما ميشود پيدا كرد. قبل از هر چيز آنها نگران نيروي نظامي ما هستند و بديهي است يكي از عوامل مؤثر در نيروي نظامي ما قدرت لجستيكي است و بديهي است كه قدرت لجستيك نيروي نظامي احتياج به امكانات دارد كه بخشي از اين امكانات نيز به صورت ارز ميباشد. پس امريكا بايد اينجا را ضربه بزند. يعني درآمد ارزي ما بايد ضربه بخورد. درآمد ارزي ما نيز در درجه اول نفت است. پس ضربه زدن به درآمد ارزي حاصل از نفت هدفي است كه امريكا به دنبال آن است. امريكا براي اين كار نيز دو كار ميتواند انجام دهد كه هر دو كار را امتحان كرده است؛ يكي سقوط قيمت نفت است و راه ديگر اين است كه صدور نفت ما را با مشكل روبهرو سازد كه اين راه نيز به انحاء مختلف ممكن است اجرا شود. يكي صدمه به بازار نفت است و ديگري صدمه به امكان صدور نفت ميباشد. به نظر من امريكا درباره تمام اين موارد برنامهريزي كرده است. البته در هر يك از آنها امريكا با محدوديتها و از طرف ديگر با اقدامات متقابل ما روبهرو است. ساقط كردن قيمت نفت اين طور نيست كه بتوانند فقط قيمت نفت ايران را كاهش دهند بلكه بايد قيمت نفت را به طور كلي ساقط كنند و اين ساقط كردن اگر تأثير فوري داشت خوب بود، ولي چون تأثير آن در دراز مدت است براي امريكا مشكلاتي ايجاد ميكند و نوكران امريكا در منطقه و جهان با مشكل روبهرو ميشوند. حتي از لحاظ اقتصادي كمپانيهاي امريكايي با مشكل روبهرو ميشوند. در ضربه زدن به صادرات نفت ما، دست امريكا بسيار محدود است. در دنيا به خصوص كشورهايي كه با شتاب خاصي در حال توسعه هستند، تشنه انرژي هستند. بنابراين امريكا در مورد مشتريهاي نفت ما نميتواند زياد تأثير بگذارد و تنها راه قطع امكان فيزيكي صدور نفت ميباشد و اين مسيري است كه امريكا روي آن سرمايهگذاري كرده است.» محمدجواد لاريجاني درباره نقش و توان عراق در قطع صادرات نفت ايران گفت: «عراق نشان داد كه نميتواند از صادرات نفت ايران جلوگيري كند و بيش از 3 سال است كه عراق به كشتيها حمله ميكند ولي صادرات نفت هرگز قطع نشده است و هميشه در يك بالانس طبيعي به جلو ميرفته است. پس تنها راه عملي اقدام نظامي امريكا عليه ماست. ما در مقابل اين تلاش امريكا براي محدود كردن امكان صدور نفتمان، تزي داريم بر اين مبنا كه اگر ما نفت نفروشيم كس ديگري هم نخواهد فروخت و نشان هم دادهايم كه همين طور هم دارد ميشود. امروز دود كارهايي كه امريكا براي محدود كردن صادرات نفتي ما انجام داده به چشم كويت رفت و همين الان صادرات نفت كويت دچار بحران شده است. صادرات نفتي ساير كشورها هم همين طور است. نرخ بيمهها بالا رفته و رفت و آمد كشتيها مشكل شده است. بنابراين همه اين استراتژيهاي امريكا از جانب ما استراتژي متقابل دارد و اين جور نيست كه اينها توفيق صددرصد داشته باشند.» لاريجاني امكان مشاركت كشورهاي غربي در برنامه تحريم اقتصادي امريكا عليه ايران را بعيد دانست و افزود: «دليل آن هم اين است كه غرب به خوبي ميبيند سياست امريكا راه توفيق ندارد. غرب احساس ميكند كه اين سياست جمهوري اسلامي را ضعيف نخواهد كرد و اين سياست موفق نخواهد شد. براي غرب دسترسي به منابع انرژي خليج فارس بسيار مهم است و امريكا كاري ميكند كه غرب به طور كلي به اين انرژي دسترسي نداشته باشد و اين شكست استراتژي امريكا در مورد ما خود بهترين عاملي است كه غرب در اين زمينه گردهم نيايد.»