1361.02.31

روزشمار جنگ سال 1361 1361.02.31
نام‌های دیگر	سی و یک اردیبهشت
تاریخ شمسی	1361.02.31
تاریخ میلادی	21 مه 1982
تاریخ قمری	27 رجب 1402

1360.02.31

1362.02.31

1363.02.31

1364.02.31

1365.02.31

1366.02.31

1367.02.31

گزارش- 1

1. علی‌رغم گذشت دو روز از تصویب طرح مانور مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس، هنوز هیچ‌یک از قرارگاه‌های عملیاتی برای اجرای آن اعلام آمادگی نکرده‌اند‏؛ ازاین‌رو بعدازظهر امروز فرماندهان سپاه و ارتش گرد هم آمدند* و پس از بررسی علل این موضوع و نیز بررسی مجدد طرح مانور قرارگاه‌های عملیاتی، تصمیم گرفتند این مرحله از عملیات را در ساعت 21:30 فردا آغاز کنند.** در این جلسه که از ساعت 17:40 در قرارگاه نصر آغاز شد، ابتدا ‌حسن باقری، از توجیه تیپ‌های قرارگاه نصر و اعزام گشتی‌های آن برای شناسایی راه‌های نفوذ به مواضع دشمن خبر داد و گفت: «از ساعت 1 [‌بامداد، عراقی‌ها] آتش شدیدی روی منطقه می‌ریزند. دشمن شدیداً هوشیار بود؛ به‌طوری‌که گشتی هر دو تیپ [27 محمد رسول‌الله(ص) و 7 ولی‌عصر(عج)) نمی‌توانستند به خاکریز دشمن برسند.» وی سپس به جلسه مشترک فرماندهان ارتشی و سپاهی قرارگاه نصر اشاره کرد و ادامه داد: «‌توافق شد خط پدافندی‌شان را در غرب [جناح راست نیروهای قرارگاه نصر] به دژها [ی مرزی] برسانیم؛ یعنی تقریباً هزار و خرده‌ای خط را به جلو بکشیم. [عملیات] شمال جاده آسفالت [شلمچه خرمشهر] به نصر3 واگذار شد و جنوب جاده آسفالت به نصر2.» ‌وی در پایان سخنان خود مشکل کنونی قرارگاه نصر را نداشتن اطلاعات کافی از وضعیت زمین و مواضع دشمن در محور واگذارشده به این قرارگاه اعلام کرد و گفت که به همین منظور قرار است گشتی‌های شناسایی به‌همراه گروه‌های تخریب امشب مجدداً اعزام شوند. غلامعلی رشید هم از شناسایی کامل محور واگذارشده به قرارگاه فتح (غرب جاده اهواز خرمشهر) گزارش داد و گفت: «‌مانور تیپ‌هایمان مخصوصاً مانور جزءبه‌جزء گردان‌ها هم امروز مشخص شد که دو تیپ ما با استعداد سیزده، چهارده گردان وارد عمل می‌شوند. تیپ8 نجف درست در حاشیه جاده اهواز خرمشهر [تا محدوده جاده خرمشهر شلمچه] عمل می‌کند و تیپ امام حسین(ع) هم که قدرت رزمی بیشتری دارد و کیفیتش بالاتر است، آن را گذاشته‌ایم از حاشیه شرقی نهر عرایض بیاید پایین [و پس از عبور از جاده خرمشهر شلمچه و رسیدن به اروندرود] رو به خرمشهر ... که از ورود دشمن از شرق به غرب جلوگیری کنند.» ‌وی پس از تشریح جزئیات مانور این دو تیپ، از طرح قرارگاه فتح برای اجرای یک عملیات ایذایی در غرب خط پدافندی این قرارگاه در نوار مرزی جنوب جاده حسینیه با هدف انهدام نیروی دشمن خبر داد. مجید بقایی نیز در گزارش خود از تغییر مأموریت قرارگاه فجر و کمبود نیرو در تیپ33 المهدی(عج) به‌عنوان دلایل آماده‌نشدن به‌موقع این قرارگاه نام برد و سپس با اظهار اینکه شناسایی محور این قرارگاه در غرب نهر عرایض قرار است امشب تکمیل شود، ‌از واگذاری یک گردان نیرو به تیپ المهدی(عج) در روز جاری خبر داد. وی در تشریح مانور یگان‌های تحت امر قرارگاه فجر گفت: «‌تیپ المهدی(عج) بعد از اینکه خط [دشمن در غرب سیل‌بند عرایض] را شکست، پشت اینجا [انتهای شمالی نهر عرایض] بایستد و از اینجا جلوتر نرود. ... بعد آن تیپ ادغامی یعنی فجر3 [تیپ امام سجاد(ع) سپاه و تیپ3 پیاده لشکر77 ارتش] حرکت خود را آغاز کند و وقتی رسید به جاده [خرمشهر شلمچه] و خواست از آن عبور کند، تیپ المهدی(عج) پیشروی کرده و با رسیدن به اروند به‌طرف غرب پدافند می‌کند.»‌ احمد غلامپور و عزیز جعفری هم در گزارش‌های خود ضمن اشاره به تراکم نیروی دشمن در محورهای طلائیه و کوشک، طرح قرارگاه قدس را برای اجرای عملیات ایذایی در سه محور طلائیه، کوشک و شمال تقاطع حسینیه مرز با هدف انهدام نیروهای عراقی تشریح کردند. پس از گزارش‌ فرماندهان قرارگاه‌های عملیاتی، حاضران در جلسه به بحث درباره تعیین زمان آغاز عملیات مرحله چهارم پرداختند. سرهنگ حسنی‌سعدی، زمان حرکت نیروها را ساعت 19:00 تا 19:30 و زمان آغاز درگیری را ساعت 21:30 تا 22:00 پیشنهاد کرد. حسن باقری هم با تأکید بر هماهنگی در شروع حرکت نیروها گفت: «‌ساعت هفت‌و‌نیم [عصر] هوا تاریک است. نیم‌ساعت هم اینها [نیروها] تا نماز بخوانند و جمع شوند، ساعت 8 می‌شود ... ساعت نه‌و‌نیم که درگیر شویم، ما [تا روشنایی هوا] هفت ساعت وقت داریم.»‌ در پایان جلسه، پس از اینکه حاضران موافقت خود را با ساعت 21:30 به‌عنوان زمان آغاز درگیری با دشمن اعلام کردند، محسن رضایی اظهار داشت: «فردا ساعت نه‌و‌نیم شب ما عملیات را شروع می‌کنیم.»‌

