1362.05.15
| روزشمار جنگ سال 1362 1362.05.15 | |
|---|---|
| نامهای دیگر | پانزده مرداد |
| تاریخ شمسی | 1362.05.15 |
| تاریخ میلادی | 6 اوت 1983 |
| تاریخ قمری | 26 شوال 1403 |
1. بنا به قرار قبلی، ۲ یگان ۸ نجف و ۱۴ امام حسین(ع) باید در اولین دقایق امروز عملیات خود برای تصرف ارتفاعات سمت راست جاده که بر تنگه دربند مسلط هستند را شروع می‌کردند و در ساعت ۱ بامداد نیز تیپ۳۲ انصارالحسین ارتفاع ۲۰۶۲ در سمت چپ جاده را که در جنوب ارتفاع ۲۵۱۹ قرار دارد، به تصرف درمیآورد. بر همین اساس، هر ۳ یگان با آمادگی قبلی وارد کارزار عملیاتی شدند. لشکر۸ نجف دقایقی بعد از ساعت ۲۴ روز چهاردهم مردادماه، عملیات خود را آغاز کرد و در همان ساعات اولیه موفق شد با مانور خوبی که در نظر گرفته بود خود را به هدف نزدیک کند. بنابراین، نیروهای دشمن در عین غافلگیری بااینکه درخواست آتش توپخانه کردند، منتظر رسیدن گلوله‌های توپ نشده و با تحمل تلفاتی از مواضع خود عقب رفتند. لحظاتی بعد توپخانه و ادوات دشمن گلوله‌های توپ و خمپاره را روانه منطقه کردند، اما بهاشتباه نیروهای خودشان را آماج گلوله قرار دادند که تعدادی از آنها کشته یا زخمی شدند. شدت آتش توپخانه عراق روی نیروهای خودش بهقدری مؤثر بود که یکی از واحدهای دشمن به فرماندهی رده بالا گفت که توپخانه خودی خیانت‌کار است، این توپخانه پدر ما را درآورد و همه را کشت. بدینترتیب، تا ساعت ۵ بامداد قوای دشمن فقط در یک تپه در حد مأموریت لشکر۸ نجف مقاومت می‌کردند که کار را برای نیروهای این یگان مشکل کرد. احمد کاظمی در تماسی که محسن رضایی با وی گرفت، گفت نیروها برای تصرف این تپه وارد نبرد سنگربهسنگر شده‌اند. دقایقی بعد این تپه نیز تصرف و پاکسازی شد. لشکر۱۴ امام حسین(ع) هم که در سمت راست لشکر۸ نجف اجرای مأموریت میکرد همانند این یگان موفق شد ارتفاعات هدف را تصرف کند و تا ساعت ۵ بامداد فقط یک ارتفاع باقی مانده بود که نیروهای آن درحال پاکسازی ارتفاع مزبور بودند. حسین خرازی فرمانده لشکر۱۴ امام حسین(ع)، در تماس بی‌سیمی با محسن رضایی گفت نگرانی ما این است که دشمن با روشن‌شدن هوا اقدام به پاتک سنگین کند و تلاش نیروها هدر برود، لذا به نیروها گفته‌ایم که آماده پاتک دشمن باشند.
دراینحال، علی اسحاقی مسئول شنود قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، با استناد به اخبار کسب‌شده از واحدهای عراق خبر داد که لشکر۸ نجف و ۱۴ امام حسین(ع) موفق شده‌اند ضربات بسیار سنگینی به تیپ۵ عراق که در حد مأموریت آنها بود، وارد کنند.[۱]
ازطرفی، نیروهای تیپ۳۲ انصارالحسین که قرار بود ساعت ۱ بامداد عملیات خود را آغاز کنند به‌علت برخی ناهماهنگی‌ها و همچنین آتش نابه‌هنگام توپخانه دشمن در ساعت نیم بامداد به ارتفاع ۲۵۱۹ و تپهسرخه که نقطه رهایی بود، رسیدند و حدود ۲ ساعت هم تا نقطه تماس مجدد پیاده‌روی کردند. این نیروها بالاخره در ساعت ۲:۱۵ بامداد، در یکی از محورها و در ۲:۴۵، در محور دیگر درگیری را آغاز کردند. حدود ساعت ۳ بامداد ارتفاع ۲۰۶۲، تپه‌های مجاور و پایگاه‌های موجود در منطقه بههمت نیروهای تیپ۳۲ تصرف شد و آنها مشغول پاکسازی و تثبیت موضع شدند. در ساعت ۷ صبح، نیروهای یک محور از این یگان موفق شدند تعدادی از عراقی‌ها را به اسارت درآورند. نیروها همچنین پس از تصرف ارتفاع ۲۰۶۲ بهسمت جاده سرازیر شدند و منطقه حایل بین این ارتفاع و جاده را هم پاکسازی کردند و تمام شیارها را پوشش دادند. در ساعت ۸:۱۵ فرماندهی منطقه‌ای عراق با گسیل ۲۰۰ نیرو قصد پاتک داشت که با آگاه‌شدن نیروهای خودی ازطریق شنود، آتش پرحجم و دقیقی روی محل عبور و تجمع عراقی‌ها اجرا شد و با تحمل تلفاتی وادار به عقب‌نشینی شدند. مشابه این اقدام در ساعت ۱۰:۲۰، روی ۱۵ ایفا نیرو در جاده و در منطقه دربند اجرا شد و نیروهای خودی با اجرای آتش دقیق توپخانه مانع سازمان‌یافتن قوای عراقی و حمله آنها به ارتفاع ازدسترفته شدند.
نیروهای محور دوم این یگان که قرار بود از پایین حرکت کنند و با پاکسازی ارتفاعات کنار جاده از سمت جاده به غرب پیشروی کرده و با نیروهای محور ۲ در دربند الحاق کنند به‌علت پاکسازینشدن یک پایگاه در پشت سر خود و حمله نیروهای دشمن با استفاده از یک شیار بهقصد محاصره نیروهای این محور، مجبور به عقب‌نشینی شدند. بدینترتیب الحاق بین دو محور به تأخیر افتاد و تصرف جاده در تنگه امکان‌پذیر نشد. تلاش نیروهای این محور برای پیشروی بیشتر، باتوجهبه وجود آتش یک دوشیکا از دشمن، تا غروب آن روز مقدور نشد، ولی یک گروه از نیروهای محور بالا موفق شدند با آر.پی.جی۷ موضع این دوشیکا را هدف قرار دهند و آن را خاموش کنند. بنابراین الحاق بین دو محور برقرار شد، ولی بستن تنگه که می‌بایست با الحاق نیروهای ۲ لشکر۸ نجف و ۱۴ امام حسین(ع) در سمت راست و تیپ۳۲ انصارالحسین در چپ انجام می‌شد، هنوز مقدور نشده بود.