[۲۷] محمد سلامتي معاون فرهنگي و امور مجلس وزارت كار، در تنگنا قراردادن ايران جهت پذيرش صلحي امريكايي، ايجاد جوّ نگراني در بين مردم ايران، تحميل پذيرش قطعنامه598 شوراي امنيت و جلوگيري از حملات تلافيجويانه ايران به هدفهاي نظامي و منافع اقتصادي امريكا را مهمترين اهداف امريكا در تحريم اقتصادي ايران دانست و درباره شيوهها و زمينههاي عيني آن گفت: «مناسبات اقتصادي بين جمهوري اسلامي ايران و غرب بر فروش نفت، محصولات صنايع دستي و توليدات كشاورزي از طرف ايران و متقابلاً خريد مواد اوليه صنايع، توليدات صنعتي و ماشينآلات مبتني است. لذا در صورت موفقيت امريكا در جلب نظر همپيمانان غربي خود، تحريم اقتصادي مبادلات اقلام فوق را در برخواهد گرفت. البته اگر تحريم اقتصادي مستقيم با امريكا اعمال شود، همان ميشود كه الان هست؛ زيرا هم اكنون نيز جمهوري اسلامي ايران مناسبات اقتصادي مستقيم با امريكا ندارد. اهرم شادي امريكا موقعي است كه غرب به طور كلي تحريمي صددرصد اعمال نمايد. يعني نه كالاي ايراني خريداري نمايد و نه كالايي به ايران بفروشد.» محمد سلامتي درباره ميزان موفقيت اين تحريم گفت: « غرب و حتي امريكا نه ميتوانند و نه منافعشان اقتضا ميكند كه در عمل مُصّر به انجام تحريم اقتصادي عليه ايران باشند؛ زيرا اولاً با توجه به حجم سنگين داد و ستد ايران و غرب همان طوري كه ايران تا حدي متكي به اين روابط اقتصادي جهت ادامه امر توليد صنعتي خودش ميباشد، غرب نيز وابسته به ايران در رابطه با تأمين انرژي براي صنايع خود و همچنين فروش كالاهاي صنعتي ميباشد و لذا ناگزير از برنامهريزي، تدارك، توليد و اختصاص بخشي از حجم صنايع به اين امر است. حال در صورت قبول و اعمال تحريم اقتصادي از ناحيه غرب نه فقط اختلالي در تأمين انرژي لازم براي صنايع غرب به وجود ميآيد (به خصوص موقعي كه امنيت بهره برداري از منابع انرژي منطقه رخت بربندد) بلكه بخش عظيمي از صنعت غرب كه در رابطه با مناسبات اقتصادي با ايران شكل پذيرفته به دليل عدم امكان تدارك بازاري جديد در كوتاه مدت، با ركود مواجه ميشود كه نتيجه آن بيكاري و بحران است. منافع سرمايهداري غربي ايجاب ميكند كه اگر آنها با توجه به مسائل سياسي ناگزير به پذيرش رسمي چنين تحريمي شوند، در اجرا از طريق بازار سياه خلاف آن عمل خواهند كرد؛ زيرا علاوه بر اينكه نميتوانند خود شاهد ورشكستگي خود باشند، وسوسه سودهاي كلان آنها را به اين امر واميدارد. اگر چه غرب همواره سعي در وحدت عمل نسبت به موضعگيريهاي مربوط به منافع مشترك خود دارد، ليكن بسياري موارد منافع ملي كشورها عامل تعيينكننده بوده و در اين زمينه بايد گفت كه احتمال يكپارچگي غرب بسيار كم است. همانطور كه در سال 1359 اين يكپارچگي به شكلي كه ميخواستند تحقق پيدا نكرد.