1365.12.03

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
نسخهٔ تاریخ ‏۱۸ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۱۱ توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1365
1365.12.03
نام‌های دیگر سه اسفند
تاریخ شمسی 1365.12.03
تاریخ میلادی 22 فوریه 1987
تاریخ قمری 23 جمادی‌الثانی 1407
1359.12.03
1360.12.03
1361.12.03
1362.12.03
1363.12.03
1364.12.03
1366.12.03



گزارش- 26

مرحلة اول عمليات تكميلي عمليات "كربلاي5"، امشب در ساعت 19:50، به منظور دست‌يابي به مواضع مناسب‌تر و نيز رسيدن به كانال زوجي، با فرماندهي قرارگاه كربلا و با رمز "يا فاطمه‌الزهرا" آغاز شد.[۱] يگان‌هاي عمل‌كننده در اين عمليات عبارت‌اند از: لشكر14 امام‌حسين(ع) با استعداد سه گردان، لشكر8 نجف اشرف به استعداد سه گردان، لشكر31 عاشورا با استعداد دو گردان، لشكر7 ولي‌عصر با استعداد يك گردان.[۲] براساس طرح مانور، نيروهاي عمل‌كننده در حد فاصل نهر جاسم و كانال زوجي از شرق به غرب در امتداد جاده شلمچه - بصره تك مي‌كنند.[۳] در اين عمليات، لشكر14 امام‌حسين(ع) پس از پاك‌سازي موضع "ن" شكل جنوب جاده شلمچه و نيز پاك‌سازي جاده غرب اين موضع، با لشكر8 نجف روي چهارراه دوم الحاق مي‌كند. لشكر8 نجف اشرف بعد از عبور از نهر جاسم به پاك‌سازي دو موضع "ن" شكل دشمن در اين منطقه مي‌پردازد، سپس با لشكر14 امام‌حسين(ع) در جناح چپ و لشكر31 عاشورا در جناح راست الحاق خواهد كرد. لشكر31 عاشورا نيز بعد از تصرف دو موضع "ن" شكل دشمن، بايد خود را به جاده آسفالت برساند. لشكر7 ولي عصر در شمالي‌ترين نقطه عمليات بايد بعد از احداث خاك‌ريز، موضع "ن" شكل ششم سمت چپ سيل‌بند را تصرف كند.[۴] قبل از آغاز عمليات همه يگان‌هاي مستقر در منطقه "كربلاي5" به مدت يك ساعت با توپخانه، ادوات، زرهي و نيز با كليه سلاح‌هاي مستقر در خط به اجراي آتش ايذايي بر مواضع دشمن پرداختند.[۵] به گزارش راوي قرارگاه نيروي زميني سپاه (برادر لطف‌الله‌زادگان)، با آغاز عمليات، نيروهاي لشكر8 نجف اشرف موفق شدند در ساعت اوليه بعد از شكستن خط و انهدام دشمن، خود را به جاده آسفالت بصره برسانند و با تصرف مواضع "ن" شكل دوم و سوم دشمن، به اهداف از پيش تعيين‌شده دست يابند و به احداث خاك‌ريزي از جناح چپ تا چهارراه جاده آسفالت (انتهاي "ن" شكل سوم) و از جناح راست تا نهر جاسم بپردازند.[۶] نيروهاي اين لشكر بايد بر اساس طرح مانور، از جناح چپ با نيروهاي لشكر14 امام حسين(ع) و از جناح راست با نيروهاي لشكر31 عاشورا الحاق كنند، اما لشكر14 امام‌حسين(ع) با وجود موفقيت در مراحل اوليه، براثر مقاومت شديد دشمن در چهارراه آسفالت، تا آخرين ساعات امشب نتوانست از آن محور به چهارراه برسد و با لشكر8 الحاق كند.[۷] لشكر31 عاشورا نيز تا آخرين ساعات فقط يك موضع "ن" شكل دشمن را تصرف كرده‌است و نتوانسته از جناح چپ با نيروهاي لشكر8 الحاق كند.[۸] اما كوشش نيروهاي آن تا آخرين ساعات امشب براي الحاق ادامه داشته‌است. از سوي ديگر، نيروهاي لشكر7 ولي‌عصر نيز موفق شده‌اند براساس طرح مانور، ضمن احداث خاك‌ريز، پشت آن استقرار يابند. اين خاك‌ريز از سمت چپ به نهر جاسم و از سمت راست به انتهاي "ن" شكل ششم مي‌رسد.[۹] در اين عمليات نيروهاي خودي با تيپ‌هاي دشمن شامل 116، 435، 39 و 423 پياده، گردان 7 مكانيزه از تيپ26 زرهي درگير شده‌اند و تلفات و خساراتي بر آن‌ها وارد آورده‌اند،[۱۰] در حالي‌كه عمليات هنوز ادامه دارد. يگان شنود وضعيت دشمن را بعد از حمله نيروهاي خودي چنين گزارش كرده‌است: «در ساعت 19:40 عراقي‌ها با مشاهده تعدادي از نيروهاي خودي درخواست منور مي‌كنند. در ساعت 20:30 ارتش عراق به توپخانه‌هايش


نقشه آخرين وضعيت خطوط خودي و دشمن در منطقه عملياتي كربلاي 5

 

نقشه 2 منطقه عمومي عمليات تكميلي كربلاي 5


آماده‌باش كامل داد و دستور داد دائماً آتش كنند. در ساعت 20:45 خبر درگير شدن نيروهاي ايراني با يگان‌هاي دشمن دريافت شد و در ساعت 20:57 نيروهاي ايران به خطوط پدافندي تيپ 39 عراق نفوذ كردند. در ساعت 21:30 ارتش عراق اعلام كرد كه تعداد مجروحين آن بسيار زياد است و تقاضاي نيروي كمكي نمود. در ساعت 21:45 يكي از گردان‌هاي عراقي اعلام كرد كه در محاصره كامل مي‌باشد.[۱۱] در ساعت 22:31 نيز يك واحد عراقي مستقر در روبه‌روي درياچه ماهي اعلام نمود كه آتشبار شماره7 به‌كلي منهدم شده‌است و در ساعت 22:40 به توپخانه عراقي دستور داده شد كه درياچه ماهي را كه احتمالاً محل درگيري مي‌باشد، زير آتش قرار دهند.»[۱۲] از سوي ديگر، فرمانده قرارگاه قدس نيز امروز به يگان‌هاي خود اعلام كرد كه هم‌زمان با عمليات قرارگاه كربلا در منطقه عملياتي كربلاي5، تظاهر به تك كنند و با تمام توان خطوط پدافندي دشمن را زير آتش بگيرند.[۱۳]

