1366.11.18

روزشمار جنگ سال 1366 1366.11.18
نام‌های دیگر	هجده بهمن
تاریخ شمسی	1366.11.18
تاریخ میلادی	7 فوریه 1988
تاریخ قمری	18 جمادی‌الثانی 1408

1359.11.18

1360.11.18

1361.11.18

1362.11.18

1363.11.18

1364.11.18

1365.11.18

گزارش - 1

1. در ادامه آمادهسازی عقبه منطقه عملیاتی حلبچه، امروز سه تن از مدیران جهاد سازندگی، به مقر فرمانده سپاه آمدند و دربارۀ شناسایی خود در محور دزلی بهمنظور احداث جاده (در یالهای شرقی خرمال) برای عبور از قله مرزی توضیح دادند. گلبازخانی گفت: کار سخت است، حداکثر اگر ٣ شیفت کار کنیم، روزی ١٠ متر میتوان پیش رفت. وی افزود: البته پس از عبور از قله کار مشکل نیست. حسنبیگی و حجتی نیز درباره مسائل احداث جاده مطالبی گفتند. آنها نرسیدن نیروهای جهاد از جنوب و نیازمندی منطقه موردنظر به گروههای جهادی را که در ایجاد جاده در ارتفاعات سنگی تخصص دارند، از جمله مشکلات خود عنوان و پیشنهاد کردند یکی از واحدهای جهاد از منطقه عملیاتی بیتالمقدس٢ برای کمک به جادهسازی در این منطقه مأمور شود. بهگزارش داوود رنجبر راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، کوهستانی بودن منطقه عملیاتی حلبچه و همچنین فصل سرما و وجود برف زیاد جزو موانع اصلی کسب آمادگی محسوب میشود. نیروهای مهندسی متشکل از جهاد و سپاه مأموریت دارند که جادههای موجود را برفروبی و سپس ترمیم و تعریض کنند و در محورهای عمده ملخور- گوزیل و سپس ادامه یال شمالی ارتفاع سرسوران جاده احداث نمایند و علاوهبرآن احداث مواضع توپخانه، آماده کردن عقبه، استقرار یگانها، مراکز درمانی (بیمارستان و اورژانس) و... را برعهده داشتند. بدین منظور در محور شمالی عملیات (سورن) جهاد به استعداد ٤ گردان مهندسی و سپاه به استعداد یک لشکر و یک تیپ مهندسی فعالیت خواهند داشت. در محور جنوبی عملیات (گوزیل و بالامبو) جهاد سازندگی با ٥ گردان مهندسی و سپاه با یک لشکر مهندسی با تقسیم کار و هدایت فرماندهی کل، فرماندهان یگانهای عملیاتی و همچنین قرارگاه مهندسی خاتم به فعالیت پرداختند. در محور جنوبی، عملیات مهندسی بهدلیل سابقه بیشترِ فعالیتها و توان مناسبی که از سوی جهاد گذاشته شده بود و وضعیت مناسبتر زمین نسبت به محور شمالی (سورن) از پیشرفت خوبی برخوردار است، اما محور شمالی (دزلی - سورن) باتوجه به اهمیت منطقه از جهت عملیاتی و مانور و همچنین عقب بودن اقدامات و مشکلات و سختیهای کار پیشرفت زیادی نداشته است. در این زمینه شرایط نامساعد جوی و ضعف توان مهندسی باتوجه به وسعت کار، در کُند شدن میزان آمادگی تأثیر دارد. بهطور مثال روی دو جاده به طرف قلعهسورن و جاده دزلی که باید برفروبی شود، حدود ٢ متر برف وجود دارد و این میزان برف مرتب با برفهای پیدرپی و سنگینی که همچنان میبارد، سنگینتر میشود تا جایی که بعضاً راه بلدوزرها پس از برفروبی مسدود میگردد. احداث عقبههای یگانها نیز بهدلیل شدت بارش برف و باتلاقی بودن مناطق با مشکلات بسیاری مواجه است و احداث سنگرهای سوله و بتونی نیز بههمین دلیل ممکن نیست و در قسمتهایی به شکل محدود انجام میشود. باوجود این، با حضور گسترده یگانها و تلاش آنان، کار به هر شکل ادامه دارد. اما آنچه بیش از همه ذهن قرارگاه قدس و فرماندهی کل را به خود معطوف داشته، میزان پیشرفت و احداث جاده ملخور به داخل شیار زلم است. این جاده به عنوان عقبه اصلی یگانهای عملکننده تحتامر قرارگاه قدس در محور ملخور و تنگه خرمال محسوب میشود و آماده شدن یا آماده نشدن آن بر کل عملیات تأثیر میگذارد و به عبارت دیگر از شروط آغاز عملیات بهشمار میرود. آنها همچنین درباره احداث جاده در منطقه آزادشده در منطقه شمال سلیمانیه که جهاد همدان کار میکند، ابراز رضایت کردند. محسن رضایی بر سرعت دادن به احداث جاده در محور شیخمحمد در منطقه عملیاتی بیتالمقدس٢ تأکید کرد و گفت: الان جاده در این محور هرچقدر جلو برود قابل استفاده است و راه ١٥ ساعته تبدیل میشود به ١٠ ساعت، ٨ ساعت.

