1360.01.18

روزشمار جنگ سال 1360 1360.01.18
نام‌های دیگر	هجده فروردین
تاریخ شمسی	1360.01.18
تاریخ میلادی	7 آوریل 1981
تاریخ قمری	2 جماد‌ی‌الثانی 1401

1361.01.18

1362.01.18

1363.01.18

1364.01.18

1365.01.18

1366.01.18

1367.01.18

گزارش- 1

1. امروز، نیروهای ایرانی در جبهه میانی، قلعه کوچناره در منطقه گیلان‌غرب و دشت ذهاب را به تصرف درآوردند و حمله عراق به ارتفاعات ملک‌شاهی در ایلام را دفع کردند. در دهلران و سومار نیز خسارت‌هایی به ارتش عراق وارد آمد. همچنین ائمه جمعه تهران، اصفهان و یزد از جبهه‌های ایلام بازدید کردند. پس از چند روز نبرد شدید در جبهه غرب، نیروهای ایران قلعه راهبردی کوچناره در منطقه گیلان‌غرب و ذهاب را به تصرف خود درآوردند و یک گردان پیاده ارتش عراق را منهدم کردند. در این نبرد رزمندگان ایرانی با انهدام ۱۰ دستگاه تانک، ۳ چادر مهمات و یک آشپزخانه صحرایی موفق به بازپس‌گیری قلعه مذکور شدند. درضمن تلفات ارتش عراق در این نبرد ۲۰۰ تن کشته یا زخمی بود. قلعه کوچناره که از ارتفاعات حساس منطقه ذهاب است با حمایت آتش توپخانه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی و مقاومت رزمندگان سپاه پاسداران و نیروی زمینی ارتش تثبیت شد. در منطقه ایلام، نیروهای ژاندارمری از ارتفاعات ملک‌شاهی دفاع گسترده‌ای به عمل آوردند. به گفته یک مقام هنگ ژاندارمری ایلام، عراق برای بار دوازدهم به ارتفاعات ملک‌شاهی حمله کرد، اما این‌بار هم گردان پیاده عراقی پس از جنگی ۸ ساعته و با دادن تلفات و تحمل صدمات فراوان از دستیابی به این ارتفاعات بازماند. همچنین چند موضع آتشبار ارتش عراق در نبرد ارتفاعات ایلام منهدم شد. درگیری‌ها در ارتفاعات ریجاب و دالاهو نیز امروز، ادامه داشت. در ناحیه مرزی باشماق هم ۲ سنگر گروهی ارتش عراق منهدم شد و تعداد زیادی از نفرات دشمن کشته یا مجروح شدند. سپاه پاسداران در گزارشی اعلام کرد: با عملیات مین‌گذاری نیروهای سپاه در جبهه‌ گیلان‌غرب، در جاده تدارکی دشمن واقع در پشت‌جبهه ارتش عراق یک دستگاه خودرو زیل حامل مهمات و یک دستگاه نفربر دشمن منهدم شد و سرنشینان آن کشته شدند. در این جبهه آتش خمپاره‌انداز سپاه موجب انهدام ۵ سنگر گروهی شد که براثر آن ۲۰ نفر کشته یا زخمی از نیروهای ارتش عراق برجای ماند. در جبهه دهلران نیز براساس گزارش سپاه پاسداران، رزمندگان با نفوذ به خاک عراق چندین سنگر گروهی و انفرادی ارتش عراق را منهدم کردند که درنتیجه آن بیش از ۲۵ نفر از نیروهای عراقی کشته یا زخمی شدند. در این عملیات یک قبضه پدافند هوایی و یک سنگر تیربار کالیبر۷۵ دشمن به‌طور کامل منهدم شد. امروز، جبهه غرب شاهد نبردهای فراوانی بود که باوجود محدودیت، به‌لحاظ راهبردی و نظامی پراهمیت‌ بودند. در منطقه سومار، یک گروه گشتی رزمندگان ایرانی با حمله‌ چریکی به محل تجمع ارتش عراق چندین سنگر گروهی آنها را منهدم کردند که درنتیجه ۱۹ تن از آنها کشته یا زخمی شدند و با متواری‌شدن سایر نیروهای عراقی حاضر در صحنه، ۳ دستگاه تانک ارتش عراق سالم به دست نیروهای سپاه پاسداران افتاد. باوجود نبردهای نقطه‌ای در جبهه غرب، برخی جبهه‌ها همچنان دچار رکود است. فرمانده عملیاتی سپاه پاسداران مستقر در دالپری در نامه‌ای به ابراهیمی استاندار ایلام و نماینده شورای‌عالی دفاع درباره وضعیت نیروهای جبهه دالپری و دشت عباس و همچنین تحلیل توان نیروهای خودی گزارش داد و از اینکه باوجود دادن گزارش به تیمسار ظهیرنژاد در ۱۱/۱/۱۳۶۰، اقدام مؤثری برای درگیری با دشمن و انهدام نیروهای آن نشده است، انتقاد کرد. امروز همچنین نماینده امام در شورای‌عالی دفاع و امام‌جمعه تهران و ائمه جمعه اصفهان و یزد از مناطق جنگی غرب بازدید کردند و از نزدیک در جریان عملیات رزمندگان قرار گرفتند. آیت‌الله خامنه‌ای نماینده امام در شورای‌عالی دفاع و امام‌جمعه تهران، آیت‌الله طاهری امام‌جمعه اصفهان و آیت‌الله صدوقی امام‌جمعه یزد پس از پایان هم‌اندیشی مشترک ائمه جمعه که در اسلام‌آباد برگزار شده بود به‌منظور بازدید از جبهه‌های جنگ در استان ایلام به‌اتفاق معاون سیاسی استانداری کرمانشاه وارد استان ایلام شدند و در جلسه‌ای با حضور استاندار مسائل و مشکلات ناشی‌از جنگ را بررسی کردند. نماینده امام در شورای‌عالی دفاع از خطوط مقدم جبهه‌های دشت عباس و دالپری در محور ایلام بازدید کرد. آیت‌الله صدوقی و آیت‌الله طاهری نیز از خطوط مقدم جبهه میمک دیدن کردند.

گزارش- 2

2. ارتش عراق به جبران ضربه‌هایی که در چند روز گذشته در جبهه جنوب متحمل شده، حمله‌های فراوانی به مناطق مسکونی اهواز، آبادان، خرمشهر و سوسنگرد انجام داده است. شهر دزفول نیز همچنان هدف گلوله‌باران و بمباران‌های عراق قرار دارد. در آبادان ارتش عراق با تحمل تلفات، پشت دژ شهر ماند. همچنین در خرمشهر مواضعی از دشمن منهدم شد و تأسیسات عراق در آن‌سوی اروندرود هدف آتش توپخانه ایران قرار گرفت. بمباران شهرها و مناطق غیرنظامی که با هدف ارعاب مردم و تضعیف روحیه رزمندگان ایرانی انجام می‌شود در روزهای اخیر، در شهر اهواز شدت بیشتری پیدا کرد و امروز، به اوج خود رسید، به‌طوری‌که عراقی‌ها خانه‌های مردم را در ۳ مرحله هدف توپخانه قرار دادند. در یک نوبت ۶ عدد توپ۱۳۰ میلی‌متری به اهواز پرتاب شد که به چندین واحد مسکونی شهر خساراتی قابل‌توجه وارد آورد. در مراحل دیگر ۱۵ گلوله ۱۳۰ و ۱۸۰ میلی‌متری به منازل مردم اهواز اصابت کرد. باوجوداین، هوشیاری مردم اهواز موجب شد این حملات تلفات جانی اندکی داشته باشد، به‌طوری‌که در حملات امروز، فقط یک نفر به شهادت رسید. به گزارش خبرگزاری فرانسه، با از سرگیری بمباران اهواز ساکنان شهر مهاجرت وسیعی را آغاز کردند و به ادعای این خبرگزاری دوسوم مردم، شهر را ترک کردند. این خبرگزاری افزود: «طبق برآوردها علی‌رغم بمباران‌های بی‌وقفه شهر اهواز به‌وسیله موشک‌های فراگ۷ ساخت شوروی، تا حدود یک هفته قبل، بیش از نیمی از ساکنان این شهر همچنان در محل مانده بودند. بقیه مردم یا به اردوگاه‌های شرق کشور یا به نزد اقوام خود در دیگر شهرها رفته بودند.» آثار و تبعات بمباران در شهر اهواز موجب اختلال بیشتر در زندگی مردم شد. متعاقب بمباران شهر اهواز، آتش‌سوزی منازل و معابر و همچنین آتش‌سوزی لوله نفت در حومه شهر خسارات زیادی را به اهواز وارد کرد. زندگی در اهواز به‌دلیل بمباران از حالت روزمره و عادی خارج شده است. به روایت شاهدان عینی تمام کسانی که اتومبیل داشتند شب‌ها به خارج از اهواز می‌رفتند و صبح بازمی‌گشتند. بعضی دیگر از مردم شب‌ها را نیز در زیرزمین منازل خود که مخصوص روزهای تابستان ساخته شده‌ بود، می‌گذراندند. همچنین، به‌دلیل مسائل امنیتی و جلوگیری از آسیب‌پذیری بیشتر شهر اهواز، نیروهای امنیتی رفت‌وآمد در شهر را در طول شب ممنوع کردند. از سوی دیگر، نیروهای ایران نیز بمباران شهر اهواز را با آتش توپخانه پاسخ دادند. بر اساس اطلاعیه ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، در روزهای اخیر، در نتیجه اجرای آتش ارتش ایران در جبهه اهواز ۶ توپ و ۵ خودروی دشمن منهدم شد و درمجموع ۸۰ نفر از سربازان عراقی کشته یا زخمی شدند. همچنین در همین مواضع به تانک‌ها و نفربرهای عراقی نیز خساراتی وارد آمد. مقاومت نیروهای ایرانی در مقابل یورش‌های ارتش عراق در پشت شهر آبادان همچنان ادامه دارد. خارج از شهر و در منطقه سه‌راهی ماهشهر - آبادان، تبادل آتش بین دو طرف جنگ که در تمام طول روز تداوم داشت، درنهایت با برتری قوای ایرانی و انهدام یک واحد خمپاره‌انداز، یک انبار مهمات، ۲ خودرو و کشته‌شدن تعدادی از عراقی‌ها به پایان ‌رسید. در میدان تیر آبادان نیز یک تانک، یک خودرو، ۸ سنگر اجتماعی و انفرادی دشمن منهدم شد و ۲۰ نفر از نیروهای عراق کشته و زخمی شدند. در حوالی کارخانه شیر پاستوریزه واقع در آبادان نیز نیروهای ارتش به نبرد شهری پرداختند و توانستند یک خودروی حامل نفرات، ۴ سنگر اجتماعی و دید‌بانی و یک موضع تیربار عراق را منهدم کنند. در این نبرد ۱۲ نفر از نیروهای ارتش عراق کشته شدند. همچنین در این درگیری عراق بخشی از ماشین‌آلات نظامی و لودرهای خود را که در سنگرکنی و تأسیسات از آنها استفاده می‌کرد، از دست داد. در جبهه فیاضیه نیز براثر انفجار انبار مهمات عراق و انهدام یک خودروی زیل و جیپ فرماندهی ۶ تن کشته و چندین نفر مجروح شدند. در خرمشهر، ارتش جمهوری اسلامی ایران به‌روی بخش غربی شهر که محل تجمع نیروها و مواضع نظامی عراقی بود، آتش گشود که براثر آن تعدادی از نیروهای عراقی کشته شدند. همچنین به‌دنبال حمله‌های روز گذشته، به شهر فاو و محل تأسیسات نفتی عراق، امروز، با آتش رزمندگان ژاندارمری بر روی مواضع دشمن در این شهر، یک انبار مهمات، موضع خمپاره‌انداز و چند سنگر عراقی با نیروهای آن منهدم شد. از سوی دیگر، قوای ایرانی در این عملیات یک ساختمان محل استقرار دشمن در منطقه سیبد (سیبه) را به آتش کشیده و منهدم کردند. همچنین در جبهه کوت‌شیخ خرمشهر درنتیجه آتش خمپاره‌اندازهای دشمن یک نفر از نیروهای خودی، زخمی شد. در محور سوسنگرد نیز براثر آتش توپخانه و خمپاره‌اندازهای نیروهای ایران در روستای آلبوعفری شمالی بیش از ۳۰ نفر از ارتش عراق کشته و زخمی شدند. نبرد توپخانه‌ای میان ارتش عراق و نیروهای ایرانی در مناطق دزفول و شوش نیز همچنان ادامه دارد. شهر دزفول به‌لحاظ نظامی و موقعیت شهری شباهت زیادی با اهواز دارد و حجم بمباران‌های ارتش عراق بر مناطق مسکونی و غیرنظامی این شهر کمتر از شهر اهواز نیست. براساس اطلاعیه ارتش جمهوری اسلامی، آتش توپخانه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران بر مواضع تانک و توپخانه عراق در جبهه دشت عباس دزفول موجب انهدام یک نفربر، ۲ کامیون، یک زاغه مهمات و کشته یا زخمی‌شدن بیش از ۳۰ نفر از نیروهای ارتش عراق شد. در منطقه شوش نیز نیروهای دشمن از روستای زعن، جاده اندیمشک اهواز را زیر آتش تانک قرار دادند، به‌طوری‌که گلوله‌های آن به اطراف شهرک سلمان فارسی و بیمارستان شوش اصابت کرد.