گزارش- 2

2. رئیس ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران، با ارسال نامه‌ای به سرهنگ علی صیاد شیرازی و محسن رضایی فرماندهان قرارگاه مرکزی کربلا، به دستور جزءبه‌جزء شماره 9 قرارگاه کربلا، که پیرو جلسه روز 29/2/1361 فرماندهان سپاه پاسداران و سرهنگ صیاد شیرازی تهیه و در تاریخ 30/2/1361 ابلاغ شده بود، اشکال وارد کرد.*** در این نامه، سرتیپ قاسمعلی ظهیرنژاد حمله مستقیم به خرمشهر را خطا و همراه با تلفات بسیار دانست و ضمن توصیه به محاصره خرمشهر ازسمت غرب، تأکید کرد که با کنترل جاده‌های ارتباطی بین خرمشهر و تنومه، نه‌تنها خرمشهر آزاد می‌شود، بلکه احتمالاً موجبات سرنگونی حکومت صدام نیز فراهم خواهد شد. در این بخش از نامه آمده است: «با تصرف و یا کنترل خطوط ارتباطی خرمشهر و تنومه، استان بصره در مخاطره جدی قرار گرفته و قسمتی از خاک دشمن به تصرف نیروهای خودی درمی‌آید. درحالی‌که آزادکردن شهر خرمشهر تنها در وضعیت حکومت صدام محتملاً تغییری را به وجود نخواهد آورد؛ زیرا هنوز تغییری در خط مرز بین‌المللی، عراق را تهدید نخواهد کرد.» در بخشی دیگر از این نامه به خطر تهدید ارتش عراق ازسمت نوار مرزی و احتمال تصرف مجدد جاده اهواز خرمشهر ازسوی نظامیان عراق اشاره و توصیه شده است که اگر قبل از حمله به خرمشهر، نیروهای ما بتوانند به نزدیکی بصره و تنومه برسند، دشمن مجبور خواهد شد برای دفاع از استان بصره، خرمشهر را تخلیه نماید. «برآورد ستاد مشترک این است اگر ما خط تماس خود را به این خط رسانیده و خود را در 10 کیلومتری تنومه و بصره حس کنیم، احتمالاً دشمن در خرمشهر باقی نمانده و خود را برای دفاع از استان بصره به‌سمت جنوب رودخانه اروند منتقل خواهد کرد و ضمن اینکه قسمتی از سرزمین دشمن دراختیار ما قرار خواهد گرفت، خط تجزیه را از خود دور کرده و با توانایی بیشتر خرمشهر تنومه در آستانه سقوط واقع گشته و شهر بصره مورد تهدید جدی قرار خواهد گرفت. در اینجاست که صدام و حزب بعث عراق مورد سؤال جدی مردم عراق از هر طبقه قرار خواهد گرفت.» در پایان این نامه، پس از ابراز اطمینان از ایمان و شوق فداکاری و جهاد در راه خدا در همه رزمندگان ایران، به پرهیز از اتخاذ یک مانور یا حرکت نامناسب، که می‌تواند موجب خنثی‌شدن تلاش و فداکاری آنان شود، توصیه و سپس پیروزی رزمندگان آرزو شده و آمده است: «به خدا سوگند می‌خورم این تأکیدات فقط به‌ خاطر پیروزی رزمندگان اسلام و شما، برای نجات انقلاب اسلامی و میهن عزیز و برای جلوگیری از ناکامی‌ها و خدانکرده شکست‌های احتمالی است. اگر قبول نکردید و به کار نبستید، باز از خداوند بزرگ پیروزی برای شما و رزمندگان اسلام آرزو می‌کنم. من از راه دور صحبت می‌کنم. چه می‌توان کرد، شرایط این را به وجود آورده بود که وجود من برای شما و قرارگاه شما ضرورتی نداشته باشد.»

گزارش- 3

3. به‌منظور شناسایی محور واگذارشده به قرارگاه نصر برای اجرای مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس، واحدهای گشتی تیپ27 محمد رسول‌الله(ص) و تیپ7 ولی‌عصر(عج) پس از شناسایی قسمتی از منطقه شرق نوار مرزی شمال جاده شلمچه ـ خرمشهر و نزدیک‌شدن به مواضع نیروهای عراقی، با واکنش آنها مواجه شدند و به عقب بازگشتند. واحدهای گشتی تیپ محمد رسول‌الله(ص) و تیپ ولی‌عصر(عج) سپاه پاسداران از قرارگاه عملیاتی نصر که از شب گذشته برای شناسایی معابر نفوذی شمال شلمچه (منطقه واگذارشده به قرارگاه نصر برای اجرای مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس) به‌ این منطقه اعزام شده بودند، در نخستین ساعت بامداد امروز پس از حدود 5/2 کیلومتر پیاده‌روی و با نزدیک‌شدن به خاکریزهای عراقی واقع در یک کیلومتری شمال جاده شلمچه خرمشهر با آتش شدید توپخانه دشمن مواجه شده و ناچار به عقب بازگشتند. عراقی‌ها نیز ضمن اجرای آتش که از ساعت 01:00 تا ساعت 03:45 ادامه داشت، در تیم‌های 2 و 4 نفری به مین‌گذاری منطقه مقابل مواضع خود مشغول بودند. تیپ محمد رسول‌الله(ص) دراین‌باره گزارش داد: یک گروه شناسایی که از ساعت 23 شب گذشته از منطقه خودی به‌طرف خاکریز دشمن حرکت کرده بود، به یک جاده رسیده و سپس به‌موازات آن پیش رفته و پس از طی 2504 متر میدان‌های مین دشمن را در دو طرف جاده مشاهده می‌کند که حدود 300 متر عمق دارند و دشمن درحال گسترش آنهاست. گزارش تیپ7 ولی‌عصر(عج) نیز حاکی است که یک گروه شناسایی به‌همراه یک گروه تخریب از مجاور دژ مرزی به‌طرف جنوب حرکت کرده و پس از پیمودن 2800 قدم با یک میدان مین به عمق 400 متر مواجه می‌شود. پس از اینکه گروه تخریب معبری به عرض حدود 10 متر در این میدان باز می‌کند، منطقه به‌شدت زیر آتش دشمن قرار می‌گیرد و دو گروه یادشده ناچار به عقب بازمی‌گردند. یک گروه دیگر هم که از 5/1 کیلومتری شرق دژ مرزی به‌سمت جنوب حرکت کرده بود، پس از طی حدود 500 قدم با یک میدان مین مواجه می‌شود. این گروه به پیشروی خود ادامه می‌دهد و هنگامی که به 600 متری خاکریز دشمن می‌رسد، عراقی‌ها منطقه را زیر آتش قرار می‌دهند. گروه یادشده نیز با تحمل یک شهید و 2 مجروح به عقب بازمی‌گردد.

گزارش- 4

4. در ادامه وقایع مربوط به مناطق کردنشین غرب کشور، امروز نیروهای نظامی خودی مرکز تجمع اشرار مسلح ضدانقلاب در یکی از مناطق مهاباد را پاک‌سازی کردند. مردم اشنویه نیز به اقدامات ایذایی دیروز ضدانقلابیون در این شهر معترض شدند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی به نقل از ستاد عملیات غرب کشور، در نخستین ساعات بامداد امروز، نیروهای ارتش، سپاه و ژاندارمری در عملیاتی موفق شدند مرکز تجمع عناصر مسلح غیرقانونی در یکی از مناطق مهاباد را پاک‌سازی کنند. در این عملیات 15 نفر از ضدانقلابیون مسلح دستگیر شدند. واحد مرکزی خبر نیز از ارومیه گزارش داد: «به‌دنبال انتشار خبر حمله ضدانقلابیون به کتاب‌فروشی، کارگاه و منزل رئیس آموزش‌وپرورش اشنویه، مردم مسلمان و مبارز این بخش امروز برای اعتراض به اعمال ننگین گروهک‌های غیرقانونی، در مسجد بازار اشنویه گرد آمدند و با شعارهای کوبنده خود، اعمال ضدانسانی و ضداسلامی این ازخدابی‌خبران را به‌شدت محکوم کردند.» در این گزارش همچنین آمده است: «این اجتماع باشکوه مردم اشنویه تا برگزاری نماز جمعه ادامه یافت و در خطبه‌های نماز جمعه نیز قاضی محمد خضری امام‌جمعه اشنویه، با اشاره به دشمنی آشکار گروهک‌های غیرقانونی با اسلام و قرآن و امت اسلامی گفت باید بیندیشیم که این حمله چرا در شبی رخ می‌دهد که شب مبعث رسول‌الله(ص) است و عید بزرگ مسلمین، برای اینکه این ازخدابی‌خبران قصد داشتند عید ما را به عزا تبدیل کنند. ... اینها باید بدانند که اسلام با شهادت سیدالشهدا(ع)، با شهادت خلق و با شهادت علمای بزرگ اسلام شکست نخورده و پیروان راستین آن هرگز شکست نخواهند خورد و ندای اسلام به رهبری امام خمینی به اقصی نقاط جهان خواهد رسید.»