[۲۸] مهندس الويري معاون پارلماني وزارت برنامه و بودجه درباره تأثيرات تحريم بر اقتصاد جمهوري اسلامي ايران و كشورهاي غربي اظهار داشت: «اگر جامعه ما به صورت يك واحد فعال با مسئله تحريم برخورد كند، نه تنها مشكلي ايجاد نخواهد شد بلكه شكوفايي استعدادها، رشد و توسعه اقتصاد ملي و رهايي كامل از اقتصاد تك پايه را به دنبال ميآورد. ايران ميتواند اين تحريم را با برنامهريزي درست و در جهت تغيير ساختارهاي كنوني و سالمسازي آنها خنثي سازد. اما نتيجه چنين تحريمي براي غرب به صورت يك فاجعه خواهد بود. به ويژه چنانچه ادامه جنگ منجر به سقوط صدام و زنجيرهاي از تحولات ديگر در منطقه شود، غرب بازار خود را در چند كشور خليج فارس از دست خواهد داد.[۲۹] مهندس شافعي، وزير صنايع، براي مقابله با تحريم اقتصادي و كاهش آثار نامطلوب آن اتخاذ تدابير زير را لازم ميداند: 1- داشتن ديپلماسي قوي براي توجيه كشورهاي جهان به طور اعم و اروپا به طور اخص. 2- گسترش مناسبات اقتصادي با كشورهاي جهان سوم و غيرمتعهدها. 3- حركت و جهش به سمت كشاورزي خود اتكايي و غير وابسته و خودكفايي در محصولات استراتژيك مثل گندم، جو، برنج، ذرت، علوفه، دانههاي روغني از طريق جهت دادن به كشت. 4- جهتگيري و عزم كشاورزان كشور به سمت كشت كالاهاي اساسي و حساس و تجديد كشتِ محصولات غير استراتژيك. 5 - پرهيز از اتلاف موادغذايي و جلوگيري از ضايعات آن. 6 - كنترل جدي قيمتها در داخل كشور. 7- صرفهجويي در مصرف به طور اعم و مايحتاج اساسي مردم به طور اخص. 8 - بسيج همگاني مردم در همه صحنهها به طور اعم و صحنههاي نظامي به طور اخص به منظور ريشهكن كردن ريشه فساد در منطقه و داشتن آمادگي لازم براي هر نوع برخورد نظامي احتمالي با عوامل امريكا.[۳۰]
گزارش- 609
درپي صدور دستور رئيسجمهوري امريكا مبني بر تحريم اقتصادي ايران، راديو مسكو در تفسيري به بررسي اهداف امريكا و زمينههاي شكست چنين طرحهايي پرداخت و گفت: «دولت امريكا در حال حاضر با وضع مجازات تجاري - اقتصادي در حق ايران، قبل از همه قصد دارد در رشته اصلي اقتصادي ايران يعني رشته نفت ضربه وارد آورد. جرايد غربي مينويسند كه اين اقدامات ضد ايراني ايالات متحده امريكا بايد ايران را مجبور سازد تابع خواست واشنگتن گردد. در عين حال بسياري از سياستمداران امريكا از بابت ثمربخش بودن اين تصميم ريگان ابراز بدبيني مينمايند. بايد گفت كه اين بدبيني كاملاً اصولي است؛ امروزه كشوري كه بخواهد سياست مستقل ملي در پيش گيرد امكان دارد بر حمايت كشورهاي سوسياليستي و ديگر كشورهاي مترقي تكيه نمايد و اين امكانات رو به افزايش است. ديدار چندي پيش آقازاده وزير نفت ايران از اتحاد شوروي و مذاكرات پيرامون توسعه مناسبات اقتصادي ميان دو كشور در عرصههاي مختلف از جمله در عرصه نفت، چشماندازهاي گستردهاي براي همكاري شوروي با ايران گشوده است. روابط اقتصادي ايران با بسياري از ديگر كشورهاي سوسياليستي و همچنين با كشورهاي در حال رشد، توسعه مييابد. همه اينها به تحكيم مواضع ايران در برابر فشار اقتصادي ريگان مساعدت ميرساند.»[۳۱]