گزارش- 3

3. باوجود تداوم تحرکات مقطعی گروه‌های مسلح غیرقانونی در مناطق کردنشین از طرفی و محاصره روستاها و مشکلات ناشی از جنگ ایران و عراق از سوی دیگر، نارضایتی مردم این مناطق از فعالیت‌های احزاب و گروه‌های مذکور افزایش یافت. علاوه‌براین درگیری در برخی شهرها مانند سنندج و میاندوآب همچنان ادامه دارد. در ادامه قانون‌شکنی‌های گروه‌های مسلح غیرقانونی در کردستان، بنا به گزارش پایگاه قدس بانه، چندی پیش شیخ جلال حسینی سرکرده گروه خبات، در جلسه‌ای با حضور پیش‌نمازهای روستاهای ژیوار، سیاحومه، نمازگاه، کاربند، زیوار علی، در مسجد روستای سیاحومه تعدادی اسلحه کلاشینکوف توزیع کرد. از سوی دیگر تیپ۲ سقز گزارش داد که شیخ عثمان نقشبندی رهبر حزب رزگاری، در شهرهای سیدصادق، پنجوین، دربندیخان، حلبچه، طویله، بیاره مستقر است و روزها به‌منظور حمله به نیروهای ایرانی به مرزهای مریوان و نوسود می‌آید. همچنین عده‌ای از افراد حزب دمکرات به سرپرستی کاک رحمان در منطقه اورامان مستقر شدند و ضمن انجام تبلیغات به نفع حزب مذکور، مردم را بدین‌صورت تهدید کردند که اگر افراد بین ۲۰ تا ۴۵ سال مسلح نشوند و به حزب دمکرات نپیوندند به شدیدترین وجه تنبیه خواهند شد. براساس گزارش پادگان سنندج، تنفر و نارضایتی مردم روستاهای اورامانات و ژاوه‌رود از گروه‌های مسلح غیرقانونی تا حد قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافته است. این امر بیشتر به دلیل محاصره روستاها و مشکلات ناشی‌از جنگ ایران و عراق در این مناطق است. به همین دلیل صدیق کمانگر (از سران کومله‌له در منطقه کامیاران) به‌دست مردم فارس‌آباد کتک خورد و هنوز تحت معالجه است. همچنین بر اساس اظهارات عده‌ای از افراد بومی، بیشتر افراد حزب دمکرات از این نوع زندگی خسته شده‌اند و درصورتی‌که امنیت جانی آنها تأمین شود، علاقه زیاد به تسلیم‌شدن دارند. امروز همچنین نیروهای سپاه سنندج با دیدبانی موفق شدند یک توپ۱۳۰ میلی‌متری همراه با ۶ خودرو زیل در منطقه کیاوه عراق را منفجر کنند. از طرفی، بی‌سیمچی دکل تخت که از نیروهای ارتش جمهوری اسلامی بود با گلوله توپ شهید شد. امروز، در میاندوآب عناصر گروه‌های مسلح غیر قانونی، پاسداران مستقر در روستای محمودآباد را هدف قرار دادند که با پاسخ پیشمرگان مسلمان کرد مواجه و متحمل تلفات سنگینی شدند. در نتیجه این درگیری یک نفر از مهاجمان زخمی شد و خساراتی به چند واحد مسکونی و ساختمان جهاد سازندگی وارد آمد.

گزارش- 4

4. امروز، برخی از احزاب مخالف دولت عراق تلفات و خساراتی به پادگان‌های ارتش این کشور وارد کردند. همچنین اختلاف‌نظر درمورد تداوم جنگ یا خاتمه آن موجب ایجاد درگیری بین نظامیان عراق و کشته و زخمی شدن چند نظامی شد. براساس گزارش اطلاعات سپاه غرب، حزب فاطمی و حزب ناصری به پادگان شرطه قوت سیار در منطقه برلوت عراق روبه‌روی ناحیه قوره‌تو حمله کردند که در نتیجه این حمله گروهی از نیروهای ارتش عراق کشته شدند و تعداد ۷ کامیون به آتش کشیده شد. تلفات احزاب فاطمی و ناصری هم درمجموع ۱۴ نفر کشته یا زخمی بود. همچنین دو روز قبل، براثر انفجار بمبی که ۳ نفر از درجه‌داران کرد ارتش عراق با گرایش‌های اسلامی، در پادگان سریه حراسه کار گذاشته بودند چندین نظامی ازجمله فرمانده پادگان جان خود را از دست دادند. درضمن ۲ نفر از عاملان این انفجار دستگیر شدند. از سوی دیگر، امروز، درپی بحث درمورد ادامه یا خاتمه جنگ، بین افراد ارتش و نیروهای شرطه عراق درگیری ایجاد شد که این درگیری تعدادی مجروح برجای گذاشت. متعاقب این حادثه تعدادی از ارتشیان و شرطه‌ها بازداشت و برای محاکمه به بغداد اعزام شدند.

گزارش- 5

5. در جلسه شورای‌عالی دفاع که با حضور رئیس‌جمهور به‌عنوان فرمانده کل قوا در خوزستان برگزار شد، پس از گزارش فرماندهان درباره وضعیت جبهه‌های جنگ، رویکرد نظامی جمهوری اسلامی ایران در مقابل عراق مورد بررسی قرار گرفت. رئیس‌جمهور که همراه مصطفی چمران نماینده امام در شورای‌عالی دفاع و تیمسار فلاحی جانشین ستاد مشترک ارتش، به‌منظور بازدید از جبهه‌های جنگ منطقه جنوب به خوزستان سفر کرده است، عصر امروز، جلسه شورای‌عالی دفاع را برگزار کرد. در این جلسه‌ که به ریاست وی و با حضور مصطفی چمران و تیمسار فلاحی و برخی فرماندهان نظامی در یکی از شهرهای استان خوزستان برگزار شد، فرماندهان از اقدامات انجام‌شده گزارش دادند و پس از آن درباره برنامه‌های پیشنهادی فرماندهان برای بیرون‌راندن ارتش بعث عراق از مواضع ایران بحث شد. همچنین اعضای جلسه علاوه‌بر اتخاذ تصمیمات نظامی در مواجهه با ارتش عراق درباره نحوه رویارویی با ارتش عراق و تبیین رویکرد نظامی ایران در روزهای آتی، تبادل‌نظر کردند.