گزارش- 5

5. خطیب امروز نماز جمعه تهران با بیان اینکه هم‌اکنون در سطح منطقه تلاش می‌شود تا توجه کشورهای عرب از رژیم صهیونیستی به‌سمت ایران منحرف شود، بار دیگر به ملت‌های عرب منطقه اطمینان داد که ازجانب جمهوری اسلامی ایران خطری متوجه آنها نخواهد بود. رادیو اسرائیل هم با تحریف سخنان حجت‌الاسلام ‌هاشمی رفسنجانی مدعی شد که وی تلویحاً گفته است ایران میل دارد همه حکومت‌های منطقه را سرنگون کند. حجت‌الاسلام‌والمسلمین اکبر ‌هاشمی رفسنجانی امام‌جمعه موقت تهران در بخشی از خطبه‌های نماز جمعه امروز این شهر اظهار داشت: «دو جریان در سطح منطقه در کار است که درحقیقت یک جریان است منتها در دو شعبه. و آن به ‌این ‌ترتیب است که تلاش می‌کنند مصر را به دنیای عرب برگردانند و دوم، تلاش برای اینکه ایران را در مقابل عرب قرار بدهند به دو شکل؛ در اروپا به اروپائیان می‌گویند دیگر نفت نمی‌آید و در منطقه به شیوخ عرب گفته می‌شود ایران سیادت [مجد و بزرگی] شما را از بین می‌برد. اینها می‌خواهند جمهوری اسلامی را در مقابل شیوخ مرتجع عرب قرار بدهند که البته این هست منتها نه به این شکل و حساسیت، بلکه می‌خواهند آنها را از مقابله با اسرائیل منصرف کرده و متوجه ایران کنند.»**** امام‌جمعه موقت تهران افزود: «من همین‌جا با صراحت برای چندمین‌بار می‌گویم از جمهوری اسلامی، ملت عراق، کویت، عربستان سعودی و شیوخ صالح خلیج‌فارس نترسند؛ آدم‌هایی که حاضرند با جبهه حق باشند نترسند. اگر ما این جنگ را تحمل می‌کنیم برای این است که موضعی را به نفع ملت عراق دنبال می‌کنیم. اگر روز اول به صدام دست می‌دادیم و اهلاً و سهلاً می‌گفتیم و وقتی می‌خواست بیاید ایران، دعوتش می‌کردیم تا بیاید ایران، خیلی از اینها حاضر بودند همین خرج‌هایی را که برای او کرده‌اند، برای ما خرج کنند و ما برای اینکه حاضر نشدیم منافع ملت عراق را فدای جاه‌طلبی‌های بعث عفلقی بکنیم، این جنگ را تحمل کرده‌ایم. به همین دلیل چنین جنگی را در فلسطین هم تحمل می‌کنیم و اگر شماها دست از ریاکاری‌هایتان بردارید، عاقلانه با ما باشید، با اسرائیل بجنگید، با ضدخلق بجنگید، ثروت‌های اسلام و مسلمان‌ها را در جیب تراست‌های امریکایی نریزید، مستقل بخواهید زندگی کنید، ما با شما خواهیم بود.» در همین حال، رادیو اسرائیل در بخش شامگاهی امروز خود سخنان حجت‌الاسلام‌ هاشمی رفسنجانی را چنین تحریف کرد: «حجت‌الاسلام ‌هاشمی رفسنجانی در نماز جمعه امروز اظهارنظر کرد که ابرقدرت‌ها تلاش می‌کنند ایران را در مقابل اعراب قرار دهند. رژیم کنونی ایران را ضدعرب معرفی کنند تا حساسیتی را که دنیای عرب نسبت به اسرائیل دارد کم کرده و آن را متوجه ایران سازند. حجت‌الاسلام رفسنجانی درعین‌حال رژیم‌های کنونی کشورهای عرب را مورد حمله قرار داد و تلویحاً یادآور شد که ایران میل دارد همه حکومت‌های موجود را سرنگون کند. به‌جای آنها رژیم‌های شبیه حکومت کنونی ایران به روی کار آورد. وی خطاب به آن گروه از کشورهای عرب که به عراق کمک می‌کنند، گفت اگر آنها ما را رها کنند ما نباید دست از سر آنها برداریم، بلکه باید شر آنها را از سر اسلام بکنیم. حجت‌الاسلام رفسنجانی تأیید کرد یکی از عللی که باعث حمله حکومت صدام حسین به خاک ایران شد آن بود که ایران می‌خواهد رژیم عراق را تغییر داده و حکومتی به روی کار آورد که مورد علاقه اکثریت شیعه آن کشور باشد.»

گزارش- 6

6. خبرنگار گاردین در گزارشی با رد ادعای قرارگرفتن رژیم عراق در آستانه سرنگونی، گفت صدام حسین به‌دنبال آن است تا قبل از اجلاس آتی غیرمتعهدها در بغداد به صلحی شرافتمندانه دست یابد. جیمز مک مانوس، خبرنگار روزنامه انگلیسی گاردین از بغداد گزارش داد: «در عراق کمتر کسی به ادعاهای پیشرفت نیروهای این کشور در جبهه جنگ به دیده باور می‌نگرد. تقریباً خانواده‌ای نیست که در این جنگ کسی را از دست نداده باشد. مقامات عراقی در خلوت اذعان می‌کنند که کشته‌شدگان این کشور در جنگ با ایران سر به بیست هزار نفر می‌گذارد. ارقام رسمی البته تعداد بسیار کمی از این را نشان می‌دهد. درعین‌حال مراجع دیپلماتیک در بغداد تعداد زخمی‌شدگان این جنگ را به 70 هزار نفر تخمین می‌زنند.» به گزارش این خبرنگار، «دولت عراق اکنون در مرحله‌ای است که حاضر است برای پایان‌دادن به این درگیری خانمان‌برانداز به هر کاری تن دردهد. بااین‌همه ادعای اینکه براثر این حوادث و وضع موجود، رژیم عراق درحال سرنگونی است، ادعایی نابجا است. پرزیدنت صدام حسین خود چنین می‌پندارد که اگر صلحی شرافتمندانه حاصل شود خواهد توانست در اجلاس ماه سپتامبر، خود را به‌عنوان رهبر کشورهای غیرمتعهد مستقر سازد و از آن پس به بازسازی کشورش بپردازد.» مک مانوس در گزارش خود اضافه کرد: «در عراق نشانی از طغیان شیعیان به چشم نمی‌آید و 3 میلیون کردی که در شمال عراق سکنی دارند نمی‌توانند در برانداختن رژیم حاکم کاری چندان از پیش ببرند. ناظران نیز چنین احساس می‌کنند که حزب بعث در نیروهای مسلح چنان رخنه کرده است که از آن ناحیه امکان کودتا سخت نامحتمل است.»