با فرارسیدن شب نیروها باتوجهبه حساسیت منطقه به تحکیم مواضع و بستن راهکارهای پاتک دشمن اقدام کردند تا در فرصت مناسب عملیات را با الحاق کامل از دو جناح و بستن جاده در تنگه دربند ادامه دهند.[۲]
________________________________________
2. در ادامه گلوله‌باران شدید مواضع خودی در منطقه دراجی که از ساعت ۲۲ شب گذشته در مقابل خط حد تیپ۲۱ امام رضا(ع) آغاز شده بود، دامنه آتش توپخانه عراق بهسمت جنوب منطقه یعنی منطقه مهران و فرخ‌آباد گسترش و شدت یافت و تا ساعت ۴ بامداد امروز ادامه پیدا کرد. آتش توپخانه دشمن هرچند متراکم، شدید و گسترده بود، ولی تمهیدات نیروهای خودی در ایجاد سنگرهای لازم و احداث جان‌پناه مناسب، صدمات واردشده به نیروهای خودی را اندک کرد. نیروهای عراقی پس از چندین ساعت گلوله‌باران مواضع خودی در ساعت ۴ بامداد، هجوم خود را بهوسیله تانک، نفربر و نیروهای پیاده از ورمهزیار بهسمت دراجی بهقصد تصرف خاکریز نیروهای خودی و الحاق با نیروهای محاصره‌شده در زالوآب آغاز کردند. باوجود تلاش فراوان نیروهای خودی برای بازداشتن آنها، عراقی‌ها حدود ساعت ۸ صبح در برخی مناطق به نزدیکی خاکریزهای خودی رسیدند. در این مناطق سلاح‌های دوربرد و میان‌برد همچون آر.پی.جی۷ و تیربار کارایی خود را از دست دادند، بنابراین درگیری‌ها به جنگ تن‌به‌تن منجر شد و دو طرف با کلاشینکف و نارنجک به مقابله پرداختند. سرانجام نیروهای خودی که باتوجهبه تحرکات دشمن و همچنین اخبار کسب‌شده از شنود، به نحوی از اهداف عراقی‌ها آگاه بودند موفق شدند تا ساعت ۹ باوجود پایداری و مقاومت نیروهای عراقی که تلفات فراوانی هم متحمل شده بودند، آنها را به عقب برانند. با ناکامی دشمن در این محور، فرماندهی عراق بار دیگر در ساعت ۱۶ نیروهای مستقر در تپه قاسم را که هم‌زمان با نیروهای ورمهزیار تقویت کرده و تانک‌های فراوانی را در این منطقه مستقر کرده بود، روانه بخش جنوب خط حد تیپ۲۱ امام رضا(ع) و لشکر۴۱ ثارالله(ع) در حدفاصل فرخ‌آباد تا فیروزآباد کرد. براساس گزارش شنود، صدام حسین فرماندهی عملیات را در دست داشت. وی تهدید کرد که هرکسی عقب‌نشینی کند، اعدام خواهد شد. قصد دشمن در این حمله علاوهبر تصرف خاکریز موجود در این منطقه دسترسی به جاده آسفالت مهران به ایلام بود که در پشت و بخش شرقی این خاکریز واقع شده بود. اگر نیروهای عراقی می‌توانستند به این خاکریز و جاده دسترسی پیدا کنند علاوهبر اینکه تمامی دستاوردهای عملیات از بین می‌رفت تردد نیروها حتی برای بعد از عملیات نیز از این محور قطع می‌شد که این امر در کل جبهه میانی تأثیر منفی قابل‌توجهی به‌جا می‌گذاشت. در این پاتک نیز باوجود مهاجمان عراقی همانند پاتک قبلی پیشروی قابلملاحظهای کرده و در برخی مناطق به خاکریزهای خودی رسیده بودند، اما نیروهای تیپ۲۱ امام رضا(ع) و بخشی از نیروهای لشکر۴۱ ثارالله(ع) با بهره‌گیری از تانک‌های موجود در خط و آتش دقیق و دیدبانی‌شده توپخانه‌های موجود در منطقه مانع رسیدن دشمن به اهداف خود شدند و توانستند عراقی‌ها را به عقب برانند. بااینحال، دشمن توانسته بود یک گام جلوتر بیاید و فاصله خود را با نیروهای تیپ۲۱ امام رضا(ع) را کاهش دهد. حسن‌پور مسئول واحد اطلاعات عملیات قرارگاه نجف، در گزارشی درباره اهداف عراق از اقدام به این پاتک، نوشته است: در ساعت ۱۶ دشمن با استفاده از قسمت دیگری از نیروهای لشکر۳ زرهی اقدام به پاتک مجدد کرد که با مقاومت نیروهای پیاده و آتش مؤثر و هماهنگ توپخانه خودی ضایعات قابل‌توجهی به آن وارد آمد. گفتنی است دشمن بنا به ادعاهایش قصد داشت که با محاصره مهران بر دو محور مهران - دهلران و مهران - ایلام تسلط پیدا کند و از پشت با نیروهای در خط درگیر شده و نیروهای در محاصره‌اش را آزاد کند که تمامی مقاصدش با شکست روبه‌رو شد.[۳] در جریان این پاتک‌ها ۱۰ دستگاه تانک عراقی منهدم شد. نیروهای خودی یک بالگرد دشمن را نیز هدف قرار داده و ساقط کردند. همچنین ۲۶ تن از نیروهای مهاجم بهدست قوای خودی اسیر شدند.[۴] باوجود این ناکامی بزرگ عراق و شکست کامل در پاتک به مواضع خودی، سخنگوی نظامی عراق برای پوشش‌دادن به هزیمت نیروهای نظامی عراق، بهجای نتایج عملیات اهداف عملیات را بهعنوان عملکرد نیروهای حمله‌کننده عراقی اعلام کرد. رادیو بی‌بی‌سی به نقل از وی گفت: رادیو عراق در اطلاعیه‌ای از قول سخنگوی نظامی عراق اعلام کرد که نظامیان عراقی شهر مهران و چند روستای اطراف آن را به محاصره درآورده‌اند. همچنین کنترل جاده ایلام - مهران و مهران - دهلران را به دست گرفته‌اند.[۵]