گزارش- 6

6. وزیر مشاور در امور اجرایی و سخنگوی دولت در یک مصاحبه مطبوعاتی از مسائلی مانند ترور ریگان، کسری بودجه در کشور، روحیه بالای رزمندگان در جبهه‌های جنگ و پیروزی‌های به‌دست‌آمده در ارتفاعات چغالوند، سوسنگرد و میمک سخن گفت. بهزاد نبوی که در یک مصاحبه مطبوعاتی با حضور خبرنگاران داخلی و خارجی شرکت کرده بود، درخصوص میزان کسری بودجه دولت در سال آینده، باوجود جنگ ایران و عراق اظهار کرد: «برخلاف آنچه یکی از روزنامه‌ها نوشته بود، میزان کسری بودجه سال آینده، ۳۵ میلیارد تومان نیست و چیزی معادل ۶۰ میلیارد تومان بدهی واقعی دولت به بانک [مرکزی] است. به این ترتیب که رقمی حدود ۸۷ میلیارد تومان برای بودجه سال آینده، ذکر شده که حدود ۶۰ میلیارد تومان آن بدهی به بانک می‌باشد. ضمناً با تکیه بر پشتیبانی مردم نسبت به وضع آینده اقتصادی کشور بسیار خوش‌بین هستم و درصورت ادامه جنگ در سال‌های آینده نیز ما قادر به تحمل هستیم.» سخنگوی دولت درمورد موضع دولت جمهوری اسلامی ایران دربرابر ترور ریگان و جانشینی جورج بوش معاون وی و همچنین سفر الکساندر هیگ وزیر امور خارجه امریکا به منطقه غرب آسیا گفت: «اصولا شخصیت‌های سیاسی در کشورهایی مانند امریکا درواقع شخصیت نیستند، بلکه مهره هستند که جا‌به‌جا می‌شوند و این مهره‌ها هیچ‌گونه تأثیر اساسی بر سیاست یک ابرقدرت ندارند و ازاین‌جهت دولت جمهوری اسلامی ایران مسئله را مهم نمی‌داند، درواقع چیزی تغییر نکرده که موضعی اعلام شود.» وزیر مشاور در امور اجرایی درباره وضعیت جبهه‌های جنگ به خبرنگاران خاطرنشان کرد: «روحیه نیروهای مسلح ما بسیار بالاست. از ۲۶ اسفندماه تا‌به‌حال پیروزی‌های مهمی به دست آمده از قبیل سوسنگرد، چغالوند، میمک. همچنین پیروزی‌های اخیر نیروی هوایی نشان‌دهنده برتری قوای ایرانی در جنگ با عراق است. گزارش‌های رسیده از جبهه‌های جنگ نیز حاکی‌از رضایت و اعتمادبه‌نفس رزمندگان در جبهه‌هاست.»

گزارش- 7

7. رهبر انقلاب صبح امروز، در دیدار با خلبانان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که در عملیات موفقیت‌آمیز حمله به پایگاه هوایی الولید در خاک عراق شرکت داشتند، پس از شنیدن گزارش مربوط به طرح عملیاتی این حمله هوایی، با تقدیر از کلیه رزمندگان نیروهای مسلح به‌ویژه خلبانان نیروی هوایی بر حفظ وحدت بین روحانیون و نیروهای مسلح تأکید کردند. براساس همین گزارش امام خمینی ضمن قدردانی و تشکر از کلیه رزمندگانی که برای دفاع از میهن اسلامی ایران فداکاری می‌کنند، اظهار داشتند: «من کم‌کم از بزرگی این عملی که آقایان انجام دادند و طرح‌ریزی که آقایان کردند، هرچه بیشتر صحبت شد بیشتر عمق مطلب را فهمیدم. این مسئله ثابت کرد که بحمدالله جوانان عزیز ما با اتکا به ایمان و خدا کارها را طوری انجام دادند که نظیر اعجاز بود و من اگر از دعا چیزی بالاتر می‌دانستم آن را به آقایان هدیه می‌کردم، لکن دعای برای شما که من می‌کنم از همه هدیه‌ها بالاتر است و من از خدای تبارک‌وتعالی می‌خواهم که شما آقایان در همه مراحل موفق باشید و کشور خودتان و اسلام عزیز را حفظ کنید و آن ریشه‌های فاسدی که در کشور هست، با جدیت خودتان از بین ببرید و من از همه ارتش چه نیروهای هوایی، چه نیروهای زمینی و چه نیروهای دیگر، دریایی، از همه قوای مسلح، همیشه پشتیبانی کرده‌ام و می‌کنم و از قول ملت هم همین عمل را انجام داده و می‌دهم و شما را سزاوار این می‌دانم که ملت همه پشت سر شما و پشتیبان شماها باشند.» در ادامه این دیدار بنیانگذار انقلاب اسلامی به پیوند قوای مسلح و روحانیون اشاره و بر ضرورت حفظ این پیوند بدین‌صورت تأکید کردند: «... من امیدوارم که این پیوند محفوظ باشد، پیوند شما آقایان نیروی هوایی و دریایی و زمینی و سایر قوای مسلح با روحانیون و پیوندتان با ملت. شما این مطلب را باید درست توجه بکنید که در بین شما می‌آیند و یک کارهایی را انجام می‌دهند - در حدودی که باید انجام بدهند - اینها به صلاح هم شما و هم کشور و هم اسلام است. دست‌هایی می‌خواستند که شما را از روحانیون جدا کنند و ملت را به شما بدبین کنند. باید شما توجه به این معنا بکنید که اگر چنانچه روحانیون همراه شما باشند آنها پشتیبان شما هستند. وقتی نماینده روحانیون در پادگان‌ها باشند، این برای شما نفع دارد و اگر کسی این معنا را بگوید که اینها برای شما مثلاً ضرر دارد، این صحیح نیست. ملت به‌واسطه همین معنا پشتیبان شما باقی می‌ماند و من امیدوارم که این ارتباطی که الان حاصل است بین همه قشرها، این ارتباط محفوظ بماند و کشور ما با همین ارتباط می‌تواند پیش برود.»

گزارش- 8

8. معاون و مشاور سیاسی نخست‌وزیر در دیدار با سفیران و نمایندگان کشورهای سوریه، لیبی، ترکیه و یمن‌شمالی در تهران ضمن تشریح رویکرد جمهوری اسلامی در عرصه نظام بین‌الملل، اتهام کشورگشایی به ایران را رد کرد و دغدغه اصلی جمهوری اسلامی ایران را صیانت از اسلام و مسلمین برشمرد. محمد هاشمی درباره رویکرد جمهوری اسلامی نسبت به کشورهای دیگر در عرصه بین‌المللی گفت: «بعضی از دولت‌های کشورهای مسلمان‌نشین ممکن است دراثر وحشت از نتیجه جنگ تحمیلی عراق بر ایران، یعنی سقوط صدام وارد توطئه‌هایی شوند که خود مایل بدان نیستند. ما اعلام می‌کنیم که کشاندن پای ابرقدرت‌ها به منطقه و کمک به سلطه آنها به‌هرطریق به صلاح اسلام و مسلمین نیست. ایران اسلامی نه قبل از جنگ تحمیلی و نه پس از پیروزی بر صدام قصد کشورگشایی نداشته و ندارد. ایران اسلامی خواهان حاکمیت الله و صیانت اسلام و مسلمین است.» مشاور سیاسی نخست‌وزیر در بخشی دیگر از سخنانش اظهار کرد: «اینک که سقوط صدام حتمی است، امریکا برای گسترش نفوذ و سلطه خود در منطقه مذبوحانه برای توطئه دیگری تلاش می‌کند.» وی در ادامه به وظیفه مسلمانان در ایجاد وحدت و مبارزه با شرق و غرب و صهیونیسم بین‌المللی اشاره کرد و خطر رژیم اشغالگر قدس را برای کشورهای اسلامی جدی دانست. در این دیدار نمایندگان سوریه، ترکیه، لیبی و یمن‌شمالی درباره موضوعات مورد علاقه کشورهای خود با معاون نخست‌وزیر سخن گفتند.

