1362.04.31

روزشمار جنگ سال 1362 1362.04.30
نام‌های دیگر	سی تیر
تاریخ شمسی	1362.04.30
تاریخ میلادی	21 ژوئیه 1983
تاریخ قمری	10 شوال 1403

1360.04.30

1361.04.30

1363.04.30

1364.04.30

1365.04.30

1366.04.30

1367.04.30

1. براساس تصمیم فرماندهی، ادامه عملیات والفجر۲ امشب در دو محور شمالی و جنوبی بدین‌صورت اجرا خواهد شد: در محور شمالی بخشی از نیروهای لشکر۸ نجف و تیپ۳۳ المهدی(عج) سمت چپ ارتفاع کینگ را پاک‌سازی خواهند کرد و بخشی دیگر با پیشروی در ارتفاعات و جاده، به پاک‎سازی منطقه غرب گمرک پرداخته و محور حاج‌عمران به زینو و بردزرد را نیز تصرف خواهند کرد. در محور جنوبی نیز نیروهای تیپ۱۵۵ شهدا برای تصرف ارتفاع ۲۵۱۹ تلاش خواهند کرد. پس از هماهنگی‌های لازم با توپخانه، ادوات، هوانیروز و نیروهای جدیدی که از شامگاه روز گذشته عازم منطقه شده و قرار بود همراه نیروهای موجود در منطقه به اجرای عملیات بپردازند، اولین خبر در ساعت ۲:۴۰ بامداد از تیپ۱۵۵ شهدا دریافت شد که اعلام کرد در محور جنوبی منطقه موفق شده‎اند ارتفاع ۲۵۱۹ را به تصرف درآورند. این درحالی بود که سایر نیروها مشغول پیشروی به‎سمت خط تماس با دشمن بودند و هنوز درگیری را آغاز نکرده بودند. نیم ساعت بعد، از محور شمالی خبر رسید که نیروهای لشکر۸ نجف و تیپ۳۳ المهدی(عج) با دشمن درگیر شده‌‌اند و دقایقی بعد نیز خبر رسید که این نیروها موفق شده‏اند یکی از دو پایگاه موجود دشمن در سمت چپ ارتفاع کینگ را تصرف کنند و مشغول درگیری برای تصرف دومین پایگاه هستند. درپی این اخبار، واحد شنود هم اطلاع داد نیروهای عراقی که در کینگ بودند درحال فرار می‏باشند. قبل از این نیز خبر رسیده بود یکی از واحدهای دشمن اعلام کرده که مهمات ما تمام شده و توان مقاومت نداریم. علاوه‎براین، نیروهای عمل‌کننده تیپ۳۳ المهدی(عج) در زینو و بردزرد خبر دادند که موفق شده‌‌اند یکی از پایگاه‌های دشمن را به تصرف درآورند و در خبر تکمیلی اعلام شد که نیروهای این تیپ ضمن پیشروی در ارتفاعات، وارد دشت زینو شده و قوای عراقی موجود در این محور را به محاصره درآورده‌‌اند و برای مقابله با حمله بالگردهای عراقی و هلی‌برن و ممانعت از واردکردن نیروی جدید دشمن، به چهارلول و برای سرکوب نیروهای عراقی به خمپاره نیاز دارند. این اقلام در ساعت ۵:۲۵ بامداد، به‎وسیله بالگردهای هوانیروز برای آنها ارسال شد. ساعت ۶ بامداد، بخشی از نیروهای گردان کمیل که از سه روز پیش در منطقه درگیر حضور داشتند و پیش از سایر نیروها در ارتفاعات مستقر بودند، اعلام کردند که چند پایگاه دشمن را به تصرف درآورده‎اند و اگر کمک برسد موفقیت خوبی برای تصرف دو تپه و بستن جاده این منطقه فراهم خواهد شد. درهمین‎حال، در محور جنوبی، نیروهای تیپ۱۵۵ شهدا پس از تصرف ارتفاع ۲۵۱۹، به‎سمت جاده پیشروی کرده و موفق شدند در پانصد متری آن مستقر شوند و جاده را در منطقه رایات تهدید کنند. باتوجه‏به نتایج خوبی که به دست آمد و همچنین تسلط دید نیروهای خودی بر منطقه دربند و جاده، فرماندهی عملیات دستور داد که توپخانه با بهره‌گیری از اطلاعات و راهنمایی دید‌بان‌هایی که در صحنه درگیری حضور داشتند مسیر رفت‎وآمد عراقی‌ها در روی جاده در پشت تنگه دربند را گلوله‎باران کند تا امکان ورود نفرات و تجهیزات جدید دشمن به منطقه از سلب شود. با روشن‌تر شدن هوا وضعیت نیروهای خودی بهتر شد و پاک‌سازی و تثبیت مناطق با قوت ادامه یافت. دشمن نیز تلفات زیادی متحمل شد. در محور جنوبی عملیات (چپ) محمود کاوه فرمانده تیپ۱۵۵شهدا، اعلام کرد که دشمن در این منطقه به‎ویژه ارتفاع ۲۵۱۹ و دامنه‌های آن تلفات زیادی متحمل شده و کشته‌های ارتش عراق قابل‎شمارش نیست. در سایر محورها نیز فشار همچنان بر دشمن حفظ شد. نیروهای گردان کمیل از رایات خبر دادند که سازمان عراقی‏ها در این منطقه به هم ریخته است و مثل گله درحال فرار هستند. یک فرمانده که احتمالاً از فرماندهان منطقه است در ساعت ۱۰:۴۰ به رده بالای خود از تلفات و آسیب‌های واردشده به واحدهای درگیر گزارش داد. این گزارش حاکی‌از عملکرد خوب