1362.08.03
| روزشمار جنگ سال 1362 1362.08.03 | |
|---|---|
| نامهای دیگر | سه آبان |
| تاریخ شمسی | 1362.08.03 |
| تاریخ میلادی | 25 اکتبر 1983 |
| تاریخ قمری | 18 محرم 1404 |
گزارش- 186
امروز علی رضائیان فرمانده قرارگاه مقدم حمزه و محمودی معاون لشکر8 نجف که روز گذشته براثر انفجار مین مصدوم شده بودند، به‌دلیل شدت جراحات به شهادت رسیدند. شهادت رضائیان باتوجه‌به روحیه مثبت، خلق نیکو و رفتار متواضعانه وی، فرماندهان و تصمیم‌گیران را بسیار متأثر کرد. عصر روز گذشته، علی رضائیان و محمودی به‌همراه علی فضلی مسئول عملیات قرارگاه مقدم حمزه، برای بازدید از منطقه لری و بررسی وضعیت نیروهای خودی و دشمن به این منطقه رفته بودند که با مین برخورد کرده و زخمی شدند. آنها بلافاصله پس از مجروح‌شدن، ازطریق بی‌سیم درخواست کمک کردند. احمد کاظمی فرمانده لشکر8 نجف، به‌محض اطلاع از این حادثه برای انتقال مجروحان درخواست بالگرد کرد، اما این کار به‌علت آنکه هوا رو به تاریکی می‌رفت مقدور نشد. نیروهای مستقر در منطقه پس از ناامیدشدن از اعزام بالگرد مجروحان را به اورژانس بردند. پزشکان نیز پس از اقدامات اولیه و اورژانسی سه فرمانده مجروح را برای مداوای اساسی‌تر به بیمارستان صحرایی لشکر8 نجف انتقال دادند و در آنجا آنها تحت عمل جراحی قرار گرفتند، اما معالجات انجام‌شده روی علی رضائیان و محمودی مؤثر واقع نشد و این دو در ساعت 4:30 امروز به شهادت رسیدند.[۱]
گزارش- 187
نیروهای لشکر٨ نجف در عملیاتی داوطلبانه چند پایگاه عراقی را پاک‌سازی و یک خاکریز 10 کیلومتری در حدفاصل لری تا کلو احداث کردند. لشکر٢٥ کربلا نیز با نفوذ به خطوط دشمن خساراتی را به آنها وارد آورد. بامداد امروز، لشکر8 نجف در اقدامی داوطلبانه موفق به پاک‌سازی چندین پایگاه نیروهای عراق در جنوب ارتفاعات لری شد و با تصرف ارتفاع شاخ نالشکینه، تا حاشیه رودخانه قزلجه پیشروی کرد و ضمن انهدام تعداد قابل‌توجهی از نیروهای دشمن، خاکریزی به طول 10 کیلومتر به‌موازات این رودخانه از انتهای ارتفاع لری تا ارتفاع کلو احداث کرد.* احمد کاظمی درباره چگونگی این اقدام گفت: ما نیرویی برای این کار نداشتیم. دو وانت را به سلاح کالیبر50 مسلح کردیم و در دو محور حاشیه شرقی لری و حاشیه غربی کنگرک حرکت دادیم و با جمع‌وجور کردن نیروهای در خط که از نیروهای واحد تخریب و واحد زرهی لشکر بودند، عملیات را آغاز کردیم. ابتدا با راه‌انداختن سروصدا، آن‌چنان رعبی در دل نیروهای دشمن ایجاد کردیم که پا به فرار گذاشتند. نیروهای ما با کشتن تعدادی از افراد دشمن به جلو رفته و خیلی راحت با واردکردن تعدادی دستگاه مهندسی خاکریز مورد نظر را احداث کردیم. داوود رنجبر راوی قرارگاه خاتم، درمورد واکنش قرارگاه فرماندهی به این اقدام لشکر8 نجف نوشته است: احداث این خاکریز آن هم بدون داشتن نیروی کافی برای برادران قرارگاه عجیب بود و آن را از الطاف خدا تلقی کردند.[۲] احداث این خاکریز موجب ثبات بیشتر منطقه و برخورداری خطوط به‌دست‌آمده از یک نظم خوب و قابل‌دفاع و درنتیجه قوت‌قلب تصمیم‌گیرندگان عملیات شد. در محور عملیاتی لشکر25 کربلا نیز فرمانده گردان رسول الله(ص) این لشکر تعدادی از نیروهای داوطلب این گردان را برای پاک‌سازی و شکار تانک‌های عراقی به منطقه کلو و دامنه‌های این ارتفاع اعزام کرد. این نیروها پس از ورود به منطقه خسارت‌های قابل‌توجهی به نیروهای دشمن وارد کردند و پس از چند ساعت به خطوط دفاعی خودی بازگشتند.[۳]
گزارش- 188
باتوجه‌به تصرف ارتفاعات کلو و خلوزه٢ و پاک‌سازی ارتفاعات جنوب لری و گرمک و احداث خاکریز از جنوب لری به کلو به‌موازات رودخانه قزلجه، حضور دشمن در مناطق پست و دشت‌های منطقه و بین ارتفاعات به‌علت مخاطرات موجود به حداقل رسیده و عراق عمده نیرو و امکانات خود را به ارتفاعات مقابل برده و سازمان داده است. یکی از نیروهای واحد اطلاعات قرارگاه مقدم حمزه پس از بازدید از این مناطق، مشاهدات خود را این‌گونه بیان کرد: دشمن در جنوب رودخانه قزلجه هیچ تحرکی ندارد و به نظر می‌رسد که دشت را رها کرده و روی ارتفاعات پنجوین و کانی‌مانگا مستقر شده است. دشمن قبلاً در کنار رودخانه قزلجه تعدادی تانک و نیروی پیاده داشت، اما پس از احداث خاکریز لشکر٨ نجف نیروهایش را به شمال ارتفاعات پنجوین برده و تانک‌های خود را به‌سمت رودخانه قزلجه آرایش داده است.[۴] از سوی دیگر، ارتش عراق یگان‌هایی را برای تقویت نیروهای خود در منطقه درگیری و مقابله با پیشروی نیروهای ایران اعزام کرده است. براساس اعلام منابع اطلاعاتی، سپاه یکم ارتش عراق به‌منظور تقویت مواضع دفاعی خود در این منطقه، نیرویی متشکل از واحدهای منظم ارتش و نیروهای ارتش خلقی را از سلیمانیه حرکت داده و وارد نالپاریز (در غرب یال جنوبی کانی‌مانگا) در محور پنجوین - سیدصادق کرده است. همچنین تیپ703 پیاده از لشکر15 عراق نیز از عماره به سلیمانیه انتقال یافته است. منابع مذکور احتمال می‌دادند که این یگان به منطقه پنجوین اعزام شود.[۵]
گزارش- 189
درپی تصمیم روز گذشته فرماندهان برای تکمیل مرحله دوم عملیات والفجر٤، در آخرین ساعات امروز نیروهای لشکر41 ثارالله(ع) برای تصرف ارتفاع 1530 در غرب هرگنه، راهی منطقه عملیاتی شدند و فرماندهی لشکر١٤ امام حسین(ع) نیز که مأموریت تصرف ارتفاع سنگ معدن و الحاق با لشکر41 ثارالله(ع) در سمت راست را بر عهده دارد، نیروهای تخریب این یگان را برای گشودن معبر راهی منطقه عملیاتی کرد.[۶]
گزارش- 190
امروز هم جنگنده‌های عراق علاوه‌بر بمباران روستاهای نزدیک به منطقه عملیاتی والفجر٤ شهرهای آبادان و خرمشهر را گلوله‌باران کردند. در ادامه بمباران مناطق مسکونی روستاهای اطراف بانه، امروز هواپیماهای عراقی روستاهای سبدلو و عباس‌آباد در شمال‌شرق بانه و روستای ایراب در جنوب‌شرقی سقز را بمباران کردند. در این حملات ٨ تن در روستای سبدلو، ٥ تن در روستای عباس‌آباد و یک کودک 10 ساله در روستای ایراب به شهادت رسیدند.*[۷] در گلوله‌باران شهر آبادان نیز ٢ منزل مسکونی و ٣ مغازه ویران شد و ٥ تن زخمی شدند. در خرمشهر هم نیز براثر اصابت گلوله توپخانه‌های عراقی چند منزل مسکونی در کوت‌شیخ تخریب گردید.[۸]
گزارش- 191
به‌دنبال فراهم‌شدن امکان حضور خبرنگاران در منطقه عملیاتی والفجر٤، امروز گزارشگران خبرگزاری جمهوری اسلامی از مناطق مختلف عملیاتی بازدید و گزارش‌هایی را درباره تحولات جبهه نبرد و عملکرد نیروهای خودی تهیه کردند. در یکی از این گزارش‌ها ضمن تشریح دیدگاه‌های مسئول واحد تخریب قرارگاه مقدم حمزه درباره وضعیت عمومی منطقه و اقدامات مهندسی عراق برای حفظ ارتفاعات آن، کلیاتی از اقدامات واحد تحت امر وی بدین شرح آمده است: نیروهای عراق بیش از 10 کانال به طول‌های 500 الی 2000 متر و عرض ٥ و عمق ٢ متر بین ارتفاع هفت‌توانان و خلوزه١، ارتفاعات ٣ درختی تا ارتفاعات کله‌قندی، ارتفاع توتمان تا ارتفاعات پیروزی و از پشت پاسگاه کوخلان تا ارتفاع سربراله در منطقه عملیاتی ایجاد کرده بودند که داخل هریک از این کانال‌ها سه یا چهار ردیف سیم‌خاردار حلقوی تعبیه شده بود. دشمن بعد از این کانال‌ها میادین مین منظم و نامنظم ایجاد و در بعضی مناطق به عمق ٧٠٠ متر مین‌های ضدنفر کار گذاشته بود که انفجار هریک از آنها حداقل حدود هزار ترکش دارد. این گزارش در ادامه به نقل از مسئول تخریب قرارگاه مقدم حمزه افزوده است: از آغاز عملیات والفجر٤ تاکنون بیش از 15 هزار نوع مختلف از مین‌های ضد نفر دشمن کشف، خنثی و جمع‌آوری شده است و دست‌کم 18 هزار مین دیگر که دشمن قصد داشت از آنها علیه نیروهای خودی استفاده کند به غنیمت درآمده است.