گزارش- 7

7. برخی از رسانه‌های خارجی با انعکاس خبر روزنامه الاهرام درخصوص افزایش ارسال سلاح و مهمات ازسوی مصر به عراق، هدف از این اقدام را جلوگیری از استمرار پیروزی‌های اخیر قوای نظامی ایران در جبهه‌های نبرد با عراق دانستند. سردبیر روزنامه الاهرام (چاپ قاهره) امروز فاش کرد که مصر از انبارهای راهبردی خود به عراق اسلحه می‌فرستد و برای جبران آنها باید از بازار جهانی اسلحه خریداری کند. رادیو اسرائیل با اعلام این خبر افزود: «ابراهیم نفاخ، سردبیر الاهرام در گزارش خود فاش نکرد که مصر چه نوع سلاح‌هایی به عراق می‌فرستد، ولی خبرنگاران خارجی یادآوری می‌کنند که مصر فقط مهمات و سلاح‌های سبک در داخل کشور تولید می‌کند و اگر ناچار است سلاح‌های ارسالی به عراق را از بازارهای جهانی جبران نماید، احتمالاً سخن از هواپیما، تانک و موشک زمین‌به‌زمین می‌باشد. نفاخ نوشت که هرچندگاه یک‌بار هیئت عراقی به قاهره می‌آید تا ارسال سلاح‌ها را سرپرستی کند و آخرین هیئت عراقی هفته پیش به قاهره آمد. وی سایر کشورهای عرب را متهم ساخت که به‌علت قطع رابطه با مصر موجب گردیده‌اند که این کشور نتواند در تلاش برای خنثی‌کردن سیاست تهاجمی حکومت ایران علیه ملت‌های عرب کمک خود را به عراق بیش از این افزایش دهد. منابع وزارت دفاع مصر امروز گفتند به کارخانه‌های اسلحه‌سازی آن کشور دستور داده شده تا در تولید سازوبرگ جنگی مورد نیاز عراق اولویت قائل شوند.» رادیو بی‌بی‌سی هم با نقل گزارش سردبیر روزنامه الاهرام گفت: «حسنی مبارک [رئیس‌جمهور مصر] دستور داده است که مقادیری اسلحه از ذخایر نظامی مصر برای تأمین [نیازهای تسلیحاتی] عراق به این کشور ارسال شود، حتی اگر به‌ این‌ ترتیب تأمین تسلیحات ارتش مصر مختل گردد. از یک سال پیش، مقامات مصری می‌گویند که مهمات و لوازم یدکی نظامی ساخت مصر به عراق ارسال می‌دارند. گویا در این اواخر رهبران عراق از دولت مصر می‌خواستند که بر کمیت این سلاح‌ها بیفزاید و نیز لوازم پیشرفته‌تری در اختیارشان قرار دهد. در گزارش روزنامه الاهرام به نوع و مقدار سلاح‌های ارسالی اشاره‌ای نشده است، اما ظاهراً مقادیر فراوانی مین‌های زمینی مناسب برای حفاظت از مواضع دفاعی، جزء سلاح‌های درخواستی است. اینکه مصر از انبارهای متعلق به ارتش خود سلاح برای عراق می‌فرستد نشان‌دهنده اهمیتی است که رهبران این کشور برای جنگ ایران و عراق قائل‌اند. مصر این جنگ را مایه برهم‌زدن ثبات در منطقه می‌داند، اما معلوم نیست تا چه حد حاضر به حمایت از عراق خواهد بود. بعید است که رهبران مصر بیش از این خود را متعهد به کمک مستقیم نظامی به عراق کنند. همکاری نظامی مصر با عراق می‌تواند نتایج دیپلماتیک داشته باشد؛ عراق به‌خاطر صلح مصر با اسرائیل هنوز روابط سیاسی با این کشور ندارد و حمایت نظامی مصر از عراق امکان آشتی مجدد دو کشور را بیشتر خواهد کرد.» گزارش روزنامه الاهرام در رادیو صدای امریکا نیز منعکس شد. این رادیو به نقل از الاهرام گفت: «مصر به‌منظور کمک به عراق برای مقابله با پیشروی‌های اخیر ایران در جبهه‌های نبرد دو کشور سلاح‌های مورد نیاز عراق را از انبارهای ذخیره استراتژیکی خود به آن کشور ارسال داشته است. سردبیر روزنامه الاهرام گفت این معامله هنگام دیدار یک هیئت نظامی عراقی از قاهره صورت گرفته است. وی نوع سلاح‌های ارسالی را مشخص نکرد، ولی به گفته منابع غربی در قاهره، عراق تعدادی راکت‌های ضدتانک و احتمالاً تعدادی تانک‌های ساخت شوروی از مصر خریداری کرده است. اکثر نیازهای نظامی عراق را شوروی تأمین می‌کند.» هم‌زمان با بازتاب گسترده خبر روزنامه الاهرام، روزنامه واشنگتن‌ پست نیز در شماره امروز خود مقاله‌ای منتشر کرد که در آن به بررسی نقش مصر در قبال نگرانی کشورهای عربی درخصوص پیروزی احتمالی ایران در جنگ با عراق پرداخته شده است. در ابتدای این مقاله آمده است: «رهبران سیاسی و نظامی مصر تمایل خود را برای فرستادن جنگ‌افزار به عراق نمایان ساخته‌اند. اقدامی که هدف آن یاری‌دادن به عراق در جنگ علیه ایران است. اما مصریان مسئله درگیری رزم‌جویان خود را در جنگ خلیج‌فارس منتفی می‌دانند. کادر رهبری مصر که به‌گونه‌ای روزافزون نگران این جنگ بیست ماهه است با درنظرگرفتن اینکه کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس نیز هر روز بیش‌ازپیش به مصر به‌عنوان قدرت نظامی و سیاسی بالقوه دربرابر یک ایران برتر و مسلط چشم امید می‌دوزد، در دو هفته گذشته بیانیه‌هایی صادر کرده که در آنها میزان آمادگی قاهره برای کمک به صدام حسین و نجات وی از شکستن خفت‌بار تشریح شده است. این فراگرد نقش تازه‌ای را برای مصر در منطقه ترسیم می‌کند؛ نقشی که به نظر می‌آید آینده‌ای باشد از اشتیاق قاهره برای چهره‌شدن به‌صورت نگهبان تولیدکنندگان آسیب‌پذیر نفت در خلیج‌فارس و آگاهی دقیق از محدودیت‌های سیاسی که مصر در تلاش برای دستیابی به این مهم در داخل و خارج با آنها روبه‌روست.» در مقاله واشنگتن ‌پست سپس با اشاره به اظهارات اخیر وزیر دفاع مصر در تاریخ 27/2/1361 که همزمان با اعلام آمادگی برای تأمین تمامی نیازهای نظامی عراق، حضور سربازان مصری در عراق را تکذیب کرده بود، آمده است: «البته وی در سخنانش آشکارا بین واحدهای منظم ارتش مصر و سربازان تازه استخدام‌شده در عراق که میانشان کارگران مصری هم به چشم می‌خورند با گروه کوچک داوطلبانی که از مصر برای پیوستن به نیروهای مسلح عراق راهی بغداد شده‌اند تمایز گذاشت. منابع دیپلماتیک غربی تخمین می‌زنند که حدود 30 هزار مصری سرگرم خدمت در ارتش عراق هستند. بیشترشان سربازانی هستند که از میان توده 250 هزار نفری مصریان ساکن یا شاغل در عراق به امید دریافت دستمزد و مزایای زمان جنگ راهی میدان‌های نبرد شده‌اند.» در ادامه این مقاله اگرچه اظهارات اخیر مقامات مصری و نیز انعقاد قرارداد فروش جنگ‌افزارهایی به ارزش یک میلیارد و پانصد میلیون دلار ازسوی مصر به عراق نشانه توجه فزاینده مصر به منطقه خلیج‌فارس و جنگ ایران و عراق دانسته