1361.03.01

روزشمار جنگ سال 1361 1361.03.01
نام‌های دیگر	یک خرداد
تاریخ شمسی	1361.03.01
تاریخ میلادی	22 مه 1982
تاریخ قمری	28 رجب 1402

1360.03.01

1362.03.01

1363.03.01

1364.03.01

1365.03.01

1366.03.01

1367.03.01

گزارش- 1

1. در بیست‌وسومین روز از آغاز عملیات بیت‏المقدس، رزمندگان ایران چهارمین مرحله از این عملیات را با هدف محاصره و سپس آزادسازی خرمشهر آغاز کردند و در نخستین ساعات آن موفق شدند علاوه‌بر تصرف مواضع نیروهای عراقی در شمال جاده شلمچه خرمشهر به قسمتی از این جاده 15 کیلومتری در محور شلمچه دست یابند. از صبح امروز در منطقه عملیاتی بیت‏المقدس درحالی‌که درگیری همچنان به‌صورت تبادل آتش ادامه داشت، یگان‌های قرارگاه‏های عملیاتی فتح، فجر، نصر و قدس که در مرحله چهارم عملیات شرکت می‌کنند، باید آخرین اقدامات لازم برای کسب آمادگی خود را به ‌عمل آورند و با فرارسیدن شب (حدود ساعت 19:30) آماده عزیمت به‌سوی نقاط رهایی برای آغاز درگیری با نیروهای عراقی شوند. براساس طرحی که قرارگاه مرکزی کربلا تحت عنوان دستور جزءبه‌جزء شماره 9 در روز 30/2/1361 به قرارگاه‏های عملیاتی ابلاغ کرده است، قرارگاه‏های فتح، فجر و نصر که در سه کیلومتری شمال‌غربی خرمشهر و در حدفاصل جاده اهواز خرمشهر و نوار مرزی مستقر هستند، باید در همین محدوده در یک تک جبهه‏ای به‌طرف جنوب پیشروی کرده و پس از انهدام مواضع پدافندی قوای عراقی و رسیدن به نهر خین و اروندرود، محاصره خرمشهر از سمت غرب را نیز محقق کنند. قرارگاه قدس نیز که نیروهایش در محور طلائیه در 1700 متری شمال پاسگاه شهابی (حدود ده کیلومتری نوار مرزی)، در محور پاسگاه کوشک در شش کیلومتری نوار مرزی و در جنوب کوشک تا جاده حسینیه در نزدیکی دژ مرزی ایران (4 تا 5 کیلومتری شرق نوار مرزی) حضور دارند، باید با اجرای تک‏های محدود و طرح‌ریزی‌شده برای انهدام نیروهای عراقی در محورهای پاسگاه شهابی و پاسگاه کوشک و درگیر نگه‌داشتن دشمن در این محورها تلاش کند. رزمندگان هر چهار قرارگاه عملیاتی حرکت خود را پس از اقامه نماز مغرب و عشا آغاز می‏کنند. در جناح چپ (حدفاصل جاده اهواز خرمشهر و نهر عرایض)، قرارگاه فتح با دو تیپ 8 نجف و 14 امام حسین(ع) سپاه پاسداران وارد عمل می‏شود. نیروهای این قرارگاه باید حدود سه کیلومتر به‌طرف جنوب پیشروی کرده و با دستیابی به جاده خرمشهر شلمچه، دروازه غربی خرمشهر را مسدود کنند و پس‌ از آن تا اروندرود ادامه مسیر داده و با پدافند به‌طرف شرق (رو به خرمشهر) آماده ورود به داخل خرمشهر شوند. در جناح میانی (محدوده سه کیلومتری غرب نهر عرایض)، قرارگاه فجر با دو تیپ 33 المهدی(عج) و 35 امام سجاد(ع) سپاه پاسداران و تیپ3 پیاده لشکر77 ارتش از شمال سیل‌بند عرایض وارد عمل می‏شود. این یگان‏ها مأموریت دارند پس از شکستن خطوط پدافندی دشمن در شمال این سیل‌بند به‌طرف جنوب (غرب نهر عرایض) پیشروی کرده و ضمن دستیابی به پل‌نو و سایر پل‏های نصب‌شده عراقی‏ها روی این نهر، تا اروندرود ادامه مسیر دهند. در جناح راست (محدوده شرق نوار مرزی شمال شلمچه) هم قرارگاه نصر با دو واحد ادغامی نصر2 (تیپ27 محمد رسول‏الله(ص) سپاه و تیپ2 پیاده لشکر21 ارتش) و نصر3 (تیپ7 ولی‌عصر(عج) سپاه و تیپ3 پیاده لشکر21 ارتش) حرکت خود را از سه کیلومتری شمال جاده شلمچه‌ خرمشهر آغاز می‏کنند. نصر3 مأمور پوشش منطقه شمال جاده شلمچه‌ خرمشهر تا دژ مرزی است و نصر2 می‏بایست با پیمودن حدود هفت کیلومتر خود را به نهر خین برساند و ضمن الحاق با قرارگاه فجر به‌طرف غرب و جنوب پدافند کند. همچنین، قرارگاه قدس* با قدس1 (شامل تیپ37 نور پاسداران و تیپ1 زرهی لشکر16 ارتش) در محور پاسگاه شهابی و قدس4 (تیپ41 ثارالله(ع) سپاه پاسداران و تیپ58 ذوالفقار ارتش) در محور پاسگاه کوشک و در تلاش پشتیبانی از عملیات اصلی در محور خرمشهر، حرکت خود را به‌طرف مواضع دشمن آغاز می‏کند. این یگان‏ها هم مأموریت دارند پس از انهدام قوای دشمن در این دو محور، به‌دلیل نبود مواضع پدافندی مناسب، به مواضع قبلی خود برگردند. اگرچه مقرر شده بود یگان‌های عملیاتی پس‌ از نزدیک‌شدن به مواضع نیروهای عراقی، درگیری خود را در ساعت 21:30 آغاز کنند، اما به‌دلیل آماده‌نبودن برخی یگان‏ها برای شروع درگیری، صدور فرمان آغاز عملیات به تأخیر افتاد. درحالی‌که فرماندهی قرارگاه کربلا در انتظار اعلام آمادگی همه یگان‏ها بود، خبر درگیرشدن نصر2 در شمال جاده شلمچه‌ خرمشهر (محدوده شرق نوار مرزی) و تصرف خط اول عراقی‏ها این فرماندهی را به صدور فرمان آغاز عملیات در ساعت 22:27 با قرائت رمز «بسم‌الله القاصم الجبارین، یا محمدبن‌عبدالله(ص)» ناگزیر کرد. به ‌این‌ ترتیب، اغلب یگان‌های عملیاتی با نیروهای عراقی درگیر شدند. در جناح چپ (غرب جاده اهواز خرمشهر)، یگان‌های قرارگاه فتح پس از حدود یک ساعت درگیری و انهدام مواضع عراقی‏ها، در ساعت 23:31 اعلام کردند با میادین مین دشمن در غرب جاده مواجه شده و درحال پاک‌سازی برای عبور از آنها هستند. در ساعت 24:00 نیز خبر رسید که تانک‏های سپاه پاسداران با چراغ روشن همراه نیروهای پیاده به‌طرف دروازه غربی خرمشهر درحال پیشروی هستند. در جناح میانی (غرب نهر عرایض) یگان‌های قرارگاه فجر به‌راحتی مواضع عراقی‏ها در شمال سیل‌بند عرایض را که نیروهای دشمن از آنجا عقب‌نشینی کرده‏اند، به تصرف درآوردند و به‌طرف نهر عرایض حرکت کردند. در ساعت 23:45 نیز اگرچه اعلام شد که این یگان‏ها به نهر عرایض رسیده‏اند، اما آنها هنوز به پل‏های دشمن در شمال پل‌نو دست نیافته بودند. در جناح راست (شرق نوار مرزی و شمال شلمچه)، پس از درگیری یگان‌های نصر2 با دشمن در شمال جاده شلمچه‌ خرمشهر، نیروهای عراقی عقب‌نشینی کردند و درنتیجه، این واحد نظامی در ساعت 23:35 با اعلام اینکه تا جاده (در محور شلمچه) پیش رفته و آن را به ‌تصرف درآورده است، افزود منتظر می‌ماند تا در جناح چپ، نیروهای نصر3 به جاده برسند. دراین‌میان، نصر3 که در جناح چپ نصر2 وارد عمل شده و مدت زیادی مشغول پاک‌سازی میدان مین دشمن بود، در ساعت 23:55 گزارش داد که از میدان مین عبور کرده و با نزدیک‌شدن به مواضع عراقی‌ها آماده درگیری با آنها است. در محورهای پاسگاه شهابی و پاسگاه کوشک نیز که قرارگاه قدس وارد عمل شده بود، در ساعت 23:20 اعلام شد نیروهای این قرارگاه درحال پیشروی هستند، ولی هنوز با دشمن درگیر نشده‏اند. در ساعت 23:55 هم خبر رسید که دشمن منطقه کوشک و جنوب پاسگاه شهابی را تخلیه و به‌سمت نوار مرزی عقب‌نشینی کرده است. به ‌این‌ ترتیب، در نخستین ساعات از آغاز مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس، نیروهای سه قرارگاه فتح، فجر و نصر** که موفق شدند مواضع اولیه دشمن در شمال جاده خرمشهر شلمچه را به تصرف درآورند، درحال پیشروی به‌سوی این جاده و سپس نهر خین و اروندرود بودند. قرارگاه قدس نیز بدون درگیری به‌سوی نوار مرزی کوشک و طلائیه پیش می‌رفت.