[۹] در گزارش دیگری خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی مشاهدات خود را از مناطق آزادشده، موقعیت ارتفاع کلو و تحرکات صحنه نبرد بازگو کرده است. بخش‌هایی از این گزارش چنین است: برای رسیدن به ارتفاع کلو باید از ارتفاعات گرمک و تنگه‌ای که رزمندگان آن را تنگه احد می‌نامند، عبور کرد. یک راه آسفالته ارتفاعات گرمک را به شهر پنجوین متصل می‌سازد. از این جاده تا چند کیلومتری شهر پنجوین جلو رفتیم. با رسیدن به نزدیکی پنجوین، ارتفاع مهم کلو در سمت چپ ما مشاهده می‌شود. برای رسیدن به قله این ارتفاع باید از یک جاده فرعی که زیر آتش مستقیم تانک‌های عراقی است عبور کرد. دشمن بعثی برای جلوگیری از نفوذ رزمندگان به این ارتفاعات، انواع موانع و استحکامات و نیز سنگرهای تدافعی محکمی را در شیارهای ارتفاع ایجاد کرده است. همچنین تعداد زیادی زاغه و انبار بسیار بزرگ مهمات نیروهای بعثی در اطراف این ارتفاعات وجود دارد که همگی همراه سلاح‌ها و مهمات مربوط به آن به تصرف رزمندگان درآمده است. از یک انبار بسیار مهم و بزرگ تسلیحات و مقر نیروهای عراقی که به‌طور کامل از سنگ و بتن آرمه ساخته شده است بازدید به عمل آمد. داخل این انبار حدود 20 اتاق وجود دارد و چند اتاق آن مملو از مهمات سبک و سنگین است. برخی از اتاق‌ها به آسایشگاه و بهداری و تأسیسات اختصاص یافته است. درون اکثر آنها عکس‌ها و اوراق فساد و قمار به چشم می‌خورد. از فراز ارتفاعات کلو، شهر پنجوین عراق که از تنگه مقابل در ارتفاعات هرگنه سربرآورده و تا دامنه ارتفاعات در داخل دشت امتداد یافته کاملاً مشاهده می‌شود. دشمن بعثی که شب گذشته پس از تصرف روستای قزلجه به‌دست رزمندگان اسلام، اکثر نیروهای زرهی و تانک خود را از دشت پنجوین به‌طرف ارتفاعات کانی‌مانگا عقب رانده است، اکنون تعدادی تانک در شمال شهر پنجوین مستقر ساخته تا از آن نقطه ارتفاعات کلو و اطراف آن را که محل تردد نیروهای خودی است زیر آتش مستقیم قرار دهد. ارتفاعات کانی‌مانگا در سمت جنوب‌غربی قله کلو و ارتفاعات هرگنه روبه‌روی آن در جنوب دیده می‌شود. یکی از رزمندگان 5 اسیر عراقی را با نرمی و وقار خاصی به‌آرامی به پشت جبهه منتقل می‌کند. در همین حال یک هلیکوپتر که قصد نزدیک‌شدن به مواضع رزمندگان را داشت با آتش شدید نیروهای خودی مجبور به عقب‌نشینی شد.[۱۰]
گزارش- 192
هزاران نیروی داوطلب و ده‌ها تیم امداد امروز عازم جبهه‌ها و مناطق جنگ‌زده کشور شدند. به گزارش روزنامه کیهان هم‌زمان با فرارسیدن ماه محرم و آغاز عملیات والفجر4، گروه‌هایی از نیروهای سپاه و بسیج از اقشار مختلف نظیر روحانیون، فرهنگیان، دانش‌آموزان، هنرجویان و..؛ چندین گروهان جندالله شامل پرسنل، سرباز، درجه‌دار و افسر وظیفه؛ عده‌ای از معاودین و مهاجرین عراقی؛ ده‌ها تیم پزشکی، امدادگر و تدارکاتی؛ نیروهایی از جهاد سازندگی و نیز گروه‌هایی با تخصص‌های مختلف برای بازسازی مناطق جنگ‌زده، از شهرها و روستاهای مختلف کشور عازم جبهه‌ها و مناطق جنگی جنوب و غرب شدند. در این گزارش اسامی شهرها، بخش‌ها و مناطق روستایی مذکور و نوع فعالیت گروه‌های اعزامی به تفصیل درج شده است.[۱۱]
گزارش- 193
در اقدامات مختلف افراد وابسته به گروه‌های مسلح غیرقانونی در مناطق شمال ارومیه، سقز، مهاباد و محور سنندج - مریوان، ٧ تن از افراد خودی شهید یا زخمی و ١٣ تن به گروگان گرفته شدند. عناصر ضدانقلاب همچنین از مردم یک روستا اخاذی کرده و یک نفر از افراد تسلیم‌شده در مهاباد را هم ربودند. ساعت 17 امروز، افراد سازمان کومه‌له به پایگاه ژاندارمری روستای چره در منطقه سرو (شمال‌غربی ارومیه) حمله کردند. در درگیری شش‌ساعته بین افراد پایگاه و مهاجمان، ٢ تن از نیروهای خودی شهید، ٣ تن زخمی و ١٣ نفر از آنان نیز گروگان گرفته شدند، همچنین یک دستگاه بی‌سیم پی.آر.سی٧٧ و ٢٠ قبضه اسلحه نیز به‌دست عناصر کومه‌له افتاد. باتوجه‌به کثرت تعداد اسرا در این عملیات، واحد اطلاعات سپاه ارومیه در گزارشی به فرماندهی سپاه ارومیه خاطرنشان کرد: در برخی پایگاه‌های ژاندارمری عوامل نفوذی وجود دارد که به سربازان این‌چنین القا می‌کنند هرکس در درگیری به اسارت ضدانقلاب درآید و معلوم شود که اقدام به تیراندازی نکرده است، پس از چند روز آزاد می‌شود. لذا سربازان هنگام حمله افراد ضدانقلاب بدون شلیک گلوله خود را تسلیم می‌کنند.[۱۲] یک بولتن داخلی وزارت کشور نیز در بررسی علل این حادثه با اشاره به معطوف‌شدن توجه گروه‌های مسلح به مناطق شمال‌غربی آذربایجان‌غربی نوشته است: پس از ضربات متعددی که بر گروهک‌های ضدانقلاب در کردستان و نواحی جنوبی و جنوب‌غربی آذربایجان‌غربی(عملیات آلان) وارد آمد، در تصمیم‌گیری گروهک‌ها برای انتقال به مناطق دیگر و درنتیجه کاستن از فشار وارده بر آنان، نواحی شمال آذربایجان‌غربی مورد توجه بیشتری قرار گرفت. براین‌اساس گروهک‌های زیادی از اشرار همراه با مهمات و سایر ملزومات نظامی به‌تدریج وارد این مناطق شده و کیفیت و کمیت حضور نظامی خود را در این منطقه افزایش دادند.[۱۳] در حادثه دیگری براثر حمله عناصر مسلح غیرقانونی به روستای بوخلو در جنوب سقز یک سرباز شهید شد. در مهاباد نیز افراد ضدانقلاب یک سرباز را ترور کرده و به شهادت رساندند.[۱۴] علاوه‌براین در محور سنندج - مریوان 60 تن از چته‌های حزب دمکرات به روستای برقرو حمله کرده و آنجا را به محاصره درآوردند. مهاجمان پس از جمع‌آوری مقدار زیادی آذوقه، روستائیان را تهدید کردند که اگر کسی موضوع زورگیری را به نیروهای دولتی خبر بدهد او را در جلوی خانه خودش به قتل خواهند رساند. این افراد سپس روستا را ترک کردند.[۱۵] در همین حال عناصر حزب دمکرات امروز در مهاباد یکی از افراد کادر سیاسی سابق این حزب را که به نیروهای سپاه تسلیم شده و درخواست امان‌نامه کرده بود از منزلش ربوده و با خود بردند.[۱۶] از سوی دیگر در روستای کانی تومار در شمال‌غربی بوکان نیروهای ژاندارمری در نزدیکی پایگاه خود موفق به کشف و خنثی‌کردن یک مین ضد تانک شدند.[۱۷] همچنین امروز فرمانده سپاه در نامهای به فرماندهی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) اعلام کرد هزار تن از نیروهای اتحادیه میهنی کردستان عراق (طالبانی‌ها) با تجهیزات جنگی از منطقه پیرانشهر وارد ایران شده و به نیروهای ضدانقلاب پیوسته‌اند.[۱۸]
گزارش- 194
درپی موفقیت فراخوانی افراد وابسته به گروه‌های مسلح غیرقانونی برای ترک اقدامات مسلحانه و اظهار ندامت از اعمال گذشته و تسلیم‌شدن به نیروهای نظامی و انتظامی، امروز هم قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) مرکز عملیات مشترک ارتش و سپاه، ژاندارمری، دادگاه‌های انقلاب اسلامی کردستان و آذربایجان‌غربی و استانداری این دو استان در بیانیه‌ای ضمن اتمام حجت با افرادی که با گروه‌های مسلح ضدانقلاب همکاری می‌کنند، از آنها خواستند خود را به نیروهای نظامی و امنیتی معرفی کنند. در بخشی از این بیانیه آمده است: «از آنجا که هدف اصلی اسلام هدایت و ارشاد انسان‌ها بوده و هست و امر به قتال درصورت تن‌ندادن گمراهان ستیزه‌جو به صراط مستقیم می‌باشد، بار دیگر به‌عنوان اتمام حجت به کلیه فریب‌خوردگانی که ناآگاهانه در صف باطل قرار گرفته‌اند و ناخودآگاه در دام توطئه‌های شرق و غرب در کردستان فروغلتیده‌اند هشدار داده می‌شود که تا دیر نشده و گرفتار آتش قهر انقلابی قوای قدرتمند اسلام نشده‌اند، در هر نقطه خود را به پایگاه‌های رزمندگان اسلام معرفی نموده و به آغوش پر مهر امت قرآن بازگردند و سعادت دنیا و آخرت را بر سرافکندگی و هلاکت به‌دست رزمندگان اسلام ترجیح دهند. به کلیه افرادی که از اعمال گذشته خود پشیمان شده و به رزمندگان اسلام تسلیم شوند امان‌نامه داده خواهد شد.»[۱۹]