نیروهای خودی و انهدام زیاد قوای دشمن بود. وی اعلام کرد که بیش از ۳۰۰۰ نفر از افراد درگیر در واحدهای مختلف کشته یا زخمی شده‌اند و درخواست کرد که ۴۰۰۰ نفر نیروی تازه‌نفس برای کمک به افراد حاضر در صحنه نبرد اعزام کنند. این فرمانده عراقی مقدار آسیب واردشده به واحدهای مختلف را به این شرح اعلام کرد: گردان۵ تیپ۹۱ ۷۰ درصد منهدم گردان کماندوئی طارق ۹۰ درصد منهدم گردان۲ از تیپ۳۱ ۶۰ درصد منهدم دو گردان از گردان یک تیپ۹۸ ۷۰ درصد منهدم اخباری هم که از مکالمات بی‌سیم عراقی‌ها شنود شد مؤید وضعیت ازهم‎گسیخته دشمن بود. بخشی از مکالمات واحدهای درگیر عراقی با فرماندهی بالادست خود بدین‎شرح است: ـ فرماندهی یک واحد اعلام کرد که گروهان هشتم به‎دست نیروهای ایرانی در محاصره قرار گرفته است (به‎احتمال زیاد واحد محاصره‎شده عراقی در زینو بوده). وی افزود: من با آنها که فرمانده‌شان سیف نام دارد تماس ندارم، نمی‌دانم کشته یا مجروح شده‌‌اند یا به‎دست ایرانی‌های اسیر شده‌اند. این منبع دقایقی دیگر خبر داد که سیف کارش تمام شد. یک واحد دیگر اعلام کرد: از گروهان پنجم فقط ۲۹ نفر باقی مانده‌اند. چندین نفر از افسران ما کشته شده‌اند. سیدمحمد اسحاقی راوی تیپ۳۳ المهدی(عج) هم در جمع‌بندی وضعیت عمومی نیروهای عراقی در محور شمال عملیات نوشته است: گزارش‌ها حاکی‎از آن است که نیروهای دشمن بسیار وحشت‌زده و درحال فرار هستند، فرماندهان گردان‌ها درخواست کمک می‌کنند، برخی از آنها گفته‌‌اند که اگر تا نیم ساعت دیگر نیرو و امکانات نرسد سقوط خواهیم کرد. یک ستون از تیپ۵ عراق قصد داشت برای کمک به نیروهای رایات به منطقه درگیری بیاید که به‎علت آتش شدید توپخانه، در پشت تنگه دربند متوقف شد. همچنین به‌دلیل نابسامانی در جبهه دشمن و پراکنده‌شدن نیروها چند فروند هواپیمای عراقی اقدام به فروریختن بمب‌های خوشه‌ای کردند که همه آنها در منطقه خود عراقی‌ها فرود آمد و تعداد قابل‌توجهی از عراقی‌ها کشته شدند. اسحاقی که همراه فرماندهان برای مشاهده اوضاع عمومی صحنه نبرد به دیدگاهی در یکی از ارتفاعات مسلط به منطقه رفته بود درباره واکنش نیروهای خودی به هزیمت افراد عراقی نوشته است: وقتی از دیدگاه پایین می‌آمدیم نیروها خیلی دادوفریاد داشتند که دشمن درحال فرار است، همه از دست ما فرار می‌کنند. آنها می‌گفتند همه عراقی‌ها با ماشین از بردزرد فرار کردند. در ادامه تلاش‌ها و تثبیت دستاوردهای عملیات، تلاش درزمینه افزایش ضریب قدرت برای بستن جاده در منطقه دربند از دو سمت چپ و راست و اجرای عملیات تکمیلی در شب ازجمله کارهایی بود که فرماندهی عملیات پیگیری می‌کرد. برای بستن عقبه نیروهای عراقی در محور جاده و شکستن مقاومت عراقی‌ها در حاج‌عمران، محسن رضایی به سرهنگ صیاد شیرازی و سرهنگ ناصری گفت که تا می‌توانید با خمپاره حاج‌عمران و تنگه دربند را با توپخانه گلوله‎باران کنید که هم مقاومت دشمن در حاج‌عمران شکسته شود و هم امکان ورود نیرو و تجهیزات ارتش عراق از عقبه‌ها به منطقه درگیری کاسته شود. در این مرحله، در محور جنوبی تیپ۱۵۵ شهدا موفق شد حدفاصل ارتفاع ۳۰۰۰، ارتفاع کدو، و ارتفاع ۲۵۱۹ گردمند را پاک‌سازی کند و ارتفاع مهم ۲۵۱۹ و بخشی از تپه‌های رایات در سمت جنوبی جاده را به تصرف درآورد و به نحوی جاده را در این منطقه مورد تهدید قرار دهد، ولی الحاق محور جنوبی و شمالی در منطقه رایات هنوز برقرار نشده بود. در محور شمالی نیز لشکر۸ نجف و تیپ۳۳ المهدی(عج) موفق شدند یال‌ها و پایگاه‌های موجود دشمن در سمت چپ ارتفاع کینگ را پاک‌سازی کرده و پایگاه‌های مسلط به گمرک را تصرف کنند و در ادامه پیشروی نیز موفق به پاک‎سازی و تصرف مناطق و پایگاه‌های دشمن در شیورش، میرتان و بردزرد شوند. باوجوداینکه نیروهای خودی در محور جنوبی و شمالی تقریباً در یک خط قرار داشتند، ولی به‎علت آنکه برخی تپه‌های مشرف به جاده در دست نیروهای عراقی باقی مانده بود دشمن در محور جاده به‎صورت نفوذی حضور داشت و پادگان حاج‌عمران که از مناطق تصرف‌شده و حضور نیروهای ما جلوتر بود، در دست نیروهای عراقی بود.