گزارش- 9

9. متعاقب بازداشت مدیرمسئول روزنامه میزان (ارگان نهضت آزادی ایران)، با انتشار اطلاعیه‌‌ امروز قوه قضائیه، مبنی‌بر دلایل دستگیری مدیرمسئول این روزنامه و توقیف آن، تنش‌های این جناح سیاسی با حاکمیت بالا گرفت و وارد مرحله جدیدی شد، به‌طوری‌که رئیس‌جمهور درمورد این موضوع واکنش نشان داد و آن را سرآغاز خفقان در جامعه دانست. در اطلاعیه قوه قضائیه درباره دلایل توقیف روزنامه میزان آمده است: «در روزنامه میزان شماره ۱۶۳ مورخ ۱۸ فروردین ۱۳۶۰، مطالبی درارتباط‌با بازداشت آقای رضا صدر عنوان شده که متأسفانه قسمت مهمی از آن خلاف واقع است که خود ازنظر قلب حقیقت و نشر اکاذیب و دخالت در قوه قضائیه درخور تعقیب می‌باشد که به چند مورد آن اشاره می‌شود: 1.‌ اتهام آقای رضا صدر تنها مواردی که در روزنامه اشاره شده نیست و به‌موقع نسبت به کلیه اتهامات وی طبق مقررات اظهارنظر قضایی خواهد شد. 2. مقاله تحت‌عنوان “چگونه می‌توانیم از تضعیف دیوان عالی کشور جلوگیری کنیم؟” نه در پرونده ایشان مطرح بوده و نه دراین‌باره از وی تحقیق شده است و مطالبی که در سرمقاله روزنامه در‌این‌باره قلم فرسایی شده کذب محض است و به استناد این ادعای خلاف واقع کوشیده‌اند که افکارعمومی را به خیال خود از اتهام اصلی منحرف و جو ناسالم ایجاد نمایند که متخلف تحت‌پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. 3.‌ روزنامه میزان به‌علت نشر مطالب و مقالات مخل به نظم جامعه، توقیف و دستور عدم انتشار آن صادر گردید.» رئیس‌جمهور در واکنش به بازداشت رضا صدر مدیرمسئول روزنامه میزان و توقیف این روزنامه گفت: «خطرات بزرگ و جدی جامعه ایرانی را تهدید می‌کند. ما باید از آزادی دفاع کنیم و به‌خصوص مدافع آزادی مطبوعات باشیم.» ابوالحسن بنی‌صدر در ادامه، محدودیت مطبوعات را آغاز خفقان در جامعه اعلام کرد و افزود: «اگر روزنامه‌ای به من توهین کند من خواستار توقیف آن نخواهم شد، زیرا تجربیات گذشته من نشانگر این واقعیت است که برقراری خفقان درمورد مطبوعات آغاز ظلم و استبداد است.» رئیس‌جمهور همچنین در نامه‌ای خطاب به امام خمینی ضمن انتقاد شدید از اظهارات آیت‌الله بهشتی در جمع پاسداران کاشان، مدعی شد وی در تلاش است که پس از امام خمینی قدرت را قبضه کند. بنی‌صدر در این نامه باتوجه‌به حوادث ۱۴ اسفندماه ۱۳۵۹ و منع‌شدن خود از سخنرانی، به سپاه پاسداران نیز حمله کرد. بخشی از متن نامه او به رهبر انقلاب اسلامی بدین‌شرح است: «به آنها [سپاه پاسداران] می‌گویند شما سعی کنید امنیت شهر را خود شما به‌عهده بگیرید و به شهربانی و ژاندارمری راه ندهید، اگر گیری هم داشتید بگویید ما رفع می‌کنیم. یکی از مسئولان ایدئولوژی سپاه می‌گوید من کسانی را در دانشگاه آمده بودند می‌شناسم، اغلب از پایگاه ولی‌عصر(عج) آمده بودند و مطالب دیگری هم هست که باید خصوصی به شما بگویم. ... و در اهواز دو طلبه را سپاه گرفته و پس از شلاق و زندانی خلع لباس کرده است و سه روز پیش روحانی دیگری را نیز مورد انواع ناسزا قرار داده است. آن رفتار کوچصفهان با آقای لاهوتی و در اصفهان با آقای تهرانی و خود اینجانب. ... بر هرکسی که کمی اطلاعات از واقعیت داشته باشد، روشن است که سپاه قصد کودتا ندارد، به بیان دیگر ضدکودتایی به‌دنبال کودتا به‌وجود خواهد آمد و داستان این انقلاب را به آخر خواهد رساند. در این اوضاع باوجود این خطرها، سال قانون را با توقیف آقای صدر شروع می‌کنند، کاری را که چندین نوبت شروع کردند و براثر مقاومت اینجانب عقب نشستند، این‌بار به استناد نامه شما به آقای مهدوی کنی، ولی حتی بدون رعایت آن از نو شروع کرده‌اند. برای اینکه بعد نفرمایید که شما تدبیر نداشتید و اینها موضع را گرفته و جلو آمدند، معروض می‌کنم این آزادی مطبوعات هر اندازه ضرر داشته باشد، صد یک خفقان مطبوعات ضرر ندارد و اگر قرار بر خفقان اینجانب است، این‌همه مقدمه‌چینی نمی‌خواهد. آقایان رادیو و تلویزیون و مجلس و منبر را دراختیار دارند و اینجانب از حق صحبت محروم می‌شوم! روزنامه‌ها درواقع هدف همان روزنامه انقلاب اسلامی است، نیز توقیف می‌شوند، آن‌وقت در این خفقان آقایان موج ترور راه بیندازند چه کسی جرئت دم‌زدن پیدا می‌کند و چه بلاهایی بر سر کشور می‌آید؟ امروز، بچه‌های ۱۶ و ۱۷ ساله را می‌کشند، می‌گویند تیر کمانه کرد! چطور است که در دانشگاه، پلیس باید بدون باتون حاضر شود و در جاهای دیگر افراد مسلح حق تیراندازی دارند و تیرها هم کمانه می‌کند و درست به قلب و سینه بچه‌های مردم می‌خورند، مسئول این قتل‌ها کیست؟ اینجانب این‌گونه تهدید آزادی مطبوعات (که در حداقل وجود دارد) و اشاعه ترور را مقدمه خطرهای بزرگ می‌دانم و نمی‌توانم درباره آن سکوت کنم. آماده‌ام سپاه را به نظم آورم به شرط آنکه حمایت بفرمایید. لااقل در این حد به افراد شرور میدان داده نشود و به اصرار و قویاً می‌خواهم که اجازه نفرمایید که به نام رفع اختلاف، آزادی مطبوعات پامال شود.» رادیو اسرائیل نیز توقیف روزنامه میزان را به‌عنوان رسانه‌ای پرتیراژ که ارگان گروه‌های لیبرال ایران به رهبری مهدی بازرگان است، به‌دلیل انتقادهای بی‌پروای این نشریه از دولتمردان ایران دانست. به گزارش این رادیو، روزنامه میزان تنها نشریه‌ای بود که حقایق پشت پرده مسائل داخلی و اختلافات بین گروه‌های حاکم را انتشار می‌داد و توقیف آن زنگ خطری برای جناح‌های لیبرال ایران به‌شمار می‌رود.

گزارش- 10

10. رئیس‌جمهور امروز، در حکمی ضمن معرفی آیت‌الله اشراقی به‌عنوان نماینده خود در هیئت 3 نفره حل اختلاف، معرفی متخلفان از قانون به مردم، دفاع از آزادی و مطبوعات آزاد، جلوگیری از شیوع ترور و واگذاری قضاوت نهایی به مردم را ازجمله مواردی دانست که باید در دستور کار هیئت مذکور قرار گیرد. ابوالحسن بنی‌صدر در متن حکم صادره‌شده برای نماینده‌اش، موضع و دیدگاه خود را درباره هیئت ۳ نفره و اختلافات موجود بدین‌صورت بیان کرد: «وحدت، وسیله دستیابی به اصولی است که انقلاب به‌خاطر تحققشان انجام گرفته است. باتوجه‌به خطرهای جدی که انقلاب اسلامی ما را تهدید می‌کند، وظیفه اصلی و اساسی همه ما اصرار در اجرای قانون اساسی و قوانین جاری و به‌خصوص دفاع پیگیر و جدی از آزادی و امنیت قضایی است، بنابراین هیئت ۳ نفره باید از حدود قانون اساسی بیرون نرود.» بنی‌صدر اصولی را برای سازوکار هیئت ۳ نفره حل اختلاف پیشنهاد کرد و رعایت آنها را لازم دانست. معرفی متخلفان از قانون به مردم، دفاع از آزادی و مطبوعات آزاد، جلوگیری از شیوع ترور و چماق‌داری و واگذاردن قضاوت نهایی به مردم ازجمله مواردی است که رئیس‌جمهور در ضمن حکم صادرشده برای نمایندگی آیت‌الله اشراقی به آنها اشاره کرد.

گزارش- 11

11. دبیرکل حزب دمکرات کردستان عصر امروز، در مصاحبه‌ای رادیویی دیدگاه‌های این حزب را درمورد جنگ ایران و عراق، اوضاع کردستان، وضعیت احزاب فعال در مناطق کردنشین و ارتباط آنها با حزب دمکرات تشریح کرد. امروز همچنین کردهای عراقی مقیم اتریش در تظاهرات مسالمت‌آمیزی در مقابل سفارت عراق در وین، اقدامات سرکوبگرانه رژیم بعث علیه کردهای عراق را محکوم کردند. عبدالرحمن قاسملو در مصاحبه با رادیو کردستان ایران درمورد جنگ ایران و عراق گفت: «این جنگ درحقیقت به‌ضرر خلق‌های ایران و عراق است. قسمت زیادی از این جنگ در کردستان جریان دارد و هواپیماهای ایران بیشتر شهرهای کردستان را بمباران می‌کنند، ولی ما تجاوز عراق را به خاک ایران محکوم کرده‌ایم.» وی در ادامه افزود: «ما از اول گفتیم که دولت نظر ما را بپذیرد ما هم با متجاوز می‌جنگیم. ... جنگ ایران و عراق با جنگ ما و دولت ارتباطی ندارد و مربوط‌دادن این دو جنگ به هم کاری غلط است.» دبیرکل حزب دمکرات کردستان ایران همچنین به تشریح ارتباط این حزب با دیگر احزاب و گروه‌های مخالف نظام جمهوری اسلامی پرداخت. وی درباره ارتباط و نزدیکی حزب دمکرات با سازمان مجاهدین خلق اظهار کرد: «... سازمان مجاهدین خلق ایران با ما روابط دوستانه دارد. امیدواریم این روابط روزبه‌روز گسترش یابد و این سازمان حق خودمختاری ما را منظور نظر دارد.» وی درمورد چریک‌های فدایی خلق نیز گفت که چریک‌های فدایی اکثریت با ما قطع ارتباط کردند و درحال‌حاضر تحت‌نفوذ حزب توده هستند و از دیدگاه‌های این حزب پیروی می‌کنند. قاسملو ضمن اذعان به دگرگونی در وضعیت کردستان و تغییر موازنه به نفع نیروهای مدافع انقلاب، کاهش نفوذ سازمان کومه‌له در جنوب کردستان را به‌دلیل جدایی چریک‌های فدایی از این سازمان ذکر کرد. وی درخصوص انشعاب چریک‌های فدایی خلق خاطرنشان کرد: «درواقع [چریک‌های فدایی] چهار بخش شده‌اند. دسته اشرف دهقانی که در آغاز کار جدا شده بود. اکثریت که رهبری حزب توده را پذیرفته، ولی خود را از حزب توده جدا می‌داند، اما عملاً از دستورات این حزب حمایت می‌کند و از رهبری این حزب اطاعت می‌کند. اینها از کردستان رفته‌اند. اقلیت موضعشان را با ما حفظ کرده‌اند و رژیم آیت‌الله خمینی را ضدانقلابی دانسته و انقلابی نمی‌شناسند.» دبیرکل حزب دمکرات کردستان ایران درباره سازمان چریک‌های فدایی خلق شاخه اکثریت اضافه کرد: «چریک‌های اکثریت که قبلاً با ما همکاری داشتند اینک ۱۸۰ درجه تغییر جهت داده‌اند و حتی ما را جنگ افروز عنوان می‌کنند.» قاسملو در ادامه به وضعیت دیگر احزاب فعال در کردستان بدین‌صورت اشاره کرد: «درمورد حزب توده باید بگویم که این حزب اتهامات بی‌پایه‌ای را به رهبری حزب ما نسبت می‌دهد. سازما‌ن‌های دیگری ازجمله سازمان دمکراتیک ایران به رهبری دکتر متین دفتری که نوه دکتر مصدق است، تا حدودی از فعالیتش کاسته شده است.» علاوه‌براین، باوجود اینکه کردهای ایران و عراق در دو سوی مرز با جنگ عراق علیه ایران مواجهند، اقدامات سرکوبگرانه رژیم بعث عراق علیه کردهای ساکن این کشور، منجر به بروز نارضایتی‌‌ کردهای عراقی مقیم کشور اتریش و تظاهرات آنها شد. تظاهرکنندگان در شهر وین و در مقابل سفارت عراق اجتماع کرده و پلاکاردهایی که در آنها به‌وجود شکنجه و اعدام اشاره شده بود، حمل می‌کردند.