گزارش- 27

تلاش‌ها و اقدامات متقابل نيروهاي زميني ايران و عراق را نيروهاي هوايي دو كشور پشتيباني مي‌كنند. ستاد مشترك ارتش جمهوري اسلامي ايران اعلام كرد: «جنگنده بمب‌افكن‌هاي نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران ساعت 7:32 صبح امروز محل استقرار نيروها، ادوات زرهي و انبارهاي مهمات دشمن در منطقه عملياتي "كربلاي5" را به شدت بمباران كردند. جنگنده‌هاي نيروي هوايي پس از وارد آوردن خسارات سنگين به نيروهاي بعثي، همگي سالم به پايگاه‌هاي خود بازگشتند.»[۱۴] يك فروند هواپيماي عراقي در ساعت 16:47 امروز در منطقه عملياتي كربلاي5 سرنگون شد. اين هواپيما قصد بمباران مواضع و استحكامات نيروهاي اسلام در منطقه عملياتي كربلاي5 را داشت كه با آتش پدافند مستقر در منطقه سرنگون شد و از سرنوشت خلبان آن هنوز گزارشي نرسيده‌است. با سقوط اين جنگنده، شمار هواپيماهاي سرنگون شده عراقي از ابتداي عمليات "كربلاي5" تاكنون به 79 فروند رسيد.[۱۵] همچنين به گزارش تيپ ويژه پدافند هوايي محرم، در ساعت 13:30 امروز در منطقه "دوعيجي" يك فروند هواپيماي بدون خلبان در آسمان منطقه ظاهر شده كه با آتش توپ‌هاي ضدهوايي، اين تيپ در حوالي اروندصغير سرنگون شده‌است.[۱۶] به گزارش راديو اسرائيل، عراق اعلام كرد كه تلاش نيروهاي ايراني را براي حمله به سكوي نفتي "العميه" در خليج‌فارس خنثي كرده‌است. اين سكو در فاصله 30 كيلومتري سواحل عراق قرار دارد. به گفته اين راديو، نيروهاي عراقي با سلاح‌هاي خود به سوي دو ناوچه ايراني كه قصد نزديك شدن به سكوي "العميه" را داشته‌اند، شليك كرده‌اند كه بر اثر آن، يك ناوچه غرق شده و ناوچه دوم ناچار فرار كرده‌است.[۱۷]


نقشه مانور عمليات تكميلي كربلاي 5 (3/12/ - 4/12/1365)


گزارش- 28

مرحله دوم عمليات چريكي "فتح4" [ر.ك. به: جلد 46 - 22/11/1365] ساعت 03:00 بامداد امروز در منطقه‌اي به وسعت 300 كيلومترمربع و در عمق 70 كيلومتري داخل كردستان عراق به همت نيروهاي قرارگاه رمضان و پيش‌مرگان اتحاديه ميهني كردستان عراق انجام شد. به گزارش ستاد كل سپاه پاسداران، در اين عمليات كه با رمز "يا الله" در ساعات اوليه بامداد امروز آغاز شد، نيروهاي عمل‌كننده موفق شده‌اند ضربات و ضايعات سنگيني به دشمن در منطقه شمال عراق وارد آورند. در اين عمليات نيروهاي خودي مقر سپاه پنجم عراق در منطقه "ديانه" را با آتش سنگين خود منهدم كرده‌اند به‌طوري كه شعله‌هاي آتش ساعت‌هاست منطقه را فرا گرفته است. مراكز، تأسيسات و ادوات نظامي دشمن كه در اين عمليات به‌طور كامل منهدم شده، عبارت است از: مخابرات سپاه پنجم ارتش عراق به ميزان صددرصد، پارك موتوري سپاه پنجم عراق، پادگان نظامي و لجستيكي در "رواندوز"، دو پادگان نظامي در جنوب "ديانه"، پادگان حاميه در منطقه "ديانه"، مركز استخبارات و سازمان امنيت "رواندوز"، دايره امنيت و سازمان اطلاعات و مركز پليس "ديانه"، مقر يك گردان در منطقه "رواندوز"، 23 پايگاه نظامي دشمن در ديانه و منطقه رواندوز، مركز پليس رواندوز، مركز تجمع نيروها و امكانات نظامي دشمن در شهر ديانه، نيروگاه برق رواندوز كه به قطع كامل برق اين شهر انجاميده، انهدام سايت‌هاي موشكي و ضدهوايي دشمن در دشت ديانه، باشگاه افسران و مركز فساد نظاميان عراقي در رواندوز. در اين عمليات همچنين بيش از 1150 تن از نيروهاي دشمن كشته يا زخمي شده‌اند كه در ميان آنان بيش از 150 تن از افسران و درجه‌داران عراقي نيز هستند. همچنين ده‌ها دستگاه تانك و نفربر و خودرو نظامي با آتش نيروهاي اسلام منهدم شده‌است.[۱۸] به گزارش معاونت عمليات و اطلاعات نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران، امروز عناصر ضدانقلاب در سردشت به مدت 20 دقيقه با نيروهاي خودي درگير شده‌اند. در اين درگيري يكي از نيروهاي خودي مجروح شده‌است، اما عناصر ضدانقلاب بر اثر واكنش نيروهاي خودي از منطقه گريخته‌اند.[۱۹]