گزارش- 610
معاون سياسي نخستوزير، عليرضا معيري، براي يك ديدار رسمي دو روزه و گفتوگو با مقامهاي تركيه وارد آنكارا شد. آقاي معيري به هنگام ورود به آنكارا در گفتوگو با خبرنگاران ضمن اظهار اين كه سفر وي و هيئت همراه در چارچوب توافق نخستوزيران دو كشور و براي بررسي روابط فيمابين و نيز اهم تحولات منطقه صورت ميپذيرد، گفت كه در اين سفر پيام كتبي آقاي ميرحسين موسوي را كه در حقيقت پاسخ به پيام ماه گذشته نخستوزير تركيه ميباشد، به تورگوت اوزال تسليم خواهد كرد. اين پيام در مورد مسائل مربوط به همكاريهاي دو جانبه ايران و تركيه و همچنين تحولات اخير در منطقه خليج فارس ميباشد. معاون نخستوزير ايران در ديدار با نخستوزير تركيه گفت: «مردم ما تحركات امريكا در خليج فارس را اقدامي عليه انقلاب اسلامي و تماميت ارضي ايران ميدانند و به همين لحاظ آمادگي لازم را براي مقابله با اقدامات امريكا دارند. در مورد قطعنامه598 هم ما معتقديم كه شناسايي متجاوز و محكوميت آن توسط يك دادگاه صالحه ميتواند به اجراي عدالت در جنگ تحميلي كمك كند. ولي حضور ناوگانهاي خارجي در منطقه اقدامات دبيركل سازمان ملل را بياثر ساخته است. تورگوت اوزال، نخستوزير تركيه با تأكيد بر همكاري سياسي - اقتصادي دو كشور ، درباره جنگ و بحران خليج فارس گفت: «ابرقدرتها يعني امريكا و شوروي نميخواهند وضعيت در جنگ عوض بشود به طوري كه هنگام ايجاد صلح طرفي بر طرف ديگر مسلط باشد . اوضاع و احوال نشان ميدهد كه قضايا عليه ايران پيش ميرود. در مسئله بمباران سكوهاي نفتي، طرفداران امريكا از واشنگتن حمايت كردند. مسئله شناسايي و مجازات متجاوز وقتي تحقق پيدا ميكند كه يك طرف بر طرف ديگر پيروزي نظامي به دست بياورد. به عقيده من در اين مورد مشكل خواهد بود كه كميته سازمان ملل به طور صريح اعلام متجاوز بكند؛ رأي صادره هم مورد رضايت طرفين نخواهد بود.[۳۲] از سوي ديگر، كاظم اوكساي، وزير مشاور در امور نفتي تركيه، كه در ايران به سر ميبرد، در ديدار با نخستوزير درباره روابط ايران و تركيه و امنيت خليج فارس گفت: «اين روابط عميق اجازه نميدهدكه تركيه در تحريم اقتصادي اعلام شده از سوي امريكا عليه ايران شركت نمايد. ما همواره در صدد بودهايم تا در حل مشكلات با ايران سهيم باشيم.»[۳۳] وي افزود: «قدم اول در بازگشت امنيت به منطقه، بيرون كردن امريكا از خليج فارس است. ما اعتقاد داريم همان طوري كه با آمدن امريكا تشنج در منطقه افزايش يافت. با رفتن امريكا نيز ريشه ناآرامي به تدريج خشكانده خواهد شد.»[۳۴] سفر عليرضا معيري به تركيه بازتاب گستردهاي در مطبوعات اين كشور داشت. همزماني اين سفر با سفر كاظم اوكساي به ايران در صفحات اول روزنامههاي تركيه تحت عنوان "سنگيني ترافيك بين تهران و آنكارا" منعكس شده است. روزنامه مليت اين خبر را با عنوان پيام ايران درباره خليج فارس به چاپ رسانده و نوشته است: «در مذاكرات بين مقامهاي دو كشور، ديدگاههاي جمهوري اسلامي ايران درباره قطعنامه598 شوراي امنيت و همچنين خروج نيروهاي بيگانه از خليج فارس مطرح شد. ايران خواستار اعلام متجاوز بودن رژيم عراق است.»