شده است، لیکن نویسنده مقاله با اعتقاد به اینکه مصر به شرکت در این جنگ تمایل ندارد، نوشته است: «رهبران سیاسی و نظامی مصر که اخیراً با بازپس‌گرفتن آخرین بخش از صحرای سینا، که در سال 1967 از دست رفته بود، نفسی به آسودگی کشیده‌اند، هیچ تمایل آشکاری برای درگیرکردن مصر در یک جنگ دیگر را ندارد. گفته می‌شود خاطره‌های شکست و ناکامی مصر هنگام مداخله در جنگ داخلی یمن‌شمالی از 1962 تا 1967 هنوز هم از اذهان نظامیان مصری زدوده نشده و افزون بر این هیچ حس تعهد ویژه‌ای هم نسبت به دولت صدام حسین در میانشان وجود ندارد؛ زیرا این همان صدام حسینی است که در 1979 مبارزه منزوی‌ساختن مصر را در جهان عرب به‌ راه انداخت و رهبری کرد. ... افزون بر این، اظهارات یک منبع وزارت امور خارجه نشان می‌دهد که اکنون اکراهی اساسی برای اعزام سربازان مصری به خارج وجود دارد. وی گفت ما خواهان یک دوران آشتی و آرامش هستیم تا به مشکلات داخلی خود پرداخته و مسائلمان را سروسامان دهیم. ما به عراقی‌ها کمک خواهیم کرد، اما با فرستادن سرباز نه.» ضمیمه گزارش1: مشروح جلسه فرماندهان ارشد سپاه و ارتش به‌منظور بررسی علل آماده‌نشدن قرارگاه‌های عملیاتی، بازنگری مجدد طرح مانور و زمان اجرای مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس در این جلسه که با تلاوت آیاتی از قرآن کریم آغاز شد، سرهنگ علی صیاد شیرازی با اظهار اینکه براساس برنامه‌ای که حدود 48 ساعت پیش ابلاغ شده بود، سه قرارگاه عملیاتی می‌بایست در ساعت 17 امروز آمادگی خود را برای ادامه عملیات بیت‌المقدس اعلام کنند، از فرماندهان این قرارگاه‌ها خواست تا ضمن ارائه گزارشی از آخرین وضعیت قرارگاه خود، دلایل عدم آمادگی‌ خود را مطرح کنند. اولین فرماندهی که گزارش داد، حسن باقری فرمانده سپاهی قرارگاه نصر بود، وی اظهار داشت: «باتوجه‌به طرحی که 48 ساعت پیش تصویب شد، شب بود و ما دیروز صبح با برادرمان [مجید] بقایی رفتیم در منطقه و تا حدود ساعت 2 بعدازظهر، توانستیم خط حد قرارگاه‌های فتح و فجر و نصر را روی زمین پیدا کنیم. بعد آمدیم تیپ‌ها را توجیه کردیم که برای گشت بروند و شناسایی انجام بدهند. باتوجه‌به اینکه یک شب بیشتر باقی نمانده بود، مجدداً خودمان به منطقه رفتیم و گشتی‌ها را فرستادیم، حتی گشتی تیپ دزفول [7 ولی‌عصر(عج) سپاه] به تاریکی رسید؛ یعنی گشتی آنها نتوانست روز منطقه را ببیند که بتواند مسیر را پیدا کند. ما حتی شبانه عکس هوایی و نقشه بردیم و مسیر را روی زمین نشان دادیم، گفتیم که از اینجا راه بیفت و برو، تقریباً بعد از 350 قدم، بچه‌ها رفته بودند که طوفان شروع شد. آن جنگ مخابراتی هم که بود. از ساعت 1 [بامداد، عراقی‌ها] آتش شدیدی روی منطقه می‌ریزند. دشمن شدیداً هوشیار بود؛ به‌طوری‌که گشتی هر دو تیپ [محمد رسول‌الله(ص) و ولی‌عصر(عج)] نمی‌توانستند به خاکریز دشمن برسند. یکی از آنها در 300، 400 متری متوقف می‌شود که عراقی‌ها در همین فاصله داشتند مین‌گذاری می‌کردند. ... امروز که عکس هوایی آمد تازه مشخص شد آن خطی را که ما می‌خواستیم پدافند کنیم از جاده آسفالت تا خاکریز عراقی‌ها، آن جاده کفی است و جاده مرتفعی نیست. ...‌ امروز توی جلسه‌ای [که] با جناب سرهنگ حسنی‌سعدی [فرمانده ارتشی قرارگاه نصر] و فرماندهان نصر2 [تیپ27 محمد رسول‌الله(ص) سپاه و تیپ2 پیاده لشکر21 ارتش] و نصر3 [تیپ7 ولی‌عصر(عج) سپاه و تیپ3 پیاده لشکر21 ارتش] داشتیم توافق شد خط پدافندی‌مان را در غرب به دژها برسانیم؛ یعنی تقریباً هزار و خرده‌ای خط را به جلو بکشیم. باتوجه‌به اینکه بچه‌ها تا کناره‌های خاکریز عراقی‌ها هم رفتند، یعنی از جهت اینکه کنار آن هم، یعنی سمت راست آنها هم دیگر تأمین است، [عملیات] شمال جاده آسفالت [شلمچه خرمشهر] به نصر3 واگذار شد و جنوب جاده آسفالت به نصر2. منتها نصر2 می‌گفت من واحد کم می‌آورم، باتوجه‌به اینکه 5/1 کیلومتر در کنار اروند به پدافندش اضافه می‌شود؛ و رفتند که البته منتظر بودند تا ما جواب قطعی برای امشب به آنها بدهیم. چون ما به آنها گفته بودیم که جریان [عملیات] امشب است. منتها باتوجه‌به اینکه هیچ‌کدام مسیر اصلی را شناسایی نکرده بودند با مشورتی که شد به‌طور ضمنی به آنها گفتیم بروید و گشتی‌ها امشب کار کنند. شاید گشتی‌های آنها الان آمده‌اند و توجیه هم شده‌اند. حتی گروه‌های تخریب هم گفتیم که همراه آنها باشند که امشب، هم شناسایی و هم فیلم‌برداری کنند و گفتیم که فرصتی غیر از امشب وجود ندارد. ازلحاظ ادغام [نیروی سپاه و ارتش]، نصر2 ادغام شد، ولی نصر3 یک مقدار با مشکلاتی روبه‌رو شد که ظهر می‌گفتند آخرین گردان دارد ادغام می‌شود.» حسن باقری در پایان گزارش خود گفت: «الان مشکل اصلی فقط شناسایی است. این‌هم مسئله‌ای بود که ما دقیقاً بدانیم کار [عملیات] هست امشب یا نه؟ جابه‌جایی‌ها باید براساس این قطعیت باشد. خاکریزی که ما در خط داریم خیلی کوتاه است و دقیقاً توسط عراقی‌ها پشتش دیده می‌شود؛ یعنی یک‌مقدار حساسیت دیشب عراقی‌ها به‌خاطر شناسایی‌هایی بود که دیروز می‌کردیم. دیروز اکثر فرماندهان گردان‌ها و گروهان‌ها آمده بودند منطقه را شناسایی کنند که این کار حساسیت ایجاد کرده بود. این بود که نمی‌شد گردان‌ها را ببریم 24 ساعت پشت یک خطی که هیچ امکاناتی ندارد؛ یعنی نه سنگر مرتب دارد نه چیزی دارد. آتش دشمن هم دیشب خیلی شدید بود. این واحدهای ما که می‌خواهد تا پل [روی نهر خین] برود باید حتماً نفربرش کامل باشد و بتوانیم با نفربر برویم. مسیر خیلی طولانی است [حدود 7 کیلومتر تا نهر خین].» پس از سخنان حسن باقری و اعلام این خبر ازسوی سرهنگ صیاد شیرازی که «نفربر‌ها امشب می‌رسند»، غلامعلی رشید فرمانده سپاهی قرارگاه فتح، گزارش خود را چنین ارائه داد: «... [تیپ امام حسین(ع) و تیپ نجف اشرف] شناسایی در خط را انجام دادند و امیدوارند که بتوانند خط دشمن را بشکنند و به‌راحتی بیایند و به هدفشان برسند. ولی توی عکس هوایی که ما دقت کردیم این خط حد که به ما داده بودند عملاً امکان‌پذیر