گزارش- 195
درحالی‌که پیشروی نیروهای خودی به‌سمت مواضع ارتش عراق در منطقه پنجوین ادامه دارد، رسانه‌های خارجی به انعکاس نتایج این مرحله از عملیات والفجر4 پرداختند. ارتش عراق در اطلاعیه امروز خود، که از رادیو صوت‌الجماهیر پخش شد، اعلام کرد مواضع نیروهای ایران در بخش سپاه یکم عراق (منطقه پنجوین) هدف حملات توپخانه، جنگنده‌ها و بالگردهای عراق قرار گرفته است.[۲۰] در همین حال، خبرگزاری فرانسه از تهران گزارش داد: «ارتش ایران و[سپاه] پاسداران انقلاب بعدازظهر امروز در بیانیه مشترک شماره 14 خود اعلام کردند نیروهای ایران ارتفاعات استراتژیک مشرف به پنجوین را تصرف کرده و از سه طرف بر این شهر عراق تسلط کامل دارند.»[۲۱] اما خبرگزاری رویتر در برداشتی اشتباه از بیانیه نظامی ایران اعلام کرد نیروهای ایران «اکنون از سه طرف درحال پیوستن به یکدیگر در شهر پنجوین می‌باشند.»[۲۲] رادیو بی‌بی‌سی نیز در بخش‌های مختلف خبری سه‌شنبه شب خود از تصرف شهر پنجوین به‌دست نیروهای ایران خبر داد.[۲۳] روزنامه‌های امروز صبح پاریس هم گزارش‌هایی را از مرحله دوم عملیات والفجر4 منتشر کردند. روزنامه لیبراسیون به نقل از یک فرمانده عراقی در جبهه شمال نوشت: «عملیات والفجر4 ظاهراً به همان گستردگی حمله بزرگ ایران در سال گذشته به‌سوی بصره است.» این روزنامه به نقل از خبرگزاری فرانسه به تصرف ارتفاع کلو در شمال پنجوین و سایر ارتفاعات منطقه اشاره کرد. روزنامه لوماتن نیز اعلام کرد: «نیروهای ایرانی اکنون به‌سوی پنجوین، شهر عراقی واقع در 50 کیلومتری شمال‌شرقی بغداد از سمت شمال و جنوب و شرق درحال پیشروی هستند.»[۲۴] همچنین درپی انتقادات تند صدام از عدم شرکت فعال کردهای عراقی در جنگ، امروز رادیو صوت‌الجماهیر مدعی شد: «عشایر و اقشار مختلف مردم کردنشین عراق طی برگزاری تظاهرات و اجتماعات باشکوه و ارسال تلگرام‌هایی به حضور صدام حسین خواستار شرکت داوطلبانه در جبهه‌های جنگ برای رویارویی با نیروهای تجاوزگر شدند.»[۲۵] از سوی دیگر به‌دنبال انتشار گزارشی مبنی‌بر تخریب مناطق مسکونی شهر پنجوین،[۲۶] خبرگزاری رویتر به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی اعلام کرد: «عراقی‌ها درحال تخریب پنجوین می‌باشند.» رویتر با بیان اینکه هر دو طرف جنگ، یکدیگر را درمورد حمله به مناطق غیرنظامی متهم می‌کنند، یادآور شد: «تنها بررسی مستقل وسیعی که توسط هیئتی از سازمان ملل در ماه می گذشته به عمل آمد، حاکی‌از این است که صدمات وارده به نواحی غیرنظامی ایران بیشتر از عراق است.» رویتر گزارش خود را با نقل مطالبی از روزنامه‌های تهران درمورد «رابطه انفجارهای بیروت و حملات موشکی عراق و تلاش امریکا برای تحت‌الشعاع قرار دادن پیروزی‌های رزمندگان اسلام و خنثی‌کردن تأثیر جنایات صدام در افکار عمومی جهان» پایان داد.[۲۷]
گزارش- 196
جلسه شورای‌عالی دفاع به ریاست آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور و رئیس این شورا تشکیل و در آن آخرین تحولات جبهه‌های جنگ، دستاوردهای عملیات والفجر4 و نیز برنامه‌های آتی جنگ بررسی شد.* در پایان جلسه امشب شورای‌عالی دفاع، حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: «بیشتر وقت شورای‌عالی دفاع به بررسی عملیات والفجر4 و پیشرفت‌هایی که تابه‌حال داشتیم و برنامه‌هایی که برای ادامه عملیات پی‌ریزی شده است گذشت و درمجموع اخبار بسیار خوبی داشتیم که توسط آقای [محسن] رضایی و رحیم صفوی جزئیات کامل آن از روی نقشه ارائه شد.»* وی افزود: «عراقی‌ها در مقابل ما 17 تیپ مجهز داشتند که درحدود بیش از 4 لشکر کامل به حساب می‌آید و در سنگرها و استحکاماتی که درست کرده بودند، مستقر بودند و ارتفاعات حساس را چه از خاک ما و چه از خاک خودشان را دراختیار داشتند که فکر می‌کردند که نفوذناپذیرند و در آن منطقه، ضدانقلاب را جلوی خودشان داشتند اعم از طالبانی‌ها و کردهای محارب خودمان و از منافقین و مارکسیست‌ها و کمونیست‌ها که درمجموع آنها خودشان را محفوظ به حساب می‌آوردند و برای آنان غیرقابل قبول بود که به این سرعت رزمندگان ما پیشروی کنند.» سخنگوی شورای‌عالی دفاع درباره پیشرفت عملیات اخیر و ادامه آن در آینده اظهار کرد: «تا اینجا که پیش رفتیم طبق تقسیم‌بندی مربوطه دو مرحله از عملیات با کمترین تلفات ازطرف ما با موفقیت انجام شده است و یک مسئله که برای ما همیشه مطرح بود منطقه شیلر بود که در نقشه به‌صورت [عدد] 8 وارد خاک ایران شده است که طول آن حدود 60 کیلومتر و عرض آن صفر تا بیش از 30 کیلومتر که تا دل کردستان پیش آمده است که در جنوب آن مریوان و شمال آن بانه قرار دارد و من نمی‌دانم وقتی انگلیسی‌ها این منطقه را مرزبندی می‌کردند چه برنامه‌های شومی داشتند که به این شکل این منطقه را مرزبندی کردند و عراقی‌ها از همین شیلر برای ایذای کردستان تا سنندج و اطراف خیلی استفاده می‌کردند و بسیاری از شهرها و دهکده‌ها و بخش‌ها را زیر آتش داشتند و ضدانقلاب در این منطقه خیلی آسان رفت‌وآمد می‌کرد و این غیرقابل قبول برای ما بود که در این عملیات ما تا دهانه شیلر جلو رفتیم و در بالا هم مناطق سردشت از محل‌های امن ضدانقلاب بود که به تصرف رزمندگان ما درآمد و این نقطه هم برای ما امن شد.» حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی درمورد وضعیت شهر پنجوین نیز گفت: «[این شهر] تقریباً از دست عراقی‌ها بیرون آمده و در سه طرف آن ما مستقر هستیم و تنها غرب آن در دست عراقی‌ها است و ما به آن شهر برای جلوگیری از صدمه به اهالی و ساختمان‌های آنجا گلوله پرتاب نمی‌کنیم، اما این شهر دیگر نمی‌تواند شهر مفیدی برای عراقی‌ها باشد.» وی تأکید کرد: «به‌طورکلی برای حفاظت کردستان و انهدام نیروهای عراقی و تحلیل نیروهای عراقی در کردستان عراق قدم‌های مؤثری برداشتیم.» نماینده امام در شورای‌عالی دفاع درباره عملیات پاک‌سازی کردستان از گروه‌های مسلح غیرقانونی خاطرنشان کرد: «بخشی از مراکز اصلی آنها به تصرف ما درآمده و بخشی از مراکز آنان نیز در تهدید جدی ما است. به‌طورکلی ضربه‌ها برای آنان شکننده بوده است و آنها در آن مناطق نمی‌توانند به آن شکل دوام بیاورند و باید به اعماق خاک عراق بروند.» وی درباره سخنان اخیر صدام در انتقاد از اهالی مناطق کردنشین عراق اضافه کرد: «صدام در نطق خود ضمن ابراز عجزش، عاجزانه از کردها می‌خواهد که به وظایف خودشان عمل کنند و از اینکه کردها به اندازه عرب‌ها در جبهه نیستند گله کرده است و به آنها گفته است که توقع دفاع از مناطق کردنشین به اندازه مناطق عرب‌نشین را نداشته باشند.» حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی همچنین با اشاره به تهدید صدام درمورد حمله به مراکز جمعیتی ایران تأکید کرد: «البته کاربرد آنان [تهدیدها] در جنگ تا همین حد بوده است. تا همین حد که اینها موشک‌هایی دارند که به اینها می‌دهند و اینها هم بعضی شهرهای ما که در زیر گرای آنها هستند می‌زنند و البته ما اخیراً فکرهایی کردیم که امیدواریم این مهلت‌ها دیگر زیاد دراختیار آنان گذاشته نشود.» رئیس مجلس شورای اسلامی درمورد طرح قطعنامه پیشنهادی فرانسه در سازمان ملل درباره جنگ و حفظ آزادی کشتیرانی در خلیج‌فارس که از پشتیبانی کشورهای عرب این