[۳۵] راديو بي.بي.سي نيز در گزارشي از روابط تركيه و ايران گفت: «از كشورهايي كه ايران با آن تماس و رابطه دارد تركيه است. دولت تركيه نيز توانسته است با ايران و عراق هر دو رابطه حسنه خود را حفظ كند.» اين راديو با اشاره به پيام نخستوزير ايران به تورگوت اوزال، درباره متن آن گفت: «در اين پيام مقامهاي ايران گفتهاند اگر عراق به هدفهايي در ايران حمله نكند و همه نيروهاي خارجي از خليج فارس خارج شوند، ايران نيز امنيت خليج فارس را تضمين خواهد كرد.»[۳۶]
گزارش- 611
شيفر، مشاور وزارت خارجه آلمان فدرال كه اخيراً از كشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس ديدار كرد، در مصاحبه با صداي آلمان نظر اين كشور درباره جنگ ايران و عراق، بحران خليج فارس و ديدگاههاي كشورهاي كوچك منطقه را تشريح كرد. راديو كلن به نقل از وي گفت: «منطقه خليج فارس در حال حاضر در مرحله بغرنجي قرار دارد و براي جلوگيري از وخيمتر شدن اوضاع از هيچ اقدامي نبايد دريغ كرد. راديو كلن افزود: «شيفر در مذاكرات خود در كويت، بحرين، قطر، امارات متحده عربي و عمان، مشي دولت آلمان فدرال درباره جنگ خليج فارس را تشريح نمود و تأكيد كرد كه آلمان فدرال نميخواهد در اين مورد اقدام به جهتگيري كند. طبق اظهارات شيفر، آلمان به حل سياسي اين منازعه بر اساس قطعنامه 598 سازمان ملل متحد استناد ميكند و در اين زمينه بايد از دبيركل سازمان ملل و تلاشهاي او براي مذاكره با دو طرف جنگ حمايت به عمل آورد. كشورهاي عرب حوزه خليج فارس در جريان گفتوگوهاي خود با شيفر از عدم تمايل ايران به صلح شكايت داشتند. شيفر گفت كه با اين حال دولت آلمانفدرال ميخواهد مانند گذشته بر ايران تأثير بگذارد. طبق اظهارات او كشورهاي حوزه خليج فارس نسبت به اين رفتار دولت آلمان فدرال تفاهم نشان دادهاند. كشورهاي عرب حوزه خليج فارس در گفتوگوهاي خود با مشاور وزارت امور خارجه آلمان فدرال از نقطه نظر سياسي بهرغم گذشته آن قدرها اختلاف نشان نميدادند.»[۳۷]
گزارش- 612
مواضع اسرائيل در قبال جنگ ايران و عراق طي مقالهاي در روزنامه نيويوركتايمز بررسي شده است. در اين مقاله آمده است: «همه استراتژيستهاي اسرائيلي هنوز معتقدند كه بهترين وضعيت براي اسرائيل اين است كه جنگ ميان ايران و عراق به طور طولاني ادامه يابد و از بنبست بيرون نيايد و انرژي هر دو كشور به تحليل برود، اما اگر قرار باشد اين امر تحقق نيابد آنگاه تعداد زيادي از تحليلگران دفاعي اسرائيل معتقدند كه جنگ بايد به قيمت پيروزي عراق بر ايران و عقب راندن ايران تمام شود، طوريكه انقلاب اسلامي آيتالله خميني مهار گردد.» نيويوركتايمز درباره مباني چنين انديشهاي نوشته است: «آنچه كه سبب بروز چنين انديشههايي در ذهن اسرائيليها شده است، آگاهي وسيع آنها از خطر انقلابيون مسلمان در لبنان، مصر، اردن، كرانهغربي و نوار غزه است كه از انقلاب اسلامي ايران الهام ميگيرند.»[۳۸]