گزارش- 12

12. در روزهای ۱۵ الی ۱۸ فروردین‌ماه، درگیری‌هایی میان گروهی از خوزستانی‌های جنگ‌زده مقیم شیراز و پاره‌ای از اهالی این شهر روی داد که منجر به قتل یک نفر و مجروح‌شدن عده‌ای از دو طرف شد. اتفاق مذکور با اعتراض گروهی از جوانان شیرازی به افراد حاضر در محل اسکان جنگ‌زدگان آغاز و به‌سرعت به یک بحران امنیتی تبدیل شد. جوانان شیراز مدعی شدند که خوزستانی‌ها مرتکب اعمال خلاف شرع شده‌اند، اما دستگاه‌های نظامی و قضایی استان فارس ارتکاب این اعمال را به گروه‌های منافق و ضدانقلاب حاضر در محل اسکان جنگ‌زدگان نسبت دادند. مردم شیراز با اجتماع در مقابل حرم حضرت احمدبن‌موسی(ع) (شاهچراغ) با سردادن شعارهایی از قبیل “فدایی منافق، خوزستانی را رها کن”، “مرگ بر منافق، مرگ بر فدایی” و... دست به تظاهرات زدند که رفته‌رفته منجر به درگیری شد و درگیری‌ها افزایش یافت و دو طرف با سنگ و چوب به یکدیگر حمله کردند. درپی این نزاع یک جوان شیرازی مجروح شد و سپس فوت کرد. بنابراین تظاهرات و درگیری مذکور نقطه شروع بحران در شیراز بود. در این درگیری ۳۰ نفر از دو طرف مجروح و ۴۷ نفر بازداشت شدند. زدوخورد عده‌ای از مردم شیراز با جوانان خوزستانی امروز نیز ادامه داشت، اما مأموران شهربانی و سپاه پاسداران با حضور در صحنه مانع گسترش درگیری‌ها شدند. در پایان این روز از شدت درگیری‌ها کاسته شد و مأموران انتظامی موفق شدند مردم را متفرق کنند. شورای تأمین شهر کنترل خوابگاه‌های مسکونی خوزستانی‌ها را به‌عهده گرفت و مأموران انتظامی جمعی از جوانان مهاجر خوزستانی را به زندان منتقل کردند. ساعاتی بعد جنازه قربانی این درگیری‌ها بدون تنش و در آرامش تشییع و به خاک سپرده شد. درهمین‌حال، عصر امروز، دادگاه انقلاب شیراز با صدور اطلاعیه‌ای ضمن محکوم‌کردن این حرکات خائنانه هشدار داد که برپایه اطلاعات رسیده، عده‌ای از افراد ماجراجو و عوامل گروه‌های ضدانقلاب در ایجاد این آشوب‌ها دست داشتند. در این اطلاعیه از اهالی شیراز و جنگ‌زدگان خواسته شد که گناه این بلوا و آشوب را به‌حساب یکدیگر نگذارند و بهانه به دست عوامل مغرض و فرصت‌طلب ندهند. همچنین امروز عصر، درگیری در چند نقطه از شهر شیراز ادامه داشت که ۷ نفر از دو طرف دستگیر شدند و یکی دیگر از مجروحان شیرازی در بیمارستان مسعودی فوت کرد. درهمین‌زمینه، آیت‌الله دستغیب امام‌جمعه شیراز، با اشاره به سخن امام خمینی که “اختلاف موجب شکست انقلاب است”، گفت: این اختلاف موجب نارضایتی رهبر است. وی همچنین مقصر اصلی ناآرامی‌ها را گروه‌های ضدانقلاب عنوان و خطاب به این گروه‌ها اظهار کرد: «اگر هدف شما شکست انقلاب اسلامی است، باید بگویم که شما به اندازه امریکا قدرت ندارید، این ملت، امریکا را با آن قدرتش بیرون کرد.» در اطلاعیه‌ای که به نقل از آیت‌الله دستغیب درباره جریانات اخیر شیراز انتشار یافت، به لزوم وحدت برای درک موقعیت دشوار جنگ و رزمندگان در جبهه‌های نبرد تأکید شد. در این اطلاعیه امام‌جمعه شیراز از آحاد مردم این شهر حفظ آرامش و فرونشاندن خشم را خواستار شد و خاموش‌کردن آتش فتنه و اختلاف را از وظایف ملی و شرعی شهروندان برشمرد. روابط‌عمومی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شیراز نیز در اطلاعیه‌ای از مردم شیراز و خوزستانی‌ها خواست که هوشیار باشند و نگذارند که ستون پنجم و گروه‌های ضدانقلاب با دستاویز قراردادن احساسات آنها علیه انقلاب اسلامی و امنیت ملی بحران ایجاد کنند. در این اطلاعیه از خوزستانی‌ها خواسته شد تا صفوف خود را از ضدانقلابیونی که در بین آنها نفوذ کرده‌اند، جدا کرده و با برادران شیرازی در برقراری نظم و امنیت بکوشند.

گزارش- 13

13. در ادامه تلاش‌های برخی مجامع بین‌المللی برای برقراری آتش‌بس میان ایران و عراق، امروز، وزرای امور خارجه هند، کوبا و زامبیا در دهلی‌نو در ملاقات با یکدیگر به بحث درباره جنگ ایران و عراق و دستیابی به یک راه‌حل برای پایان‌دادن به جنگ پرداختند. در این دیدار سخنگوی وزارت امور خارجه هند گزارشی از تلاش‌های دیپلماتیک کمیته حسن نیت کشورهای غیرمتعهد شامل هند، زامبیا، کوبا و سازمان آزادی‌بخش فلسطین داد. در این کارگروه قرار شد که سفیر کوبا با سفر به عراق، کمیته مذکور را درمورد دیدگاه‌های رهبری عراق آگاه سازد. مقامات گروه ۴ نفره در یک دیدار دو و نیم ساعته، آخرین دیدگاه‌های دو طرف جنگ را بررسی کردند تا در سفر آتی خود به دو کشور ایران و عراق که قرار است در هفته آینده، صورت گیرد مورد لحاظ قرار دهند. شایان ذکر است فاروق قدومی رئیس بخش سیاسی سازمان آزادی‌بخش فلسطین که نماینده این سازمان در نشست‌های مربوط به صلح ایران و عراق است، دیروز، هند را به مقصد بیروت ترک کرد. با شدت‌گرفتن تلاش‌های کمیته حسن نیت غیرمتعهدها برای رسیدن به طرح آتش‌بس بین دو طرف، عراق در یک حرکت تبلیغاتی اعلام کرد که با سفر این هیئت به بغداد موافق نیست، این درحالی است که ایران پیش‌تر با دیدار این هیئت از تهران موافقت و امکاناتی را دراین‌زمینه فراهم کرده بود. بنابراین هیئت مذکور قرار است شنبه ۲۲ فروردین‌ماه جاری، از تهران دیدن کند. بدین‌ترتیب عراق با اعلام مخالفت خود برای سفر کمیته حسن نیت غیرمتعهدها به بغداد، اشتیاق خود به ادامه جنگ را عیان کرد. از سوی دیگر، سازمان کنفرانس اسلامی از دیگر سازمان‌های بین‌المللی است که برای برقراری آتش‌بس بین ایران و عراق می‌کوشد و هیئت اعزامی این سازمان تاکنون پیشنهادهای جدی‌تری دراین‌زمینه مطرح کرده است. به موازات تلاش‌های منطقه‌ای این سازمان برای پایان‌یافتن جنگ، دیروز، هیئت حسن‌نیت کنفرانس اسلامی با پاپ ژان پل دوم رهبر کاتولیک‌های جهان، در واتیکان دیدار کردند و درزمینه جنگ ایران و عراق با وی به تبادل‌نظر پرداختند. ریاست هیئت سازمان کنفرانس اسلامی در این ملاقات را حبیب شطی دبیرکل این سازمان، به‌عهده داشت. در این دیدار که نگین احمد ناظر دائمی سازمان کنفرانس اسلامی در سازمان ملل متحد نیز حضور داشت، رهبر کاتولیک‌های جهان در جریان آخرین تلاش‌های کمیته حسن نیت برای پایان‌دادن به جنگ قرار گرفت. گفتنی است از زمان آغاز جنگ عراق با ایران پاپ ژان پل دوم بارها برای پایان‌دادن به این جنگ خواستار ابتکارات بین‌المللی شده است. علاوه‌براین ابوالحسن بنی‌صدر رئیس جمهوری ایران با مبهم خواندن پیشنهاد صلح هیئت میانجی اسلامی بر این نکته تأکید کرد که عقب‌نشینی نیروهای عراقی از خاک ایران باید هم‌زمان با آتش‌بس باشد و این دو از یکدیگر جدا نیستند. گفتنی ا‌ست که طرح کشورهای اسلامی بر این مبناست که ابتدا آتش‌بس برقرار شود و بعد از آن دو کشور به پشت مرزهای جدید عقب‌نشینی کنند و سپس دادگاهی صالح تشکیل شده و علل بروز جنگ میان دو کشور را بررسی کند. روزنامه جمهوری اسلامی نیز درخصوص پیشنهاد آتش‌بس سازمان کنفرانس اسلامی با تعدادی از نمایندگان مجلس مصاحبه کرد.*