منطقه نیز برخوردار است، گفت: «این مسئله تازه‌ای نیست و اینها از اوایل جنگ که متوجه شدند برد با عراق نیست، از سازمان ملل استفاده کردند یک‌بار دیگر هم چنین چیزی صادر کردند و ما هم درصورتی می‌توانیم به حرف‌های سازمان ملل توجه کنیم که لااقل آنها به مسائلی که خودشان قبول دارند پایبند باشند. سازمان ملل گروهی را به ایران فرستاد و همان‌طورکه آمدند شهرهای ما را دیدند و کارهای ضدانسانی عراق را مشاهده کردند و شهرهای عراق را هم دیدند که زیر آتش توپخانه ما هست، ولی آسیبی به آنها نرسیده است و البته باز هم ترتیب اثر نداند و اقدام جدی نکردند و ما می‌دانیم ارتجاع عرب و اربابانشان درمجموع در سازمان ملل آرائی دارند که می‌توانند قطعنامه بگذرانند و فقط حرف ما این است که واقع‌بینانه با قضیه برخورد کنند و مظلومیت ما را ببینند. تجاوزی که در منطقه شده و این‌همه جنایت به بار آورده است را ببینند و متجاوز را بشناسند و باتوجه‌به این واقعیت‌ها و روحیه مردم ما تصمیم بگیرند و کاری نکنند که با مسائل غیرقابل قبول اعتبار سازمان ملل را کم کنند.» وی تصریح کرد: «تحقیقاًَ فرانسه حامی عراق است و این مطلب را هم اعلام کرده است و ممکن است به شکلی بتواند این کار را انجام دهد، ولی امیدواریم کسانی که کمی اعتبار سازمان ملل را می‌خواهند یک مقداری روی این مسئله با دقت و تفکر کار کنند.» نماینده امام در شورای‌عالی دفاع درباره فشار برخی از کشورهای عربی بر سوریه به‌دلیل موضع این کشور در قبال جنگ ایران و عراق گفت: «به‌نظر من [موضع] سوریه در لبنان و جنگ تغییرناپذیر است. اولاً درمورد جنگ مذاکراتی که ما با سوری‌ها داشتیم همیشه موضع آنان درمورد صدام از ما تندتر بود. هیچ‌وقت ضعیف‌تر نبود، همیشه از ما می‌خواهند که به چیزی غیر از آزادی مردم عراق نباید راضی بود. درمورد لبنان هم موضع آنها بسیار خوب است و در مقابل اسرائیل هم به‌خوبی مقاومت می‌کند و من فکر نمی‌کنم که محافظه‌کاران عرب بتوانند تأثیر جدی روی سوریه در تغییر موضعش داشته باشند.»[۲۸] به گزارش روزنامه جمهوری اسلامی، حجت الاسلام هاشمی رفسنجانی در دیدار با خانواده‌های شهدای نازی‌آباد و جوادیه تهران، ضمن سخنان خود به دستاوردهای عملیات والفجر4 اشاره کرد و افزود: «عراقی‌ها آن‌قدر وحشت کرده‌اند که صدام به 6 گردان مهندسی دستور ویران کردن شهر پنجوین را داده است تا بتواند علیه ما تبلیغ کند و این عمل جنایتکارانه را به ایران نسبت دهد.» نماینده امام در شورای‌عالی دفاع آن‌گاه تأکید کرد: «درحالی‌که ما مناطق آزادشده عراق را به‌عنوان امانت برای مردم مسلمان عراق حفظ خواهیم کرد نه برای استفاده جمهوری اسلامی و یا تخریب آن.»[۲۹]
گزارش- 197
رئیس‌جمهور در گردهمایی ائمه جمعه مراکز استان‌ها تأکید کرد که ملت و رزمندگان ایران تصمیم خود را برای واردکردن ضربه نهایی به رژیم عراق گرفته‌اند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای رئیس شورای‌عالی دفاع در این مراسم که امروز با حضور آیت‌الله منتظری، آیت‌الله مشکینی و ائمه جمعه مراکز استان‌های سراسر کشور در قم تشکیل شد، با اشاره به اهمیت پیروزی‌های به‌دست‌آمده در عملیات والفجر4 و هراس قدرت‌های جهانی از آن اظهار کرد: «عملیات ظفرمندانه والفجر4 مهم‌ترین عملیاتی است که ما را به هدف و مقصد نهایی جنگ نزدیک می‌کند و ملت ایثارگر و رزمندگان مقاوم ما در جبهه‌ها برای ضربه‌زدن نهایی به رژیم رو به زوال عراق تصمیم نهایی خود را گرفته‌اند.» آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه سخنان خود به مسئله لبنان و «مقاومت انقلابیون مسلمان لبنان دربرابر رژیم اشغالگر قدس و نیروهای مداخله‌گر در این کشور» پرداخت و خاطرنشان کرد: «شعار مسلمانان لبنان شعار منطقی و جا افتاده است و اکثریت مسلمانان در لبنان رئیس‌جمهوری مسلمان می‌خواهند و طرح فرانسه کاملاً غیرمنطقی است که باید [رئیس‌جمهور] از مسیحیان مارونی باشد. شعارهای دیگر مسلمانان لبنان بیرون‌رفتن اسرائیل و عدم دخالت استعمار و غیره است.»[۳۰]
گزارش- 198
کمیسیون امور خارجه مجلس امروز در اطلاعیه‌ای نقش عمده دولت شوروی را در حملات موشکی عراق به شهرهای دزفول و مسجدسلیمان یادآور شد. همچنین آیت‌الله منتظری نیز در دیدار با گروهی از خانواده‌های شهدای حملات موشکی اخیر تأکید کرد شرق و غرب، عراق را به سلاح‌های پیشرفته مجهز کرده‌اند. در اطلاعیه کمیسیون امور خارجه مجلس شورای اسلامی درخصوص حملات موشکی اخیر عراق به شهرهای دزفول و مسجدسلیمان و بمباران بانه و مریوان آمده است: «سازمان ملل و دیگر سازمان‌های جهانی مدعی حقوق بشر چشم بر هم می‌گذارند و عمق این‌گونه فجایع ضدانسانی را نادیده می‌گیرند و با سکوت خود مشوق و حامی این‌گونه جنایات هستند.» در ادامه این اطلاعیه تأکید شده است: «دولت روسیه با تجهیز عراق به موشک‌های مخرب، نقش عمده‌ای در قتل‌عام مردم ایران دارد. ارسال موشک‌هایی که همواره در ویرانی مناطق مسکونی و کشتار مردم بی‌گناه به کار برده شده، مطلبی نیست که از دید دولتمردان شوروی مخفی مانده باشد. به نظر می‌رسد رژیم عراق نمی‌تواند بدون موافقت دولت شوروی از این موشک‌ها استفاده نماید. هر موشکی که بر خانه‌های مردم ما آتش و خون می‌بارد و ویرانی به بار می‌آورد نوید روشن‌تری از ماهیت و محتوای ابرقدرت شرق می‌نمایاند.»[۳۱] از سوی دیگر، آیت‌الله منتظری در دیدار با گروهی از خانواده‌های شهدای اندیمشک، شوش و دزفول ضمن سخنانی با اشاره به مقاومت اهالی شهرهای مرزی جنوب و غرب کشور گفت: «باید به عظمت و عمق این انقلاب توجه کنیم و بدانیم که استعمارگران غربی و شرقی را به وحشت انداخته و منافع آنها را در تمام دنیا به خطر انداخته است. ازاین‌رو آنها ساکت نخواهند نشست و از هر توطئه‌ای که از دستشان بر‌می‌آید کوتاهی نمی‌کنند.» وی افزود: «آنها صدام را با تمام سلاح‌های پیشرفته خود مجهز ساخته‌اند، بااین‌حال دنیا شاهد پیروزی‌های چشمگیر رزمندگان مسلمان و شجاع ما در جبهه‌های جنگ می‌باشد.» آیت‌الله منتظری همچنین از مسئولین خواست که در رفع نیاز شهرهای مرزی که دائماً در معرض خطر می‌باشند بیش‌ازپیش بکوشند.[۳۲]
گزارش- 199
در دومین روز سفر میرحسین موسوی نخست‌وزیر به کره شمالی، وی در میهمانی شامی که نخست‌وزیر کره به مناسبت دیدار هیئت ایرانی از این کشور ترتیب داده بود، شرکت کرد و در سخنانی با تأکید بر اینکه ملت ایران در مبارزه بزرگ و طولانی خود دربرابر ابرقدرت‌ها و در رأس آنها امریکا، آماده است دست تمامی ملت‌های آزاد جهان را بفشارد، گفت: «مذاکرات ما با مقامات کره‌ای پیرامون مسائل مختلف سیاسی، اقتصادی، نظامی بسیار سودمند بوده و لزوم ادامه آن بیش‌ازپیش احساس می‌شود تا روابط دو کشور به‌طور اصولی و درجهت منافع دو کشور گسترش بیابد.»[۳۳]
گزارش- 200