گزارش- 2

2. حمله امروز هواپیماهای عراقی به تأسیسات گاز مایع بندر ماهشهر باعث جراحت چند تن از کارگران آن و تحمیل خساراتی به این تأسیسات شد. به ‌گزارش مرکز فرماندهی ستاد مرکزی سپاه پاسداران، در ساعت 05:55 بامداد امروز، 4 هواپیمای عراقی با تجاوز به حریم هوایی بندر ماهشهر 12 بمب به‌سوی تأسیسات گاز مایع این بندر پرتاب و سپس آسمان منطقه را ترک کردند. در این حمله، قسمتی از این تأسیسات منهدم شد و 3 تن از کارگران آن زخمی شدند. سپاه پاسداران ماهشهر نیز در گزارشی با اعلام اینکه این حمله ازسمت جنوب (خلیج‌فارس) انجام شده، اضافه کرد این تأسیسات در حمله هواپیماها‏ی عراقی در اوایل جنگ آسیب‌دیده و تاکنون فعالیتی نداشته است. حجت‌الاسلام‌والمسلمین هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی و سخنگوی شورای‌عالی دفاع، درباره این حمله نوشته است: «آقای [میرحسین] موسوی نخست‏وزیر، تلفن کرد و گفت که صبح امروز عراق به کارخانه گاز مایع در ماهشهر حمله هوایی داشته؛ بخشی از کارخانه را خراب کرده‏اند. گفتم که باید مسئولان پدافند را تنبیه کرد، چون در ماهشهر هم [سامانه پدافند هوایی] هاگ داریم و هم اورلیکن و هم انواع دیگر اسلحه پدافند هوایی و [هواپیمای شکاری] اف14 هم در فضاست.»