________________________________________
3. پس از توقف پاتک*، نیروهای عراقی در برخی مناطق در فاصله حدود ۲۵۰ تا ۴۰۰ متری از نیروهای خود باقی ماندند. واحد اطلاعات عملیات تیپ۲۱ امام رضا(ع) در گزارشی استعداد عراقی‌ها در حد خط این تیپ را یک گردان زرهی، یک گردان پیاده مکانیزه و یک گردان احتیاط و تعداد تانکها و نفربرهای منهدم‌شده در محدوده عملیاتی این تیپ ۱۰ دستگاه اعلام کرد. در این گزارش همچنین آمده است در ساعت ۲۲، تعداد ۳ فروند بالگرد عراقی اقدام به رساندن اقلام مورد نیاز نیروهای محاصره‌شده ارتش بعث در زالوآب کردند، ولی با عکس‌العمل پدافند خودی فقط یک فروند از آنها توانست مهمات، اغذیه و آب را در محوطه پیش‌بینی‌شده فرو ریزد و ۲ فروند دیگر با فاصله زیاد، از آسمان منطقه گریختند.[۶] از سوی دیگر، در عملیات امروز ۲۶ تن از نظامیان عراقی اسیر شدند که ستوان دوم زرهی محسن خضیری و محسن سعید جمعی گردان۴۰ تانک تیپ۷۰ زرهی از لشکر۱۷ زرهی ازجمله این اسرا بودند. در بازجویی مقدماتی، افراد مذکور اطلاعاتی دادند که بدینشرح است؛ محسن خضیری: - لشکر١٧ زرهی همان لشکر٩ زرهی می‌باشد که در ٧ مرداد سال ١٣٦١ منحل و بهجای آن لشکر١٧ زرهی در شهریور سال ١٣٦٢ با تجهیزات و امکانات باقی‌مانده این لشکر تشکیل شد. همه فرماندهان تیپ‌ها و گردان‌های این یگان نیز تعویض شدند. - تیپ٧٠ زرهی از ١٠ مرداد تاکنون در عملیات زرباطیه (والفجر٣) شرکت دارد و فرمانده آن به نام سرهنگ محمد جواهر خلیل در نفربر خود هدف تیر مستقیم تفنگ ١٠٦ میلی‌متری قرار گرفت و کشته شد. - وی درباره هدف اصلی پاتک که آزادسازی نیروهای محاصره‌شده در زالوآب بود و همچنین درمورد مانور یگان‌های شرکت‌کننده در عملیات ١٥ مرداد بدینصورت توضیح داد که هدف از حمله امروز نیروهای عراقی قطع جاده تدارکاتی مهران - دهلران و انهدام نیروهای مستقر در روستای هرمزآباد بود که تصمیم آن روز قبل در جلسه فرماندهان عراقی گرفته شد و ساعت ٥ صبح امروز به اجرا درآمد. بنا بود این هدف را تیپ٧٠ زرهی لشکر١٧ زرهی تصرف کند و پس از تصرف آن تیپ‌های ١٢ و ٦ زرهی از منطقه پاسگاه دراجی تک کرده و گردان محاصره‌شده در زالوآب را آزاد کنند که تیپ٧٠ زرهی در عملیات موفق نشد و مجدد در ساعت ١٩:١٥ همراه یک گروهان کماندو (قادسیه) از لشکر٣ زرهی اقدام به تک کرد که فقط از گردان٤٠ تانک تیپ٧٠ زرهی ٨ تانک منهدم شد و مجدد عقب‌نشینی کرد. گفتنی است درصورتیکه هدف تیپ٧٠ زرهی تثبیت می‌شد، پس از شکستن حصر گردان محاصره‌شده مجدد به عقب بازمیگشت. افسر اسیر مزبور همچنین اعلام کرد که تمام این عملیات فقط برای شکستن محاصره گردان مستقر در زالوآب بود. ستوان دوم محسن سعید نیز اطلاعاتی را درباره محورهای هجوم نیروهای عراقی و تلفات و صدمات واردشده به تیپ۷۰ زرهی داد که مهم‌ترین آنها عبارت بودند از: - تیپ‌های ٦، ١٢ و ٧٠ امروز در منطقه هرمزآباد قصد پاتک دارند. - از فرماندهان بالا سرهنگ ستاد محمد جواهر در منطقه عملیاتی فتح٢ کشته شده است. - تیپ٧٠ ازلحاظ کادر درجه‌دار و افسر تلفات زیادی متحمل شده، نیروهای آن بهشدت خسته هستند، از شب گذشته تدارک نشده‌اند و روز گذشته هم ٧ تانک خود را از دست داده‌اند. - تیپ٧٠ از آغاز عملیات تا امروز ٢٠ تانک خود را از دست داده است.[۷]
________________________________________
4. حسین اردستانی راوی قرارگاه نجف، درباره اقدام امروز دشمن در حمله به خط لشکر۴۱ ثارالله(ع) و تیپ۲۱ امام رضا(ع) و همچنین پیامد باقیماندن نیروهای محاصره‌شده دشمن در ارتفاعات زالوآب (کلهقندی) مطالبی را بدینشرح در یادداشتهای خود آورده است: دیروز فعالیت هوایی دشمن ضعیف و در حد چند پرواز بود و علت آن ادامه‌یافتن عملیات والفجر۲ است که روی ارتفاع ۲۵۱۹ برای دستیابی به تنگه دربند اجرا می‌شود. ولی امروز دشمن به‌علت ازدستدادن مواضع راهبردی خود در حاجعمران (والفجر۲) و ارتفاعات نمهکلانبو تا فرخ‌آباد هجوم وحشیانه‌ای کرد تا خود را به مهران برساند و با فیلم‌برداری از مهران در بوق تبلیغاتی خود بدمد مبنی‌بر اینکه ایران در عملیات والفجر۳ نهتنها پیشروی نداشته، بلکه ما خود را به مهران هم رسانده‌ایم. ... مسئله‌ای که فشار دشمن را مضاعف کرد و دراینمورد آن را برای تک به نیروهای اسلام امیدوار نگه داشت، وجود افراد محاصره‌شده عراقی در ارتفاعات کلهقندی در پاسگاه زالوآب بود. فشار پاتک دشمن روی قسمت دراجی، برای وصل‌کردن خط دراجی به ارتفاع و پاسگاه زالوآب بود. بر همین اساس، امروز دشمن سنگین‌ترین پاتک خود را شروع کرد و به گفته سرهنگ جاودانی مصرف مهمات ما امروز از همه روزها بیشتر بود. اردستانی همچنین درباره ضعف تحلیلی و عملکردی نیروهای خودی در اجرای عملیات محور شمالی والفجر۳ نوشته است: نقطهضعف ما این بود که به فکر چاره‌ای برای کلهقندی نبودیم و آن را بهحال خود واگذاشتیم تا نیروهای عاقی مستقر در آنجا خودشان تسلیم شوند، ولی دیدیم که دشمن امید وافری به آن دارد تا جایی که سه بار با ۴ تا ۵ فروند بالگرد عراقی اقدام به رساندن آذوقه و مهمات به این ارتفاعات کرد که در دو بار آن موفق شد آب، دارو، غذا و مهمات را به این نیروها برساند. نکته دیگری که دراینخصوص غافلگیرکننده بود این است که دشمن برای تأمین این قسمت حدود هفت روز پاتک سنگین نکرد تا جایی که همه ما (عزیز جعفری، سرهنگ جاودانی، زمانی، خدایاری، شریعتی و...) خط را تثبیت‌شده دانستیم، ولی دشمن با آوردن لشکر۱۲ و استفاده از تیپ تازه‌نفس ۳۷ زرهی اقدام به پاتک سنگین در محور دراجی کرد که به گفته قالیباف اگر لطف خدا نبود بهطور حتم خط سقوط کرده بود. دشمن بعد از ناامیدشدن از این جناح، با فشار از منطقه‌ای که ما در آن نیروی چندانی نداشتیم و در آن خطمان محکم هم نبود (طرف فرخ‌آباد تا منصورآباد و خسروآباد) آمد و خود را به نزدیکی مهران چسباند و در شیار رودخانه گاوی نیرو مستقر کرد. درواقع دشمن دنبال راهکاری برای خنثی‌کردن عملیات والفجر۳ است.[۸]