گزارش- 14

14. وزیر امور خارجه امریکا با انتخاب منطقه غرب آسیا به‌عنوان مقصد اولین سفر خود، پرده از اهمیت سیاسی و نظامی این منطقه و مناسبات آن برای این کشور برداشت. کشورهای مصر، اردن، عربستان سعودی و سرزمین‌های اشغالی فلسطین میزبان‌های وی در این سفر هستند. خطر توسعه‌طلبی شوروی، جنگ ایران و عراق، مذاکرات صلح کمپ‌دیوید، تشنجات اخیر در جنوب لبنان و همچنین ارسال سلاح از امریکا به کشورهای منطقه، محورهای گفت‌وگوی وزیر امور خارجه امریکا در دیدار با شاه اردن بود. حسین پادشاه اردن، ضمن دیداری دو ساعته با الکساندر هیگ وزیر امور خارجه امریکا، با تأکیدبر مسائل منطقه غرب آسیا و نقش اردن در مذاکرات صلح کمپ‌دیوید اظهار کرد: مشکلات منطقه غرب آسیا نباید موجب ایجاد میدانگاهی برای رقابت ابرقدرت‌ها شود. از سوی دیگر، وزیر امور خارجه امریکا نیز بر خطر توسعه‌طلبی شوروی در منطقه تأکید کرد و آن را از مسئله فلسطین هم پراهمیت‌تر جلوه داد. درهمین‌زمینه خبرگزاری فرانسه گزارش داد: الکساندر هیگ در دیدار با رهبران رژیم اسرائیل بر تداوم ارسال سلاح به این کشور تأکید ورزید. وی گفت امریکا ارسال سلاح به اسرائیل را افزایش خواهد داد تا این کشور بتواند برتری خود را در منطقه حفظ کند. از طرفی، گزارش یونایتدپرس نیز حاکی‌از آن است که چندین هفته پیش رژیم صهیونیستی پیشنهادی را به دولت ریگان داد و براساس آن از امریکا خواست که این رژیم را به‌مثابه انبار تسلیحاتی خویش در نظر گیرد و درصورت بروز یک بحران نظامی در منطقه غرب آسیا از آن استفاده کند. قرار است در سفر هیگ به منطقه غرب آسیا مذاکراتی دراین‌باره با مقامات رژیم صهیونیستی انجام شود. از سوی دیگر، سفر الکساندر هیگ به کشورهای منطقه خلیج‌فارس با واکنش منفی نیروهای ترقی‌خواه منطقه و برخی از مطبوعات عربی مواجه شد. به گزارش خبرگزاری لیبی، عمر الحمیدی دبیرکل کنگره خلق عرب در طرابلس، گفت: به‌دنبال سفر الکساندر هیگ وزیر امور خارجه امریکا، به منطقه غرب آسیا، توده‌های عرب به‌سرعت خشم خود را درمورد سیاست‌های امریکا ابراز کردند. در بیانیه‌ دبیرکل کنگره خلق عرب که به همین مناسبت انتشار یافت، آمده است: خطرها و سیاست‌های امریکا در جهان عرب با روی‌کارآمدن رونالد ریگان تشدید شده و مسافرت الکساندر هیگ به منطقه غرب آسیا آغاز اجرای طرح‌های خصومت‌آمیز ایالات متحده درمورد ملل عرب محسوب می‌شود. عمر الحمیدی ضمن ارسال تلگرام‌هایی به رهبران کشورهای عضو جبهه پایداری که شامل الجزایر، سوریه، سازمان آزادی‌بخش فلسطین، یمن‌شمالی و ولید جنبلاط؛ رئیس جنبش ملی لبنان می‌شود از آنان خواست با اندیشیدن تدابیر لازم تمام نیروهای ملی عرب را به‌سرعت علیه توطئه جدید امپریالیست‌ها بسیج کنند. علاوه‌براین برخی از مطبوعات کشورهای منطقه غرب آسیا هدف سفر هیگ را مداخله بیشتر امریکا در این منطقه ارزیابی کردند. روزنامه الرأی العام (چاپ کویت) در سرمقاله امروز خود با اشاره به سخنان هیگ پس از ملاقاتش با سران رژیم اشغالگر قدس نوشت: «در اظهارات دیروز هیگ و صهیونیست‌ها مطلبی جز آغاز مستقیم مداخله نظامی برای سرکوب سوریه و جنبش مقاومت فلسطین مطرح نشد و بهانه کثیف آنها در این امر این است که مسیحیان در لبنان مورد تعرض قرار گرفته‌اند.» این روزنامه امکان ارتباط پیاده‌کردن نیروهای امریکایی با حمله آشکار رژیم اشغالگر قدس به لبنان را که به‌دنبال تصمیمات قبلی اتخاذ شد، بعید ندانست. الرأی العام در پایان نوشت: «دیدار کنونی هیگ که درپی به‌دست‌آوردن پایگاه‌ها و تسهیلات جدید و بی‌اثر کردن فعالیت اعراب است، هدفی جز به‌زانو درآوردن مقاومت و پایداری اعراب نداشته و وی خواهان تسلیم اعراب دربرابر خاخام صهیونیستی قدس اشغال‌شده می‎باشد.» از سوی دیگر، روزنامه القبس از عرب‌ها خواست که یک موضع‌گیری قاطع و سخت دربرابر سیاست امریکا در منطقه که اکنون شدت خطر آن با مسافرت هیگ کاملاً آشکار شده است، اتخاذ کنند. این روزنامه تعجب و شگفتی خویش را از اینکه چگونه سران عرب به خود اجازه می‌دهند که با وزیر امور خارجه امریکا ملاقات کنند پنهان نکرد و نوشت: «این همان وزیری است که حاضر به شناسایی فلسطینی‌ها نبود و مخالف شرکت آنها در هرگونه بحثی درمورد حل مسئله فلسطین بود و پشتیبانی خویش را از قرارداد نکبت‌بار کمپ‌دیوید اعلام و برتری نظامی رژیم صهیونیستی را بر کشورهای عربی تضمین کرد.»

گزارش- 15

15. ایالات متحده امریکا از دادگاه بین‌المللی لاهه تقاضا کرد ادعاهای این کشور علیه ایران را مشروط بر اجرای کامل موافقت‌نامه مربوط به گروگان‌گیری در ایران، به‌طور موقت از جریان دادرسی خارج کند. سخنگوی سفارت امریکا در لاهه امروز، اعلام کرد خروج دائمی دعاوی کشورش علیه ایران در این دادگاه مشروط بر اجرای کامل موافقت‌نامه مربوط به گروگان‌گیری در ایران است. موافقت‌نامه مذکور پس از ۴۴۴ روز از اشغال لانه جاسوسی که منابع غربی آن را بحران تسخیر سفارت امریکا در تهران می‌نامند، حاصل شد. این موافقت‌نامه در کشور الجزایر - حافظ منافع جمهوری اسلامی ایران - میان ایران و امریکا امضا شد و به پیمان الجزایر شهرت یافت. به‌موجب پیمان الجزایر، امریکا پذیرفته بود درصورت حل مسئله گروگان‌ها کلیه دعاوی معوقه خود در محاکم بین‌المللی علیه ایران را پس بگیرد. به گزارش آسوشیتدپرس، سخنگوی سفارت امریکا در لاهه گفت: ایالات متحده امریکا خواست که ادعاهای امریکا درمورد گرفتن خسارت از ایران به‌دلیل گروگان‌گیری را متوقف کند. وی افزود: امریکا حق به‌جریان‌انداختن مجدد ادعاهای خود را درصورتی‌که ایران از اجرای موافقت‌نامه مربوط به پایان گروگان‌گیری خودداری کند، برای خود محفوظ نگه خواهد داشت. ازجمله این الزامات بازگرداندن ساختمان سفارت سابق امریکا در تهران و اسناد ضبط‌شده امریکاست. درهمین‌رابطه، یک سخنگو از دادگاه بین‌المللی لاهه توضیح داد: موافقت با درخواست امریکا مبنی‌بر لغو دعاوی‌اش علیه ایران به‌موجب رأی ۱۵ قاضی دادگاه صورت می‌گیرد. گفتنی است دادگاه لاهه در ۲۴ ماه مه (۳ خردادماه ۱۳۵۹)، رأی به آزادی گروگان‌ها و بازگرداندن سفارت امریکا و پرداخت خسارت واردشده ازسوی ایران داد.**