________________________________________

2. در تحلیل عملکرد نیروهای خودی و دشمن در شب و روز سوم عملیات می‌توان گفت که در این مرحله نیروهای خودی با سرعت عمل و شناخت بیشتر و بهتری از وضعیت زمین و موقعیت دشمن وارد عمل شدند. نیروهای دشمن نیز هرچند در مراحل ابتدایی، مقاومت شدیدی از خود نشان دادند، ولی باتوجه‎به عملکرد نیروهای تیپ۱۵۵ شهدا در محور جنوبی و پیشروی به سمت راست، تصرف برخی تپه‌های مشرف به جاده اصلی، گلوله‎باران پیگیر تنگه دربند، ناامن‎کردن جاده در منطقه دورتر از رایات، تهدید محور مواصلاتی عراق و احتمال بسته‎شدن عقبه‌ها، به‎نوعی منفعل شدند و چون خطر محاصره‌شدن را احساس می‌کردند فرار از منطقه خطر را بر مقاومت ترجیح دادند و با هر وسیله ممکن درصدد ترک منطقه و عقب‌نشینی از مقابل نیروهای ایرانی برآمدند. به‎علاوه، برای تثبیت موقعیت و تصرف ارتفاعات مشرف به جاده نیز تصمیم بر آن شد که هم نیروهای موجود در منطقه با بالگرد به منطقه جلوتر اعزام و در ارتفاعات در سمت جاده پیاده شوند و هم چند گروهان از نیروهای تیپ۳۳ المهدی(عج) و لشکر۸ نجف که در پادگان جلدیان مستقر بودند به‎وسیله بالگرد به منطقه انتقال یابند. همچنین برای تداوم عملیات، قرار شد یک گروهان بازسازی‎شده از گردان کمیل و حدود ۲ گردان از نیروهای لشکر۸ نجف و یک گردان۱۵۳ برای پیشروی به‏سمت دربند خود را آماده کنند. درضمن، مقرر شد تعدادی از نیروهای عمل‌کرده و بازسازی‌شده گردان مالک اشتر از جلدیان با خودرو به تمرچین انتقال یابند. این نیروها شبانه از آنجا با طی مسافتی که حدود ۱۰ ساعت طول می‌کشید برای کمک و تحکیم مواضع تصرف‌شده نیروهای تیپ۱۵۵ شهدا و پیشروی به‌سمت جاده در منطقه دربند، به‌سمت ارتفاع ۲۵۱۹ روانه شدند.

________________________________________

3. فعالیت هوایی دشمن علیه نیروهای خودی در خطوط درگیری و عقبه‌ها چشمگیر بود. دراین‎حال، یک فروند بالگرد عراقی که قصد تدارک نیروهای محاصره‎شده دشمن را داشت هدف پدافند هوایی قرار گرفت و سرنگون شد. هواپیماهای عراقی علاوه‎بر بمباران منطقه عملیات، علیه شهرها و روستاهای منطقه کردنشین نیز اجرای مأموریت کردند و در چندین عملیات هوایی روستاهای اطراف پسوه، روستای کلیج، شهر جلدیان، روستاهای اطراف شهر سقز و همچنین سد زرینه‌رود را بمباران کردند که به‎علت اجرای آتش پدافند و آمادگی قبلی تلفاتی نداشت خسارت‌های واردشده نیز اندک گزارش شده است. قرارگاه حمزه سیدالشهداء(ع) هم از ساقط‎شدن یک فروند هواپیمای عراقی خبر داد. به گزارش این قرارگاه، یک فروند هواپیمای عراقی هنگام بازگشت از مأموریت، قبل از فرود در فرودگاه موصل در آسمان منفجر و در محل مسکونی نزدیک فرودگاه سقوط کرد که براثر آن حدود ۳۵ نفر از اهالی شهر کشته یا زخمی شدند. همچنین در اجرای مأموریت پشتیبانی هوایی از عملیات والفجر۴، جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران چندین مأموریت انجام دادند که در یکی از این آنها یک فروند هواپیمای اف‌۴ در مأموریت پوشش هوایی در ساعت ۱۴، هدف پدافند ضدهوایی عراق قرار گرفت و سقوط کرد. در گزارش‎ها و اخبار، محل دقیق سقوط هواپیما و فرود خلبان مشخص نشده است. ستاد مرکزی سپاه با ارسال خبر این حادثه به سپاه‌های مناطق مختلف در منطقه حوزه عملیات والفجر۲ از آنان خواست برای پیداکردن مکان فرود خلبانان تلاش کنند. فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق نیز با صدور اطلاعیه‌ای از هدف قراردادن این هواپیما خبر داد و محل سقوط آن را در داخل خاک ایران اعلام کرد.*