گزارش- 3

3. امروز شمار دیگری از اسیران عراقی عملیات بیت‏المقدس به تهران منتقل شدند. به ‌گزارش خبرنگار روزنامه اطلاعات، 322 نظامی ارتش عراق که در عملیات بیت‏المقدس اسیر شده‏اند، ظهر امروز با قطار به تهران منتقل و سپس به اردوگاه‏های اسیران جنگی اعزام شدند. به ‌این‌ ترتیب، از زمان آغاز این عملیات تاکنون حدود 5 هزار اسیر عراقی به تهران منتقل شده‏اند. در میان اسیران که اکثر آنها درجه‌دار و افسر هستند، خبرنگار یکی از روزنامه‏های ابوظبی نیز دیده می‏شود. وی به خبرنگار واحد مرکزی خبر سازمان صداوسیما گفت برای تهیه عکس و خبر از جبهه‏های عراق به منطقه اعزام ‌شده و در عملیات اخیر به اسارت درآمده است. این خبرنگار اماراتی آشفتگی و ناهماهنگی یگان‌های رزمی عراق را عامل اسارت خود اعلام کرد.

گزارش- 4

4. عملیات پاک‌سازی روستاهای محور پیرانشهر سردشت از وجود اشرار مسلح ضدانقلاب از صبح امروز آغاز شد و در دو عملیات دیگر در اطراف مهاباد و سقز بخشی از این مناطق پاک‌سازی گردید. در حمله اشرار مسلح به ادارات دولتی بوکان نیز عده‏ای شهید شدند. به ‌گزارش خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی از ارومیه، عملیات پاک‌سازی روستاهای محور جاده پیرانشهر سردشت از ساعت 5 بامداد با همکاری و هماهنگی نیروهای ارتش، سپاه و پیشمرگان مسلمان کرد آغاز شد. در این عملیات تا پایان امروز تعدادی از روستاهایی که در تصرف گروه‏های مسلح غیرقانونی بود، پاک‌سازی شدند. مرکز فرماندهی ستاد مرکزی سپاه نیز در گزارشی اعلام کرد که در یکی از درگیری‌های امروز میان نیروهای خودی و ضدانقلابیون در نزدیکی این جاده، 17 تن از نیروهای خودی شهید و 58 تن زخمی شدند. همچنین، بنا بر اعلام سپاه پاسداران منطقه5 کشور (تبریز)، نیروهای سپاه و عشایر مسلمان با پشتیبانی نیروهای ارتش، در یک عملیات چریکی در ارتفاعات مشرف بر روستاهای کوتر، سلیم ساقول و سیاهول در منطقه مهاباد با عناصر گروه‏های مسلح درگیر شدند. در این عملیات ضدانقلابیون با تحمل 12 کشته و 15 زخمی از صحنه گریختند و نیروهای خودی نیز بدون هیچ آسیبی به پایگا‏ه‏های خود بازگشتند. در سومین عملیات امروز که از ساعت 23 آغاز شد، نیروهای سپاه موفق شدند روستای خرم از توابع سقز را پاک‌سازی کنند. در این عملیات 8 تن از اشرار مسلح کشته و 4 تن از پاسداران زخمی شدند. از سوی دیگر، اشرار مسلح ضدانقلاب نیز در ساعت 21:47 امروز به اداره‏های مخابرات، آموزش‌وپرورش، شهربانی و چند مقر دیگر در شهر بوکان حمله و تعدادی را شهید کردند.

گزارش- 5

5. فرمانده کل ارتش خلقی عراق هنگام دیدار از اردوگاه آموزش نظامی اتباع کشورهای عرب برای شرکت در جنگ با ایران، این افراد را بهترین نمونه‏های همبستگی قومی در نبرد با ایران معرفی کرد. رادیو صوت الجماهیر عراق در بخش خبری ساعت 20:30 امروز خود با اعلام خبر دیدار طه ‌یاسین رمضان عضو شورای فرماندهی انقلاب و فرمانده کل ارتش خلقی عراق، از اردوگاه آموزش اتباع کشورهای عربی گفت: «رفیق فرمانده کل، در خلال بازدید از اردوگاه از اوضاع داوطلبان عرب شرکت‌کننده در این اردوگاه که از سومالی، فلسطین، جیبوتی، مصر، سوریه، لبنان، تونس و مغرب و رزمندگان داوطلب عراقی بوده‏اند مطلع شده و رهنمودهای خود را به استادان و فرماندهان اردوگاه درباره ضرورت بالابردن سطح آموزش و رعایت انضباط نظامی و پایبندی به اجرای توصیه‏ها و برنامه‏های آموزشی ارائه داده است. وی گفت داوطلبان عرب که از کشورهای مختلف عربی آمده‏اند، بهترین نمونه‏ های همبستگی قومی را در نبرد قومی و عادلانه ما ارائه می‏دهند. رفیق طه‌ یاسین رمضان اضافه کرده، این تجربه عظیم که در داوطلبی صدها تن از توده‏های عرب برای شرکت در نبرد قادسیه صدام در کنار برادران عراقی خود تجلی نموده، چهره واقعی را از آمادگی توده‏های عرب برای فداکاری و جانبازی و ایفای مسئولیت‏های قومی در نبردهای سرنوشتی امت منعکس ساخته است.»