گزارش- 16

16. خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارشی از اوضاع اجتماعی عراق و آثار جنگ بر این کشور منتشر کرد. در این گزارش آمده است: تلفات روزافزون جنگ خلیج‌فارس که وارد هفتمین ماه خود شده است از یک طرف و کمبود بنزین و سایر نارسایی‌ها از طرف دیگر، زندگی را برای مردم عراق مشکل کرده است. دولت عراق از افشای ارقام اصلی تلفات این کشور در جنگ با ایران خودداری می‌کند، ولی مردم رقم این تلفات را بین چهار تا ده‌هزار نفر می‌دانند. طبق این گزارش جیره‌بندی بنزین و کمبود الکتریسیته که براثر بمباران نیروگاه‌های برق این کشور به‌دست نیروی هوایی ایران حاصل شده، طبقه متوسط مردم عراق را تحت‌فشار قرار داده است. متخصصین اظهار کردند که تعمیرات لازم برای بازگرداندن این نیروگاه‌ها به‌حالت عادی ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها به طول انجامد. از طرفی صدام حسین درحدود ۱۰ میلیارد دلار از ذخایر ارزی کشور عراق را از آغاز جنگ در ماه سپتامبر تا کنون، صرف تهیه سلاح و ساختمان در بغداد کرده است. ضمیمه گزارش ۱۳: مصاحبه روزنامه جمهوری اسلامی با تعدادی از نمایندگان مجلس درخصوص فعالیت‌های اخیر هیئت‌های صلح موضوع فعالیت‌های اخیر هیئت‌های میانجی و صلح در تهران و بغداد به یکی از موضوعات مهم و مطرح در میان شخصیت‌های سیاسی کشور در این روزها تبدیل شده است. امروز، مصاحبه با ٧ تن از نمایندگان مجلس درباره فعالیت‌های هیئت صلح و ادامه جنگ تحمیلی در روزنامه جمهوری اسلامی منتشر شد که بخش‌هایی از آن بدین‌‌شرح است: حجت‌الاسلام فضل‌الله محلاتی نماینده امام در سپاه پاسداران و نماینده مردم محلات: آمدن هیئت‌ها و مذاکره به‌نظر من هیچ اشکالی ندارد. اینها می‌خواستند در دنیا منعکس کنند که عراق طالب صلح است، ولیکن دولت ایران به‌هیچ‌وجه طالب صلح نیست و می‌خواستند وانمود کنند دولت ایران جنگ‌طلب است. این بود که تصمیم گرفته شد که هرکسی بخواهد وضعیت جنگ را بررسی کند و به ایران بیاید هیچ مانعی ندارد، صدبار هم بیاید هیچ ایرادی ندارد و مذاکره می‌کنیم، اما نه برای صلح با صدام، بلکه برای اینکه حرف حقمان را به آن بزنیم. این خود وسیله‌ای است تا مواضع حقه خود را به گوش جهانیان برسانیم. فخرالدین حجازی نماینده مردم تهران: آنچه مسلم است نقشه امریکا در حمله عراق به ایران با شکستی افتضاح‌آمیز مواجه شد. امپریالیسم تصور می‌کرد با حمله عراق به ایران، جمهوری اسلامی ظرف چند روز سقوط خواهد کرد، اما دنیا دید که حدود هفت ماه است که ما ایستاده‌ایم و جهان از مقاومت ما شگفت‌زده شده است. ما چگونه می‌توانیم این‌همه خون به‌ناحق ریخته‌شده را نادیده بگیریم؟ ما به کدام صلح تن دهیم؟ آیا عراق از خاک ایران خارج شود، کافی ا‌ست؟ باید پرسیده شود چرا آمد؟ چرا تجاوز کرد؟ چون تجاوزکار است باید محکوم شود. مقامات اروپایی از ما پرسیدند چگونه می‌توان سران یک دولتی را محکوم کرد؟ گفتم همچنان‌که شما سران فاشیست را در دادگاه نورنبرگ محاکمه و اعدام کردید، این دولت تجاوزکار نیز باید در دادگاه صالحه بین‌المللی محاکمه شود، خسارت‌های ما هم باید پرداخت شود، اگرچه خون را غرامتی نیست. حجت‌الاسلام ابوالفضل موسوی تبریزی نماینده مردم تبریز: به‌نظر من تا این هیئت‌ها مواضع به‌حق ایران را حفظ نکنند، صلح معنی ندارد و مذاکره معنی ندارد. باید شرایط به‌حق ایران را که امام و امت تأیید کرده‌اند بپذیرند تا مذاکره شود، ولی اگر با این شرایط فعلی مذاکره و صلح شود، هیچ فایده‌ای ندارد. اگر در شرایط ما برای صلح کم‌وکاست شد بهتر است جنگ ادامه پیدا کند تا قلدرها و متجاوزان بدانند که تجاوز در عالم محکوم است. حجت‌الاسلام اسدالله بیات نماینده مردم زنجان: ما باید مسئله جنگ را اصلی‌ترین مسئله بدانیم، همان‌طور که امام فرمودند و موضع‌گیری ما دراین‌رابطه با سرنوشت انقلاب بستگی دارد و باید سرفراز بیرون بیاییم و اگر مسئله جنگ را اساسی تلقی نکنیم، بدیهی است که فاتح و سرفراز بیرون نخواهیم آمد. اگر ما به جنگ ادامه ندهیم، ملت عراق خواهی نخواهی به حیات صدام خاتمه خواهد داد، ولی ما معتقدیم این جنگ را باید ادامه دهیم و انقلاب اسلامی فاتحانه وارد عراق شود و این هیئت‌ها نه‌تنها مژده و بشارتی برای ما به‌وجود نمی‌آورند، بلکه می‌خواهند مذاکرات صلح را تحمیل کنند و نگذارند ما پیروزمندانه از این جنگ بیرون بیاییم. حجت‌الاسلام فتحعلی صاحب‌الزمان نماینده مردم همدان: این قضیه روشن است که این‌همه تلفات داده شده و تجاوز شده و بعد هم بگویند ما نبودیم این نمی‌شود. متجاوز باید سرکوب شود و از خاک بیرون برود و نیروهای ما هم از این معنی بحمدالله عاجز نیستند و اسلام ما و امام ما به ما اجازه نمی‌دهد که مثل آنها مناطق غیرنظامی را بمباران کنیم. یا باید صدام سقوط کند که هم ملت ما و هم ملت عراق از این جرثومه نجات پیدا کنند یا باید سه شرط که شورای‌عالی دفاع و امام گفتند، پیاده شود و این کمترین خواسته است و به کمتر از آن نباید راضی شویم و نباید بگذاریم هیئت‌ها ما را فریب دهند. حجت‌الاسلام فخرالدین موسوی نماینده مردم اردبیل: به‌طوری‌که امام و رئیس‌جمهوری و سخنگوی شورای‌عالی دفاع آیت‌الله خامنه‌ای و سایر برادران بارها متذکر شدند، مادامی‌که صدام از تجاوزش دست برنداشته و نیروی خودی را به مرزهایش برنگرداند صلح عملی نیست. برداشت من این است که باید اول متجاوز معرفی شود و به‌نظر من ولو صدبار هیئت‌های حسن نیت به جده بروند، به طائف بروند، به بغداد بروند، به ایران بیایند، مادامی‌که عراق از خاک ایران خارج نشده مثمرثمر نخواهد باد. حجت‌الاسلام احمد همتی نماینده مردم مشکین‌شهر: سفر هیئت‌هایی که دارند می‌آیند و می‌روند را به نفع مردم انقلابی که هزاران شهید و معلول داده نمی‌دانم و باید تا آخر این جنگ را ادامه بدهیم و همه نیروهای ما اعم از هوایی، دریایی، زمینی، بسیج و پاسداران پیشرفت‌هایی دارند. از این هیئت‌ها قضاوتی به نفع حق یعنی به سود ما ندیدیم و این جنگ به ما تحمیل شده و ما در این جنگ ذی‌حق هستیم، ملت باید خودش سرنوشت خودش را تعیین کند و زیر بار زورگویی‌ها نرود و ما هیچ شرایطی را جز این نمی‌توانیم بپذیریم، عراق برگردد و متجاوز در یک دادگاه صالح محاکمه شود و خسارت را پرداخت کند. ضمیمه گزارش ۱۵: روند حل‌شدن مسئله گروگان‌های امریکایی و بیانیه الجزایر در 13 آبان 1358، جمعی از دانشجویان، سفارت امریکا در تهران را تصرف کردند و 52 تن از دیپلمات‌های امریکایی را گروگان گرفتند. خواست اصلی دانشجویان که با تأیید امام خمینی همراه شد، قطع مداخله امریکا در امور ایران و برگرداندن محمدرضا پهلوی بود. این واقعه منجر به قطع روابط دولت‌های ایران و امریکا، تحریم تجاری ایران ازطرف امریکا و توقیف کلیه دارایی‌ها و ذخایر ارزی ایران در امریکا و مؤسسات امریکایی در سراسر جهان یعنی بیرون از حوزه صلاحیت قضایی آن کشور شد. برای حل مشکلات ناشی‌از بحران گروگا‌ن‌گیری و رفع توقیف دارایی‌های ایران و با صلاحدید امام خمینی که در فرمان مورخ 4 اسفند 1358، اعلام شد، حل‌وفصل مسئله دیپلمات‌های امریکایی به مجلس شورای اسلامی که در شرف تشکیل بود، واگذار شد. در 11 آبان 1359، مجلس شروط چهارگانه‌ای تعیین کرد که به دولت امکان حل اختلافات با امریکا را می‌داد. این شروط از پیام امام خمینی در 21 شهریور 1359، به زائران بیت‌الله الحرام برگرفته شد و عبارت بود از: بازپس دادن اموال خانواده محمدرضا پهلوی، لغو تمام ادعاهای امریکا علیه ایران، تضمین امریکا برای مداخله‌نکردن در حوزه‌های سیاسی و نظامی در ایران و آزادگذاشتن تمامی سرمایه‌های ایران. با میانجیگری دولت الجزایر، زمینه مذاکره و توافق دو طرف برای حل اختلافات فراهم شد و در زمان نخست‌وزیری محمدعلی رجایی، مذاکراتی انجام شد که به صدور بیانیه‌های الجزایر در 29 دی 1359، انجامید. بیانیه‌های الجزایر، ازنظر حقوقی، عهدنامه‌ای بین‌المللی تلقی می‌شد، اما چون این بیانیه‌ها را دولتی ثالث صادر کرد، در واقع این عهدنامه برخلاف عرف معاهدات دو یا چندجانبه بین‌المللی منعقد شد. باوجوداین، دولت الجزایر در مقدمه بیانیه اول در مقام میانجی اعلام کرد‌ که تعهدات متقابل را دولت‌های دو طرف به عمل آورده‌اند. در مقدمه بیانیه دوم نیز دولت الجزایر به‌طور رسمی موافقت دولت‌های ایران و امریکا به قرار مذکور در بیانیه را اعلام کرد. لذا همان‌طور که مقامات دو دولت تأکید کردند، بیانیه‌های الجزایر به انعقاد توافق بین‌المللی بین ایران و امریکا منتهی شد. این توافق تعهدات حقوقی لازم‌الرعایه برای دو طرف ایجاد کرد که مربوط به زمان خاصی نبود و با برخورداری از تداوم و اعتبار، دو طرف همواره ملتزم به آن تلقی می‌شدند. بیانیه‌های الجزایر شامل سه سند است: سند اول با عنوان بیانیة عمومی؛ حاوی تعهدات کلی دو طرف از قبیل آزادی گروگان‌ها، آزادی دارایی‌های