گزارش - 2

2. برای عملیاتی که قرار است قرارگاه رمضان در منطقه عملیاتی بیتالمقدس٢ از عمق خاک عراق (مناطق در اختیار معارضین کرد عراقی) انجام دهد، امروز فرماندۀ این قرارگاه با محسن رضایی گفتوگو کرد. در این جلسه مأموریتهای قرارگاه رمضان و همچنین مشکلات و موانع از جمله انتقال تجهیزات و امکانات به داخل عراق برای عملیات پیشرو مورد بررسی قرار گرفت. رضایی در تبیین هدفهای کلی عملیاتی قرارگاه رمضان به ذوالقدر گفت: شما باید هدفتان دوکان، قلعهدیزه و کرکوک باشد که زمینهای بشود برای عملیات بهار ٦٧. اما ذوالقدر با اشاره به اوضاع نامناسب جوی گفت: الان انتقال امکانات مشکل است. به هلیکوپتر هم نمیتوانیم اتکا کنیم، باید از راه زمین اقدام کنیم، بهکارگیری قاطر الان برای ما مهم است. اما آقای رضایی بر این نظر بود که به یک امکان تکیه نکنیم، بلکه از همۀ امکانات استفاده کنیم. ذوالقدر همچنین افزود: حدود ١٢٠٠ نفر نیروی پشتیبانی از بیستم بهمن میروند داخل. به ازای هر گردان ١٠٠ نفر در نظر گرفتهایم. بهگزارش راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، قرار است ٧٠٠٠ نفر از نیروهای خودی برای انجام عملیات به داخل عراق بروند که از این تعداد ١٥٠٠ نفر که بهعنوان نیروی پشتیبانی هستند زودتر میروند تا کار را آماده کنند. رضایی با تأکید به تسریع در انجام عملیات، یکبار دیگر یادآور شد که دشمن تا دهم، پانزدهم اسفند توجهی جدی به شمال نمیکند.