________________________________________

4. امروز قرار بود فرماندهی و عوامل اجرایی عملیات والفجر۳ در منطقه مهران، اعلام آمادگی کنند. به همین دلیل رحیم صفوی ازطرف فرماندهی کل سپاه مأمور شد که به منطقه مهران رفته و پیگیر اجرا و آگاهی از وضعیت آمادگی یگان‌ها و قرارگاه این عملیات شود. ازاین‎رو، در جلسه‌ای که با فرماندهان قرارگاه مشترک نجف (سپاه و ارتش) تشکیل شد** طرح مانور عملیات، مشکلات باقی‌مانده برای اجرای عملیات، استعداد نیروهای خودی، کمبودها و همچنین کلیاتی از طرح عملیات در منطقه بیشگان و اقدامات انجام‎شده و موانع پیش رو مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدای این جلسه، رحیم صفوی کلیاتی از نتایج به‎دست‎آمده از عملیات والفجر۲ در منطقه عمومی پیرانشهر را بدین‏شرح به اطلاع حاضران رساند: نیروهای رزمنده اسلام جاده اصلی محور اصلی پیرانشهر به‎طرف حاج‌عمران و ازطرف حاج‌عمران به‎طرف محور اصلی اربیل را تا منطقه دربند به تصرف خودشان درآوردند. اگرچه عملیات بسیار مشکل و سختی بود، ولی با یاری خدا و استقامت رزمندگان که برخی سه شبانه‌روز بدون آب و غذا در این کوهستان‌ها مقاومت کردند - کوهستان‌هایی که تا ارتفاع سه‎هزار متر که شب‌ها آن‎چنان سرد می‌شود که بدون پتو نمی‌شود آنجا ماند - خداوند این استقامت‌ها و این شهادت‌ها را دید و به رزمندگان اسلام نصرت عطا کرد. امیدوار هستیم که خداوند پیروزی و نصرت خودش را بیشتر نازل کند و رزمندگان اسلام به‎طور کامل بتوانند تنگه دربند را ببندند. به یاری خدا اگر این تنگه بسته شود بیش از ۵۰۰ نفر به اسارت گرفته می‌شوند و پاسگاه‌هایی که از دشمن تصرف شده مستحکم خواهند شد. این پاسگاه‎ها خودکفا هستند، یعنی برنج، روغن، سلاح‌های پشتیبانی‌کننده، خمپاره‌های ۱۰۰ (دو قبضه) به اندازه بسیار زیاد مهمات در آنها موجود است. ان‌شاءالله تمامی این پیروزی برای امام و امت مبارک باشد. وی سپس درباره موضوع اصلی جلسه گفت ما به‌اتفاق سرهنگ موسوی‌ قویدل بنا به قراری که با سرهنگ جمالی داشتیم امروز خدمت شما در قرارگاه نجف رسیدیم و از فرماندهان محترم ارتش و سپاه مستقر در قرارگاه نجف می‌خواهیم که پیرو جلسات قبل آمادگی خودشان را اعلام و اگر اشکالاتی هست بیان کنند. پس از وی، عزیز جعفری درباره قرارگاه اصلی و تقسیم منطقه عملیاتی به دو قرارگاه فرعی اظهار کرد که هدایت عملیات با قرارگاه فتح است و این قرارگاه برای سهولت کار ۲ قرارگاه فتح۱ و فتح۲ را در نظر گرفته است. قرارگاه فتح۱ مناطق کوهستانی و منطقه شمال (راست) عملیات را در بر می‌گیرد و منطقه مأموریت این قرارگاه شمال مهران تا کانی‎سخت و شامل ارتفاع حدفاصل فرخ‌آباد تا دراجی، زالوآب، نمه‎کلان‌بو و نمه‎کلان‎بوی کوچک می‎باشد و قرارگاه فتح۲ عملیات در منطقه جنوب مهران، فیروزآباد، بهرام‌آباد و قلاویزان را برعهده دارد. وی همچنین درمورد استعداد یگان‌های خودی موجود در منطقه خاطرنشان کرد: در قرارگاه فتح۱، لشکر۵ نصر ۸ گردان، تیپ۸۴ خرم‌آباد ۳ گردان و یک گروه زرهی شامل یک گروهان پیاده و ۲ گروهان تانک و در قرارگاه فتح۲ نیز تیپ۲۱ امام رضا(ع) ۵ گردان، لشکر۴۱ ثارالله(ع) درحال‎حاضر ۷ گردان و تیپ۴ لشکر۲۱ حمزه ۳ گردان دراختیار دارند. وی در توضیح کلی طرح مانور یگان‌ها هم گفت در قرارگاه فتح۱ از شیار نمه‎کلان‎بو تا زالوآب و کله‌قندی و نمه‎کلان‎بوی کوچک، لشکر۵ نصر عمل خواهد کرد. تیپ۲۱ امام رضا(ع) نیز سمت راست لشکر۵ از تپه غلامی در جنوب زالوآب در مقابل دراجی تا فرخ‌آباد عمل خواهد کرد. همچنین در قرارگاه فتح۲، لشکر۴۱ ثارالله(ع) و تیپ۴ لشکر۲۱ حمزه مأموریت دارند در جنوب مهران از فرخ‌آباد تا قلاویزان را عمل کرده و بخش غربی قلاویزان و دشت‌های موجود در دامنه‌های آن را تصرف کنند. پس از گزارش عزیز جعفری، رحیم صفوی و سرهنگ جاودانی از برخی جزئیات طرح مانور سؤال کرده و اشکالاتی که به‎نظرشان می‌رسید را طرح کردند و دراین‌‎باره گفت‌وگوهایی شد، ازجمله اینکه سرهنگ جاودانی پرسید آیا عراق در خط اول نیرویی اضافه کرده است یا نه؟ عزیز جعفری پاسخ داد دشمن در خط، نیروها را اضافه کرده حتی در برخی نقاط کاهش داده، چون احتمال داده است ما در این منطقه اقدام به عملیات خواهیم کرد و برای آنکه در شب عملیات تلفات کمتری متحمل شود و اسیر کمتری از آنها به دست نیروهای ما بیفتد در برخی خطوط نیروها را کاهش داده است. وی افزود نیروهای شناسایی چند روز پیش یک اسیر از عراقی‌ها گرفته‌اند که مطلب قابل‎توجهی را افشا کرده است. وی گفته است فرماندهان رده‎بالا، نیروهای در خط عراق را تهدید کرده و گفته‌اند که شما به هر نحوی باید در خط مقاومت کنید و مانع نفوذ ایرانی‌ها در خطوط اول شوید، چون اگر ایرانی‌ها بتوانند خط اول را تصرف کنند ما همه خط اول را (که خود نیروهای عراقی‌ها نیز حضور دارند) گلوله‌باران خواهیم کرد. سپس سرهنگ جاودانی درباره استعداد توپخانه خودی و نیروهای عراقی در قلاویزان مطالبی را بیان کرد و پس از آن فرماندهان به بیان برخی مشکلات ازجمله کمبود گلوله، خمپاره۱۲۰، ضدهوایی، بیمارستان، درمانگاه، لودر و بولدوزر برای احداث خاکریز پرداختند که قرار شد که با هماهنگی و پیگیری‌ تاحدامکان این کمبودها برطرف شود. در ادامه جلسه، عزیز جعفری درمورد طرح عملیات در بیشگان و دارخور در شمال قصر شیرین توضیحاتی داد. وی که به‎تازگی از منطقه سرپل ذهاب و بازدید از منطقه و گفت‎وگو با فرماندهان یگان‌های عمل‎کننده بازگشته بود، اعلام کرد که مشکلات عمده‌ای ازنظر کمبود نیرو و یگان، موقعیت و وضعیت جغرافیایی منطقه هدف، مانور پیش‌بینی شده، شناسایی‌ها و... وجود دارد و تصرف اهداف با مشکلاتی روبه‌رو است و حتی درصورت تصرف اهداف، نگهداری و تثبیت اهداف در برخی محورها تقریباً محال است. ازاین‌رو، جعفری باتوجه‎به نظر فرماندهی کل قوا در جلسات قبل که اجرای عملیات در این منطقه را به نحوی به تعلیق درآورده بود، پیشنهاد کرد که وضعیت منطقه بیشگان را در حد عملیات فریب حفظ کنیم. وی در توضیح این پیشنهاد خود گفت: اگر بتوانیم نیروهای خودمان را در منطقه بیشگان حفظ کنیم و حتی فعالیت آنها را افزایش دهیم و دشمن را درمورد اجرای عملیات حساس کنیم، این امر به دشمن القا خواهد شد که عملیات نیروهای ایرانی در بیشگان عمده و اصلی است، لذا نیرو و امکانات بیشتری را به بیشگان معطوف می‎کند و این خودبه‎خود به عملیات مهران کمک خواهد کرد. باتوجه‎به خستگی حاضران در جلسه، قرار شد برای عملیات در منطقه بیشگان فردا صبح تصمیم‎گیری شود.