گزارش- 29

سومين مرحله جنگ شهرها كه دو روز پس از آغاز عمليات كربلاي5 از تاريخ 21/10/1365 با بمباران سوسنگرد آغاز شده‌بود، پس از 42 روز بمباران مناطق مسكوني امروز با حمله به حومه شهر كرج و شهر مريوان و سرنگوني يك فروند ميراژ عراقي پايان يافت. در اين مرحله از جنگ شهرها كه 66 شهر و بخش كشور هدف بمباران و حملات موشكي قرار گرفت، مجموعاً 3050 تن شهيد و 11163 تن مجروح شده‌اند. در حملات امروز هواپيماهاي عراقي، دو منطقه در حومه شهر كرج و سه منطقه مسكوني شهر مريوان بمباران شدند.[۲۰] در اين حملات يك فروند هواپيماي ميراژ دشمن سرنگون و خلبان آن اسير شد. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، هواپيماهاي دشمن مقارن ساعت 17:25 امروز ضمن تجاوز به حريم هوايي حومه شهرستان كرج، فرستنده موج كوتاه راديويي كمال‌آباد را كه يك تكراركننده تلويزيوني صدكيلوواتي نيز در آن مستقر است، بمباران كردند. در اين حمله هواپيماهاي دشمن از ارتفاع پايين هفت راكت به داخل محوطه اين فرستنده شليك كردند كه بر اثر آن، دو آنتن تكراركننده راديويي اين دستگاه خسارت عمده‌اي ديد ولي به كسي آسيب نرسيد. همچنين به سبب از كار افتادن فرستنده‌هاي برون مرزي، ارسال امواج راديويي به خارج از كشور ممكن نيست. هم‌زمان با اين حمله، كارخانه رب گوجه فرنگي "ماريان" واقع در منطقه "دوفوهه عرب‌آباد" حد فاصل جاده كرج - هشتگرد مورد اصابت پنج راكت هواپيماهاي دشمن قرارگرفت كه قسمت‌هايي از ساختمان آن آسيب ديد ولي به دليل تعطيل بودن اين كارخانه، به كسي آسيب نرسيد. سه بمب عمل نكرده نيز در محوطه يك باغ اطراف كارخانه فرو افتاده‌است.[۲۱] به گزارش دفتر قرارگاه نجف، ساعت 17:20 امروز نيز چهار فروند از هواپيماهاي عراقي بر فراز شهر مريوان ظاهر شدند و چند نقطه از شهر و همچنين پادگان شهيد "عبادت" در حومه اين شهر را بمباران كرده‌اند.[۲۲] در اين حمله روستاي "ترخان آباد" از توابع مريوان نيز بمباران شد[۲۳] كه بر اثر آن، يك تن به شهادت رسيد و هشت تن نيز مجروح شدند.[۲۴] به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، لحظاتي پيش از اين حمله، در شهر سنندج وضعيت قرمز اعلام شد كه مردم شهر خيابان‌ها را ترك كردند و به پناه‌گاه‌ها رفتند.[۲۵] از سوي ديگر، اطلاعات سپاه چهارم حمزه گزارش داد كه يك فروند از هواپيماهاي عراقي در اين حمله با آتش پدافند خودي در منطقه كردستان سرنگون شده و خلبان آن به اسارت درآمده‌است. به گزارش اين منبع، خلبان كه ستوان يكم "يحيي قاسم احمد" نام دارد، جمعي پايگاه صدام، اسكادران دياره (القياره) در 60 كيلومتري جنوب موصل مي‌باشد كه با يك فروند هواپيماي "ميراژ اف-11" به همراه يك فروند هواپيماي ديگر از اين نوع به قصد بمباران ايستگاه مخابراتي كرج و ايستگاه موج كوتاه راديو از مسير هوايي سليمانيه به خاك ايران تجاوز كردند و در ساعت 16:30 مأموريت خود را انجام دادند و در حين بازگشت، باك بنزين يكي از آن‌ها مورد اصابت پدافندهوايي قرار گرفت كه در روستاي "گلستانه" واقع در محور بيجار - ديوان‌دره سرنگون شد و خلبان آن - كه از ناحيه دست چپ آسيب ديده‌بود - به اسارت درآمد كه شب را در بيمارستان بيجار گذراند و دستش مورد عمل جراحي قرار گرفت.[۲۶] در بازتاب حمله امروز، خبرگزاري رويتر با اشاره به حمله هوايي دشمن بعثي به حومه كرج گزارش داد: «اين اولين بار است كه ايران پس از آن كه عراق پنج‌شنبه گذشته گفت كه حملات هوايي عليه شهرهاي ايران را به مدت دو هفته قطع كرده، از يك حمله هوايي عراق گزارش مي‌دهد.»[۲۷] واشنگتن تايمز نيز نوشت: «اين اولين حمله هوايي عراق به داخل ايران پس از اعلام قطع جنگ شهرها توسط عراق در چهارشنبه گذشته، محسوب مي‌شود.»[۲۸] در همين حال راديو بغداد امروز تهديد كرد: «چنانچه رژيم ايران در خلال اين ضرب‌الاجل (دو هفته‌اي) شهرهاي عراق را گلوله‌باران نمايد، يا دست به تجاوز عليه مرزهاي عراق بزند، عراق نيز پاي‌بند به اين تصميم اعلام‌شده نخواهد ماند و با شدت و وسعت بي‌سابقه‌اي كار زدن شهرهاي ايران را از سر خواهد گرفت.»[۲۹]

گزارش- 30

به گزارش مركز اسيران و پناهندگان عراقي، ستوان يكم خلبان "يحيي قاسم احمد" كه امروز بعد از بمباران حومه كرج با آتش پدافند خودي هواپيمايش سرنگون شد و خود نيز به اسارت درآمد، در گفت‌وگويي نحوه استفاده خلبانان عراقي از فرودگاه‌هاي كويت و عربستان را تشريح كرد. وي در اين باره گفت: «نيروي هوايي عراق به كليه خلبانان هواپيماهايي كه بر روي خليج‌فارس پرواز مي‌كنند ابلاغ نموده كه در صورت هرگونه پيش‌آمدي براي هواپيماها، از جمله كمبود سوخت يا نقص فني و يا صدمه وارد شدن به هواپيما، مي‌توانند در پايگاه هوايي "ظهران" (عربستان سعودي) فرود آيند و در اين مكان‌ها هرگونه كمكي كه احتياج باشد، از طرف دولت كويت و دولت عربستان براي هواپيماهاي فرود آمده انجام خواهد شد و به همين منظور نيروي هوايي عراق به كليه اين خلبان‌ها امكان تردد مكالمه بي‌سيمي بين خلبانان و برج مراقبت محل فرود و بين خلبانان عراقي و رادارهاي محل فرود - كه پايگاه هوايي ظهران سعودي و فرودگاه بين‌المللي كويت باشد - به آنها داده شده تا در صورت لزوم، تماس گرفته و در آن‌جا فرود آيند و تاكنون دو گروه و هر گروه شامل دو هواپيماي "ميراژ اف-15" در پايگاه هوايي ظهران در عربستان فرود آمده‌اند و اين فرود به علت كمبود سوخت بوده، زيرا اين هواپيماها پس از بمباران تأسيسات نفتي در جزيره "لارك" در حين بازگشت دچار كمبود سوخت شدند. گروه اول شامل سرگرد "عبدالحسين" و ستوان‌يكم "محمد نزار" بود و گروه دوم شامل دو خلبان به نام‌هاي سرگرد خلبان "هيثم خطاب اليلي" و سروان خلبان "هيثم‌لبيب" بوده‌است. اين دو گروه پس از فرود در اين پايگاه مورد استقبال قرار گرفته و پس از صرف ناهار و دادن هديه به هر خلبان و تأمين سوخت، به عراق بازگشتند.» يحيي قاسم احمد در پاسخ به اين پرسش كه "آيا هواپيماهاي عراقي تاكنون در فرودگاه كويت فرود آمده‌اند؟" گفت: «چند گروه نيز تاكنون به علت كمبود سوخت در فرودگاه بين‌المللي كويت فرود آمده‌اند، از جمله يك گروه "ميراژ اف-4" شامل دو هواپيما به خلباني سرگرد خلبان "كفاح" و خلبان ديگر اسم وي را نمي‌دانم.» مأموريت اين گروه، بمباران اسكله‌اي در جزيره "خارك" بوده كه به سبب كمبود سوخت در كويت فرود آمده‌اند و پس از تأمين سوخت، به عراق بازگشته‌اند. چند گروه ديگر نيز در كويت فرود آمده‌اند كه خلبان اسير نام خلبان‌هاي آن‌ها را نمي‌داند.[۳۰]