مقامات جمهوری اسلامی ایران امروز ضمن تأکید بر دخالت‌نداشتن ایران در انفجار مراکز استقرار نظامیان امریکایی و فرانسوی در بیروت، به تحلیل زمینه‌های سیاسی این حادثه پرداختند. واحد مرکزی خبر گزارش داد: حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، در دیدار با کمال خرازی سرپرست سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی و مسئولان دفاتر این سازمان در خارج از کشور اظهار کرد: «انقلاب اسلامی اکنون به‌صورت کابوسی برای استکبار جهانی درآمده است و لذا آنها هرجا که بتوانند سعی می‌کنند به اعتبار ما صدمه بزنند و دراین‌رابطه از حادثه‌ای مثل انفجار بیروت استفاده کرده و در کشورهای غربی، انقلاب ما را به‌عنوان حرکتی تروریستی مطرح می‌کنند.»[۳۴] سعید رجایی خراسانی نماینده ایران در سازمان ملل نیز در مصاحبه با شبکه تلویزیونی ای.بی.سی. امریکا اعلام کرد که «دولت متبوع وی مطلقاً هیچ‌گونه مسئولیتی را دررابطه‌با مسئله حمله به نیروهای امریکایی و فرانسوی در بیروت برعهده نمی‌گیرد.» وی در پاسخ به این سؤال که «آیا دولت ایران از چنین عملیات تروریستی حمایت می‌کند یا نه؟» گفت: «البته دولت ایران با هرگونه کشتار اشخاص بی‌گناه مخالف است و دراین‌رابطه در جست‌وجوی عوامل و عللی است که منجر به این اقدام شده است.»[۳۵] در همین حال، رئیس مجلس شورای اسلامی در پایان جلسه امشب شورای‌عالی دفاع درمورد زمینه‌های سیاسی انفجارهای بیروت تصریح کرد: «این یک مسئله مخفی نیست و مردم لبنان می‌بینند که کشورشان تکه‌تکه شده و یک قسمت آن توسط اسرائیل و یک قسمت هم توسط اربابان اسرائیل گرفته شده است و فالانژها هم به‌مثابه عمّال آنان عمل می‌کنند و خوب مردمی که کشورشان بدین صورت درآمده است، بالاخره بیکار نمی‌نشینند و چه کسی می‌تواند توقع داشته باشد که این مردم هیچ کاری نکنند.» وی افزود: «فرانسه و امریکا نمی‌توانند به‌عنوان ضدتروریست تبلیغات کنند، زیرا فرانسه الان مرکز فعالیت تروریست‌ها شده است و آنهایی که زیر کاخ الیزه اعلامیه‌هایی صادر می‌کنند و انفجارها را در دنیا به عهده می‌گیرند و آدم‌کشی‌ها را به عهده می‌گیرند. فرانسه دیگر چطور می‌تواند خودش را ضدتروریست اعلام کند.» حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی با بیان اینکه ما اصولاً طرف‌دار کارهای تروریستی نیستیم، تأکید کرد: «ما طرف‌دار حرکت مردمی برای مبارزه با اشغالگر هستیم. لیکن خودمان نیازی برای دخالت در این قبیل کارها نداریم و به اندازه کافی ما در کشورمان گرفتاری داریم. البته امریکایی‌ها و فرانسوی‌ها می‌دانند که ما در این کارها دخالت نمی‌کنیم، ولی از مردم لبنان دفاع می‌کنیم و این حق را برای مردم لبنان جهت اخراج اشغالگران از لبنان محفوظ می‌داریم و من فکر می‌کنم اگر کمی امریکا و فرانسه فکر کنند خودشان این حق را به مردم می‌دهند و این سرسختی که حالا در لفظ هم نشان داده‌اند نمی‌تواند طولانی باشد و بالاخره مردم فرانسه و لبنان روزی بر گرده حکومت‌هایشان فشار می‌آورند که دست از سر مردم بردارند و تجربه ویتنام برای هر دوی آنها کافی است.»[۳۶]
گزارش- 201
انتشار اخبار و گزارش‌ها درباره طرح قطعنامه پیشنهادی کشورهای غربی در سازمان ملل ادامه دارد. گزارش‌ها همچنین حاکی است تلاش‌های دیگری در چارچوب شورای همکاری خلیج‌فارس برای پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق صورت می‌گیرد. رادیو امان امروز از آغاز مشورت‌های رسمی اعضای شورای امنیت سازمان ملل درباره طرح قطعنامه اخیر به‌منظور تضمین امنیت کشتیرانی در خلیج‌فارس و استقرار آتش‌بس در جنگ ایران و عراق خبر داد. این رادیو به نقل از محافل دیپلماتیک در سازمان ملل گفت: «اتحاد جماهیر شوروی تصمیم گرفته است پس از انجام یک تغییر جزئی در متن پیش‌نویس قطعنامه آن را تأیید کند و هیچ‌گونه شکی نیست که این امر باتوجه‌به هرگونه موضعی که ایران در قبال آن اتخاذ نماید، با موافقت شورای امنیت روبه‌رو خواهد شد.» رادیو امان همچنین از قول منابع نزدیک به هیئت نمایندگی ایران در سازمان ملل، مدعی شد که «تهران تمامی قطعنامه را رد نخواهد کرد، ولی برای فرار از شرکت در رأی‌گیری به روش‌های مانور و نیرنگ متوسل خواهد شد.» این رادیو ضمن پخش مفاد بندهای شش‌گانه قطعنامه پیشنهادی، افزود: «شاید ایران برای جلوگیری از موافقت با آن به تقاضای تعدیل اساسی متن متوسل گردد.»[۳۷] رادیو بی‌بی‌سی نیز در گزارشی جلوگیری هم‌زمان از حملات هوایی عراق به تأسیسات نفتی ایران و قطع جریان نفت در تنگه هرمز توسط ایران را هدف قطعنامه پیشنهادی هلند و فرانسه برشمرد و به نقل از کیس هندلز خبرنگار خود در سازمان ملل، گفت که این پیشنهادها «درعین‌حال به عراق امکان آن را می‌دهند که صادرات نفتی خود را از راه تنگه هرمز از سر گیرد.» بی‌بی‌سی افزود: «دیپلمات‌های غربی امیدوارند که اگرچه این پیشنهادها با درخواست‌های دولت ایران مطابقتی کامل ندارند، آن دولت را ترغیب سازند به پشت میز مذاکره برود. دولت ایران قبلاً بارها گفته است که باید سران دولت فعلی عراق برکنار شوند و مجازات گردند، زیرا آنها بودند که جنگ را شروع کردند. ایران همچنین هزاران میلیون دلار غرامت خواسته است. این قطعنامه پیشنهادی تا اندازه‌ای به‌طرف درخواست‌های ایران قدم برداشته و می‌گوید که بهتر است تحقیقاتی به عمل آورده شود تا دلایل جنگ روشن گردد، [اما] به نظر بعضی ناظران معنای این گفته پرداخت غرامت است. سران دولت عراق ممکن است به برگزاری چنان تحقیقاتی رضایت دهند، ولی گمان نمی‌رود که با برکناری خود موافقت نمایند.»[۳۸] در همین حال، درباره ماهیت اقدام اخیر کشورهای غربی در سازمان ملل فرد هالیدی کارشناس امور غرب آسیا امروز در مصاحبه با رادیو بی‌بی‌سی گفت: «سه هدف مهم در این پیشنهاد مدنظر بوده است: اول آنکه ایران از حملات عراق به تأسیسات نفتی خود مصون باشد. دوم آنکه اگر صلح برقرار شود یک سیستم بین‌المللی مشخص کند در این جنگ مهاجم و آغازکننده جنگ چه کسی بوده است و سوم آنکه احتمال پرداخت خسارت و غرامت مطرح شود.» بااین‌حال وی عقیده دارد غرب پی برده خطر قرارگرفتن شوروی در جبهه ایران درپی تحمیل صلح به این کشور اکنون کاهش یافته است. هالیدی واگذاری هواپیماهای سوپراتاندارد را «بخشی از یک طرح جامع برای وادارساختن ایران به قبول صلح» دانست و خاطرنشان کرد: «ایرانی‌ها دارند برنده جنگ می‌شوند و غرب نمی‌خواهد شاهد سلطه ایران بر عراق باشد.» طبق طرح مذکور «برای کشاندن ایران به پای میز مذاکره باید دو کار کرد؛ باید ایران را تهدید کرد که هواپیماهای سوپراتاندارد و نیروی دریایی غرب این کار را می‌کنند و درعین‌حال باید صلحی که به‌قدر کافی شرافتمندانه باشد پیشنهاد کرد که پیشنهاد سه‌ماده‌ای کشورهای غربی چنین کاری را انجام می‌دهد.»[۳۹] از سوی دیگر، شبکه خبرگزاری آسیایی از آنکارا به نقل از ایلتر ترکمن وزیر امور خارجه ترکیه، اعلام کرد: «شورای امنیت سازمان ملل متحد به‌کرات در جلوگیری از وقوع جنگ شکست خورده است.» وی افزود: «مسئولیت این شکست‌ها متوجه خود این سازمان نیست بلکه این کشورهای عضو هستند که به‌واسطه عدم علاقه و روح همکاری، مسئول بیش از یک‌صد جنگی که پس از سال 1945 در تمام جهان روی داده می‌باشند.» وزیر امور خارجه ترکیه خاطرنشان کرد: «جنگ بین ایران و عراق این دو همسایه ما که وارد چهارمین سال شده نمونه تکان‌دهنده چنین شکست‌هایی است. این جنگ هم ازنظر انسانی و هم منابع مادی گران تمام شده است.»[۴۰] امروز همچنین به گزارش خبرگزاری قطر روزنامه کویتی القبس به نقل از منابع مسئول از افزایش تلاش‌های میانجیگرانه درآستانه چهارمین اجلاس شورای همکاری کشورهای خلیج‌فارس در هفتم نوامبر آینده (16 آبان) خبر داد.[۴۱] در همین حال به گفته رادیو پکن، وشوکی یان وزیر امور خارجه چین در اظهارنظری درباره جنگ ایران و عراق حمایت کشورش را از شورای همکاری خلیج‌فارس اعلام و تأکید کرد که این شورا «نقش بسیار مهم و ارزنده‌ای در استقرار صلح و آرامش در[منطقه] خلیج [فارس] و تقویت همکاری میان شش کشور عضو ایفا کرده است.»[۴۲] امروز همچنین خبرگزاری عراق گزارش داد دبیرخانه اتحادیه عرب با صدور بیانیه‌ای ضمن آنکه حمله ایران به شهر پنجوین عراق را «شدت‌دادن به عملیات جنگی و مانعی در مقابل تلاش‌هایی که جهت متوقف‌شدن جنگ صورت می‌گیرد توصیف کرد»، افزود: «حمله ایران درحالی انجام می‌پذیرد که جهان با امید فراوان به موفقیت تلاش‌های بین‌المللی که جهت متوقف‌شدن جنگ عراق و ایران اخیراً افزایش یافته است می‌نگرد.» بیانیه مذکور سپس تأکید کرد: «اتحادیه عرب که خبر حمله ایران را به‌طور غیرمنتظره دریافت کرد امیدوار است ایران به پیام‌های جهانیان جهت برقراری صلح پاسخ مثبت دهد همچنان‌که عراق این پاسخ را داده است.» دبیرخانه اتحادیه عرب در این بیانیه افزود حمله به عراق نه‌تنها امنیت کشورهای عربی بلکه صلح جهانی را نیز به مخاطره افکنده است. این دبیرخانه در پایان بیانیه خود از رهبران جهان خواست تلاش‌های خود را برای خاموش‌کردن آتش جنگ افزایش دهند.[۴۳]