5. با تداوم عملیات والفجر۲، پیشروی نیروهای خودی و همچنین تثبیت نسبی وضعیت عملیات به نفع نیروهای ایران، امروز خبرگزاری جمهوری اسلامی اخباری را که حاکی‎از برتری نیروهای خودی و نفوذ به عمق مواضع عراقی و تصرف اهدافی در آن‎سوی مرزها بود، منتشر کرد. پیشروی تا عمق هشت کیلومتری، کنترل بخشی از محور مواصلاتی پیرانشهر - رواندوز و محاصره پادگان حاج‌عمران ازجمله این خبرها است. در گزارش اول، درباره عقب‎نشینی نیروهای عراقی از مواضع خود و پیشروی قوای ایرانی در عمق خاک عراق آمده است: با عقب‌نشینی مفتضحانه مزدوران عراقی از مواضع مستحکم خود، امکان تردد خودروهای رزمندگان اسلام از جاده پیرانشهر ـ رواندوز تا عمق هشت کیلومتری خاک عراق ازسوی پادگان حاج‌عمران برقرار شد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، ساعت ۱۸ امروز، اولین خودروهای رزمندگان اسلام درحالی‎که مزین به پرچم جمهوری اسلامی ایران و تصویری از امام خمینی بودند و چند دستگاه خودروی زرهی آنان را حمایت می‌کردند به‎قصد پاک‌سازی منطقه عملیاتی از اشرار ضدانقلاب و مزدوران عراقی از محور تمرچین عازم پادگان حاج‌عمران شدند. براساس این گزارش، به‎دلیل آلودگی جاده به موانع ایذایی مختلف از قبیل مین و تله‌های انفجاری، تردد خودروهای نظامی به‎کندی انجام می‌شود. در گزارش بعدی توضیحات بیشتری از نحوه عملکرد نیروهای خودی و وضعیت کل منطقه درگیری همچون دستیابی نیروهای ایرانی به کنترل محور مواصلاتی نیروهای عراقی از نقطه مرزی تا هیجده کیلومتری عمق خاک عراق و پاک‌سازی مناطق آلوده و به‎نوعی به محاصره پادگان مهم حاج‌عمران بدین‎شرح پرداخته شده است: رزمندگان اسلام با انهدام یک گردان کوهستانی ارتش عراق، صبح امروز حلقه محاصره نیروهای دشمن در منطقه راهبردی دربند را کامل کردند و کنترل هیجده کیلومتر از جاده مواصلاتی تدارکاتی پیرانشهر - اربیل عراق را تا محور دربند دراختیار گرفتند. خبرگزاری جمهوری اسلامی در آخرین گزارشی که امروز مخابره کرد وضعیت روشن‌تری از اوضاع عمومی و پیشروی نیروهای ایرانی را ترسیم کرد. بنا بر این گزارش، دلاوران اسلام در یک ‌سری عملیات که از ساعت ۳ بامداد امروز، جمعه، آغاز شد و تا ساعت ۸:۵۰ یعنی زمان واصل‎شدن خبر ادامه داشت موفق شدند دهکده عراقی زینو را که در شش‎ونیم کیلومتری داخل عراق و در شمال جاده پیرانشهر - رواندوز - اربیل قرار دارد، آزاد کنند. این دهکده به گفته مقامات نظامی برای دشمن اهمیت تدارکاتی زیاد دارد. سپاه اسلام همچنین تا دوازده کیلومتری جاده در داخل عراق بر منطقه تسلط دارند و یک خط پدافندی در منطقه بین رایات، مرکز توپخانه دشمن و تپه گره‌زرد ایجاد کرده‌اند. به گفته آگاهان نظامی، دشمن توان خود را به‎دلیل نبود امکان تدارکات از دست داده است و پادگان حاج‌عمران که بین زینو و مرز قرار دارد هنوز تصرف نشده است. دیشب، سه منطقه آلوده در طول جاده پاک‌سازی شد، اما سه منطقه دیگر هنوز آلوده است. تلفات دشمن زیاد است، بخشی از نیروهای عراقی در محاصره هستند و اگر اوضاع به صورت معمول جریان پیدا کند و حادثه غیرمترقبه‌ای روی ندهد می‌بایست تسلیم شوند. آنها تا ساعت ۸:۵۰ شب مقاومت می‌کردند.