________________________________________
5. علی اسحاقی مسئول شنود قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، ساعت ۱۱ خبر داد که دشمن نیروی جدیدی به مهران وارد کرده و با یک پاتک سنگین خاکریز اول را اشغال کرده است. درپی این خبر، محسن رضایی با عزیز جعفری فرمانده قرارگاه نجف تماس گرفت و وضعیت جبهه مهران را جویا شد. جعفری به رضایی گفت که درحال‌حاضر خطر رفع شده، ولی ممکن است دشمن با آتش سنگین توپخانه جلو بیاید. رحیم صفوی نیز در گفت‌وگوی بی‌سیمی با محسن رضایی درخصوص وضعیت مهران اظهار نگرانی کرد. وی گفت دشمن یگان‌های جدید به منطقه آورده و هم‌اکنون جنگ شدیدی در جریان است. بهدنبال پیش‌آمدن چنین وضعیتی در مهران، محسن رضایی در گفت‌وگو با حمید انصاری از بیت امام خمینی که بهدنبال کسب خبر از اوضاع عمومی جبهه‌ها بود به وی گفت که وضع جبهه پیرانشهر درحال‌حاضر خوب است، ولی جبهه مهران مقداری مشکلات دارد و خودم قصد دارم به آ‌جا بروم. درهمینحال از مهران خبر رسید که حمله دشمن با انهدام چندین تانک و کشته و زخمیشدن ۳۰۰ تن از عراقی‌ها دفع شده است. باوجود اعلام این خبر، محسن رضایی باتوجهبه نگرانیای که از اوضاع مهران داشت درخواست کرد یک بالگرد وی را از پیرانشهر به فرودگاه ارومیه منتقل کند و از آنجا با جت فالکوم به کرمانشاه و سپس به مهران برود. این کار در ساعت ۵:۳۰ انجام شد و رضایی پس از رسیدن به باختران، شب را در میانه راه باختران و مهران در اردوگاه قلاجه لشکر۲۷ حضرت رسول(ص) به سر برد.[۹]
________________________________________
6. درحالی‌که نیروهای عراقی در جبهه مهران فقط توانستند به میزان کمی آنهم از جبهه مقابل پیشروی کنند، فرمانده کل نیروهای مسلح این کشور مدعی شد که عراقی‌ها شهر مهران و چندین شهرک و روستا را محاصره کرده‌اند. رادیو بغداد دراین‌باره به نقل از بیانیه فرماندهی کل نیروهای کل مسلح اعلام کرد: «نیروهای قهرمان ما در صحنه عملیاتی مهران در مقابل واحدهای ما در منطقه زرباطیه منطقه عملیاتی سپاه دوم به محاصره و تنگ‌تر ساختن این محاصره علیه شهرها و قصبه‌های زیر ادامه می‌دهند. مهران، رستم‌آباد، هرمزآباد، بهینوبهروزان، فرخ‌آباد، منصورآباد، فیروزآباد [مناطقی هستند] که در یک‌هزار و... هفتادمین اطلاعیه صادره بامداد امروز اعلام گردید. نیروهای دلاور ما مصمم هستند تمام هدف‌های تعیین‌شده خود را به تحقق برسانند. سربازان دلیر ما به نبردهای سخت خود علیه واحدهای رژیم کینه‌توز خمینی همچنان ادامه می‌دهند و خسارات و تلفات سنگینی به آنها وارد می‌آورند که جزئیات آن در اطلاعیه‌های بعدی به سمعتان خواهد رسید.»[۱۰] ازطرفی، باوجود آگاهی مقامات نظامی عراق از ناتوانی نیروهای خود برای حفظ و نگهداری پیشروی مختصر در مقابل مهران، وزارت فرهنگ و اطلاعات عراق از خبرنگاران خارجی خواست که برای اطلاع از وضعیت جدید جبهه جنگ در منطقه مهران (والفجر۳) و بازدید از روستاهای به اصطلاح محاصره‌شده، آماده اعزام به خط مقدم باشند. خبرگزاری عراق دراین‌باره اعلام کرد: «ظهر امروز، خبرنگاران روزنامه‌ها، مجلات و خبرگزاری‌ها و نمایندگان تلویزیون‌های عربی و خارجی برای اطلاع از جزئیات عملیات بی‌باکانه نیروهای عراقی در خاک ایران به جبهه سپاه دوم عراق رفتند. وزارت فرهنگ و اطلاعات عراق ظهر امروز از خبرنگاران دعوت کرد برای اطلاع از نتایج فعالیت نیروهای عراقی که توانستند ۷ شهر و ناحیه را محاصره و ارتباط آ‌ها را قطع کنند، بازدید کنند. این شهرها و ناحیه‌ها عبارتاند از مهران، رستم‌آباد، هرمزآباد، بهین و بهروزان، فخرآباد، منصورآباد و فیروزآباد که نیروهای عراقی محاصره آنها را تحکیم بخشیده و در جاده مهران - دهلران ایلام قرار گرفته‌اند.»[۱۱] خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز به نقل از بیانیه نظامی عراق ادعای این کشور در محاصره شهر مهران و چند روستا را منعکس کرد. به گزارش این خبرگزاری، حمله چند شب گذشته نیروهای عراقی باعث شد ۷ روستای مرزی در منطقه مهران به محاصره عراقی‌ها دربیاید. آسوشیتدپرس هرچند در یک خبر یک سطری تکذیب ایران درخصوص این اقدام عراق را اعلام کرد، ولی در ادامه خبر به اطلاعرسانی بیانیه کامل نظامی عراق بدینشرح پرداخت: «در بیانیه نظامی عراق گفته شده است که نیروهای این کشور در یک ضدحمله توانستند جاده مهران - ایلام و مهران - دهلران را در جنوبشرقی و شمالشرقی منطقه جنگ به تصرف خود درآورند. در این بیانیه آمده است "جنگ شدیدی هم‌اکنون در منطقه ادامه داشته و نیروهای عراقی مصمم هستند تا دستیابی به تمام اهداف از پیش طرح‌ریزی شده به جنگ ادامه دهند." این اهداف بهطورکلی مشخص نشده، اما خبرگزاری عراق گزارش می‌دهد که "هیچ‌گونه تغییری در خطمشی سیاسی عراق داده نشده و این کشور قصد ندارد تا وجبی از خاک ایران را در تصرف خود نگه دارد." در بیانیه سرفرماندهی عراق آمده است "هدف از ضدحمله در منطقه مهران این است که به حکام تهران که درصدد تجاوز به خاک عراق می‌باشند درسی داده شود."»