گزارش- 202
امروز شینتارو آبه وزیرامورخارجه ژاپن اعلام کرد این کشور ازطرف دولت عراق اخطاری دریافت داشته مبنی‌براینکه پروژه مشترک پتروشیمی ژاپن و ایران در بندر امام خمینی از حمله عراق مصون نخواهد بود. خبرگزاری ژاپنی کیودو ضمن اعلام این مطلب به نقل از آبه افزود: «این هشدار به معنی حمله فوری به این مجتمع نیست.» این خبرگزاری همچنین از قول منابع دولتی ژاپن گفت: «دولت بغداد پیش از این نیز چندین‌بار چنین هشداری داده بود، لیکن اولین‌بار است که این مطلب به‌طور رسمی به اطلاع سفیر ژاپن [در عراق] رسانده می‌شود.» گزارش خبرگزاری کیودو حاکی است: نوبتو ماتسوناگا معاون وزیرامورخارجه ژاپن ازطریق سفرای ایران و عراق در ژاپن از این دو کشور خواسته است که «جنگ در خلیج‌فارس را تشدید نکنند.» ماتسوناگا از ایران درخواست کرد امنیت محل ساختمان پروژه را تأمین کند و از عراق نیز تقاضا کرد از حمله به مجتمع مذکور خودداری کند. به گفته منابع دولتی عبدالرحیم گواهی سفیر ایران در پاسخ به این درخواست، با بیان اینکه ایران برای امنیت جان ژاپنی‌ها ارزش بسیاری قائل است، تأکید کرد: باید امنیت جانی ژاپنی‌ها به‌طور صددرصد تضمین شود. گواهی درباره کشتیرانی امن و آزاد در خلیج‌فارس نیز گفت قصد ایران در بستن تنگه هرمز به‌طور صحیح گزارش نشده است و حتی اگر 50 درصد از کشتی‌های ایرانی براثر حملات عراقی‌ها منهدم شود، ایران تنگه هرمز را نخواهد بست.[۴۴] خبرگزاری کیودو در گزارش دیگری اعلام کرد: «کمپانی ژاپنی میتسویی که با ازسر گرفته‌شدن کارهای ساختمانی در پروژه مشترک پتروشیمی با ایران در ماه ژانویه آینده موافقت کرده است، امروز گفت تا زمانی‌که خطر بمباران وجود دارد کار این مجتمع از سر گرفته نخواهد شد.» بنا به این گزارش، توشیو جیما معاون اجرایی میتسویی، این مطلب را پس از هشدار اخیر عراق اعلام کرد. کمپانی میتسویی برای کسب اطلاعات بیشتر سرگرم تماس با وزارت امورخارجه و دیگر منابع است. خبرگزاری کیودو افزود: سوسوکو اونو وزیر تجارت بین‌المللی و صنعت ژاپن، گفت مسئله جدی است و ژاپن آنچه در توان دارد برای جلوگیری از تشدید جنگ ایران و عراق به کار خواهد برد.[۴۵]
گزارش- 203
نشریه بررسی اقتصادی خاورمیانه (غرب آسیا) از طرح احداث یک خط لوله جدید برای انتقال نفت عراق به ساحل عربستان در دریای سرخ خبر داد. عراق و عربستان درحال بررسی یک طرح موقتی به‌منظور مرتبط‌ساختن حوزه‌های نفتی جنوب عراق به خط لوله اصلی عربستان هستند که تا بندر ینبُع در دریای سرخ امتداد دارد. در همین حال، یک پروژه درازمدت برای ایجاد یک خط لوله جداگانه به‌منظور صدور نفت عراق به دریای سرخ، در دست تهیه است. این نشریه به نقل از منابع عراقی نوشت: «احداث خط لوله از حوزه‌های رومیله در جنوب عراق به نزدیک‌ترین نقطه به خط لوله اصلی عربستان بعد از انعقاد موافقت‌نامه دراین‌زمینه شش ماه تا یک سال به طول می‌انجامد و هزینه آن نیز 5/2 میلیارد دلار برآورد شده است.»[۴۶]
گزارش- 204
درحالی‌که گزارش‌ها از تحرک وسیع سیاسی، اقتصادی و نظامی امریکا برای مقابله با عملی‌شدن تهدید ایران به انسداد تنگه هرمز حکایت دارد، وزیر نفت عربستان تأثیر اقدام احتمالی ایران دراین‌زمینه را بر جریان عبور نفت جزئی خواند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، شیخ احمد زکی یمانی وزیر نفت عربستان، با بیان اینکه «با هرگونه تلاش ایران جهت قطع حمل نفت از خلیج‌فارس فوراً مقابله خواهد شد»، خاطرنشان کرد: انتظار ندارد ایران تهدیدش را عملی سازد، ولی درصورت بسته‌شدن تنگه هرمز، بحران کوتاه‌مدت خواهد بود و در عرض یکی دو هفته، تحت کنترل درمی‌آید. یمانی با اشاره به ظرفیت خط لوله‌ای که حوزه‌های نفتی شرق عربستان را به پایانه نفتی ینبُع در دریای سرخ متصل می‌کند، تأکید کرد این خط می‌تواند درصورت نیاز به تغییر مسیر نفت مورد استفاده قرار گیرد. وی گفت: «ظرفیت این خط لوله 8/1 میلیون بشکه در روز است و عربستان سعودی ظرفیتی به‌مراتب کمتر از این را مورد استفاده قرار می‌دهد.» وزیر نفت عربستان همچنین تصریح کرد این کشور بزرگ‌ترین تولید کننده اوپک است و درحال‌حاضر 5 میلیون بشکه نفت خام در روز تولید می‌کند. این درحالی است که «مقامات وزارت خارجه امریکا و بسیاری از کارشناسان خصوصی، تولید نفت عربستان سعودی را 6 میلیون بشکه ذکر کرده‌اند. مطالعات اخیر امریکا نشان می‌دهد که غرب به‌استثنای امریکا نسبت به قطع طولانی نفت خلیج [فارس] بسیار آسیب‌پذیر است. تنها 7 درصد از نفت مورد احتیاج امریکا از تنگه هرمز می‌گذرد، درحالی‌که این رقم برای اروپا 40 درصد و برای ژاپن 60 درصد است.»[۴۷] از سوی دیگر، رادیو امریکا در گزارشی گفت: یمانی اظهارات خود درباره کم‌اهمیت جلوه‌دادن تهدید ایران را در ملاقات با دونالد ریگان وزیر خزانه‌داری امریکا، که سرگرم دیدار از کشورهای خلیج‌فارس می‌باشد عنوان کرده است.[۴۸] قرار است وزیر خزانه‌داری امریکا درخصوص پیامدهای اقتصادی جنگ ایران و عراق و تهدیدات ایران مبنی‌بر بستن تنگه هرمز با مقامات کشورهای منطقه گفت‌وگو کند.[۴۹]
گزارش- 205
خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از هفته‌نامه الشعب (چاپ قاهره) اعلام کرد: «سوپراتانداردهای ساخت فرانسه هم‌اکنون در یک پایگاه مصری در انتظار به سر می‌برند.» این هفته‌نامه، که ارگان حزب کارگر سوسیالیست می‌باشد، منبع گزارش خود را منابع خصوصی در پاریس ذکر کرد و افزود: فرانسوا میتران رئیس دولت سوسیالیست فرانسه، در آخرین لحظه حکمی برای تأخیر در تحویل این هواپیماها صادر کرد. این امر سبب شد تا صدام، فرانسه را به لغو کلیه معاهداتش با این کشور تهدید کند.[۵۰]
گزارش- 206
لوران شوالیه خبرنگار خبرگزاری فرانسه در منامه، مواضع تهدیدآمیز عراق و تلاش‌های اخیر این کشور در گسترش دامنه جنگ را دستمایه تفسیری با عنوان "بغداد یک استراتژی جهت‌دار اتخاذ می‌کند" قرار داد. در این تفسیر آمده است: «اقدامات عراق در پاسخ به این حمله [والفجر4] با استراتژی این کشور در جریان حمله‌های قبلی ایران تفاوت دارد و این‌بار یک جنبه همه‌گیر داشته است. ... بغداد امروز از اینکه شهرهای دور از مرز (80 و 120 کیلومتر) ایران را مورد حمله موشک‌های دوربرد خود قرار دهد و میان بمباران‌های خود و ازسرگیری فعالیت نظامی ایران رابطه برقرار نماید، خودداری نمی‌ورزد. درحالی‌که حمله‌های موشکی قبلی که با استفاده از موشک‌های نوع اسکاد بی ساخت شوروی انجام شد و به گفته تهران عمدتاً قربانیانی در میان اهالی غیرنظامی به جا گذاشته با سکوت برگزار شده بود، این‌بار خود صدام حسین رئیس‌جمهوری عراق است که اعلام کرد این حملات ادامه خواهند یافت.» شوالیه مجموعه اقدامات عراق ازجمله مین‌گذاری در نزدیکی بندر امام خمینی را نشانه تصمیم عراق برای تحمیل «بار نظامی، اقتصادی و سیاسی جدیدی بر ایران در ادامه جنگ دانست» و براین‌اساس پیش‌بینی کرد: «به‌زودی سوپراتانداردها وارد عمل شوند و احتمالاً عملیاتی علیه ترمینال نفتی خارک صورت گیرد.» وی در پایان تفسیر خود یادآور شد: «استراتژی جهت‌دار توسط بغداد به‌عنوان راهی انتخاب شده است تا تهران را وادار نماید از دید نظامی خود به‌عنوان راه پایان‌دادن به جنگ دست بردارد.»[۵۱]