گزارش- 6

6. حکومت عراق که هنوز هیچ‏یک از خواسته‏ های جمهوری اسلامی ایران یعنی عقب‏نشینی متجاوزان از خاک ایران، پرداخت غرامت، تعیین متجاوز و بازگشت آوارگان عراقی به سرزمین خود را نپذیرفته و همچنان بر حقوق ادعایی خود به‏ویژه در اروندرود اصرار می‏ورزد،*** خواهان تشدید فشارهای بین‏المللی بر ایران شده است تا مقامات ایرانی وادار به سازش شوند. به ‌گزارش خبرگزاری عراق از بغداد، نعیم حداد رئیس مجلس عراق، صبح امروز در ملاقات با یک هیئت پارلمانی بلژیک، از پارلمان‏های جهان خواست تا حکومت ایران را برای پاسخ‏دادن به تلاش‏های صلح بین‏المللی برای خاتمه‏دادن به جنگ ایران و عراق تحت فشار گذارند. وی در این دیدار گفت: «عراق خواستار پایان مسالمت‏آمیز جنگ است و به همه تلاش‏های بین‏المللی برای خاتمه آن پاسخ داده و به این کار ادامه می‏دهد.» رادیو صوت الجماهیر عراق نیز در بخش خبری ساعت 18:30 خود با اعلام خبر این دیدار، به نقل از رئیس مجلس عراق گفت: «عراق همواره به پایان‌دادن مسالمت‏آمیز جنگ دعوت کرده و می‏کند و به تمامی مساعی صلح‏آمیز بین‏المللی برای متوقف‌ساختن جنگ براساس احترام حقوق ما در سرزمین و آبراه‏ها [!؟] و عدم‌دخالت در امور داخلی ما و برقراری روابط حسن‏هم‌جواری و احترام متقابل به حاکمیت ملی و حل مسالمت‏آمیز مشکلات معوقه [!؟] پاسخ مثبت داده است.» درحالی‌که بخش‏هایی از خاک ایران همچنان در اشغال نیروهای ارتش عراق است، این رادیو افزود: «وی تأکید کرده که کشور ما هیچ‏گونه مطامعی در سرزمین‏های ایرانی ندارد. ولی رژیم مغرور ایران تمامی مساعی را رد و بر تحقق‌بخشیدن به مطامع توسعه‏جویانه خود اصرار و به تجاوزات خود علیه کشور مبارز ما و منطقه خلیج عربی [خلیج‌فارس] ادامه می‏دهد.»

گزارش- 7

7. وزیر دفاع امریکا گفت که پیروزی ایران در جنگ با عراق درجهت منافع ملی ما نیست و ما می‏خواهیم این جنگ به‌نحوی پایان یابد که موجب بی‌ثباتی در منطقه نشود. رادیو صدای اسرائیل در بخش فارسی اخبار امروز خود با اعلام این خبر افزود: «کاسپار واینبرگر که در انجمن سیاست خارجی در نیویورک سخن می‏گفت، درباره علت این موضوع اظهار داشت عربستان سعودی و سلطان‏نشین عمان که از دوستان امریکا در خاورمیانه [غرب آسیا] محسوب می‏شوند از سیاست تهاجمی حکومت اسلامی ایران نگران هستند و این نگرانی بجا می‏باشد. وی گفت ما می‏خواهیم جنگ ایران و عراق به‌نحوی پایان یابد که موجب ایجاد عدم‌ثبات در منطقه نگردد؛ ازاین‌رو یک پیروزی مطلق ایران مسلماً به ‌نفع امریکا نخواهد بود.» خبرگزاری رویتر نیز از نیویورک گزارش داد که کاسپار واینبرگر وزیر دفاع امریکا، با اشاره به نگرانی عربستان سعودی و عمان (دو متحد امریکا در منطقه غرب آسیا) از انقلاب اسلامی ایران گفت: «آنها از نتایج پیروزی ایران در جنگ بیمناک‌اند.» وی با اشاره به منافع امریکا، افزود: «ما می‏خواهیم شاهد پایان جنگ به‌ طریقی باشیم که موجب بی‏ثباتی منطقه نگردد. پیروزی ایران به‌طورقطع درجهت منافع ملی ما نیست و به منافع امریکا لطمه می‏زند.»