گزارش- 613
در يك اقدام بيسابقه، پالايشگاه اصفهان كه در جريان حمله چهارده روز پيشِ هواپيماهاي عراقي از كار افتاده بود، ]ر.ك. به روزشمار 20/7/1366[ امروز راهاندازي شد. بهگزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي به نقل از يك مقام آگاه، اين اقدام در ميان حيرت همگان به ياري خداوند و به دست تواناي متخصصين پالايشگاه صورت گرفت. به گفته وي قسمتهاي آسيبديده در اين حمله ترميم شده است كه راهاندازي آنها در رفع كمبود توليد مواد نفتي و گاز تأثير بسزايي خواهد داشت. در جريان حمله هوايي - كه آگاهان امر آن را سنگينترين حمله در طول جنگ به اين واحد عظيم عنوان كردند - قسمتهاي تقطير و ديگ بخار شماره يك و مولدهاي برق آسيب ديده و از كار افتاده بود.[۳۹]
گزارش- 614
مرحله جديد مبارزه با گرانفروشي و احتكار، با تشديد تعزيرات حكومتي آغاز شد. حميد انصاري، رئيس كميسيون مركزي نظارت بر قيمتها و كنترل تورم گفت: «اطلاعيه آئيننامه تعزيرات حكومتي و موارد جديد آن - كه به موجب آنها مجازات محتكران و گرانفروشان و باندهاي اخلالگر در نظام اقتصادي كشور افزايش يافته است - به وزارتخانههاي مربوط و استانهاي مختلف ابلاغ شد. در اين اطلاعيه مجازات و مبالغ جريمه تا 10 برابر افزايش يافته است. در صورت احراز احتكار، كليه كالاها با نرخ رسمي به فروش رسيده و متخلف براي اولينبار تا 10 برابر ارزش واقعي كالا جريمه خواهد شد و در صورت تكرار جرم، محتكر ضمن محكوم شدن به پرداخت جريمه نقدي بار قبل، كليه خدمات و سهميههاي دولتي متخلف قطع شده و به مردم معرفي خواهد شد و از فعاليت در مجموعه فعاليتهاي اقتصادي جامعه باز خواهد ماند. در اطلاعيه جديد مجازات مشابهي براي تشكيل دهندگان باندهاي مخرب اقتصادي همانند باندهاي خريد و فروش كوپن در نظر گرفته شده است. همچنين اگر كساني ارز مربوط به پيمان ارزي خود را به حساب دولت واريز نكنند يا در قبال ارز دولتيِ دريافتي به تعهد واردات كالا عمل نكرده يا در اين امور سوء استفاده نمايند، ضمن جريمه نقدي 10 برابر مورد سوء استفاده، كارت بازرگاني آنها در بار نخست لغو خواهد شد. اين تعزيرات در مورد واحدهاي توليدي متخلف و خارج كنندگان غير مجاز ارز، طلا، مسكوكات و پول رايج نيز اجرا خواهد شد.» حميد انصاري درباره تأثيرات اجراي طرح مبارزه با گرانفروشي گفت: «كاهش 90 درصدي نرخ ارز صادراتي و نزول آن تا پايينتر از 400 ريال از اثرات مثبت اين طرح است.» وي افزود: «به زودي فهرست سومين سري از اقلام مشمول طرح مبارزه با گرانفروشي براي اطلاع عموم منتشر خواهد شد.»[۴۰]
گزارش- 615