نبود؛ در همین خط جاده آسفالته اهواز - خرمشهر برویم پایین تا به شط‌العرب و اروندرود برسیم، دقیقاً از سه کیلومتری [شمال] جاده خرمشهر شلمچه، آن نقطه‌ای که تقاطع است، از آنجا یک خاکریز دوجداره است که به همان سیل‌بند شمال خرمشهر می‌خورد و می‌آید تا مستقیماً می‌خورد به جاده خرمشهر شلمچه و از آنجا اگر اشتباه نکنم یک نهری شروع می‌شود به نام فیلیه. دوباره یک خاکریز پشت این نهر فیلیه است رو به غرب که برادرها این را انتخاب کردند برای پدافند. مانور تیپ‌هایمان مخصوصاً مانور جزءبه‌جزء گردان‌ها هم امروز مشخص شد که دو تیپ ما با استعداد 13، 14 گردان وارد عمل می‌شوند. تیپ8 نجف درست در حاشیه جاده اهواز خرمشهر [تا محدوده جاده خرمشهر شلمچه] عمل می‌کند و تیپ امام حسین(ع) هم که قدرت رزمی بیشتری دارد و کیفیتش بالاتر است، آن را گذاشته‌ایم از حاشیه شرقی نهر عرایض بیاید پایین [و پس از عبور از جاده خرمشهر شلمچه به اروند] رو به خرمشهر. تقریباً این جاده را اگر در نظر بگیریم یک کیلومتر بالایش و دو کیلومتر پایینش که می‌خورد به گمرک و آنجا پدافند می‌کنند و عمدتاً بعد از انهدام نیرو مأموریتشان تبدیل می‌شود به پدافند محکم رو به شرق، که از ورود دشمن از شرق به غرب جلوگیری کنند. البته در خط جاده اهواز خرمشهر حدود 200، 300 تا 400 متر اطراف جاده پاک‌سازی می‌شود که می‌آیند پایین. مدام هم که دارد پاک‌سازی می‌شود، برادرها برای پدافند، نیرویی می‌چینند. ان‌شاءالله با مانوری که تعیین شده اگر صدمه زیادی نبیند با استعداد هفت یا هشت گردان آماده می‌شوند که مرحله دوم عملیات را رو به خرمشهر انجام دهند.» غلامعلی رشید ادامه داد: «این خطی که به ما، یعنی قرارگاه فتح و فجر، سپرده شده، تقریباً یک جاده شنی است و سه کیلومتر از این خط به‌عهده قرارگاه فتح است، که یک‌ونیم کیلومتر را تیپ امام حسین(ع) می‌گیرد و با یک گردان خط را می‌شکند. یک گردان دیگر را نیز سریع می‌آورند کنار این پل‌ها [پل‌نو و پنج پلی که عراقی‌ها روی نهر عرایض ایجاد کرده‌اند] می‌چیند. یعنی در کنار هر پلی یک دسته تا دو دسته می‌چیند، مخصوصاً پل‌نو که اهمیت بیشتری دارد و در اینجا یکی، دو گروهان نیرو مستقر می‌کند تا از حرکت قرارگاه فجر [از غرب نهر عرایض] اطمینان پیدا کند. یک گردان دیگر برای پاک‌سازی این منطقه است که احیاناً سنگرهای رده دوم و سوم قرارگاه می‌باشد. این 3 گردان می‌شود و 3 گردان دیگرش که درمجموع 6 گردان است که امیدواریم تا فردا 8 گردان بشود، درست از نهر عرایض می‌آید تا فیلیه [غرب گمرک خرمشهر] که 2 گردان اینجا پدافند می‌کند و یک گردانش هم شمال جاده [خرمشهرـ شلمچه]، تیپ8 نجف هم با یک گردان خط را می‌شکند و با یک گردان هم پاک‌سازی می‌کند. بعد تا 3 تا 5/3 کیلومتر، هم خط حاشیه جاده را می‌شکند و هم پدافند می‌کنند. این تقریباً 5 گردان می‌شود که 2 گردان دیگرش می‌ماند که یک گردان را اینجا می‌چیند و توی نقطه با تیپ14 امام حسین(ع) الحاق می‌کند و یک گردان دیگر احتیاطش می‌ماند که اگر اینجا باز خطش ضعیف بود توی این قسمت به کار رود. ... اگر گردانی که توی خط پدافندی قرارگاه نصر [در غرب نوار مرزی] است آزاد شود [ تیپ‌های امام حسین(ع) و نجف] 13 گردان می‌شود، ولی اگر ندهند همان 12 گردان است؛ یعنی استعدادشان 6 گردان، 6 گردان است. 25 تانک و نفربر هم دارند. این مانور جزءبه‌جزء گردان‌هاست که رفتند گردان‌هایشان را توجیه کنند.» غلامعلی رشید در پاسخ به این سؤال سرهنگ صیاد شیرازی که این دو تیپ هم‌زمان حرکت می‌کنند؟ گفت: «اینها سعی می‌کنند که هم‌زمان پایین بیایند و نظر برادرها این است که از ساعت هفت‌ونیم تا هشت بیایند.» وی اضافه کرد: «ضمناً به فتح1 [تیپ1 زرهی لشکر92 ارتش و تیپ17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) سپاه] و فتح2 [تیپ2 زرهی لشکر92] هم گفته‌ایم هرکدام به استعداد 8 تیم 22 نفری آماده کنند. یعنی به‌طور ادغامی از مکانیزه و زرهی ما استفاده بشود و اینها بیایند یک انهدام نیرویی [در غرب نوار مرزی] انجام بدهند.» در ادامه جلسه، مجید بقایی فرمانده سپاهی قرارگاه فجر، در ابتدای گزارش خود از تغییر مأموریت قرارگاه فجر به‌عنوان یکی از دلایل آماده‌نشدن این قرارگاه نام برد و با اشاره به شناسایی انجام‌شده در محور غرب نهر عرایض گفت: «شناسایی تمام شد، ولی آن را با گرا شناسایی کرده بودند. فرصت پیدا نکردند که بروند با قطب‌نما، نخی یا چیزی آن را مشخص کنند. لذا امشب می‌روند این کار را می‌کنند. یکی دیگر از مشکلات این بود که تیپ المهدی(عج) نیرو نداشت و الان 2 گردان و 2 گروهان دارد و قرار است که یک گردان دیگر هم به او بدهند. مأموریتی را هم که برایش تعیین کردیم این است که تیپ المهدی(عج) بعد از اینکه خط [دشمن در سیل‌بند عرایض] را شکست، پشت اینجا [انتهای شمالی نهر عرایض] بایستد و از اینجا جلوتر نرود. سریع نیروهایش را سازمان بدهد. بعد آن تیپ ادغامی یعنی فجر3 [تیپ امام سجاد(ع) سپاه و تیپ3 پیاده لشکر77 ارتش] حرکت خود را آغاز کند و وقتی رسید به جاده [خرمشهر شلمچه] و خواست از آن عبور کند، تیپ المهدی(عج) پیشروی کرده و با رسیدن به اروند به‌طرف غرب پدافند می‌کند.» محسن رضایی از مجید بقایی خواست: «تیپ المهدی(عج) در شمال جاده بماند و آنجا خاکریز بزند که اگر احیاناً مسئله‌ای شد،‌ آماده باشد و ما از جاده خوب استفاده کنیم.» سرهنگ حسنی‌سعدی متذکر شد: «پشت جاده آسفالت فایده ندارد و تهدیدی هم از جایی نمی‌شود؛ ... یا باید رو به غرب باشد یا رو به شرق.» سرهنگ صیاد شیرازی و محسن رضایی در واکنش به این تذکر گفتند: «رو به غرب بهتر است.» مجید بقایی در ادامه گزارش خود گفت: «یک مسئله هم دیروز به مهندسی تذکر دادیم، یعنی اینجا توی این منطقه هیچ فعالیتی نبوده و اصلاً کسی توی خط نبود. تمام جاده‌هایش هم خیلی خاکی و بدجور است، یعنی از دیروز تا حالا تردد خیلی زیاد بوده. لذا از دیروز عصر به آنها گفتیم جاده‌هایتان را قیرپاشی کنید.» از آنجا که احمد غلامپور