گزارش- 8

8. برخی رسانه‏ های امریکایی و اروپایی نگرانی کشورهای عرب منطقه از احتمال ورود قوای نظامی ایران به داخل خاک عراق و نیز اهداف ایران از ادامه جنگ با عراق را مورد بررسی قرار دادند. این رسانه‏ها و به‌خصوص رژیم صهیونیستی در تلاش برای ایجاد و تشدید چنین نگرانی‏هایی هستند. رادیو اسرائیل در برنامه فارسی ساعت 19 امروز خود با اظهار اینکه اکنون دو هفته است که نیروهای ایران در فاصله چند کیلومتری خرمشهر مستقر گردیده‏ و هنوز حمله نهایی خود را برای ورود به این شهر آغاز نکرده‏اند، گفت: «پیروزی‏های ایران در نخستین روزهای عملیات اخیر نگرانی‏های شدیدی در کشورهای عرب همسایه برانگیخت و تهدیدهای سران ایران دایر بر آنکه جنگ تا سقوط صدام باید ادامه یابد این نگرانی‏ها را افزایش داد.» این رادیو سپس با اعلام اینکه اکثر روزنامه‏های اروپا و امریکا در هفته‏ای که گذشت فقط به این جنبه از رویدادهای ایران توجه نشان داده‏اند، به نقل از روزنامه لوس‌آنجلس تایمز، اهداف ایران از ادامه جنگ با عراق را چنین برشمرد: «آیت‏الله خمینی سه هدف دارد که مطمئناً موجی از اضطراب و نگرانی در سراسر منطقه غنی و نفت‏خیز خلیج‏فارس و ماورای آن به وجود خواهد آورد. هدف اولیه حکومت تهران به‌قدرت‌رساندن مسلمانان شیعه در عراق است که اکثریت اهالی آن کشور را تشکیل می‏دهند، درحالی‌که تحت تسلط و نفوذ اقلیت سنی‌مذهب تحت فرماندهی صدام حسین می‏باشند. هدف دوم ایران دریافت میلیاردها دلار از کشورهای غنی خلیج‌فارس مانند عربستان سعودی بابت غرامت جنگی می‏باشد؛ زیرا به ‌گفته ایران این کشورها از تجاوز عراق به ایران حمایت کرده‏اند و با پرداخت 20 میلیارد دلار در سال گذشته به تلاش‏‏های جنگی عراق کمک رسانده‏اند و بالاخره هدف سوم دولت [آیت‌الله] خمینی و مهم‌ترین آنها گسترش حکومت مذهبی بنیادگرای اسلامی با امتزاجی از التهاب مذهبی و موجی از ملی‏گرایی به‌عنوان نیروهای حاکم در خلیج‏فارس می‏باشد.» رادیو اسرائیل به نقل از هفته‏نامه اکونومیست نیز با طرح این سؤال که آیا سربازان ایرانی در مرز متوقف خواهند شد یا نه افزود: «ایرانی‏ها می‏گویند که هیچ نقشه‏ای برای عراق ندارند، ولی همچنین اعلام کردند که بنا به دلایل نظامی آنها ممکن است مجبور شوند که موقتاً خط مرزی را بشکنند. به ‌عقیده این هفته‏نامه یکی از دلایل نظامی آن است که ایرانی‏ها مطمئن شوند که صدام حسین سقوط خواهد کرد. اما عبور ارتش ایران از عراق و حمله به خاک این کشور، عراق را در تقاضای خود برای برخورداری از کمک هرچه بیشتر کشورهای عربی تقویت خواهد کرد و با درنظرگرفتن رویدادهای اخیر، عراق نه‌تنها انتظار ادامه کمک مالی را دارد، بلکه درخواست سرباز و نیروی انسانی نیز خواهد نمود. به ‌نوشته اکونومیست، ترس و وحشتی که جنگ ایران و عراق را تبدیل به جنگ عرب و عجم نموده درصورتی از میان خواهد رفت که ایرانی‏ها تصمیم بگیرند از مرز عبور نکنند. البته خطرهای درازمدت به‌جای خود باقی خواهد ماند. ایران که درحال‌حاضر تحت پرچم و لوای مذهبی شیعه می‏جنگد، می‏تواند هر آن با قدرت ملایان خود همراه با سربازانش از جنبش‏های افراطیون شیعه در کشورهای خلیج‏فارس حمایت کند.» رادیو اسرائیل همچنین، به نقل از روزنامه هرالد تریبیون با اشاره به اینکه جنگ بیست‌ماهه عراق و ایران ممکن است به‌زودی به نقطه تحول خود برسد و پیروزی ایران با نگرانی و وحشت در نقاط دیگر غرب آسیا مواجه شده است، گفت: «برای درک موضع ایرانی‏ها باید هدف‏های آیت‏الله خمینی را در نظر گرفت. یکی از نقشه‏های احساسی آیت‏الله خمینی تنبیه صدام حسین به‌علت شروع جنگ و اقدامات وی علیه شیعیان متحد [آیت‌الله] خمینی در عراق می‏باشد. تصور نمی‏رود که [آیت‌الله] خمینی به وضعی به غیر از سرنگون ساختن صدام رضایت دهد. وی امکان دارد در آزادسازی عراق از رژیم بعثی اصرار بورزد که این درخواست وی لازمه‏اش به‌روی‌کارآمدن یک نظام انقلابی در عراق می‏باشد و از آنجا که 60 درصد از جمعیت عراق را شیعیان تشکیل می‏دهند، رژیم انقلابی مورد نظر [آیت‌الله] خمینی امکان‏پذیر و احتمالاً مورد حمایت مردم عراق خواهد بود. شکست‏های نظامی عراق هنوز هیچ‏گونه بازتاب سیاسی در داخل عراق به وجود نیاورده است. حزب بعث هنوز بر اوضاع مسلط است و صدام حسین رقیبی ندارد. کنترل شدید دولت بر رسانه‏های گروهی عراق همراه با قوانین سرکوبگرانه امنیتی موجب گردیده که مردم به رژیم صدام گردن نهند. از سوی دیگر در داخل عراق جز گروه‏هایی که اعتقادات عمیق شیعه دارند، بسیار معدود هستند کسانی که بخواهند در کشورشان رژیم شبیه ایران به ‌روی ‌کار آید.» رادیو اسرائیل به نقل از هفته‏نامه تایم نیز گفت: «حکومت‏های میانه‏رو عرب به‏ویژه عربستان سعودی، اردن و امیرنشین‏های خلیج‏فارس از اثرات احتمالی شکست عراق عمیقاً نگران هستند. سران آن کشورها با استناد به‌گزارش‏هایی که از تهران رسیده متوجه شده‏اند که هدف آیت‏الله خمینی چیزی جز سرنگون‌ساختن صدام نیست؛ کسی که جنگ را آغاز کرده تا [آیت‌الله] خمینی را از قدرت ساقط کند. دولت‏های میانه‏رو عرب بیم دارند که ساقط‌شدن صدام حسین باعث ایجاد عدم‌توازن گردیده و صف‏بندی جدیدی را به نفع ایران و حامی عربش یعنی سوریه به وجود آورد.»