گزارش- 207
هم‌زمان با ادامه عملیات جست‌وجو و خاک‌برداری برای یافتن اجساد نظامیان امریکایی و فرانسوی در بیروت محافل سیاسی خبری غرب ضمن تکرار اتهام دخالت ایران و سوریه در انفجار پایگاه‌های نظامی امریکا و فرانسه، به طرح مباحثی درباره مأموریت نیروهای چندملیتی در لبنان پرداختند. گزارش امروز منابع خبری حاکی است با ادامه جست‌وجو در میان ویرانه‌های قرارگاه تفنگ‌داران دریایی امریکا و مقر چتربازان فرانسوی در بیروت، رقم تلفات نظامیان دو کشور به ترتیب به 207 و 46 تن رسیده است.[۵۲] در همین حال، فرانسوا میتران رئیس‌جمهور فرانسه، پس از بازگشت از سفر کوتاه خود به بیروت در گفت‌وگو با خبرنگاران در پاریس تأکید کرد: «فرانسه در دفاع از اصول استقلال ملی و توازن نیروها در لبنان صرفاً از صلح دفاع می‌کند.»[۵۳] از سوی دیگر درحالی‌که پیش‌تر گروهی با عنوان "جنبش انقلاب اسلامی آزاد" مسئولیت انفجارهای روز یکشنبه در بیروت را به عهده گرفته بود، امروز اعلام شد که سازمان جهاد اسلامی با پخش اعلامیه‌ای در بیروت حوادث مذکور را به خود منتسب کرده است. این سازمان در اعلامیه خود انفجارهای اخیر را اقدامی علیه دژهای امپریالیسم خوانده و افزوده است: «ما ایرانی یا سوری و یا فلسطینی نبوده، بلکه ما سربازان خدا و عاشق شهادت و از مسلمانان لبنان هستیم.»[۵۴] به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از واشنگتن، رسانه‌های امریکا در گزارش‌های امروز خود درمورد انفجارهای بیروت سه موضوع «نظرات مقامات امریکایی درمورد این واقعه و ادامه سیاست امریکا در لبنان و همچنین شناسایی عاملان اصلی انفجار که ایران و گروه‌های شیعه مسلمان طرف‌دار ایران از متهمین درجه یک [آن] می‌باشند»، را مورد توجه قرار دادند.[۵۵] روزنامه واشنگتن پست در گزارشی به نقل از مقامات رسمی دولت ریگان به شواهدی درمورد احتمال آگاهی مسئولان سفارت ایران از نقشه انفجار اشاره کرده و افزود: این اطلاعات بر پایه مشاهده فعالیت‌های ایرانیان در بیروت بعد از وقوع حادثه است. بااین‌حال به گفته مقامات رسمی اجرایی و متخصص، «هنوز شواهد قطعی برای اثبات همدستی ایران در جریان انفجار بمب وجود ندارد.» واشنگتن پست با اشاره به فعالیت یک گروه لبنانی شیعه در بعلبک تحت رهبری حسین موسوی که از جنبش اصلی شیعه در لبنان (امل) منشعب و با ایران هم‌پیمان شده نوشت: «گرچه مقامات رسمی می‌گویند ایرانیان بدون اجازه و یاری سوریه قادر به فعالیت در داخل لبنان نمی‌باشند، لیکن به نظر می‌رسد اتهامات وارده درمورد عاملین توطئه علیه نیروهای امریکایی بیشتر به ایران وارد شده است تا سوریه.» این روزنامه ضمن یادآوری اظهارات دیروز جورج شولتز وزیر امور خارجه امریکا در جلسه کنگره مبنی‌بر مخالفت سوریه، شوروی و ایران با استقرار صلح در لبنان به نقل از یک سناتور امریکایی نوشت که شولتز در جلسه خصوصی دیروز گفت: «مظنون‌ترین مرکز اسلامی در لبنان آنهایی هستند که با ایران در تماس‌اند.»[۵۶] هفته‌نامه نیوزویک (چاپ امریکا) نیز در شماره اخیر خود در گزارشی با عنوان "قصابی در لبنان" آورده است: «جمهوری اسلامی به‌طور مداوم تنفر خود را از امریکا و فرانسه اعلام می‌کند.» این نشریه افزود: «اگر ثابت شود که جمهوری اسلامی ایران در این بمب‌گذاری نقشی اساسی داشته است ایالات متحده امریکا بجز نزدیکی با عراق و برقرارکردن مجدد مناسبات سیاسی با آن کشور چاره دیگری نخواهد داشت، زیرا اگر ایالات متحده از نیروهای نظامی خود مستقیماً علیه جمهوری اسلامی استفاده کند این امکان وجود دارد که رژیم آیت‌الله خمینی برای نجات خود به اردوگاه شوروی بپیوندد.»[۵۷] روزنامه واشنگتن پست در گزارش دیگری خاطرنشان کرد: واقعه لبنان سؤالات زیادی را در کنگره امریکا درباره لزوم بازنگری سیاست این کشور در منطقه غرب آسیا برانگیخته است. دراین‌مورد یک سناتور دمکرات از ایالت کلرادو ادامه کشتار امریکایی‌ها را غیرقابل تحمل خواند و گفت: «روشن است که حضور نظامی در ناحیه پاسخ صحیح نیست. اگر می‌خواستیم اعلام جنگ کنیم حتی نمی‌دانیم علیه چه کسی باید اعلام جنگ کرد.» رهبر اقلیت کنگره (حزب دمکرات) نیز در مصاحبه با خبرنگاران گفت: «ما باید از منافع خود دفاع کنیم، ولی آیا حضور ما در لبنان برای نفت است؟ چرا کشورهای دیگر مانند ژاپن که به آن نفت، احتیاج بیشتری دارند نیرو نمی‌فرستند؟ چرا از نیروهای سازمان ملل استفاده نمی‌شود؟ شاید آقای جمیل [رئیس‌جمهور لبنان] خوشش نمی‌آید، ولی این مطرح نیست. وی باید به ما گوش کند.» برژینسکی مشاور امنیت ملی در دولت کارتر نیز در مصاحبه با شبکه تلویزیونی پی.بی.اس. درارتباط‌با ادامه سیاست امریکا در لبنان گفت که باید از وجود اسرائیل استفاده کرد و بر کوشش‌های دیپلماتیک برای حل مسئله لبنان افزود.[۵۸] لوکوتیدین دوپاری دیگر روزنامه فرانسوی در شماره امروز خود در مقاله‌ای با عنوان "بلندپروازی سوریه و بازی دو قدرت بزرگ که آن را تسهیل کرده است"، نوشته است: «سوریه اکنون به یک قدرت منطقه‌‌ای بدل شده که بدون آن هیچ راه‌حلی امروزه امکان‌پذیر نیست. اما به نظر می‌رسد که سوریه به‌جای جست‌وجوی یک راه‌حل بیشتر می‌خواهد برگ‌های برنده را جمع‌آوری کند تا به‌جای بازی با آنها از قدرت آنها جهت اشکا‌ل‌تراشی استفاده کند.» این روزنامه، ایران را نیز متهم کرد که از خلال صدور انقلاب جاه‌طلبی‌هایی برای کسب قدرت دارد.[۵۹] روزنامه لوموند (چاپ پاریس) نیز با انتساب هویت سازمان جهاد اسلامی به جناح انشعابی جنبش امل تحت رهبری حسین موسوی، دلیل جدایی موسوی از امل را اختلاف‌نظر وی با مشی سیاسی و عملکرد نبیه بری دبیرکل این جنبش دانسته و افزود: «آقای بری بارها به اهداف قانونی جنبش امل و نیز عدم وابستگی آن به سیاست‌های دمشق و تهران تأکید ورزیده است. به همین دلیل نیز وی جزء نخستین کسانی بود که قبل از اینکه از قدرت حاکم به‌خاطر "فالانژیزه شدن" رژیم فاصله بگیرد از انتخاب پرزیدنت امین جمیل استقبال نموده بود.»[۶۰] در همین زمینه خبرگزاری تاس به نقل از روزنامه پراودا (ارگان رسمی حزب کمونیست شوروی) گفت: «بر هر فرد بی‌طرفی باید آشکار باشد که حوادث بیروت نتیجه مستقیم سیاست ماجراجویان واشنگتن است، چراکه در هر مکان که تحولات اوضاع برخلاف سناریوی ایالات متحده باشد نیروهای مسلح خود را به‌سرعت به آن محل اعزام می‌دارد.» پراودا با اشاره به اینکه «میهن‌پرستان لبنانی، سربازان امریکایی را همانند اشغالگران اسرائیلی می‌دانند»، هشدار داد: «بهره‌برداری از انفجارهای بیروت به‌عنوان بهانه‌ای جهت دخالت بیشتر ایالات متحده در مسائل خاورمیانه [غرب آسیا] حقیقتاً راهی است که اوضاع خطرناک کنونی را پیچیده‌تر می‌کند.»[۶۱]
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1362/08/03
- ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر٤، گزارش راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، داود رنجبر، ص٨٨.
- ↑ همان.
- ↑ سند شماره 310/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر٤، گزارش راوی لشکر25 کربلا، محمد ساجدی، ٤/8/1362، ص152.