________________________________________

6. حمله به افراد خودی در شرق کامیاران و جنوب سقز، ضرب‎وشتم ۲ راننده کمپرسی و انهدام یک موتور آب روستائیان در جنوب‌غربی سلماس، زورگیری افراد سازمان کومه‎له از اهالی یک محله در مهاباد، اقدام حزب دمکرات در جابه‌جا کردن محل نگهداری گروگان‌ها و دستگیری ۳ تن از افراد وابسته به سازمان مجاهدین خلق (منافقین) موضوع گزارشی می‎باشد که درپی آمده است. افراد مسلح حزب دمکرات کردستان در ساعت ۱۲، در منطقه کیونان در شرق کامیاران به یک خودروی حامل نفرات سپاه حمله کردند. در نتیجه درگیری به‏وجودآمده، ۳ تن از نیروهای خودی شهید و ۳ نفر دیگر زخمی شدند که به بیمارستان سقز انتقال یافتند. باوجوداینکه در گزارش‌ها به سرکوب مهاجمان اشاره ‌شده، ولی اطلاعاتی از تلفات واردشده به‌ آنها اعلام نشده است. از سوی دیگر، افراد مسلح غیرقانونی به پایگاه کچل‌منگان در جنوب سقز، حمله کردند که منجر به جراحت یکی از نیروهای پایگاه شد. به‎علاوه، در یکی از محورهای منتهی به سقز*** عناصر مسلح غیرقانونی در ساعت ۱۷، دو نفر راننده خودروی کمپرسی شخصی را دستگیر و پس از ایراد ضرب، هر دو را آزاد کردند. همچنین در جنوب‌غربی سلماس، افراد مسلح حزب دمکرات وارد روستای نازه‌شهر شده و ۲ دستگاه موتور آب متعلق به روستائیان را منهدم کردند. در مهاباد نیز ۵۰ نفر از عوامل مسلح سازمان کومه‎له شبانه‌ وارد محله قاضی‌تپه این شهر شدند و اقدام به زورگیری از اهالی منطقه کرده و سپس شهر را ترک کردند. دراین‎حال، حزب دمکرات ۲۶ تن از گروگان‌ها را که در زندان روستای شاه‌قلعه در جنوب‌شرقی سقز نگهداری می‌کرد به‎تازگی به روستاهای بست و مولان‌آباد در غرب روستای شاه‌قلعه انتقال داده است.**** علاوه‎براین، امروز ۳ تن از افراد مرتبط با سازمان مجاهدین خلق (منافقین) که نظامی نیز بودند، دستگیر شدند. براساس گزارش اداره اطلاعات شهربانی جمهوری اسلامی، یکی از رانندگان نیروی دریایی ارتش در بندرعباس با همکاری ۲ تن از درجه‌داران، یک خودروی سازمانی را ربوده و قصد داشتند آن را به رابط سازمان مجاهدین خلق در کرج تحویل بدهند، ولی طرح آنها قبل از اجرا لو رفت و افراد شهربانی هر ۳ نفر را دستگیر ‌کردند.

________________________________________

7. حجت‏الاسلام هاشمی‌ رفسنجانی در یادداشت‎های روزانه خود درباره عملیات والفجر۲ و همچنین پیشنهاد کره‏جنوبی برای فروش اسلحه و قطعات نظامی امریکایی به ایران، مطالب کوتاهی را بدین‎شرح درج کرده است: «صبح زود به مجلس رفتم. صبحانه را در آنجا خوردم. گزارش‌ها می‌گفت دیشب رزمندگان ما، پادگان حاج‌عمران را تصرف کرده‌اند. از تیمسار ظهیرنژاد پرسیدم، برعکس، خبر از نتایج منفی داد. گزارش را به او گفتم، دستپاچه شد. چند دقیقه بعد، خبر مرا تأیید کرد. خبر اول را از ژاندارمری منطقه نقل می‌کرد. با رئیس‌جمهور تماس گرفتم. ایشان خبر داشت که ارتفاع مهم کینگ را گرفته‌ایم، ولی محاصره را کامل نکرده‌ایم و پادگان را هم نگرفته‌ایم.» «صبح زود، از وضع جبهه استفسار کردم. معلوم شد تغییر مهمی پیش نیامده است. دو سه ارتفاع دیگر را هم گرفته‎ایم. رئیس‌جمهور از آقای سرهنگ صیاد [شیرازی] نقل می‌کردند که حدود سه‎هزار نفر از عراقی‌ها کشته شده‌اند و وضع ما خوب است، ولی به‎خاطر اشکالات میدان، اسیر کم گرفته می‌شود. عصر رئیس‌جمهور اطلاع دادند که در حاج‌عمران پیشرفت کرده‌ایم. شب اطلاع دادند که پادگان حاج‌عمران و تنگه دربند را گرفته‌ایم.***** پیامی هم از رئیس‌جمهور کره‏جنوبی مبنی‏بر آمادگی جهت فروش اسلحه ساخت کره و تحویل قطعات امریکایی رسید.»