گزارش- 31

به دنبال توقف نسبي حملات هوايي دشمن به مناطق مسكوني، در چند روز گذشته شهرهاي كشور به‌تدريج وضعيت عادي يافته‌اند. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، پس از قطع حملات هوايي دشمن به مناطق مسكوني، اصفهان در چند روز اخير حالت عادي‌تري به خود گرفته‌است. اصفهان از شامگاه جمعه 19/10/1365 تا ظهر روز يكشنبه 25/11/1365 در طول 37 روز جمعاً 39 بار شاهد حملات هوايي دشمن بوده و در اين مدت فرو ريختن 140هزار پوند بمب در مناطق مسكوني و اطراف شهر، اكثر مسائل را تحت شعاع خود قرار داده بود. [۳۱] ( ضميمه دارد) همچنين به گزارش اين منبع، كليه مدارس و آموزش‌گاه‌هاي شهر همدان و حومه كه از آغاز حملات هوايي عراق به شهرها به حالت تعطيل درآمده‌بود، صبح امروز بازگشايي شد.[۳۲] اما خبرگزاري جمهوري اسلامي از باختران گزارش داد كه با گذشت 72 ساعت از قطع حملات هوايي دشمن، شهر باختران همچنان يك‌پارچه تعطيل است. در هفته گذشته نيز تعدادي از خانه‌هاي افراد حزب‌اللهي و اماكن دولتي در گوشه و كنار شهر باختران به دست منافقين آتش زده شده‌است.[۳۳] همچنين توسط پرسنل شهرباني باختران در بيست و چهار ساعت گذشته ده سارق در اين شهر دست‌گير شده‌اند. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، اين عده به سه مورد سرقت‌هاي عمده و تشكيلاتي اعتراف كرده‌اند. براساس اين گزارش، سارقان در زمان حملات هوايي با كاميون به تخليه‌خانه‌ها مي‌پرداخته‌اند كه به موارد اتهام اعتراف كرده‌اند.[۳۴]

گزارش- 32

اعزام بيش از 5500 نيروي داوطلب از استان‌هاي كردستان و آذربايجان‌غربي طي ماه‌هاي اخير در قالب سپاه محمد(ص) و موفقيت بالاي طرح سربازگيري از اين دو استان با واكنش شديد محافل ضدانقلاب روبه‌رو شده‌است.[۳۵] در اين باره امروز راديو صداي كردستان ايران وابسته به حزب دمكرات، گفته‌است: «در اين وضعي كه شاهد آن هستيم آيا براي مردم پرشور و انقلابي كردستان موجب شرم‌ساري نيست كه دست روي دست بگذارند و اجازه دهند جوانان خود را دست بسته تحويل رژيم آخوندي دهند تا در قربان‌گاه جنگ ذبح‌شان كنند؟ هنگامي كه براي يك جوان كردستاني اين امكان وجود دارد كه لباس مقدس و پرافتخار پيش‌مرگي به تن كند و سرافرازانه زندگي نمايد و سرافرازانه بميرد، چرا بايد به سربازي برود؟»[۳۶]