گزارش- 9

9. هم‌زمان با ابراز نگرانی یک مقام شورای همکاری خلیج‌فارس از ادامه جنگ ایران و عراق، وزیر امور خارجه یکی از کشورهای عضو این شورا بر ضرورت تلاش برای یافتن راه‏حلی که مورد قبول ایران و عراق باشد، تأکید کرد. یک روزنامه آلمانی نیز نوشت که اعضای این شورا هنوز نتوانسته‏اند برای انجام‌دادن یک عمل مشترک در قبال ایران تصمیم بگیرند. ابراهیم الصبحی معاون دبیرکل شورای همکاری خلیج‌فارس، در گفت‏وگویی با روزنامه سعودی عکاظ به مناسبت اولین سالگرد تأسیس این شورا، از خطر توسعه جنگ عراق و ایران و تهدید آن برای منطقه ابراز نگرانی کرد و گفت: «درصورت توسعه جنگ، خطر بزرگ‏تر متوجه ایران خواهد شد؛ چراکه عده‏ای منتظر فرصت برای دخالت در این منطقه هستند.» وی افزود: «دراین‌صورت خطر متوجه تمام کشورهای جهان خواهد شد؛ چراکه این منطقه از حساسیت برخوردار است و اقتصاد جهان با آن در ارتباط مستقیم است.» الصبحی از ایران خواست که مسئولیت خود را دربرابر این خطر درک کند و آمادگی عراق برای پایان‌دادن به جنگ و آغاز گفت‏وگوهای صلح و جلوگیری از مداخله خارجی را مدنظر قرار دهد. در همین ‌حال، شیخ محمد بن ‌مبارک آل‌خلیفه وزیر امور خارجه بحرین، یکی از شش کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس با تأکید بر مخالفت کشورهای منطقه با ادامه جنگ ایران و عراق اظهار کرد: «ما کوشش‏های خود را ازطریق کنفرانس اسلامی و کشورهای غیرمتعهد و نماینده دبیرکل سازمان ملل مبذول داشتیم و تنها عراق با کوشش‏های میانجیگری موافقت نمود. ما به‌نوبه خود ایران را به همکاری با این کوشش‏ها دعوت می‏کنیم تا به یک راه‏حل عادلانه و شرافتمندانه برای دو طرف برسیم.» وی همچنین ضمن متهم‌کردن ایران به دخالت در امور بحرین، از ایران خواست از دخالت در امور همسایگان خودداری کند. روزنامه آلمانی زود دویچه سایتونگ نیز در مقاله‏ای با اشاره به تلاش‏های کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس برای مقابله با ایران، نوشت: «شش کشور عربی میانه‏رو به ریاست پادشاهی سعودی، شورای همکاری خلیج [فارس] را برای مقابله با خطر ایران تشکیل دادند، ولی باوجود آنکه این کشورها میلیاردها دلار خرج تجهیزات نظامی کردند و امسال نیز تنها 6/30 میلیارد دلار خرید نظامی کرده‏اند آنها هنوز در موقعیتی نیستند که بتوانند در مقابل حمله جدی ایران مقاومت کنند.» این روزنامه آلمانی سپس به برخوردهای سیاسی کشورهای منطقه اشاره کرده و افزود: «جنگ لفظی بین تهران و کشورهای خلیج‌فارس هرروز شدیدتر می‏شود. ایران کویت را تهدید می‏کند که درصورت ادامه کمک به عراق با ضربات نظامی روبه‌رو خواهد شد و عربستان هم با لحن تندی پاسخ می‏دهد که حمله ایران به کویت به‌منزله حمله به تمامی کشورهای عربی تلقی می‏شود.» زود دویچه سایتونگ ضمن آنکه سعی کرده جمهوری اسلامی ایران و پیروزی‏های اخیر قوای نظامی آن در جبهه ‏های جنگ با عراق را تهدیدی برای امنیت کشورهای عربی منطقه جلوه دهد، آورده است: «باوجود افزایش تهدید نسبت‌ به امنیت داخلی و خارجی این شش کشور، آنها هنوز نتوانسته‏اند درمورد انجام یک عمل مشترک تصمیم بگیرند و حتی کنفرانس هفته پیش در کویت نیز بدون هیچ نتیجه‏ ای به پایان رسید و تصمیم‏گیری دراین‌مورد به تعویق افتاد.»