________________________________________

8. روزنامه امریکایی واشنگتن پست در مقاله‌ای وضعیت عمومی اقتصاد عراق را بررسی کرد. بدهی‌های خارجی، مقدار فروش نفت، معامله تهاتری نفت با سلاح و مهمات با دولت فرانسه، کمک و پشتیبانی مالی دولت عربستان به آن کشور، اقدام غیرقانونی دولت امریکا در فروش بالگرد به عراق باوجود ادعای نفروختن تسلیحات نظامی به آن کشور، ازجمله موضوعاتی است که واشنگتن پست بدان‌ها پرداخت. در مقاله این روزنامه آمده است: «منابع موثق ازجمله مجله معتبر مید، عراق را تا ۷ میلیارد دلار به فرانسه بدهکار دانسته‌اند و یادآور شدند که نزدیک به ۷/۱میلیارد دلار از اقساط عراق، در سال جاری موعدش فرا خواهد رسید. بنا به گزارشات رسیده از لندن، نمایندگان عراق برای پرداخت بدهی‌های سررسیدشده سال جاری سرگرم مذاکره با بخش دولتی بانک‌های فرانسوی جهت دریافت وامی به میزان ۸۰۰ تا یک‎میلیارد دلار می‌باشند. به‎علاوه فرانسه عمل به موافقت‌نامه یک‎ساله‌ای برای دریافت روزانه ۸۰۰۰ بشکه نفت که برای پرداخت ۷۳۰ میلیون دلار از بدهی‌های عراق به آن کشور [می‎باشد] را آغاز نموده است. مقامات فرانسوی در عراق از تأیید و یا تکذیب این مطلب خودداری نموده‌اند، ولی مختار مشاور مطبوعات عراق در سازمان ملل، تأیید نموده است که انتقال نفت از عراق به فرانسه افزایش یافته است. به گفته چندین منبع مطلع، اقتصاد عراق به بن‌بست رسیده و دراین‎رابطه یک مشاور در کمیته امور خارجه مجلس امریکا در انعکاس عقیده مشترک متخصصین گفت تمام توسعه‌های اقتصادی در عراق کاملاً متوقف گردیده و پرداخت وام‌ها و قرض‌های این کشور نیز وقفه پیدا کرده است، عراق شاهد کاهش مدام در تولید نفت خود بود و تولیداتش از ۵/۳ میلیون بشکه در پیش از شروع جنگ به ۷۰۰ هزار بشکه درحال‎حاضر تقلیل یافته است. ناظرین غربی معتقدند که ذخایر خارجی عراق که در پیش از شروع جنگ ۳۳ میلیارد دلار بود، اکنون تقریباً به صفر رسیده است. وام‌های سخاوتمندانه ازسوی عربستان سعودی و دیگر کشورهای محافظه‎کار خلیج‌فارس به بغداد امکان می‌دهد که به جنگ یک‎میلیارد دلار در ماه خود ادامه دهد. مختار گفت: تخمین نیمه‎رسمی از وام‌های کشورهای خلیج‌فارس به عراق بالغ‎بر ۲۰ میلیارد دلار است. اما مقامات دولتی و کنگره امریکا می‌گویند که رقم وام‌ها اگر بیشتر نباشد حداقل نزدیک به ۳۰ میلیارد دلار می‌باشد. گرچه عراق در معامله با فرانسه بر روی تبادل نفت با کالا تکیه می‌کند، ولی گفته می‌شود که مبادلات این کشور با سایر کشورها ازجمله ایالت متحده براساس معاوضه کالا نبوده و با پول عربستان صورت می‌گیرد.» همچنین این روزنامه به اقدام دولت امریکا در فروش بالگرد به عراق و نقض بی‌طرفی امریکا در جنگ بین ایران و عراق اشاره کرده و نوشته است: «به گفته سخنگوی کمپانی هلیکوپترسازی هوقس، سال پیش، فروش ۶۰ هلیکوپتر این کمپانی به صدام (تنها) بعد از اینکه عراق نقداً و به‎موقع پول را پرداخت انجام گرفت. بعضی از منتقدین در کنگره این‌گونه معاملات را تخلف از موضع بی‌طرفانه امریکا در جنگ تلقی می‌کنند و اظهار می‌دارند این هلیکوپترها می‌توانند برای اهداف متفاوت نظامی ازجمله تعلیم خلبان نظامی برای مأموریت‌های رزمی مورد استفاده قرار گیرند.» واشنگتن پست در ادامه درج کرده است: «درحقیقت گرچه روابط دیپلماتیک بین ایالات متحده و عراق از ۱۹۶۸ تاکنون قطع بوده است، ولی متخصصین می‌گویند که باوجود موضع علنی بی‌طرفی، دولت ریگان آشکارا به‏سمت عراق گرایش پیدا کرده است. ارقام وزارت بازرگانی امریکا نشانگر افزایش مبادلات بین دو کشور است. دراین‏رابطه معاملات با عراق در سال ۱۹۸۲ (۱۳۶۱) به ۸۴۵ میلیون دلار رسیده که نسبت به سال ۱۹۸۰ (۱۳۵۹) بیست درصد افزایش داشته است. یک مقام وزراتخانه امریکا ضمن اعتراف به اینکه روابط (امریکا) با صدام حسین گرم شده است، تخلف از بی‌طرفی را تکذیب نموده و ادعا می‌کند که فروش کالاهای بازرگانی که احتمال می‌رود کمکی برای نیروهای مسلح این کشور باشد یکی از نکات مهمی است که به‎طور واضح بی‌طرفی رسمی دولت امریکا را نقض نمی‌کند.»