ديدار تيمهاي منتخب واليبال جمهوري اسلامي ايران و عراق در كويت در چهارمين دوره مسابقات قهرماني آسيا بازتاب گستردهاي در رسانههاي جهان داشت و رسانههاي خبري كويت آن را يك پيروزي سياسي براي كشور خود قلمداد كردند.[۴۱] واشنگتنپست در مقالهاي اين ديدار را دليلي آشكار بر اعتقاد مردم به صلح و دوستي خواند كه با روحيه خوب برگزار شد و نوشت: «قبل از آغاز مسابقه بازيكنان عراقي يك شاخه زيتون و دستههاي گل به تيم ايران تقديم كردند.»[۴۲] خبرگزاري جمهوري اسلامي در گفتوگو با پرويز خاكي سرپرست هيئت ورزشي ايران، جزئيات و پيامدهاي اين بازي را جويا شده و به نقل از وي گزارش داد: «قبل از اعزام تيم به كويت در زمينه احتمال ديدار تيم ايران با عراق بحث و ارزيابي شده بود و با مقامهاي مسئول در تربيت بدني ايران هماهنگي لازم شده بود كه در صورت قرار گرفتن تيم ايران برابر تيم عراق، اين مسابقه به صورت عادي انجام شود. خاكي درباره هدف از حضور تيم واليبال ايران در كويت گفت: از آنجايي كه فدراسيون واليبال ايران در چند سال اخير در صحنههاي بينالمللي غايب بوده، سعي شد كه حضور تيم جمهوري اسلامي ايران در صحنههاي ورزشي آسيا به خصوص واليبال نشان داده شود و اين گونه حضورها در آينده براي ورزش ما و به خصوص واليبال ثمربخش است. وي درباره دادن دسته گل از تيم عراق به تيم ايران گفت: آن چيزي كه اتفاق افتاد اين بود كه تنها كاپيتان تيم عراق يك شاخه گل كه آن را در لفافهاي كاغذي گذاشته بود تقديم كاپيتان تيم ايران كرد و هيچگونه تبادل هدايا و يا دادن شاخه زيتون از سوي بازيكنان تيم واليبال عراق به بازيكنان تيم ما صورت نگرفت. خاكي ديدار تيم واليبال ايران و عراق را يك ديدار عادي و ورزشي خواند و گفت: امپرياليسم خبري از مسائل ساده و پيش پا افتاده استفادههاي تبليغاتي فراوان عليه جمهوري اسلامي ايران مينمايد. در كويت هم بعد از مسابقه اين سوء استفاده تبليغاتي صورت گرفت. انعكاس اخبار حاشيهاي ديدار تيم ايران و عراق بر خلاف واقعيت بوده و حوادث اين بازي از سوي خبرگزاريها جهاني تحريف شده است.»[۴۳]
گزارش- 616
ساختمانهاي سفارتخانه و رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در بيروت هدف نارنجك قرار گرفت و خودروِ مسئول دفتر علامه "سيدمحمدحسين فضلالله" بر اثر بمبگذاري منفجر شد. بر اساس گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي از بيروت، در انفجاري كه صبح امروز در اتومبيل شيخ عبدالحسين مسئول دفتر علامه فضلالله رخ داد راننده وي به شدت مجروح شد و اتومبيل مزبور به كلي منهدم گرديد. همچنين شب گذشته يك اتومبيل هنگام عبور از كنار ساختمان سفارت جمهوري اسلامي ايران در بيروت يك نارنجك دستي به سوي محافظان سفارت پرتاب كرد كه انفجار آن خساراتي به بار آورد. اتومبيل مذكور سپس از محل حادثه گريخت. شب قبل از آن نيز در اقدامي مشابه، نارنجكي به سوي ساختمان رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي پرتاب شد و عامل آن موفق به فرار شد. تاكنون هيچ گروهي مسئوليت اين اعمال خرابكارانه را به عهده نگرفته است.[۴۴]
منابع و مآخذ روزشمار 1366/08/04
- ↑ سند شماره 1522/ د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نجف در عمليات نصر8 انجام نشده (نادر نوروزشاد)، 27/7 تا 4/8/1366، ص81 تا 84.