[۱۲] دراینحال یک مقام نظامی در قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) ادعاهای عراق مبنی‌بر محاصره شهر مهران و چند روستا را تکذیب کرد. بنا به اعلام خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران «درپی انتشار آخرین اطلاعیه نظامی عراق در ساعت ۱۲ امروز که طی آن ادعا شده است نیروهای عراقی قصبات اطراف مهران را به محاصره درآورده و بهطرف جاده‌های مهران - دهلران و مهران - ایلام درحال پیشروی هستند، خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی در تماس با قرارگاه نجف اشرف کسب اطلاع کرد که این ادعاهای عراق تنها یک ترفند تبلیغاتی است. سرکار سرهنگ دولت‌آبادی یکی از فرماندهان قرارگاه نجف اشرف ضمن رد این ادعاهای عراق گفت: نیروهای عراقی صبح امروز اقدام به یک پاتک سنگین کردند که براثر اجرای آتش همه‌جانبه رزم‌آوران اسلام چند دستگاه تانک دشمن منهدم گردید و متجاوزین نتوانستند به خطوط مقدم ما نزدیک شوند. از سوی دیگر، یکی از فرماندهان منطقه عملیاتی والفجر۳ به خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت که نیروهای رزمنده ما هم‌اکنون در آماده‌باش کامل به سر می‌برند.»[۱۳]
________________________________________
7. برای پاکسازی روستاهای کورهبالا و کورهپایین در منطقه عمومی قوشچی در شمال ارومیه از وجود افراد حزب دمکرات کردستان، نیروهای خودی در دو محور عملیات خود را آغاز کردند. پیشروی در محور اول با موفقیت بود، ولی در محور دوم به‌علت ترک پست نیروهای تأمین و لورفتن کدهای بی‌سیم اجرای عملیات به مشکلاتی برخورد کرد و منجر به واردآمدن تلفاتی به نیروهای خودی شد. باوجود این مشکلات و تحمل تلفات، نیروهای خودی موفق شدند هر دو روستا را پاکسازی کنند. در این عملیات ۷ تن از نیروهای خودی شهید، ۱۷ نفر زخمی و ۶ نفر بهدست افراد حزب دمکرات اسیر شدند. از عناصر حزب دمکرات نیز ۱۵ تن کشته یا زخمی شدند.[۱۴] همچنین نیروهای خودی متشکل از گردان مریوان تیپ۲ سقز از لشکر۲۸ کردستان، نیروهای سپاه و پیشمرگان مسلمان کرد در یک اقدام هماهنگ روستای آلوت در منطقه مرزی شمالغرب بانه را از وجود عناصر حزی دمکرات کردستان ایران پاکسازی کردند. در این عملیات ۵ تن از افراد حزب دمکرات کشته، ۹ نفر زخمی و ۲ تن دستگیر شدند. دو نفر از کشتهشدگان از فرماندهان عملیاتی حزب دمکرات بودند. از نیروهای خودی نیز ۴ تن شهید و ۵ نفر زخمی شدند.[۱۵] علاوهبراین، در جنوب بانه نیروهای حزب دمکرات کردستان عراق (بارزانی‌ها) اقدام به شلیک چند گلوله آر.پی.جی۷ به مقر سازمان کومهله و حزب دمکرات کردستان ایران کردند که براثر آن مقر هر دو گروه آسیب دید و ۳ تن از افراد آنها زخمی شدند.[۱۶] ازطرفی، عناصر حزب دمکرات در جاده ارومیه به مهاباد عملیات کمین اجرا کردند که در نتیجه آن ۲ تن از نیروهای خودی شهید و ۲ نفر زخمی شدند. بهعلاوه، به یک آمبولانس و یک دستگاه تویوتای ژاندارمری آسیب‌هایی وارد آمد.[۱۷] از سوی دیگر، سازمان کومهله امروز در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که اعضای این سازمان در منطقه عمومی صومایبرادوست در شمال ارومیه ۶ تن از اهالی روستاهای آن منطقه را بهجرم همکاری با جمهوری اسلامی ایران دستگیر کرده و با خود برده‌اند.[۱۸] درپی درگیری مسلحانه عوامل حزب دمکرات کردستان ایران و سازمان کومهله در ۱۱ مردادماه که منجر به واردآمدن تلفاتی به هر دو طرف شد، امروز هم افراد این گروهها در اطراف دو منطقه کامیاران و دیواندره باهم درگیر شدند که منابع مختلف افراد کشته‌شده در این درگیری را ۲ تن از حزب دمکرات و ۶ نفر از سازمان کومهله اعلام کردند.[۱۹] به گزارش یک منبع اطلاعاتی امروز ۴۰ تن از عناصر سازمان کومهله یک جابه‌جایی مقر در منطقه مرزی جنوبغربی بانه انجام دادند. این ۴۰ تن که ۱۵ نفر از آنان زن و دختر بودند از مقر خود در روستای گرماب در نوار مرزی به روستای دونیس در شمال این روستا نقل مکان کردند. همچنین بنا به اعلام منبع مذکور، سازمان کومهله در روستای مولک در شمالشرقی مریوان یک مقر و یک زندان دارد و افراد مقر دارای سلاح آر.پی.جی۷، قناسه، ژ۳ و کلاشینکف می‌باشند.[۲۰] همچنین به گزارش سپاه مهاباد، ۶۰ نفر از عوامل حزب دمکرات در روستای کاگش در جنوبغربی مهاباد استقرار دارند. این افراد در مقر خود دارای یک توپ ۱۰۵ میلی‌متری هستند و هرازگاه با این توپ به روستاهای اطراف بهخصوص روستای بازرگان شلیک می‌کنند. خبر دیگر درباره حزب دمکرات اینکه این حزب بیمارستان خود را از روستای هرمه در منطقه جنوبغرب مهاباد به روستای دولشیخان در همین منطقه انتقال داده است.[۲۱]