________________________________________

9. بولتن محرمانه خبرگزاری جمهوری اسلامی به نقل از سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا اعلام کرد که دیوید داچ کفیل دانشگاه امریکایی بیروت، پس از یک سال اسارت در لبنان آزاد شد. این خبرگزاری در ادامه خبر مذکور با اعلام اینکه وی در نوزدهم ژوئیه ۱۹۸۲ (۲۸/۴/۱۳۶۱) در بیروت به گروگان گرفته شده بود، به نقل از خبرگزاری یونایتدپرس مطالبی را درباره چگونگی اسارت داچ و القای اینکه وی به‎دست گروه‌های لبنانی طرف‎دار ایران به گروگان گرفته شده است، مطالبی را منتشر کرد. در این بولتن آمده است: «خبرگزاری یونایتدپرس در گزارشی انعکاس این خبر در کاخ سفید را تشریح نموده و سپس در ادامه گزارش آمده است که در زمان ناپدیدشدن وی در بیروت شایعاتی درمورد این واقعه و هویت ربایندگان آنها بر سر زبان‌ها بوده، اما هیچ‎یک مورد تأیید قرار نگرفت. در برخی گزارشات گفته شده بود که در پشت این ماجرا افرادی متعلق به یک جناح لبنانی قرار داشتند که درپی انجام یک گروگان‎گیری در مقابل جریان ناپدیدشدن یک دیپلمات ایرانی در لبنان بوده‌اند. دیپلمات مزبور در هفته پیش از این واقعه، در منطقه تحت‎نظارت فالانژیست‌ها ناپدید شد. گمان بر این بود که داچ رئیس دانشگاه امریکایی بیروت، توسط یک گروه لبنانی طرف‎دار ایران ربوده شده است. همچنین گزارشاتی دایر بر ربوده‎شدن وی توسط یک شاخه منشعب از شبه‎نظامیان مسلمان شیعی امل به‎تلافی ربوده‎شدن یک دیپلمات ایرانی ارائه شده بود، اما گمان بر این بود که حسین موسوی کاردار سفارت ایران در بیروت، کمی پس از ربوده‎شدن به‎دست راست‌گرایان لبنانی کشته شده است. در آن زمان در گزارشی گفته شده بود که یک نوار از حرف‌های داچ در تابستان گذشته دریافت شده است، اما اخبار مربوط به وی پس از آنکه اظهار می‌شد وی در دسامبر گذشته در دره بقاع لبنان نگهداری شده، از میان رفت.»

________________________________________

• چهار روز بعد، اطلاعات سپاه مهاباد در پیامی به قرارگاه حمزه سیدالشهداء(ع) از احتمال سقوط هواپیما در منطقه مهاباد و فرود خلبانان در منطقه فعالیت حزب دمکرات خبر داد. در این پیام آمده است: بنا به گزارش سپاه مهاباد، براساس اطلاعات به‎دست‎آمده در ۳۱/۴/۱۳۶۲، یک دستگاه فانتوم خودی در منطقه نگوین مهاباد سقوط کرد که یکی از خلبانان به شهادت رسید و یکی از آنها از ناحیه دست و پا زخمی شد و به اسارت حزب دمکرات کردستان ایران درآمد. [سند شماره ۳۵۱۶۴۱ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات سپاه مهاباد به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، ۳/۵/۱۳۶۲]
  • در این جلسه، سید رحیم صفوی مسئول طرح و عملیات سپاه، محمد باقری مسئول اطلاعات قرارگاه خاتم‎الانبیاء(ص) سپاه، مهدی کیانی مسئول عملیات قرارگاه خاتم‏الانبیاء(ص)، غلامحسین بشردوست از طرح و عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) سپاه، حسن‌پور مسئول اطلاعات و عملیات قرارگاه نجف سپاه، ملک‌زاده مسئول ستاد قرارگاه نجف سپاه، سرهنگ جاودانی فرمانده ارتشی قرارگاه مشترک نجف و سرهنگ جمالی جانشین نیروی زمینی ارتش حضور داشتند.
    • محل حادثه در سند ذکر نشده است.
      • روستاهای نام‎برده در منطقه‌ای واقع‌شده که از شمال به شهر سقز، از جنوب به مریوان، از شرق به دیواندره و از غرب به بانه و نوار مرزی شبلر ختم می‌شود و به‎علت دوری از محورهای اصلی مواصلاتی و دوربودن از شهرهای بزرگ برای نیروهای خودی از حساسیت کمتری برخوردار است و برای همین منطقه تقریباً امنی برای گروهای مسلح غیرقانونی به‎حساب می‌آید. [سند شماره ۳۱۵۷۷۶ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشکر۲۸ کردستان (رکن ۲) به فرمانده ناحیه۴ ژاندارمری (رکن۲)، ۳۱/۴/۱۳۶۲]
        • در عملیات امروز، حاج‌عمران محاصره شد و تصرف کامل آن و پیشروی به عمق در روز ۱/۵/۱۳۶۲ اتفاق افتاد.

پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1362/04/31