گزارش- 33

"ايلديريم آكبولوت" وزير كشور تركيه، احتمال هرگونه تهاجم ناگهاني و قريب‌الوقوع ارتش اين كشور به خاك عراق جهت تعقيب چريك‌هاي كرد جدايي‌طلب را رد كرد. خبرگزاري آلمان از آنكارا به نقل از خبرگزاري آناتولي در ادامه اين گزارش نوشت: «وي اين سخنان را به هنگام بازديد از روستايي كه اكراد جدايي‌طلب تركيه روز يك‌شنبه گذشته يك خانواده شبه‌نظامي طرف‌دار دولت را در آن روستا كشته بودند، عنوان كرد. يك سخن‌گوي وزارت امورخارجه تركيه روز سه‌شنبه گفته بود كه به دنبال شروع جنگ عراق و ايران كه موجب كاهش توانايي عراق جهت مقابله با شورش اكراد گرديده، بغداد براساس يك موافقت‌نامه از حمله تركيه در آن سوي مرز (در داخل خاك عراق) پشتيباني كرده‌است. وزير كشور تركيه در جواب اين سؤال كه "آيا امكان ورود نيروهاي تركيه به خاك عراق وجود دارد يا نه؟" گفت تركيه ترجيح مي‌دهد امنيت مرزهاي خود را تقويت كند. وي افزود: شبه‌نظاميان مسلح دولتي كه در حال حاضر پنج‌هزار نفر هستند، براي مقابله با اين حمله مكرر تقويت خواهند شد.»[۳۷] روزنامه "مليت" چاپ تركيه نيز امروز در گزارشي اوضاع شمال عراق را مورد بررسي قرار داده‌است: «هزاران تن از مسلمانان تركيه ساكن شمال عراق خصوصاً مناطق "كركوك" و "موصل" اخيراً به دنبال افزايش فشارهاي دولت عراق مجبور به ترك خانه‌هاي خود شده و به جمهوري اسلامي ايران پناهنده شده‌اند و در ادامه فرار مسلمانان عراقي از اين كشور، روز گذشته پنج تن از ترك‌هاي مسلمان عراقي كه در ميان آن‌ها يك پزشك و يك مهندس به‌چشم مي‌خورد، خود را تحويل مقامات امنيتي در شهر "شيمدنلي" واقع در مرز تركيه و عراق نموده و خواستار پناهندگي شدند.» "مليت" سپس به نقل از اين افراد نوشته‌است: «اخيراً تعدادي از پناهندگان عراقي كه از سوي حكومت تركيه تحويل رژيم عراق شدند، توسط مأموران صدام اعدام شده‌اند.» در ادامه اين گزارش پس از تشريح فشارهاي حكومت بعثي عراق عليه مسلمانان اين كشور، آمده‌است: «طي يكي دو سال اخير بالغ بر هزار خانواده ترك عراقي به جمهوري اسلامي ايران پناهنده شده و مورد مهر و محبت مقامات ايراني قرار گرفته‌اند. علي‌رغم آن كه پناهندگان عراقي بارها از حكومت تركيه تقاضاي رواديد نموده‌اند، اما آنكارا همچنان از دادن جواب مثبت به اين عده خودداري مي‌ورزد. رفتار مقامات تركيه باعث شده‌است عده كثيري از مسلمانان عراقي كه تعداد آن‌ها در ماه به 200 تن مي‌رسد، با پرداخت مبالغ گزاف به سازمان‌هاي سياسي، به‌طور غيرقانوني وارد اين كشور ‌شوند.»[۳۸] از سوي ديگر، يك افسر اسير عراقي كه خود را "هاني چولي صفر" از اهالي تركمن استان كركوك معرفي كرده، در گفت‌وگو با خبرگزاري جمهوري اسلامي ضمن تشريح وضعيت اسفبار تركمن‌هاي عراقي، گفته‌است: «رژيم صدام به‌تازگي طي دستورالعملي فروش هرگونه منازل مسكوني را در استان كركوك به اهالي تركمن ممنوع كرده و اين نشان مي‌دهد كه رژيم عراق قصد دارد اهالي تركمن را از خانه و كاشانه خود بيرون كند.»[۳۹]

گزارش-34

در مورد اعزام نيروهاي عراقي به ميدان‌هاي جنگ و تلاش اخير اين كشور براي اعزام نيروهاي اداري و پليس اين كشور به جبهه‌ها، گزارشي حاكي است كه به دستور وزير كشور عراق قرار شده كه از ادارات آتش‌نشاني و اداره "امن‌العام" و اداره پليس و ساير ادارات دولتي در هر استان يگان‌هايي به استعداد پانصد تن تشكيل و عازم جبهه شوند كه امروز اولين يگان از استان سليمانيه عازم جبهه شدند.[۴۰]

گزارش- 35

"طارق عزيز" امروز در پايان يك ديدار سه روزه از مسكو به بغداد بازگشت، وي در اين ديدار پيامي از صدام به "آندره گروميكو" رئيس‌جمهوري شوروي تسليم كرد. صدام در اين پيام بر تمايل عراق به تقويت روابط دوستي و هم‌كاري با شوروي تأكيد كرده‌است. خبرگزاري فرانسه از بغداد در ادامه اين خبر افزوده‌است: «شوروي كه يكي از تأمين‌كنندگان اصلي اسلحه مورد نياز عراق است، در سال 1972 يك قرارداد دوستي با عراق امضاء كرده‌است.»[۴۱] [ر.ك. به: 1/12/1365 - 10] خبرگزاري عراق نيز گزارش داده‌است: «طارق عزيز كه در سر راهش به مسكو مدت كوتاهي در "امان" توقف كرده‌بود، پيامي در رابطه با روابط دو جانبه عراق و اردن و آخرين تحولات منطقه و به‌ويژه حمله دايمي ايران عليه عراق، به شاه‌حسين تسليم كرده‌است.»[۴۲] يك نشريه داخلي سپاه در گزارشي تحليلي از سفر طارق عزيز به مسكو، نوشت: «طارق عزيز در اين سفر اعلام نمود كه عراق خط حفظ روابط خوب و دوستانه با اتحاد شوروي را ادامه داده و تصميم قاطع دارد كه به‌طور مستمر آن را ادامه دهد و اين سياست دقيقاً منطبق بر روح پيمان دوستي و هم‌كاري شوروي - عراق كه در 2 آوريل 1972 منعقد گرديد، مي‌باشد. وي همچنين بر اهميت قطعي هم‌كاري سياسي دو كشور تأكيد كرد.» اين منبع افزود: «روس‌ها در جريان اين ملاقات، تشريفاتي هم‌سان با تشريفات به كار گرفته شده در ديدار وزير خارجه ايران را اجرا كردند. گرچه مقامات شوروي طي اين گفت‌وگوها لحن صريحي عليه جمهوري اسلامي ايران اتخاذ ننمودند، ليكن با تكيه بر هم‌كاري‌هاي درازمدت ميان شوروي و عراق و حمايت از توقف جنگ و مسئول دانستن طرفي كه خواهان ادامه جنگ است، حمايت خود را از مواضع رژيم عراق اعلام كردند. در اين باره تأكيد طرفين بر پيمان دوستي 1972 بيان‌گر محوري بودن اين پيمان در روابط دو كشور در شرايط فعلي و اهميت دادن به كمك‌هاي نظامي شوروي به عراق است.» در پايان اين گزارش آمده‌است: «تأكيد بر هم‌كاري‌هاي سياسي بين دو كشور احتمالاً از سوي روس‌ها بدين جهت مطرح شده كه از حساسيت ايران نسبت به هم‌كاري‌هاي نظامي بكاهد.»[۴۳] روزنامه كويتي "القبس" نيز اعلام كرد كه عراق اخيراً از شوروي خواسته‌است تا هواپيماهاي عراق را به سيستم‌هاي پخش پارازيت جهت مقابله با موشك‌هاي ضدهوايي "هاوك" ايران مجهز سازد، لكن تاكنون از مقام‌هاي شوروي پاسخي در اين مورد دريافت نكرده‌است.[۴۴] روزنامه القبس همچنين نوشته‌است: «الجزاير تشكيل يك كميته بين‌المللي كه جهت تدارك زمينه متوقف‌كردن جنگ خليج‌فارس داراي اختياراتي باشد را به ايران پيشنهاد كرده‌است . . . ايران تصريح كرده‌است كه اين كميته بايد تحت نظارت سازمان ملل و داراي قضاتي از ديوان بين‌المللي لاهه، قضات مسلمان از كشورهاي بي‌طرف و نيز از الجزاير در مقام كشور ارائه دهنده پيشنهاد باشد.»[۴۵]