گزارش- 10

10. دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی امروز در مصاحبه‌ای در فرودگاه استانبول اطمینان داد راه‏حلی برای پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق، در داخل جامعه اسلامی پیدا خواهد شد. نخست‏وزیر هند و رئیس سازمان آزادی‏بخش فلسطین نیز به تلاش کشورهای جنبش عدم‌تعهد چشم دوخته‏اند. به ‌گزارش رادیو ترکیه، حبیب شطی دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی، که برای شرکت در پنجمین اجلاس رؤسای بانک‏های مرکزی کشورهای عضو این سازمان امروز وارد استانبول شده است، در فرودگاه این شهر با اعلام اینکه فعالیت‏های مربوط به پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق با شکست محض روبه‏رو شده است، گفت: «ما مطمئن هستیم که در داخل جامعه اسلامی یک راه‏حلی برای پایان‌دادن به جنگ دو کشور اسلامی ایران و عراق پیدا خواهد شد.» دراین‌حال به‌ نوشته روزنامه نشنال هرالد ارگان حزب کنگره هند، ایندیرا گاندی نخست‏وزیر هند در دیدار با یاسر عرفات رئیس سازمان آزادی‏بخش فلسطین، ادامه جنگ ایران و عراق را بهانه‏ای برای افزایش حضور نظامی ابرقدرت‏ها در قاره آسیا دانسته و اظهار امیدواری کرد جنگ با میانجیگری کشورهای غیرمتعهد پایان یابد. یاسر عرفات نیز در یک سخنرانی عمومی در دهلی‏نو با بیان اینکه جنگ ایران و عراق علیه فلسطینی‏ها نشانه رفته است، از هند خواست تا به تلاش‏هایش در جنبش غیرمتعهدها برای پایان‌دادن به این جنگ ادامه دهد.

گزارش- 11

11. سران حکومت مصر تمایل و آمادگی خود را برای ارسال تجهیزات نظامی بیشتر به عراق اعلام کردند. برخی رسانه‏های غربی و عربی دلیل این تصمیم مصر را تلاش برای بهبود روابط سیاسی با عراق، مقابله با انقلاب اسلامی و بازداشتن ایران از ورود به خاک عراق بیان کردند. روزنامه واشنگتن ‌پست در شماره امروز خود به نقل از ابوغزاله وزیر دفاع مصر، نوشت: «مصر تمامی تجهیزات دفاعی مورد نیاز عراق را تأمین می‏کند؛ زیرا عراق یک کشور عرب است که اکنون حیاتش به خطر افتاده است. اسامه الباز مشاور عالی‏رتبه رئیس‌جمهور مصر در سیاست خارجی، نیز گفته است که میزان توسعه کمک مصر به عراق باتوجه‌به تحولات جنگ که هفته‌به‌هفته تغییر می‌کند، ارزشیابی می‌شود.» به ‌نوشته این روزنامه، «با نگرانی از جنگ بیست‌ماهه که روزانه به‌صورت محسوسی شدت می‌گیرد، کشورهای عرب خلیج‌فارس بیش‌ازپیش به مصر به‌عنوان یک وزنه متقابل سیاسی و نظامی دربرابر ایران مسلط و قدرتمند چشم دوخته‌اند و سران مصر با انتشار اعلامیه‏هایی طی دو هفته اخیر طرح خود مبنی‌بر چگونگی نجات صدام از یک شکست تحقیرآمیز از ایران را ارائه داده‌اند.» واشنگتن‌پست در ادامه گزارش خود به انعقاد قرارداد اخیر یک‌ونیم میلیون دلاری فروش تجهیزات جنگی مصر به عراق اشاره کرده و افزوده است: «بنا به ‌گزارش منابع دیپلمات غربی، هم‌اکنون 30 هزار داوطلب مصری در ارتش عراق خدمت می‏کنند که اغلب آنها از میان 250 هزار مصری ساکن عراق هستند که وعده‏های حقوق زیاد به اضافه پرداخت فوق‏العاده جنگی آنها را به این کشور جذب نموده است.» رادیو قاهره نیز با اشاره به اینکه در نشست امروز حسنی مبارک رئیس‌جمهور مصر و مشاوران بلندپایه نظامی و سیاسی‏ وی، احتمالات و پیش‏بینی‏ها راجع‌ به جنگ عراق و ایران از موضوع‌های اصلی مورد بحث بوده است، به نقل از اسامه الباز معاون وزیر امور خارجه مصر، گفت: «مصر به‌نوبه خود این تحولات را با اهمیت و توجه خاصی ازنظر سیاسی و نظامی دنبال می‌کند؛ چون برای مصر امنیت منطقه در درجه اول اهمیت قرار دارد.» رادیو قاهره همچنین با نقل اظهارات این مقام مصری مبنی‌بر ادامه حمایت نظامی از عراق افزود: «درحقیقت این نخستین باری نیست که مصر ارسال اسلحه به عراق را جهت حمایت از آن کشور در جنگ با ایران اعلام می‌دارد. انور سادات رئیس‌جمهور فقید، اولین شخصی بود که پس از گذشت چند ماه از جنگ مزبور این موضوع را بیان داشت و از همان موقع تاکنون ارسال اسلحه به عراق همچنان ادامه دارد.» روزنامه کویتی السیاسه نیز در شماره امروز خود به نقل از محافل سیاسی، دلیل اصلی این تصمیم مصر را هموارکردن راه برای برقراری روابط با عراق و فراهم‌کردن اوضاع برای اعلام مشارکت نظامی مصر در جنگ عراق با ایران دانست. از سوی دیگر، روزنامه آلمانی زود دویچه سایتونگ با اشاره به اینکه کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس به‌دلیل ناتوانی در مقابله با ایران اخیراً سعی کرده‏اند تا مصر را با خود هم‌صدا کنند، نوشته است: «مصر نه‌تنها می‏خواهد خود را با اعراب همگام نشان دهد، بلکه می‌خواهد با انقلاب اسلامی ایران نیز مقابله کند؛ چون در مصر هنوز مسلمان‏های تندروی بنیادگرا از بین نرفته‏اند، همان‌گونه‌که سادات [رئیس‌جمهور سابق مصر] را ترور کردند و قصد داشتند تا مصر را به یک کشور خدایی اسلامی تبدیل کنند.» روزنامه آبزرور هم در تفسیری دراین‌باره نوشت: «بعید است مصر مستقیماً به عراق سرباز بفرستد. مصر درحال‌حاضر مایل به دخالت جنگی نیست، بلکه می‏کوشد به‌وسیله تهدید و هشدار، ایران را از تهاجم به خاک عراق بازدارد و به پایان‌گرفتن جنگ کمک کند. عربستان سعودی و دیگر کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس طی تماس‏های محرمانه اخیر با مصر، به این کشور قول داده‏اند که همه هزینه‏های ناشی‌از کمک نظامی به عراق را تأمین خواهند کرد.»