________________________________________
8. براثر انفجار یک بمب صوتی که در پیشخوان یک مغازه قماش‌فروشی در بازار تهران جاسازی شده بود به تعدادی از مغازه‌های اطراف خسارات جزئی وارد آمد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، ساعت ۱۵:۴۵ براثر انفجار یک بمب صوتی که در پیشخوان یک مغازه قماش‌فروشی واقع در پاساژ درویش بازار تهران تعبیه شده بود قسمتی از سقف ایرانیتی پاساژ مذکور و همچنین شیشه‌های مغازه‌های اطراف به شعاع تقریبی پنجاه متر فروریخت و به در ورودی تعدادی از مغازه‌های اطراف نیز آسیب جزئی وارد آمد. به‌علت تعطیل‌بودن بازار در هنگام وقوع انفجار خوشبختانه این حادثه هیچ‌گونه تلفات و ضایعات جانی نداشت. یکی از مسئولان کمیته انقلاب اسلامی بازار در یک گفت‌وگوی کوتاه، دراین‌باره به خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: بمب منفجرشده از نوع صوتی ساچمه‌ای بوده و برای همین قدرت تخریبی زیادی نداشته و فقط به شیشه و درِ تعدادی از مغازه‌ها آسیب‌های جزئی وارد آورده و پیشخوانی را که بمب در آن جاسازی شده بود را منهدم و به شعاع بیست متر پرتاب کرده است. وی همچنین اظهار کرد که احتمال دارد هدف عاملان این انفجار ایجاد رعب و وحشت در بین مردم بوده و تاکنون فرد یا افرادی دراینزمینه دستگیر نشده‌اند.[۲۲] در شهرستان قمشه اصفهان نیز بهدنبال دستگیری یکی از افراد وابسته به سازمان مجاهدین خلق (منافقین) و همکاری وی با نیروهای خودی، امروز تعدادی از افراد فعال این سازمان که در بمب‌گذاری‌های سال ۱۳۶۰ این شهر شرکت داشتند، دستگیر شدند.[۲۳] همچنین به گزارش فرمانده سپاه منطقه۲، تاکنون ۱۵ نفر از افراد فعال سازمان مجاهدین خلق که عضو تشکیلات استان خوزستان بوده‌اند در شهرستان شاهین‌شهر شناسایی و دستگیر شده‌اند.[۲۴] ازطرفی، در اهواز یکی از افراد سازمان مجاهدین خلق که با اظهار توبه و ندامت از اقدامات گذشته خود اعتماد مسئولان زندان را جلب کرده بود و آنها نیز مسئولیت ورزش زندان را به وی واگذار کرده بودند، امروز با سوءاستفاده از این اعتماد در فرصت بهدستآمده از زندان فرار کرد. از سوی دیگر، در دزفول یکی از اعضای فعال این سازمان در فاز نظامی که در تشکیلات دانشجویی آبادان، دزفول، اندیمشک، شوشتر و مسجدسلیمان فعالیت داشت پس از دستگیری و محاکمه به اعدام محکوم شد و امروز حکم درباره وی به اجرا درآمد.[۲۵]
________________________________________
9. درپی موضع‌گیری و اعتراض روز گذشته معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به سخنان وزیر مشاور در امور خارجه عمان و همچنین سخنان سفیر عمان در کویت که تنگه هرمز را متعلق به کشور عمان اعلام کرده بود، امروز نیز سفیر ایران در امارات متحده عربی به اظهارات و موضع‌گیری‌های اخیر مقامات عمان واکنش نشان داد. به گزارش روزنامه اطلاعات «مادرشاهی در این مصاحبه با تأکید بر توانایی جمهوری اسلامی ایران در نابودساختن منابع ابرقدرت‌ها در منطقه درصورت به مخاطره افتادن امنیت خلیجفارس گفت: همان‌گونه که می‌دانید جمهوری اسلامی ایران بیشترین ساحل در خلیجفارس و دریای عمان را دارا است و بدیهی است که حفظ امنیت خلیجفارس و تنگه هرمز در مرحله اول بهعهده ایران است. جمهوری اسلامی ایران بزرگ‌ترین قدرت منطقه است، لذا حفظ امنیت خلیجفارس بدون مشارکت ایران تصوری خام و خیالی باطل می‌باشد. وی افزود: رژیم عمان یک رژیم کاملاً وابسته به امریکا بوده و در چارچوب منافع آن کشور در منطقه عمل می‌نماید. مادرشاهی گفت: امریکا پایگاه‌های نظامی متعددی در عمان دارد و گذشته از آن چند روز قبل وزیر مشاور در امور خارجه عمان رسماً از کشورهای عربی خواست که با اسرائیل صلح نموده و روابط خود با مصر را از سر گیرند. کشوری که این‌چنین به امریکا وابسته بوده و از خود استقلالی ندارد، نمی‌تواند از حفظ امنیت تنگه هرمز بهدوراز رعایت منافع ابرقدرت‌ها سخن بگوید.»[۲۶]
________________________________________
10. خبرگزاری الجزایر به نقل از یک منبع دیپلماتیک در تونس از ارسال نامه جمهوری اسلامی ایران به دبیرکل اتحادیه عرب که در آن شرایط ایران برای برقراری صلح با عراق قید شده خبر داد. راهحل گسترده و دائم برای برقراری صلح و پرداخت غرامت به ایران از موارد اصلی شروط ایران در این نامه است. به گزارش این خبرگزاری، در یادداشتی که ایران برای دبیرکل جامعه عرب ارسال کرده از وی خواسته شده میانجیگری خلیجی بهمنظور یافتن راهحلی برای این جنگ فعال شود. همچنین ایران در این نامه مسئله عقب‌نشینی نیروهای عراق و ایران از کشورهای یکدیگر را قابلبررسی دانسته است. خبرگزاری الجزایر اعلام کرد: در یادداشت ارسالی به شاذلی قلیبی دبیرکل اتحادیه عرب، ایران مخالفت خود را با هرگونه آتش‌بس موقت اعلام کرده و بر ایجاد راهحل گسترده و دائم بر جنگ تأکید کرده است. در یادداشت ایران آمده است دولت ایران به تمام کشورهای منطقه خلیجفارس احترام می‌گذارد و مایل به دخالت در امور داخلی آنها نیست. این خبرگزاری در پایان افزود: ایران در یادداشت خود خواستار فعال‌شدن هیئت میانجیگری و داوری بدون تعصب آن در جنگ شد و همچنین تأکید کرد که دولت ایران بر قومیت دوبی احترام می‌گذارد. خبرگزاری کویت نیز به نقل از یک منبع که از ذکر نامش خودداری کرد، گزارش داد ایران شرایط اعلام‌شده ازسوی خود را قابلبحث ذکر کرده است. درپی انتشار خبر مذکور، خبرگزاری جمهوری اسلامی در تماسی با وزارت امور خارجه کشورمان کسب اطلاع کرد چنین نامهای برای دبیرکل اتحادیه عرب ارسال شده، ولی در آن بر شرایط سه‌گانه جمهوری اسلامی ایران برای خاتمه جنگ تأکید شده است.