فرمانده سپاهی قرارگاه قدس، هنوز در جلسه حاضر نشده بود، جانشین وی عزیز جعفری، از وضعیت این قرارگاه گزارش داد. وی گفت: «ما در دو منطقه با دشمن تماس نزدیک داریم و دشمن تقریباً آسیب‌پذیر است؛ یعنی انهدام نیروی خوبی می‌توانیم انجام بدهیم. یکی، پاسگاه کوشک است که توی منطقه تیپ58 [ذوالفقار ارتش] می‌شود. یکی هم منطقه پاسگاه شهابی است که در منطقه تیپ نور [سپاه] با تیپ1 لشکر16 [زرهی ارتش]. بقیه جاها هم دشمن پشت دژ خودش است. جلوی منطقه تیپ ثارالله(ع) [جنوب کوشک] یعنی از این جاده شنی تا 14، 15 کیلومتر است که دشمن نیروی کمی آنجا دارد و فاصله دژ هم خیلی زیاد است؛ در حد 4، 5 کیلومتر است. دشمن پشت آن مستقر است و نیروی زیادی ندارد. ... در منطقه تیپ امام رضا(ع) [شمال جاده حسینیه] هم دشمن پشت خاکریز خودش است. این تیپ برای شناسایی تا 500 متری خاکریز دشمن رفته است.» عزیز جعفری درباره مأموریت تیپ ثارالله(ع) برای انهدام دشمن در منطقه کوشک (محور تیپ58) گفت: «تیپ ثارالله(ع) با شناسایی که در اینجا داشت قرار است که انهدام نیرو کند و برگردد به مواضع قبلی؛ چون اینجا موضعی هم نیست که اشغال کند.» محسن رضایی از وی سؤال کرد که «الان تیپ‌های ثارالله(ع) و 58 می‌خواهند باهم عمل کنند؟» جعفری پاسخ داد: «بله، 2 گروهان تیپ ثارالله(ع) می‌دهد و 2 گروهان هم از تیپ58 می‌گیرد و جناح این‌طرف [منطقه کوشک، مقابل تیپ58 ذوالفقار] را با فرماندهی خود عمل می‌کند. یک گردان منهای خودش هم به‌طور مستقل از بالا [شمال کوشک] عمل می‌کند و برمی‌گردد. ... منطقه اصلاً منطقه تیپ ثارالله(ع) نیست، ولی می‌آید توی منطقه تیپ58 و با او این انهدام نیرو را انجام می‌دهند و بعد به مواضع قبلی برمی‌گردند.» عزیز جعفری درباره محور پاسگاه شهابی [شمال طلائیه] هم گفت: «یک نکته دیگر که انهدام نیرو انجام می‌گیرد اینجاست که دشمن خودش دو، سه روز پیش پاسگاه شهابی را خالی کرد و 5/1 کیلومتر رفت عقب‌تر و یک خط محکم‌تری گرفته اینجا به‌این‌صورت. منتها مسئله این است که استعداد تیپ1 [از لشکر16 ارتش] و تیپ نور [از سپاه] به ‌اندازه‌ای نیست که به همه جای این خط بزنند و اصلاً امکانی که اینها از قسمت هور [دشمن را] دور بزنند نیست؛ چون [دشمن] جناح سمت هورش را بسته و قرار شده که تلاش عمده را از آسفالت [جاده جفیر] به این‌طرف بزنند و انهدام نیرو را هم اینجا انجام دهند. ... به اینها هم گفتیم [پس از انهدام نیروی دشمن] برگردند؛ چون استعدادشان نمی‌رسد که این کار را انجام بدهند. ضمناً موضع پدافندی‌شان هم کامل نیست و به همان دلیل که دشمن دفعه قبل آمد فشار آورد اینجا به ما و ضربه زد، امکان دارد که دوباره بزند؛ به‌خاطر اینکه چپ و راستش [نیروی خودی] باز است.» محسن رضایی پرسید: «الان فاصله ما تا پاسگاه شهابی چقدر است؟» جعفری پاسخ داد: «حدود 1700 متر.» سؤال بعدی او این بود که «توی خط پاسگاه نمی‌توانند مستقر بشوند ؟» و عزیز جعفری پاسخ داد: «این چند روز که دشمن آمده بود نزدیک و داخل پاسگاه بود، آن را خراب کرد و برگشت.» عزیز جعفری در پاسخ به تأکید رحیم صفوی مبنی‌بر تسریع در عملیات تیپ21 امام رضا(ع) برای رسیدن به نوار مرزی شمال جاده حسینیه، با تکرار مجدد این مطلب که این تیپ هنوز نتوانسته تا دژ دشمن را شناسایی کند، گفت: «قرار بود که آخرین شناسایی را بروند انجام بدهند و دارند تلاش هم می‌کنند که بروند و برسند، ولی می‌گوید اگر بروم اینجا، بعد این جناح راست من [جنوب کوشک خالی] می‌ماند؛ باید تیپ ثارالله(ع) هم بیاید. تیپ ثارالله(ع) هم می‌گوید نمی‌توانم بیایم.» محسن رضایی هم دراین‌خصوص گفت: «فشار بیاورید و بگذارید که شناسایی‌اش را کامل کند، برای عملیات فرداشب آماده بشود.» حسن باقری نیز دراین‌باره گفت: «ما بعد از این، ان‌شاءالله اگر بتوانیم خاکریز دژ [در 2 کیلومتری شرق نوار مرزی] را بگیریم قطعاً مرحله بعد عملیات این است که باید طرح‌ریزی شود یک‌خرده آن‌طرف‌تر هم بروند.» سرهنگ سیروس لطفی فرمانده ارتشی قرارگاه قدس، متذکر شد: «یک مسئله‌ای که به آن توجه نمی‌شود، این است که الآن جاده‌ای که ما پشتش هستیم، جاده مرزی است. ... مثل همین جاده‌ای که ما داریم، آن [دشمن] هم جاده‌ای دارد. ... اینجا دو جاده است که موازی هم است و مرز واقعی بین این دو جاست. ... از پشت این جاده می‌توانید اینجا [تا مرز] را کنترل کنید؛ یعنی تأمین کنید.» وی سپس ادامه داد: «می‌توانیم [تا مرز] برویم، ولی ایستادن ما هم بیخود است؛ یعنی می‌توانیم برویم برسیم، ولی برای نگهداری 30 کیلومتر نیرو نداریم. البته اگر نیرو بدهید ما می‌رویم می‌گیریم و می‌ایستیم. رفتنش با من، نگهداری آن با خودتان.» با ورود احمد غلامپور فرمانده سپاهی قرارگاه قدس به جلسه، محسن رضایی از وی درخصوص شناسایی جدید منطقه پرسید که غلامپور ضمن اظهار بی‌اطلاعی گفت: «آنچه که ما فکر کردیم باتوجه‌به استعداد و توانمان، بیشتر روی انهدام نیروی دشمن می‌توانیم کار کنیم. یعنی اگر ان‌شاءالله موفق شویم بچه‌ها را آماده کنیم و دشمن آرایش خود را تغییر ندهد ... چیزی در حد 250 تانک و نفربر دشمن را می‌توانیم منهدم کنیم.» وی سپس اضافه کرد: «برادر‌ هاشمی [تیپ37 نور سپاه] با 3 گردان پیاده خودش و یک گردان مکانیزه از جمشیدی [تیپ1 زرهی لشکر16 ارتش] دشمن مقابلش را منهدم می‌کند، 140 تانک و نفربر جلوی علی ‌هاشمی [طلائیه] هست. در منطقه کوشک [مقابل تیپ58 ذوالفقار ارتش] هم 130 تا 140 تانک و نفربر هست. باتوجه‌به اینکه تیپ58 [ذوالفقار ارتش] نه روی این نیروها کار کرده، نه شناسایی دارد و نه توانش را دارد، بررسی که کردیم دیدیم بچه‌های تیپ ثارالله(ع) روی اینها کار کردند. یعنی ما آمدیم تیپ ثارالله(ع) را گفتیم از منطقه خودش با دو گروهان جدا بشود بیاید توی منطقه تیپ58 و به این تیپ کمک کند. الان هم 2 گردان رسیده که ان‌شاءالله اگر آنها را هم به او بدهیم خوب است.» غلامپور در مخالفت با نظر رحیم صفوی درخصوص عملیات تیپ امام رضا(ع) برای رسیدن به نوار مرزی هم اظهار