گزارش- 36

"رابرت توريچلي" از اعضاي دمكرات كنگره امريكا كه اخيراً به عراق سفر كرده‌است، امروز در مصاحبه‌اي با روزنامه "واشنگتن پست" با تأكيد بر اظهارات قبلي خود مبني‌بر ازبين رفتن ده درصد از توان هوايي عراق در حملات اخير نيروهاي ايراني و تأكيد بر اهميت جنگ‌افزارهاي ارسالي امريكا به ايران در اين حملات، به درخواست‌هاي عراق از مقام‌هاي امريكايي اشاره كرد و گفت: «عراق مايل است به منظور تعيين محل دقيق آتش توپخانه ايران، از امريكا دستگاه‌هاي مخصوص تشخيص برد توپخانه خريداري كند.» راديو امريكا در ادامه اين مطالب افزود: «در سفر پنج روزه رابرت توريچلي به بغداد، عراق از وي امكان به دست آوردن چنين تجهيزاتي از دولت امريكا را جويا شد، ليكن وي به آن‌ها گفته است كه امكان چنين معامله‌اي وجود ندارد.»[۴۶] توريچلي كه عضو كميته امور خارجي مجلس نمايندگان امريكا نيز هست، همچنين گفته است: «دولت عراق از امريكا مي‌خواهد از تصويب قطع‌نامه‌اي در شوراي امنيت سازمان ملل متحد كه خواستار آتش‌بس و عقب‌نشيني نيروهاي ايران و عراق بر مرزهاي بين‌المللي دو كشور است، پشتيباني كند و اگر يكي از طرفين آتش‌بس را نپذيرفت، بايد آن كشور تحريم اقتصادي شود.» به گفته راديو امريكا، وزارت امورخارجه اين كشور به بررسي پيشنهاد عراق پرداخته‌است. اين راديو سپس گفت: «عراق همچنين به توريچلي گفته‌است كه ايراني‌ها موفق شدند سه سكوي پرتاب موشك‌هاي هاوك پيشرفته خود را به چند كيلومتري بصره منتقل بكنند و با اين امر، از پوشش هوايي عراق براي نيروي زميني آن كشور در آن جبهه كاسته‌اند. عراقي‌ها همچنين تلفات فوق‌العاده سنگين تانك‌هاي خود را ناشي از مجهز شدن ايران به موشك‌هاي ضدتانك از نوع "تاو" مي‌دانند كه آن هم توسط امريكا به ايران تحويل شده‌است. رژيم عراق از اين موضوع خشمگين هست. پرزيدنت "ريگان" بلافاصله پس از افشا شدن ماجراي فروش پنهاني سلاح‌هاي امريكايي به ايران، نامه‌اي به رهبر عراق نوشته و به وي گفته‌است كه مقدار سلاح‌هاي تحويلي به ايران اندك بوده و بر جنگ اثري نمي‌گذارد.» توريچلي در ادامه گفته‌است: «عراقي‌ها مطمئن هستند كه ايران از نوع تكامل‌يافته‌تري از موشك‌هاي ضدهوايي هاوك ساخت امريكا استفاده مي‌كند، زيرا دقت هدف‌گيري ايراني‌ها در دفاع هوايي اخيراً بسيار افزايش يافته‌است.»[۴۷]

گزارش- 37

"ورنون والترز" نماينده امريكا در سازمان ملل، در سخناني به توجيه طرح برقراري رابطه با ايران پرداخت. وي در پاسخ به اين سؤال كه "چه انگيزه‌اي در پشت تماس امريكا با ايران وجود داشت؟" با اشاره به موقعيت استراتژيك ايران، گفت: «ايراني‌ها مطلقاً با ما تماسي نداشتند، ما نيز مطلقاً هيچ‌گونه رابطه‌اي با آنها نداشتيم. نماينده آن‌ها در سازمان ملل از انجام مشورت با من در شوراي امنيت خودداري مي‌ورزيد.» وي در دفاع از فروش سلاح به ايران گفت: «همان‌طور كه پرزيدنت "نيكسون" در زمان "مائو" مي‌پنداشت كه عدم رابطه ميان امريكا و چين به سود امريكا نيست، بنابراين آن را تغيير داد، ما مقداري سلاح به چين كمونيست داديم و از حمايت از تايواني كه قبلاً از آن حمايت مي‌كرديم، در برخي زمينه‌ها خودداري كرديم؛ هم‌اكنون نيز بحران "ايران گيت" يك جرم براي دولت امريكا تلقي نمي‌شود.»[۴۸] به گزارش خبرگزاري فرانسه، ژنرال "ورنون والترز" امروز در گفت‌وگويي در انجمن مطبوعات ديپلماتيك فرانسه، در پاسخ به پرسشي در خصوص فروش تسليحات امريكايي به ايران خاطرنشان كرده كه امريكا يكي از نادر كشورهايي است كه خيلي دير به ايران سلاح فروخته‌است. وي سپس افزوده‌است: «در يك مقطع زماني خاص ما بر اين عقيده شديم كه زياد خوشايند نيست كه امريكا هيچ‌گونه تماسي با ايران نداشته‌باشد. ضمناً تمامي كشورهاي اروپايي از جمله فرانسه، شوروي، انگليس و خيلي كشورهاي ديگر تماس‌هاي خود با ايران را حفظ كرده‌اند و فقط امريكا به دنبال گروگان‌گيري تهران، تماس‌هاي خود با اين كشور را قطع كرده‌است.» والترز در تأييد اندك بودن سلاح‌هاي ارسالي امريكا به ايران گفته‌است: «10 ميليون دلار در مقايسه با يك جنگ، چيز زيادي نيست.»[۴۹]