[۲۷] دراینحال، خبرگزاری جمهوری اسلامی در توضیح این خبر، به نقل از سفیر جمهوری اسلامی ایران در امارات متحده عربی، ارسال نامه به شاذلی قلیبی دبیرکل اتحادیه عرب را رد و اعلام کرد: «لازم به توضیح است برادر مادرشاهی سفیر جمهوری اسلامی ایران در امارات عربی متحده، ظهر روز شنبه در یک مصاحبه مطبوعاتی در محل سفارت، ضمن دادن پاسخ به اظهارات اخیر سفیر عمان در کویت درمورد امنیت خلیجفارس و اعلام مواضع جمهوری اسلامی ایران دراینزمینه در پاسخ به این سؤال که نظرتان راجع‌به درخواست جمهوری اسلامی ایران از اتحادیه عرب برای دعوت از کشورهای شورای همکاری جهت تجدید فعالیتشان بهمنظور پایان‌دادن به جنگ چیست گفت ایران چنین درخواستی نکرده و این شایعه‌ای محض بیش نیست، زیرا کشورهای شورا توانستند عراق را به خودداری از حمله به چاه‌های نفت درحال نشت نوروز وادار نمایند تا امکان آن فراهم شود که ایران ریزش نفت به خلیجفارس را متوقف نماید. بنابراین این کشورها تا زمانیکه توانایی خود را در حل این مسئله به اثبات نرسانند نمی‌توانند درخصوص مسائلی از این قبیل صحبت نمایند.»[۲۸]
________________________________________
11. شینتارو آبه وزیر امور خارجه ژاپن، بهمنظور برخی گفت‌وگوها و ارزیابی‌های اقتصادی و سیاسی امروز وارد تهران شد و مورد استقبال مقامات وزارت امور خارجه ایران قرار گرفت. خبرگزاری رویترز در تفسیری دراین‌باره، روابط و مناسبات سیاسی و اقتصادی بهخصوص مسئله خرید نفت این کشور از ایران را بررسی کرد. در بخشی از خبر رویترز آمده است: «سفر شینتارو آبه اولین سفر وزیر خارجه یک کشور صنعتی بزرگ به ایران پس از انقلاب اسلامی از سال ۱۹۷۹ است. سفارت ژاپن گفت آبه به یک ضیافت شام خصوصی در محل اقامت سفیر ژاپن رفته و برنامه مذاکرات خود با مقامات ایرانی را از فردا آغاز خواهد کرد. سفارت ژاپن اعلام کرد آبه با علی‌اکبر ولایتی وزیر خارجه، پرزیدنت علی خامنه‌ای، میرحسین موسوی نخستوزیر و علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس پارلمان ایران، ملاقات خواهد کرد. وی روز دوشنبه ایران را ترک می‌کند. گرچه قرار است آبه در این سفر خود به کشورهای آسیایی و اروپایی به عراق نیز سفر کند، اما مقامات ژاپنی بسیار علاقه‌مند بودند که از برانگیختن این فکر که وزیر خارجه ژاپن برای میانجیگری در جنگ سهساله ایران - عراق تلاش خواهد کرد، خودداری کنند. تمام تلاش‌ها برای یک راهحل مذاکرهشده بی‌نتیجه مانده است. مقامات ژاپنی می‌گویند آبه تلاش‌های خود را برای تقویت روابط دوجانبه ژاپن متمرکز خواهد کرد. با افزایش خرید نفت ایران توسط کمپانی‌های ژاپنی، افزایش صادرات به ایران و حل یک مناقشه درازمدت بر سر اتمام تأسیسات بزرگ پتروشیمی، رابطه با ایران ظرف چند ماه اخیر بهسرعت رو به بهبود رفته است. خرید نفت از ایران با تأخیر تمدید قراردادها ازسوی کمپانی‌های ژاپنی به امید گرفتن تخفیف بیشتر از ایران در اوایل سال جاری تنزل کرد. مقامات ژاپنی می‌گویند این کمپانی‌ها درحال‌حاضر ۳۳۰ هزار بشکه در روز خرید می‌کنند که به اندازه پایان سال قبل است و این رقم درحال افزایش است. آنها می‌گویند کمپانی‌ها نفت را به قیمت رسمی ایران یعنی ۲۳ دلار هر بشکه خریداری می‌کنند. اما دیپلمات‌های رقبای غربی آنان می‌گویند که به ژاپنی‌ها فرصت بسیار بیشتری از معمول برای پرداخت خریدهای نفتی آنان داده می‌شود که در عمل قیمت آن را ارزان‌تر می‌کند. درحالی‌که خرید نفت افزایش می‌یابد، صادرات ماشین‌آلات، فولاد، منسوجات و مواد شیمیایی ژاپن به ایران نیز سریعاً افزایش می‌یابد. این مقامات گفتند صادرات ژاپن به ایران در سال ۱۹۸۷ مجموعاً بالغبر ۱۳۵ میلیون دلار بوده است، اما در سال جاری به دومیلیارد دلار خواهد رسید. بهای مجموع خریدهای نفت در سال گذشته ۶/۲ میلیارد دلار بوده است، اما در ۱۹۸۷ احتمالاً به بیش از سهمیلیارد دلار خواهد رسید.»[۲۹]
________________________________________
12. به دنبال جنجال رسانه‌های ترکیه درباره احتمال گسترش عملیات ایران به استان کرکوک عراق و دستیابی ایران به لوله‌های صدور نفت عراق به بندر سیهان ترکیه و درپی آن موضع‌گیری‌های ساختگی مقامات ترکیه دراین‌باره، امروز فرمانده کل نیروهای ناتو در یک سفر نمایشی و تبلیغاتی و برای نشان‌دادن حمایت ناتو از ترکیه به آن کشور سفر کرد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از آنکارا «برنارد راجرز فرمانده نیروهای ناتو امروز بدون اطلاع قبلی وارد ترکیه شد و در شهر وان واقع در شرق ترکیه با ایلتر ترکمن وزیر خارجه ترکیه، دیدار و گفت‌وگو کرد. به عقیده آگاهان سیاسی، این دیدار غیرمترقبه که پس از سفر طارق عزیز وزیر خارجه عراق به ترکیه روی می‌دهد نشانگر اوضاع متلاطم و یک هیجان سیاسی در منطقه می‌باشد. یادآور می‌شود وزیر خارجه ترکیه نیز در آخرین روز هفته بهطور ناگهانی عازم استان وان شده بود.»[۳۰]
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1362/05/15
- ↑ سند شماره ۲۴۹، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، دفتر راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا در عملیات والفجر ۲ - محسن رخصت‌طلب، ۱۵/۵/۱۳۶۲، صص ۶۲ - ۶۵ و ۶۹؛ و- مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزیده اسناد عملیات والفجر ۲، تابستان ۱۳۸۲، ص۲۴۷.