- ↑ سند شماره 444 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي لشكر32 انصار الحسين(ع) در عمليات نصر8 (برادرتازيكي)، ص51.
- ↑ مأخذ 1، ص83.
- ↑ سند شماره 1547/ د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه رمضان (مسعود سرمدي)، 2/8 تا 17/8/1366، ص25 تا 30.
- ↑ همان، ص37 و 38.
- ↑ همان، ص39 تا 46.
- ↑ سند شماره 046307 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي سپاه پانزدهم رمضان - معاونت اطلاعات، 4/8/1366.
- ↑ روزنامه كيهان، 6/8/1366، ص2.
- ↑ سند شماره 46219 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: سپاه يازدهم امام حسن عسكري(ع) (كردستان) اطلاعات، 4/8/1366.
- ↑ دفتر سياسي نمايندگي امام در سپاه، نشريه "رويدادها" شماره 169، 14/8/1366، ص12.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارشهاي ويژه"، شماره 223، 7/8/1366، ص23، باختران - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 6/8/1366.
- ↑ سند شماره 046327 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي نيروي دريايي سپاه پاسداران، 5/8/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارشهاي ويژه"، شماره 222، 6/8/1366، ص2.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارشهاي ويژه"، شماره 221، 5/8/1366، ص3، اهواز - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/8/1366.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 5/8/1366، ص2.
- ↑ سند شماره 046304 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي سپاه پانزدهم رمضان - معاونت اطلاعات، 4/8/1366.
- ↑ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، نشريه "بررسي جنگ"، شماره 2، 9/8/1366، ص25.
- ↑ سند شماره 046346 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي سپاه پانزدهم رمضان - معاونت اطلاعات، 6/8/1366.
- ↑ مأخذ 17، 4/8/1366، ص25 و 26.
- ↑ دفتر سياسي نمايندگي امام در سپاه، نشريه "رويدادها" شماره170، 21/8/1366، ص8.
- ↑ مأخذ 14، ص5، راديو كويت، 4/8/1366.
- ↑ مأخذ 12.
- ↑ مأخذ 14، ص21، راديو مسكو (بخش فرانسوي)، 3/8/1366.
- ↑ واحد مركزي خبر، بولتن راديوهاي بيگانه، 5/8/1366، ص3، به نقل از راديو مسكو، 4/8/1366.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 6/8/1366، ص7، آنكارا - خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از روزنامه مليت چاپ تركيه.
- ↑ مأخذ 13، ص42، واشنگتن - خبرگزاري رويتر، 5/8/1366.
- ↑ روزنامه كيهان، 5/8/1366، ص18.
- ↑ روزنامه كيهان، 4/8/1366، ص1 و 2.
- ↑ همان، ص1 و 2.
- ↑ روزنامه كيهان، 7/8/1366، ص18.
- ↑ مأخذ 13، ص51، راديو مسكو، 5/8/1366.
- ↑ سند شماره 201726 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: اسناد سياسي خارجي، 10/8/1366، ص1.
- ↑ روزنامه كيهان، 9/8/1366، ص3.
- ↑ مأخذ 30، ص3.
- ↑ مأخذ 13، ص44، آنكارا - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 5/8/1366.
- ↑ مأخذ 13، ص45، راديو بيبيسي، 5/8/1366.
- ↑ مأخذ 13، ص29، راديو كلن، 4/8/1366.
- ↑ روزنامه رسالت، 5/8/1366، ص12، لندن - واحد مركزي خبر، به نقل از روزنامه نيويوركتايمز.
- ↑ مأخذ 14، ص12، اصفهان - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/8/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 5/8/1366، ص2.
- ↑ مأخذ 14، ص35، كويت - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/8/1366.
- ↑ مأخذ 14، ص37، راديو امريكا، 4/8/1366.
- ↑ مأخذ 11، ص67 تا 69، كويت - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 6/8/1366.
- ↑ مأخذ 14، ص29، بيروت - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/8/1366