گزارش - 3

3. هواپیماهای عراقی، یکی از عقبههای قرارگاه رمضان را بمباران کردند. بهگزارش معاونت عملیاتی نیروی زمینی سپاه: دو فروند هواپیمای دشمن موقعیت شهید ممقانی و پد هلیکوپتر قرارگاه رمضان را بمباران کردند که بر اثر آن ٥ کامیون ایفا حامل مهمات (گلوله و موشک خمپاره) که آماده اسلینگ به داخل خاک عراق بود، همراه ٦ چادر آتش گرفت و نزدیک یک میلیون تومان خسارت زد و یک دستگاه آمبولانس منهدم شد و یک نفر هم به شهادت رسید. هواپیماهای عراقی ساعت ١٣:٣٠ نیز مجدداً پد هلیکوپتر را بمباران کردند که در نتیجه مهمات موجود در پد تماماً منهدم گردید. مشابه بمباران امروز، دیروز نیز بهوقوع پیوست و در یک مورد به گفته محمدباقر ذوالقدر فرمانده قرارگاه رمضان، ٨ دستگاه از ماشینهای این قرارگاه منهدم گردید. هواپیماهای عراقی همچنین در اقدام دیگری مناطقی از حومه سردشت را بمباران کردند که خساراتی وارد نیامد. براساس گزارش ژاندارمری این هواپیماها ساعت ١٥:٣٥ در دو نوبت به حریم هوایی سردشت و حومه شهر تجاوز کردند و بین پاسگاههای انتظامی کلته و بزیله، حدود ٤٠٠ متری و نزدیک پل فلزی پایگاه یوسفکل در محور سردشت- مهاباد را بمباران کردند که تلفاتی را بهبار نیاورد. در این اقدام دشمن، از ٢ راکت پرتابشده یکی از آنها عمل کرد که باعث تلف شدن ٣ رأس گوسفند اهالی شد. این هواپیماها در اطراف روستاهای منطقه اعلامیه پخش کردند.

گزارش - 4

4. امروز چند عملیات نظامی و پارتیزانی در شمالغرب، علیه نیروهای عراقی انجام شد. قرارگاه رمضان، لشکر٩ بدر و اکراد معارض طی عملیاتی به مواضع ارتش عراق در شمالغرب حمله کردند. روابط عمومی قرارگاه رمضان در گزارشی آورده است که قوات امام خمینی لشکر٩ بدر تابع مجلس اعلای انقلاب اسلامی در یک کمین در جاده چمچال به سنگاو از استان کرکوک به یک ستون تدارکاتی دشمن حمله کردند و توانستند دو دستگاه ایفای آنان را منهدم کنند. در این عملیات تعدادی از نیروهای عراقی کشته و یا مجروح گردیدند. معاونت اطلاعات قرارگاه نیز گزارش داده است که پیشمرگان حزب دموکرات کردستان عراق (بارزانیها) طی عملیاتی در شهر شقلاوه توانستند این شهر را به مدت یک روز به کنترل درآورند. نیروهای مشترک قرارگاه رمضان و اکراد هم در جریان یک درگیری در ١٠ کیلومتری شهر اربیل عراق، شماری از نفرات دشمن را کشته یا زخمی کردند.

گزارش - 5

5. عصر امروز حدود ٥٠ نفر از افراد سازمان مجاهدین خلق (منافقین) که لباس کردی به تن کرده و پیشانیبند سفید بهسر بسته بودند، پس از عبور از خط پدافندی نیروهای عراقی در منطقه سرخر چنگوله (ایلام) با نیروهای گشتی تیپ انصارالرضا درگیر شدند. در این درگیری که حدود یک ساعت بهطول انجامید، منافقین با دادن تعدادی کشته و مجروح و با توجه به تاریک شدن هوا عقبنشینی کردند.