گزارش- 38

"جان بولاك" سردبير خاورميانه‌اي روزنامه انگليسي "اينديپندنت" در مصاحبه‌اي اختصاصي با خبرگزاري جمهوري اسلامي، در خصوص سرانجام جنگ عراق با ايران احتمالات متعددي را پيش‌بيني كرده و گفته‌است: «ممكن است با حملات ايران جنگ ادامه يابد و ايران ذره ذره در خطوط ارتش و سرزمين عراق پيشروي كند. ممكن است به بن‌بست كشيده شود و يا حتي يك راه‌حل سياسي پيدا شود. اين كه عراق نمي‌تواند ببرد، كاملاً صحيح است، من اصلاً امكان اين را نمي‌بينم اما عراق ممكن است از خودش دفاع كند و از پيروزي ايران جلوگيري نمايد.» جان بولاك مهم‌ترين نتيجه پيروزي ايران در جنگ را تغيير حكومت عراق دانسته و افزوده‌است: «اين حكومت در مقايسه با حكومت فعلي عراق مي‌تواند بسيار متفاوت باشد. در حال حاضر نوع حكومت عراق تحت تسلط حزب بعث بسيار ظالمانه است. حتي ممكن است حكومت آينده عراق مشابه حكومت فعلي ايران باشد. صدام داوطلبانه كنار نخواهدرفت، بنابراين براي ايجاد تحول لزوماً بايد شرايط آن را به وجود آورد اما وقتي اين تحول پيش آيد، احتمالاً در داخل كشور مورد استقبال قرار خواهدگرفت. پيروزي ايران تعادل قدرت در منطقه را كاملاً به‌هم خواهد زد و ايران را به قدرت برتر تبديل خواهدساخت.» وي ادعا كرده‌است: «قطعاً همه كشورهاي ديگر خليج‌فارس از اين تحول به هراس خواهند افتاد و اين تحول احتمالاً ايران را قادر خواهدكرد عقايدش را راحت‌تر صادر كند.» بولاك همچنين گفته: «من قبل از انقلاب به كرات به ايران سفر كرده بودم و از نظر فيزيكي در سفر اخيرم تحول بزرگي مشاهده نكردم؛ كلاً اوضاع مطابق انتظار بود اما بسيار عجيب بود كه در تهران انسان احساس نمي‌كرد در شهري (پايتختي) كه در حال جنگ است به سر مي‌برد، همه چيز كاملاً عادي و آرام بود.»[۵۰]

گزارش- 39

در پي كاهش قيمت نفت در بازار آزاد، وزيران نفت شوراي هم‌كاري خليج‌فارس قول داده‌اند كه از موافقت‌نامه مربوط به توليد و بهاي نفت كه در دسامبر گذشته در سازمان اوپك تهيه شده‌است، حمايت كنند. آن‌ها همچنين از اقداماتي كه در مبارزه با كاهش قيمت نفت انجام خواهند داد، خبر داده‌اند. به گزارش راديو بي.بي.سي. در بيانيه‌اي كه پس از جلسه‌اي در قطر، منتشر شده، آمده‌است: «براي كاهش فشار شركت‌هاي نفتي به منظور تأثير گذاشتن بر موافقت‌نامه اوپك، به مشورت‌هاي فوري اقدام خواهد شد و كليه كشورهاي حوزه خليج‌فارس با استفاده از قدرت بازاريابي خود به كمك ساير اعضايي كه قادر به فروش كليه سهميه خود نيستند، خواهند شتافت.»[۵۱] وزير نفت ايران نيز در مصاحبه‌اي با خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي گفت: «ايران و عربستان سعودي به تبادل‌نظر و مذاكره خود و همچنين نظارت مستمر بر بازار نفت ادامه داده و همچنان تلاش خود را پيرامون جلب هم‌كاري بيش‌تر اعضا و هم‌سويي نظرات آن‌ها به كار مي‌گيرند.» به گفته آقازاده، اجلاس جاري دوحه نيز بدين منظور تشكيل شده و نتايج آن كه در جهت تثبيت بازار نفت و تضمين و تداوم اعمال قيمت‌هاي ثابت خواهد بود، مورد حمايت كامل جمهوري اسلامي ايران است.[۵۲]

  • * *

ضميمه گزارش 31 حملات عراق به مناطق مسكوني از همان ابتداي جنگ انجام مي‌شد و به‌طور مكرر شهرهاي اهواز، دزفول، شوش و . . . زير آتش توپخانه، حملات موشكي و هوايي قرار داشتند، ليكن چيزي كه جنگ شهرها نام گرفت، از اواخر سال 1363 آغاز شد و اولين دوره آن از 13/12/1363 پس از آغاز عمليات بدر شروع و تا 17/1/1364 ادامه داشت. در اين مرحله 29 شهر و چندين روستاي كشور 18 بار مورد حملات موشكي، هوايي و توپخانه‌اي قرار گرفتند. آمار شهداي اين مرحله از جنگ شهرها 1227 تن و آمار مجروحان 4682 تن اعلام شد. دور دوم جنگ شهرها از 5/3/1364 آغاز و تا 24/3/1364 ادامه يافت. در اين مرحله مجموعاً 37 شهر و چندين روستا 105 بار هدف حملات موشك‌ها، هواپيماها و توپخانه‌هاي حكومت عراق واقع شدند كه بر اثر آن، 570 تن شهيد و 1332 تن مجروح شدند.[۵۳]