گزارش- 12

12. در ادامه تلاش‌های دیپلماتیک ایران برای تغییر محل برگزاری هفتمین اجلاس سران جنبش عدم‌تعهد که قرار است شهریورماه در بغداد برگزار شود، هیئت اعزامی وزارت امور خارجه ایران با وزیر امور خارجه زامبیا دیدار کرد. سوریه و جبهه دمکراتیک برای آزادی فلسطین نیز بر تغییر محل برگزاری این اجلاس تأکید کردند. یک نشریه یوگسلاوی هم تحقق این خواسته ایران را محتمل دانست. به ‌گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، هیئت اعزامی وزارت امور خارجه ایران به ‌سرپرستی نصرالله کامیاب مدیرکل امور بین‏المللی این وزارتخانه که به زامبیا سفر کرده است، امروز با لاسک کوما وزیر امور خارجه این کشور دیدار و درخصوص برگزاری هفتمین اجلاس سران جنبش عدم‌تعهد مذاکره کرد. در این دیدار وزیر امور خارجه زامبیا اظهار امیدواری کرد تا در جلسه وزیران امور خارجه کشورهای غیرمتعهد که به‌زودی در هاوانا تشکیل می‏شود، راه‏حلی برای مسئله محل برپایی اجلاس سران این جنبش در شهریورماه پیدا شود. جبهه دمکراتیک برای آزادی فلسطین نیز امروز با صدور بیانیه‏ای در بیروت اعلام کرد: «حافظ اسد رئیس‌جمهور سوریه و نایف حواتمه دبیرکل جبهه دمکراتیک برای آزادی فلسطین، در گفت‌وگوی اخیر خود در دمشق بر ضرورت تلاش برای تغییر محل کنفرانس آینده کشورهای غیرمتعهد تأکید کردند.» در همین ‌حال، هفته‌نامه اسنین (چاپ بلگراد) در مقاله‌ای نوشت: «یوگسلاوی معتقد است که اگر هفتمین کنفرانس سران به تعویق افتد، این امر باتوجه‌به اوضاع دشوار موجود در روابط بین‏المللی و وظایف کشورهای غیرمتعهد در قبال آنها، عواقب منفی به‌ بار خواهد آورد.» این نوشته بیانگر پشتیبانی یوگسلاوی از برگزاری اجلاس در بغداد می‌باشد، اما در قسمتی دیگر از این مقاله چنین آمده است: «نباید شرایط واقعی که می‌تواند حقیقتاً مانع برگزاری هفتمین کنفرانس در بغداد گردد را نادیده گرفت. این شرایط دور از دسترس سایر کشورهای غیرمتعهد است؛ زیرا بستگی به تحولات جدید جنگ ایران و عراق و رویدادهای دو کشور دارد.» اسنین همسو با تلاش اخیر یوگسلاوی برای جلوگیری از هرگونه شکست سیاسی خود درصورت تصمیم وزیران امور خارجه جنبش عدم‌تعهد به تغییر محل اجلاس در گردهمایی آتی هاوانا، در پایان این مقاله نتیجه‌گیری کرده است: «به‌طور خلاصه چنین به‌نظر می‌رسد که اوضاع تا قبل از برگزاری اجلاس هماهنگی وزیران در هاوانا در آخر ماه مه روشن گردد. بدون شک تلاش‏های اکثریت اعضا درباره برگزاری هفتمین کنفرانس طبق برنامه به خاطر مشکلات برطرف‌نشدنی به‌خطر می‌افتد. اینکه تحت شرایط مزبور چه خواهد شد، تنها آینده نشان خواهد داد.»

گزارش- 13

13. شورای همکاری خلیج‌فارس می‏کوشد با تهدید قطع کمک‏های مالی به سوریه، این کشور را به قطع پیمان خود با ایران و رفع اختلافات با عراق وادار کند. مجله الحوادث (چاپ لندن) که با پشتیبانی مالی کشورهای عرب منطقه منتشر می‏شود، نوشت: «از منابع دیپلماتیک موثق در خلیج‌فارس کسب اطلاع شد که کشورهای خلیج‌فارس با اتخاذ تصمیم نهایی پیرامون روابط رو به گسترش ایران با سوریه، به این کشور پیشنهاد خواهد کرد تا پیمان خود با ایران را بگسلد و درصورتی‌که این کشور مخالفت کند کلیه کشورهای خلیج‌فارس کمک‏های خود را به سوریه قطع خواهند کرد.» در همین ‌حال، شیخ محمد بن‌ مبارک آل‌خلیفه وزیر امور خارجه بحرین، در مصاحبه با مجله النهار العربی و الدولی (چاپ پاریس) درمورد میانجیگری شورای همکاری خلیج‌فارس میان عراق و سوریه گفت: «عادی‌کردن روابط سوریه و عراق یکی از اهداف شورای همکاری خلیج [فارس] است و سعی خواهیم کرد اختلافات اعراب به‌ویژه میان سوریه و عراق را از بین ببریم.»

منابع و مآخذ روزشمار 1361/03/01