گزارش - 6

6. نیروی هوایی عراق جزیرۀ خارک را بمباران کرد. در ساعت ١١ صبح، ٢ فروند هواپیمای عراقی، اسکله نفتی خارک را بمباران کردند. در این حمله، نفتکش خارک٥ که مشغول بارگیری بود مورد اصابت قرار گرفت و یکی از مخازن آن آسیب دید. همچنین اسکله شماره ١٢ نیز دچار آتشسوزی شد و یک نفر به شهادت رسید. وضعیت خارک به هنگام حمله هواپیماهای دشمن عادی بود و هواپیماها با پرواز در ارتفاع پایین خود را به خارک رسانده بودند. مرکز فرماندهی منطقه دوم دریایی سپاه، درباره چگونگی عملیات هواپیماهای عراقی اعلام کرد درحالیکه وضعیت جزیره خارک عادی بود از سمت ٣٠ درجه ٢ فروند هواپیمای دشمن از ارتفاع پایین به جزیره حمله کردند. دراین حمله اسکله شماره ١٢ بهنام آذرپاد و همچنین اسکله دیگر به نام تی (T) که یک فروند نفتکش در حال بارگیری بود، مورد اصابت موشک هواپیماهای دشمن قرار گرفت. در این حمله اسکله تی و نفتکش مذکور دچار آتشسوزی شدند. همچنین در این حمله یکنفر به شهادت رسید و ٦ نفر مجروح شدند یکی از مسئولین وزارت نفت ضمن تشریح چگونگی حمله هواپیماهای عراقی به جزیره خارک گفت که براثر حمله به اسکله شرقی (تی)، کشتی خارک٥ که در پهلوگاه شماره ٥ این اسکله مشغول بارگیری بود، از ناحیه مخزن شماره ٣ به سمت راست مورد اصابت قرار گرفت و شکافی به ابعاد ٥/١ مترمربع در آن ایجاد گردید. این مقام وزارت نفت اضافه کرد: شاهدان عینی تعداد هواپیماهای عراقی حمله کننده را ٣ الی ٤ فروند ذکر کردهاند که به راحتی نیز قابل رؤیت بودند. هواپیماهای عراقی مجدداً در ساعت ٢٣:٤٥ به جزیره خارک حمله کردند که موشکهای شلیکشده به سواحل این جزیره اصابت کرد اما خساراتی بهبار نیاورد. در این باره، رژیم عراق با انتشار اطلاعیه نظامی گفته است هواپیماهای این رژیم ظهر امروز تأسیسات جزیره خارک را شدیداً بمباران کردهاند. اواخر شب نیز هواپیماهای عراقی به جزیره لاوان در عمق آبهای ایران در خلیجفارس حمله کردند و متواری شدند. حمله مذکور در ساعت ٢٣:٤٥ بهوقوع پیوست و طی آن دو فروند موشک به این جزیره شلیک گردید. منابع مطلع در وزارت نفت به خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی گفتند موشکهای شلیکشده در انتهای جزیره و نزدیک آب به زمین اصابت کرد و هیچگونه خسارات یا تلفات جانی به دنبال نداشته است.

گزارش - 7

7. به گفته رادیو بی بی سی قایقهای تندروی ایران به سمت یک نفتکش امریکایی موشک پرتاب کردند. این نفتکش ٦٤ هزارتنی به نام دایان به یک شرکت کشتیرانی امریکایی تعلق دارد، ولی از آنجاییکه با پرچم لیبریا حرکت میکرد، از محافظت کشتیهای نیروی دریایی امریکا در خلیج فارس برخوردار نبود. قایقهای توپدار ایران با استفاده از تاریکی شب کشتی را غافلگیر کرده و با موشک و مسلسل آنرا مورد حمله قرار دادهاند. کشتی موسوم به دایان بعد از بارگیری از عربستان سعودی در صدد ترک خلیجفارس بود که مورد حمله قرار گرفت. بیبیسی نتیجه گرفته است که وقوع این حادثه به احتمال زیاد بر فشار امریکا، بهمنظور لزوم قبول پیشنهاد آتشبس سازمانملل و تحریم فروش اسلحه در صورت عدم رعایت آن خواهد افزود. این رادیو همچنین افزوده است: ظرف پنج هفته اول سال جاری میلادی روی هم رفته قریب به ٣٠ کشتی مورد حمله قرار گرفتند، ١٩ کشتی توسط جنگندههای عراقی و به ١١ کشتی به تلافی این حملات توسط ایران حمله شده است و طی این حملات ١٣ ملوان دیگر به هلاکت رسیدهاند. بهنوشته روزنامه کیهان حمله به نفتکش امریکایی، صبح هنگام در بخش شمالی سواحل اماراتعربی متحده و در ساعت ١:٥٠ بهوقت تهران در نزدیکی مرزهای آبی امارات انجام گرفت. استراحتگاه خدمه و موتورخانه این نفتکش آسیبدیده، اما گزارشی از تلفات جانی نرسیده است. حریق کوچک پس از حمله توسط خدمه کشتی خاموش شد.