ایران و لغو تحریم تجاری ایران بود. سند دوم که به بیانیه حل و فصل دعاوی موسوم بود؛ درباره حل‌وفصل دعاوی دو دولت بود. سند سوم با عنوان تعهدات دولت امریکا و دولت ایران؛ روش‌های اجرای تعهدات مالی دو طرف را تعیین می‌کرد. برپایه بیانیه عمومی الجزایر، امریکا متعهد شد که تمام دعاوی حقوقی اتباع و مؤسسات امریکایی علیه ایران و مؤسسات دولتی در محاکم امریکا را مختومه کند و کلیه احکام توقیف و احکام قضایی صادرشده را لغو کند و سایر دعاوی براساس چنین ادعاهایی را ممنوع و موجبات خاتمه‌دادن به چنین ادعاهایی را ازطریق یک داوری لازم‌الاجرا فراهم کند. همچنین مطابق بند ۲ ماده 7 بیانیه الجزایر که ۲۹ دی‌ماه ۱۳۵۹، به امضا رسید، حل‌وفصل تمامی ادعاهایی که به هیئت داوری ارجاع می‌شد، از تاریخ طرح ادعا نزد هیئت داوری خارج از صلاحیت‌های قضایی دادگاه‌های ایران و ایالات متحده یا هر دادگاه دیگری می‌بود و دادگاه‌های امریکایی مکلف بودند از رسیدگی به این قبیل پرونده‌ها خودداری کنند. در بیانیه دوم دولت الجزایر ترتیب تشکیل دیوان داوری دعاوی ایران و امریکا بیان شده است. دیوان مرکب از سه شعبه و هر شعبه دارای 3 عضو است: یک داور ایرانی، یک داور امریکایی و یک داور مشترک به انتخاب 6 نفر داوران ایرانی و امریکایی. دیوان فقط به آن‌دسته دعاوی رسیدگی می‌کند که تا تاریخ صدور بیانیه‌ها موجود بوده است. دیوان صلاحیت رسیدگی به چند نوع دعاوی را دارد که عبارت‌اند از: دیون، سلب مالکیت و سایر اقدامات مؤثر در حقوق مالکیت، قراردادهای خریدوفروش، خدمات و تفسیر یا اجرای بیانیه‌ها. دیوان، حکم هرمورد را با رعایت کامل قانون و با اعمال اصول حقوقی بازرگانی و حقوق بین‌الملل صادر می‌کند که درصورت توافق دو طرف، می‌تواند براساس قواعد انصاف نیز رأی دهد. کلیه تصمیمات و احکام دیوان قطعی و لازم‌الاجراست و دو طرف ملزم‌اند که بدون تأخیر آن را به اجرا گذارند. آرای دیوان یا به‌صورت سازشی مبنی‌بر تأیید توافقات دو طرف صادر می‌شود یا به‌صورت ترافعی که در ماهیت دعوا صدور حکم می‌کند. هیئت عمومی دیوان صلاحیت صدور آرای تفسیری در موضوعات مورد اختلاف دو طرف یا اجرای بیانیه‌ها را دارد. در عمل، بیشترین دعاوی مطرح‌شده در دیوان، دعاوی کوچک بوده که خواسته آنها کمتر از 250 هزار دلار است. سند سوم بیانیه‌های الجزایر با عنوان “تعهدات دولت امریکا و دولت ایران”، روش‌های اجرای تعهدات مالی دو طرف را بدین‌شرح ‌تعیین کرد: 1. تعهدات امریکا: نظر به سوابق مداخله‌های متعدد و همه‌جانبه امریکا در امور ایران و با پافشاری دولت ایران در مذاکرات، امریکا مطابق ماده یک بیانیه عمومی تعهد کرد که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم، سیاسی یا نظامی در امور داخلی ایران مداخله نکند. این تعهد به‌منزله پذیرش اولین شرط از شروط چهارگانه مجلس شورای اسلامی بود. همچنین مطابق مواد 2، 3، 4 امریکا متعهد شد که کلیه تحریم‌های تجاری ایران را لغو کرده، اموال محمدرضا پهلوی را به ایران بازگرداند و دارایی‌های ایران را که پس از بحران گروگان‌گیری توقیف شده بود، آزاد کند. به‌علاوه طبق بند (ب) بیانیه عمومی، امریکا ملزم شد که تمام دعاوی مطرح در دادگاه‌های امریکا را مختومه و آنها را ازطریق داوری بین‌المللی حل‌وفصل کند. این دعاوی ناظر به دادخواست‌های اتباع و مؤسسات امریکایی علیه دولت ایران بود که پس از انقلاب اسلامی و به‌علت اجرانشدن قراردادها یا پس از بحران گروگان‌گیری اقامه شده بود و خواهان‌های امریکایی غرامت می‌خواستند. این تعهدات امریکا به معنای پذیرش سایر شروط مذکور در تصمیم مجلس بود. 2. تعهدات ایران: براساس بند سه بیانیه عمومی و بند یک سند تعهدات، دولت ایران تعهد کرد که خروج و عزیمت ایمن 52 تبعه امریکا از ایران را تأمین کند. همچنین وجوه مشخصی را در دو حساب جداگانه برای تسویه بدهی‌های بانکی و بدهی وام‌های سندیکایی واریز کند و سپرده‌ای به مبلغ یک‌میلیارد دلار در حساب تضمینی نگه دارد تا از محل آن مبالغ معین در احکام صادرشده علیه ایران پرداخت شود. 3. تعهد مشترک دو طرف به تشکیل دیوان داوری: در این مذاکرات دو طرف توافق کردند که مطابق بند (ب) اصول کلی بیانیه عمومی، هیئت داوری ویژه‌ای برای حل‌وفصل دعاوی اتباع دو طرف تشکیل شود. ازآنجا‌که مطابق قوانین ایران، قوه مجریه به‌طور مستقل حق ندارد دعاوی دولتی را به داوری بین‌المللی ارجاع دهد، مجلس شورای اسلامی درتاریخ 24 دی‌ماه 1359، با تصویب قانون حل‌وفصل اختلافات مالی و حقوقی دولت جمهوری اسلامی ایران با دولت امریکا، به دولت اجازه داد تا درمورد اختلافاتی که ناشی‌از انقلاب اسلامی و تصرف مرکز توطئه امریکا نباشد، باتوجه‌به مصوبه مذکور مجلس ازطریق داوری مورد قبول دو طرف اقدام و اختلافات را حل‌وفصل نماید. یک روز بعد از صدور بیانیه‌ها، در 30 دی‌ماه 1359، گروگان‌ها آزاد و از راه الجزایر به امریکا منتقل شدند. دولت امریکا نیز بلافاصله بالغ بر 955,7 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را به‌حساب امانی مقرر در توافقات انتقال داد. از اوایل سال 1360، دیوان داوری دعاوی ایران و امریکا کار رسیدگی به پرونده‌ها را آغاز کرد که همچنان ادامه دارد. با پایان مهلت یک‌ساله ثبت دادخواست‌ها در دیوان، دو طرف بیش از چهارهزار دادخواست ثبت کرده‌اند که تا‌به‌حال نزدیک به 3900 فقره آن به‌موجب حکم، تصمیم یا دستور دیوان رسیدگی و مختومه شده‌اند. از دیدگاه حقوقی، برخی ایرادها به بیانیه‌های الجزایر وارد است، ازجمله پیش‌بینی نکردن راهی برای جلوگیری از طرح دعاوی ایرانیان دارای تابعیت مضاعف، اجرای فوری احکام محکومیت ایران، نحوه تعیین داوران ثالث و کافی‌نبودن بیانیه‌ها برای شناسایی و بازپس‌گیری اموال خانواده محمدرضا پهلوی. امریکا در موارد متعدد، اصول اساسی بیانیه‌ها مانند تعهد به مداخله‌نکردن در امور ایران را زیر پا نهاد و ایران ناگزیر از تقدیم دادخواست به دیوان داوری برای پایان‌دادن به این مداخلات شد. به‌علاوه، امریکا تحریم‌های تجاری را که به‌موجب بیانیه‌ها ملغی اعلام کرده بود، در سال‌های جنگ تحمیلی و پس از پایان آن به انواع و روش‌های دیگر برقرار کرد؛ این درحالی است که تعهدات مذکور در بیانیه‌های الجزایر محدود به زمان خاصی نیست. برخی معتقدند که تشکیل دیوان داوری به نفع امریکا تمام شده است، زیرا این دولت ضمن توفیق در آزادی گروگان‌ها و مصالحه با ایران، توانست مرجعی ایجاد کند که احکام قضایی موردنیاز خواهان‌های امریکایی را صادر می‌کند. بااین‌همه و به‌رغم انتقادهایی از این دست، بیانیه‌های الجزایر نتایج ارزنده‌ای به‌بار آورد که آزادی دارایی‌ها و سپرده‌های ایران در امریکا و جنبه بین‌المللی یافتن تعهدات امریکا دراین‌خصوص، ختم ماجرای گروگان‌گیری، رفع دعاوی پرشمار خواهان‌های امریکایی در محاکم امریکا و الزام آنها به طرح دادخواست در مرجع داوری بین‌المللی از آن جمله است. همچنین، امکان طرح دعوا در مرجعی بین‌المللی درصورت تخلف امریکا از اجرای بیانیه‌ها و قطع تحریم‌های اقتصادی امریکا و هماوردی حقوقی و سیاسی با دولت قدرت‌مداری مانند امریکا در زمره آثار مثبت بیانیه‌هاست. بیانیه‌های الجزایر در زمانی صادر شد که افکارعمومی بین‌المللی پس از گروگان‌گیری درمورد انقلاب اسلامی تهییج شده بود، دولت نوپای ایران با ناآرامی‌های متعدد داخلی روبه‌رو بود، اقتصاد کشور تحت‌تأثیر فشارهای بین‌المللی و تحریم‌های اقتصادی قرار داشت و از همه مهم‌تر، تجاوز همه‌جانبه عراق به جمهوری اسلامی ایران، تمامیت ارضی کشور را تهدید می‌کرد. دستاوردهای بیانیه‌های الجزایر حاصل تلاش جمع اندکی از نیروهای متخصص ایرانی بود که صدها کارشناس زبده امریکایی را با انبوه امکانات و اطلاعاتشان در مقابل داشتند. درهمین‌حال، دیوان داوری دعاوی ایران و امریکا به اعتقاد صاحب‌نظران نمونه موفقی از حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات بین‌المللی است و آرای آن موجب تحولاتی در قواعد حقوقی بین‌المللی شده است. این دیوان به‌لحاظ مدت طولانی فعالیتش، جزو مراجع داوری شبه دائمی قلمداد می‌شود که آرای مهم آن از حد توافقات دو دولت ایران و امریکا می‌گذرد و اعتباری عام می‌یابد.

________________________________________

• ضمیمه دارد؛ مصاحبه روزنامه جمهوری اسلامی با تعدادی از نمایندگان درخصوص فعالیت‌های اخیر هیئت‌های صلح.
  • ضمیمه دارد؛ روند حل‌شدن مسئله گروگان‌های امریکایی و بیانیه الجزایر.

سخنگوی دولت در یک مصاحبه مطبوعاتی با ذکر اینکه از ۸۷ میلیارد تومانی که برای بودجه در نظر گرفته شده ۶۰ میلیارد آن بدهی دولت است، نسبت به وضع آینده اقتصادی کشور اظهار خوش‌بینی کرد.

امام خمینی در دیدار با خلبانان ارتش، ضمن تقدیر از خلبانان این نیرو، بر پیوند قوای مسلح با روحانیون تاکید کرد.

منابع و مآخذ روزشمار 1360/01/18