منابع و مآخذ روزشمار 1365/12/03

  1. ↑ سند شماره 026650 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: پيام: "آتش ايذايي"، به قرارگاه‌هاي قدس، نجف، نوح، از فرمانده نيروي زميني، 3/12/1365، تك برگ.
  2. ↑ سند شماره 120867 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرمانده سپاه يكم كربلا، به نيروي زميني سپاه پاسداران، موضوع: گزارش ويژه عمليات، 4/12/1365، صص1 و 2.
  3. ↑ سند شماره 1355 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي، قرارگاه نيروي زميني سپاه (اسدالله احمدي)، 3/11/1365 تا 22/12/1365، ص37.
  4. ↑ سند شماره 125145 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش، از طرح عمليات قرارگاه كربلا، موضوع: گزارش نوبه‌اي منطقه كربلاي5، 4/11/1365 تا 2/12/1365، صص1 تا 3.
  5. ↑ مأخذ 1.
  6. ↑ مأخذ 2؛ و - مأخذ 4، گزارش از طرح عمليات قرارگاه قدس، موضوع: گزارش نوبه‌أي منطقه كربلاي5، 4/11/1365 تا 2/12/1365، صص1 تا 3؛ و - سند شماره 1394 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نيروي زميني در عمليات تكميلي عمليات كربلاي 5 (علي‌رضا لطف الله زادگان)، 3/12/1365 تا 10/12/1365، صص1 تا 3.
  7. ↑ مأخذ 4؛ و - مأخذ 2؛ و - مأخذ 6، بخش سوم.
  8. ↑ پيشين.
  9. ↑ مأخذ 2.
  10. ↑ سند شماره 32507 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: ص1، 13/12/1365.
  11. ↑ سند شماره 1401 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي، قرارگاه كربلا در عمليات تكميلي عمليات كربلاي 5 (عبدالله ـ فرهاد ـ درويشي)، 30/11/1365 تا 5/12/1365، صص65، 67، 68، 144.
  12. ↑ سند شماره 16737 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: پيام، از ستاد مركزي سپاه - مركز فرماندهي كل، به نيروي زميني سپاه، 4/12/1365.
  13. ↑ سند شماره 073626 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: خبر: "دستور عمليات فريب (تظاهر به تك) در عمليات كربلاي 5،" به فرمانده قرارگاه قدس، تيپ 9 بدر، تيپ 48 فتح، تيپ 18 الغدير، لشكر 27 حضرت رسول(ص)، 3/12/1365، تك برگ.
  14. ↑ روزنامه اطلاعات، 5/12/1365، ص14.
  15. ↑ پيشين.
  16. ↑ سند شماره 026655 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش: گزارش از سقوط چند فروند هواپيماي عراقي به وسيله پدافند هوايي. به فرمانده محترم قرارگاه نيروي زميني، از تيپ ويژه پدافند هوايي 10 محرم، 3/12/1365، تك برگ.
  17. ↑ واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن راديوهاي بيگانه، 4/12/1365، ص3، راديو اسرائيل، 3/12/1365.
  18. ↑ مأخذ 14.
  19. ↑ سند شماره 026698 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش اطلاعاتي روزانه، شماره 340، نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران - معاونت عمليات و اطلاعات.
  20. ↑ محمد دروديان، نبرد در شرق بصره (تهران: مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، چاپ دوم، 1376)، ص145.
  21. ↑ سند شماره 226140 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: نشريه "رويدادها"، نمايندگي امام در سپاه - دفتر سياسي، شماره 134 (6/12/1365)، ص12؛ و - خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش ويژه"، نشريه شماره 340 (4/12/1365)، ص2.
  22. ↑ سند شماره 110619 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي 47، از دفتر قرارگاه نجف، به فرمانده نيروي زميني، 4/12/1365، موضوع: خبرهاي محورهاي عملياتي، 4/12/1365.
  23. ↑ سند شماره 026708 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي اطلاعات، تيپ 48 فتح، قرارگاه عملياتي نجف 3 - واحد اطلاعات، 5/12/1365، ص5.
  24. ↑ سند شماره 108246 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي 47، به فرمانده محترم نيروي زميني سپاه پاسداران، از دفتر فرمانده قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع)، 4/12/1365، موضوع: بمباران چند نقطه از شهر و پادگان مريوان به وسيله هواپيماهاي عراق.
  25. ↑ مأخذ 21، بخش دوم، ص4، سنندج - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 3/12/1365.
  26. ↑ سند شماره 108288 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: پيام: "سقوط هواپيماي ميراژ اف-1"، به ستاد نيروي زميني سپاه، اطلاعات، از سپاه چهارم حمزه سيدالشهدا(ع) - اطلاعات، 6/12/1365، ص2؛ و: سند شماره 26950 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش، از مركز اسيران و پناهندگان عراقي، به معاونت اطلاعات نيروي زميني سپاه، اظهارات ستوان يكم خلبان اسير "يحيي قاسم احمد"، 13/12/1365، صص5 و 11.
  27. ↑ مأخذ 21، بخش دوم، صص4 و 5، لندن - خبرگزاري رويتر، 3/12/1365.
  28. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 342 (6/12/1365)، ص12.
  29. ↑ مأخذ 17، ص يك، راديو بغداد، 3/12/1365.
  30. ↑ مأخذ 26، بخش دوم، صص7 تا 9.
  31. ↑ مأخذ 21، بخش دوم، ص6، اصفهان - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 3/12/1365.
  32. ↑ مأخذ 21، بخش دوم، ص6، پيشين، همدان - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 3/12/1365.
  33. ↑ مأخذ 21، بخش دوم، پيشين، ص5، باختران - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 3/12/1365.
  34. ↑ روزنامه اطلاعات، 4/12/1365، ص13.
  35. ↑ سند شماره 046846 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش: "تبليغات راديو صداي كردستان وابسته به دمكرات"، به ستاد مركزي - دفتر نمايندگي حضرت امام در سپاه، از قرارگاه حمزه - دفتر نمايندگي حضرت امام - دفتر سياسي، 3/12/1365، صص1و2.
  36. ↑ پيشين.
  37. ↑ روزنامه اطلاعات، 6/12/1365، ص16.
  38. ↑ مأخذ 34، ص14، آنكارا - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  39. ↑ مأخذ 14، ص2، اهواز - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  40. ↑ سند شماره 076572 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش سپاه ناحيه باختران، به ستاد مركزي سپاه، 22/12/1365.
  41. ↑ روزنامه اطلاعات، 3/12/1365، ص15، بغداد - خبرگزاري فرانسه.
  42. ↑ پيشين.
  43. ↑ سند شماره 226141 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: نشريه رويدادها، نمايندگي امام در سپاه - دفتر سياسي، شماره 135 (13/12/1365)، صص3 و 4.
  44. ↑ مأخذ 21، بخش دوم، ص4، كويت - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 3/12/1365.
  45. ↑ مأخذ 21، بخش دوم، پيشين، ص3، كويت - خبرگزاري كويت، خبرگزاري جمهوري اسلامي، 3/12/1365.
  46. ↑ مأخذ 14، ص2، واشنگتن پست، خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  47. ↑ پيشين.
  48. ↑ مأخذ 21، بخش دوم، ص7، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 3/12/1365.
  49. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه" نشريه شماره 341 (5/12/1365)، ص45، پاريس - خبرگزاري فرانسه، 4/12/1365.
  50. ↑ مأخذ 41، ص14، لندن - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  51. ↑ مأخذ 14، ص3، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  52. ↑ مأخذ 34، ص4، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  53. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 337 (1/12/1365)، صص4 تا 9.






برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1365.12.03&oldid=2802»