داشت:«تیپ امام رضا(ع) خودش به‌تنهایی نمی‌تواند عمل کند؛ یعنی باید همگام با تیپ ثارالله(ع) [که در جناح راست آن قرار دارد] بروند خط مرزی را بگیرند. چون تیپ ثارالله(ع) می‌رود توی آن منطقه [کوشک] عمل می‌کند نمی‌تواند هم برود آن [دشمن مقابل کوشک] را منهدم کند و هم بیاید بخواهد بزند به این [مرز مقابل خودش در جنوب کوشک]. یک علت دیگر هم این است که تیپ امام رضا(ع) [به‌همراه تیپ37 زرهی ارتش] الان 16 کیلومتر را [در غرب نوار مرزی شمال جاده حسینیه] پوشانده. اگر بخواهد با این استعداد که الان دارد، یعنی 7 گردان دارد که باتوجه‌به پایان مأموریت برخی از نیروهایش استعدادش حداکثر به 5 گردان می‌رسد و برایش مقدور نیست. به این تیپ گفتیم برود در حد انهدام نیرو از بغلش شناسایی کند؛ یعنی اگر بتواند کاری کند، ولی نمی‌تواند خط [مرزی] را بگیرد.» رحیم صفوی که استدلال غلامپور را پذیرفته بود، گفت: «باشد، حداقل انهدام نیروی خوبی از دشمن انجام بدهد و برگردد.» غلامپور در ادامه سخنانش گفت: «خب، باید شناسایی کند دیگر؛ و ما هم به آن فشار آوردیم که برود شناسایی کند، منتها یک اشکال که دارد این است که الان خط حد دارد. خاکریز خودش و دشمن هم سه کیلومتر دشت است و هیچ معبر و کانالی وجود ندارد؛ واقعاً برای او مشکل است. آن روز هم که توانست جلوی پاتک دشمن را بگیرد، همین تیم‌ها بودند که آنها را فرستادند رفتند و هفت، هشت نفر هم شهید شدند. یعنی این‌جوری رفت و توانست تانک‌های دشمن را منهدم کند.» پس از گزارش‌ فرماندهان قرارگاه‌های عملیاتی، سرهنگ صیاد شیرازی اظهار داشت: «برادران خیلی دقیق توجه کنند، اسامی کسانی که می‌گوییم اینجا تشریف داشته باشند. بقیه برادرهای توی اتاق عملیات بروند و برای نماز آماده بشوند، چون ما یک تصمیم‌گیری کلی می‌خواهیم برای ساعت عملیات بکنیم. از قرارگاه قدس، جناب سرهنگ لطفی و برادر غلامپور. از قرارگاه نصر، جناب سرهنگ حسنی‌سعدی و برادر باقری. از قرارگاه فتح، جناب سرهنگ نیاکی و برادر رشید. از قرارگاه فجر هم برادر بقایی و جناب سرهنگ اسلوبی. از ستاد [قرارگاه کربلا] هم جناب سرهنگ موسوی قویدل و برادر رحیم صفوی با مسئول ضبط نوار [عبدالله درویشی].» محسن رضایی هم خطاب به این افراد گفت: «چون وقت نماز است برادرها خیلی سریع بیایند جلو، بحث را تمام کنیم. ... مسئله تعیین وقت است که ما ببینیم چه ساعتی عملیات را شروع کنیم. آنچه مسلم است این است که ساعت هرچه اول تاریکی باشد، به نفع ماست. یعنی باید درمورد آمادگی نیروها و مدت مسافتی که می‌خواهند طی کنند و طولانی‌ترین راهی که هر قرارگاهی می‌خواهد حساب کند، ما آن را بگیریم حساب کنیم.» سرهنگ حسنی‌سعدی زمان حرکت نیروها را ساعت 19:00 تا 19:30 و زمان آغاز درگیری را ساعت 21:30 تا 22:00 پیشنهاد کرد و گفت: «‌نظرمان سر شب است. اگر ساعت 7، 7:30 [عصر] بخواهند حرکت کنند، زمین باز است؛ یعنی به آن ترتیب سریع نمی‌توانند پیشروی کنند و اگر [دشمن] یک گلوله منور هم بیندازد [نیروهای خودی] مجبورند که توقف کنند. با این سرعت کند پیش می‌روند؛ یعنی به آن ترتیب نمی‌توانند. فعلاً هم مسافت سه کیلومتر، چهار کیلومتر بیشتر نیست. این سه کیلومتر اگر پوشیده بود ظرف نیم‌ساعت می‌رفتند.» حسن باقری هم اظهار داشت: «هماهنگی برای شروع حرکت مهم است؛ یعنی آن گردان‌هایی که می‌خواهند حرکت کنند، باید گردان‌هایشان را جمع کرده و به خط کنند و بعد بگویند برو. توی روشنایی نمی‌توانند این کار را کنند. یعنی ما نیم‌ساعت به آنها وقت بدهیم و به آنها بگوییم که ساعت 8 قطعاً راه بیفتید. ساعت 7:30 هوا تاریک است. نیم‌ساعت هم اینها تا نماز بخوانند و جمع شوند، ساعت 8 می‌شود. ... ساعت 9:30 که درگیر بشویم، [تا روشنایی صبح که ساعت 04:30 است] ما هفت ساعت وقت داریم.» در ادامه، دیگر حاضران در جلسه هم موافقت خود را با ساعت 21:30 به‌عنوان زمان آغاز درگیری دشمن با اعلام کردند. درنتیجه، محسن رضایی اظهار داشت: «با صلوات شروع می‌کنیم. پس برادرها! توجه کنید. یک جمع‌بندی کنیم و جمع‌بندی هم این است که ان‌شاءالله و به امید خدا و با توکل به خدا و با یاری پیامبر اکرم(ص)، که امروز روز بعثت ایشان بود و دنیا را زیر و رو کرد و انقلاب ما هم می‌رود که ان‌شاءالله دین مبین اسلام را به همه‌جا صادر کند، فردا ساعت 9:30 شب ما عملیات را شروع می‌کنیم.» به ‌این ‌ترتیب، این جلسه با بررسی مجدد طرح مانور قرارگاه‌های عملیاتی و تعیین زمان آغاز مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس، در ساعت 19:20 به پایان رسید. ضمیمه گزارش2: توضیحات حسین علایی درباره سابقه مخالفت سرتیپ ظهیرنژاد با طرح‌های عملیاتی مخالفت سرتیپ ظهیرنژاد با طرح‌های عملیاتی مسبوق به سابقه می‌باشد. آن‌گونه که حسین علایی در کتاب خود روند تاریخ جنگ ایران و عراق آورده است، وی هنگام تصدی فرماندهی نیروی زمینی ارتش با انتخاب منطقه غرب سوسنگرد برای اجرای عملیات طریق‌القدس مخالف بود. دلیل آن را نیز حضور ارتش عراق در بیست کیلومتری جنوب‌غربی اهواز و نیز در غرب رودخانه کرخه (محور شوش دزفول) ذکر کرده و معتقد بود چنانچه عملیاتی در غرب سوسنگرد و منطقه بستان صورت گیرد، دشمن می‌تواند شهر اهواز و جاده اهواز اندیمشک را تهدید کند. در مقابل، تیمسار ولی‌الله فلاحی سرپرست ستاد مشترک ارتش، دکتر چمران و فرماندهان سپاه پاسداران با اجرای عملیات در غرب سوسنگرد موافق بودند و استدلال می‌کردند که نه‌تنها ارتش عراق با‌توجه‌به مقاومت رزمندگان ایران و نیز زمین‌گیر شدن او در سراسر جبهه‌ها، انگیزه تهاجم جدید برای اشغال سرزمین‌هایی دیگر از ایران را ندارد، بلکه آزادشدن منطقه بستان به تخریب روحیه دشمن و تأثیر روانی مثبت بر رزمندگان و مردم ایران خواهد انجامید. سرانجام، پس از بررسی و ارزیابی دو دیدگاه، دیدگاه دوم در زمان فرماندهی سرهنگ علی صیاد شیرازی بر نیروی زمینی ارتش پذیرفته شد و برنامه‌ریزی عملیات طریق‌القدس براساس آن صورت گرفت.

منابع و مآخذ روزشمار 1361/02/31