- ↑ سند شماره 287/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 1/8/1362 تا 9/8/1362، صص 48 و 49.
- ↑ سند شماره 352126 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (طرح و عملیات)، ١١/8/1362.
- ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 57 و 87؛ و- سند شماره 300/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی لشکر41 ثارالله(ع) در عملیات والفجر٤، محمد الفت، 29/7/1362 تا 15/8/1362، ص42.
- ↑ سند شماره 320535 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی کردستان به استانداری کردستان، 5/8/1362؛ و- سند شماره 341723 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری کردستان (رکن٣) به استانداری کردستان، ٣/8/1362.
- ↑ سند شماره 366045 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی خوزستان به استاندار خوزستان، 4/8/1362؛ و- سند شماره 291063 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرمانداری خرمشهر به دفتر سیاسی - انتظامی استانداری خوزستان، 4/8/1362.
- ↑ سند شماره 287/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 1/8/1362 تا 9/8/1362، صص 48 و 49.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، ٤/8/1362، ص10.
- ↑ روزنامه کیهان، 3/8/1362، ص3.
- ↑ سند شماره 80734 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا به اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری، 4/8/1362؛ و- سند شماره 352132 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از واحد اطلاعات ارومیه به فرماندهی سپاه ارومیه، 8/8/1362.
- ↑ سند شماره 23008 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بولتن سیاسی - اطلاعاتی کشور، 2/9/1362، ص٢٦.
- ↑ سند شماره 355122 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه مهاباد به سپاه منطقه11، 15/8/1362؛ و- سند شماره 341073 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری کردستان (رکن٣) به استانداری کردستان، 7/8/1362، ص١.
- ↑ سند شماره 197419 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد سپاه ناحیه اطلاعات به دفتر سیاسی، 23/8/1362.
- ↑ سند شماره 355121 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه مهاباد به ستاد منطقه١١، 15/8/1362.
- ↑ سند شماره 366599 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا به فرماندهی ژاجا (مرکز فرماندهی)، 6/8/1362، ص2.
- ↑ سند شماره 44988 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد مرکزی سپاه (معاونت طرح و عملیات و اطلاعات عملیات) به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (واحد طرح و عملیات و اطلاعات عملیات)، 24/8/1362.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 5/8/1362، ص14.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 220، 4/8/1362، ص1، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 3/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 45، 4/8/1362، ص33، تهران - خبرگزاری فرانسه، 3/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 46، 5/8/1362، ص14، تهران - خبرگزاری رویتر، 3/8/1362.
- ↑ همان، ص24، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 4/8/1362.
- ↑ همان، صص 19 و 20، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 4/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 220، 4/8/1362، ص49، رادیو صوت‌الجماهیر، 3/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 45، 4/8/1362، صص 10 و 11، قرارگاه حمزه - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 3/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 46، 5/8/1362، صص 13 و 14، تهران - رویتر، 3/8/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 4/8/1362، ص3.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی،4/8/1362، ص12.
- ↑ روزنامه کیهان، 4/8/1362، ص21.
- ↑ همان، ص17.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 5/8/1362، ص16.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 4/8/1362، ص12.
- ↑ روزنامه کیهان، 4/8/1362، ص3.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 220، 4/8/1362، صص 21 و 22، واشنگتن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 3/8/1362.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 5/8/1362، صص 2 و 16.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 221، 5/8/1362، صص 59 - 57، رادیو امان، 4/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 220، 4/8/1362، صص 39 و 40، رادیو بی‌بی‌سی، 3/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 221، 5/8/1362، صص 6 - 4، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 4/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 220، 4/8/1362، صص 10 و 11، آنکارا - شبکه خبرگزاری آسیایی، 3/8/1362.
- ↑ همان، صص 36 و 37، کویت - خبرگزاری قطر، 3/8/1362.
- ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 57 و 87؛ و- سند شماره 300/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی لشکر41 ثارالله(ع) در عملیات والفجر٤، محمد الفت، 29/7/1362 تا 15/8/1362، ص42.
- ↑ همان، صص 4 و 5، تونس - خبرگزاری عراق، 3/8/1362.
- ↑ همان، صص 5 و 6، توکیو - خبرگزاری کیودو، 3/8/1362.
- ↑ همان، صص 19 و 20، توکیو - خبرگزاری کیودو، 3/8/1362.
- ↑ همان، صص 6 و 7، نیکوزیا - خبرگزاری فرانسه، 3/8/1362.
- ↑ همان، صص 12 و 13، 3/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 221، 5/8/1362، ص25، رادیو امریکا، 4/8/1362.
- ↑ سند شماره 287/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 1/8/1362 تا 9/8/1362، صص 48 و 49.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 220، 4/8/1362، ص11، قاهره - خبرگزاری آسوشیتدپرس، 3/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 46، 5/8/1362، صص 12 و 13، منامه - خبرگزاری فرانسه، 3/8/1362.
- ↑ سند شماره 310/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر٤، گزارش راوی لشکر25 کربلا، محمد ساجدی، ٤/8/1362، ص152.
- ↑ همان، صص 2 و 3.
- ↑ همان، ص2.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 220، 4/8/1362، ص26، واشنگتن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 3/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 221، 5/8/1362، صص 13 و 14، واشنگتن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 4/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 220، 4/8/1362، صص 44 و 45، رادیو صدای آزاد ایران، 3/8/1362.
- ↑ همان، صص 29 - 26، واشنگتن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 3/8/1362.
- ↑ اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی وزارت ارشاد اسلامی، نشریه بررسی مطبوعات جهان، شماره 423، 10/9/1362، صص 19 - 17، روزنامه لوکوتیدین دوپاری، 3/8/1362.
- ↑ اداره کل مطبوعات و رسانه‌های خارجی وزارت ارشاد اسلامی، نشریه بررسی مطبوعات جهان، شماره 419، 1/9/1362، صص 11 و 12، روزنامه لوموند، 3/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 220، 4/8/1362، ص24، مسکو - خبرگزاری تاس، 3/8/1362.