- ↑ سند شماره ۱۲۰، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش راوی تیپ ۳۲ انصارالحسین سیدابوالفضل موسوی از عملیات والفجر ۲، تاریخ؟؟؟؟؟، صص ۲۲ - ۲۷.
- ↑ سند شماره ۱۲۵، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش راوی قرارگاه نجف در عملیات والفجر ۲، تاریخ؟؟؟؟، حسین اردستانی، ص۵۵. سند شماره ۱۹۸۴۹، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش نوبه‌ای قرارگاه نجف، ۱۵/۵/۱۳۶۲، ص۲.
- ↑ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزیده اسناد عملیات والفجر ۲، تابستان ۱۳۸۴، جلد ۱، برآوردها و شناسایی‌ها، ص۱۲۶.
- ↑ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزیده اسناد عملیات والفجر ۳، پاییز ۱۳۷۸، جلد ۲، تشریح عملیات، ص۱۸۱؛ سند شماره ۳۱۳۰۷۳ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ از اطلاعات عملیات تیپ ۱۲۱ امام رضا به فرماندهی ۱۶/۵/۱۳۶۲
- ↑ سند شماره ۱۳۰۷۳، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات عملیات تیپ ۲۱ امام رضا به فرماندهی، ۱۶/۵/۱۳۶۲.
- ↑ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزیده اسناد عملیات والفجر ۳، پاییز ۱۳۷۸، جلد ۲، تشریح عملیات و نتایج، صص ۱۷۶ و ۱۷۷.
- ↑ سند شماره ۳۶۴، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، دفتر ثبت راوی قرارگاه نجف در عملیات والفجر ۳ - حسین اردستانی، ۱۵/۵/۱۳۶۲، صص ۵۲ و ۵۳.
- ↑ سند شماره ۲۴۹، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، دفتر ثبت راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا در عملیات والفجر ۲ و ۳، ۱۵/۵/۱۳۶۲، محسن رخصت‌طلب، ص۸۹.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، شماره؟؟؟، ۱۶/۵/۱۳۶۲، صص ۲ و ۳، رادیو بغداد، ۱۵/۵/۱۳۶۲.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه به لحظه عملیات والفجر ۲ و ۳، ۱۶/۵/۱۳۶۲، بغداد - خبرگزاری عراق، ۱۵/۵/۱۳۶۲.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه به لحظه عملیات والفجر ۲ و ۳، ۱۶/۵/۱۳۶۲، شماره ۳۴، ص۱۲، لندن - خبرگزاری آسوشیتدپرس، ص۳۴.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه به لحظه عملیات والفجر ۲ و ۳، شماره ۳۴، ۱۶/۵/۱۳۶۲، ص۹، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ سند شماره ۳۵۱۵۲۶، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه ارومیه به قرارگاه حمزه، ۱۶/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۲۲۷۴۳۳، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، نشریه رویدادها، شماره ۶، ۳۱/۵/۱۳۶۲، ص۱۲.
- ↑ سند شماره ۳۱۵۸۲۱، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشکر ۲۸ کردستان - رکن ۲ به فرمانده سپاه پاسداران، ۱۸/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۳۵۱۵۰۲، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی سپاه مهاباد به فرماندهی قرارگاه حمزه، ۱۵/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۸۹۴۰۵، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، بولتن ویژه مناطق کردنشین غرب کشور، شماره ۱۲۱، ۲۴/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۱۹۷۴۳۳، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد سپاه (ناخوانا است) به ستاد قرارگاه حمزه، ۲۰/۵/۱۳۶۲؛ و- سند شماره ۳۴۳۳۱۵، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی استان کردستان به استانداری کردستان، ۱۶/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۳۱۵۸۲۲، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشکر ۲۸ کردستان - رکن ۲ به فرماندهی ناحیه ۴ ژاندارمری، تاریخ؟؟؟.
- ↑ سند شماره ۳۵۱۴۹۴، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات سپاه مهاباد به اطلاعات قرارگاه حمزه، ۱۶/۵/۱۳۶۲.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۱، ۱۷/۵/۱۳۶۲، ص۱۶، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۶/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۴۴۴۷۴، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی منطقه ۲ سپاه به فرماندهی کل سپاه، ۳/۶/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۴۴۴۷۴، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی منطقه ۲ سپاه به فرماندهی کل سپاه، ۳/۶/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۲۲۷۴۰۵، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، نشریه رویدادهای منطقه ۸، شماره ۳۶، ۳/۶/۱۳۶۲، صص ۷ و ۱۵.
- ↑ روزنامه اطلاعات، ۱۶/۵/۱۳۶۲، ص۱۴.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۰، ۱۶/۵/۱۳۶۲، صص ۶ و ۷، الجزیره - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۵/۵/۱۳۶۲.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۰، ۱۶/۵/۱۳۶۲، ص۷، الجزیره - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۵/۵/۱۳۶۲.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۱، ۱۷/۵/۱۳۶۲، صص ۲۵ و ۲۶، تهران - رویتر، ۱۶/۵/۱۳۶۲.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۰، ۱۶/۵/۱۳۶۲، ص۱۶، آنکارا - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۵/۵/۱۳۶۲.