گزارش - 8

8. سلطان قابوس پادشاه عمان در مصاحبه با روزنامه سوئیسی در ژنو درباره امکان پایان جنگ، طرح شوروی برای خلیجفارس و تحریم تسلیحاتی ایران اظهارنظر کرد. او در پاسخ به این سؤال که آیا احتمال پایانیافتن جنگ عراق و ایران وجود دارد یا نه گفت: شانس خاتمهیافتن این جنگ پیوسته وجود دارد و قطعنامه٥٩٨ شورای امنیت چارچوب مناسبی را برای برقراری یک صلح عادلانه و آبرومند فراهم آورده است. دو کشور ایران و عراق با این قطعنامه موافقت کردهاند ولی اختلافنظر آنها بر سر ترتیب توالی مواد قطعنامه است. وی در مورد طرح شوروی گفت: ما از هر طرحی که برقراری صلح در منطقه را تضمین کند، حمایت میکنیم، پس چرا با تشکیل یک نیرویدریایی تحت نظارت سازمانملل از خود مخالفت نشان دهیم. ولی سازمانملل تاکنون در خطوط دریایی دخالتی نداشته و نیروهای این سازمان تنها به مأموریتهای زمینی فرستاده شدهاند. بنابراین انجام چنین طرحی کار دشواری برای سازمانملل محسوب میشود. سلطان قابوس، تحریم تسلیحاتی ایران را تنها در حدّ یک اقدام سیاسی دانست و گفت: این طرح به جای آنکه به واقعیت نزدیک باشد بیشتر ارزش سمبلیک دارد. پادشاه عمان که در میان سران کشورهای عرب جنوب خلیجفارس فاقد مواضع افراطی در قبال ایران است، به رویکرد جدید و مثبت اخیر کشورهای عربی در مقابل جنگ و ارسال نماینده به ایران اشاره کرد و افزود: نمایندگان اعراب در جریان کنفرانس سران عرب در امان، تنها خواستار برقراری صلح در جنگ خلیجفارس شده بودند ولی شرکتکنندگان عرب در اجلاس دسامبر گذشته سران شورای همکاری خلیجفارس، تصمیم گرفتهاند تا گامی فراتر در جهت همکاری مؤثر با یکدیگر برای برقراری صلح بردارند. وی افزود: این تصمیم، انجام گفتوگوهایی با طرفین درگیر در جنگ را شامل میشود. ما پاسخ ایران را در پی دیدار نماینده امارات از تهران مورد بررسی قرار دادهایم. سلطان قابوس درباره امکان پایان جنگ گفت: شانس خاتمه جنگ پیوسته وجود دارد، ولی مشکل بتوان تاریخ آن را پیشبینی کرد.

گزارش - 9

9. به دنبال ابراز تمایل ایران به گفت وگو با کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس (کشورهای عضو شورای همکاری خلیجفارس) و میانجیگری سوریه دراینباره، روزنامه نیویورک تایمز تمایل ایران برای همگرایی با کشورهای منطقه را اقدامی برای ایجاد شکاف بین کشورهای حامی رژیم عراق تفسیر کرد. به نوشته این روزنامه به گفته مقامات غربی و عراقی، ایران ظاهراً بر سر آن است که تلاشهای دیپلماتیک خود را در جهت از هم پاشیدن ائتلاف گسترده کشورهای طرفدار عراق بهکار گیرد. بههرحال در شرایط کنونی و چندماه پس از کنفرانس عالی امان از میزان یکپارچگی اعراب در حمایت عراق بهتدریج کاسته میشود. سوریه دشمن قسمخورده عراق و مصر، در تلاش برای میانجیگری بین تهران و کشورهای عرب خلیجفارس درگیر شده و این کشورها نیز با اعلام موافقت خود برای مذاکره با رهبران انقلاب ایران صف هواداران عراق را شکسته و بدینخاطر رهبران عراقی را خشمگین کردهاند.

گزارش - 10

10. مخالفت شوروی با تحریم تسلیحاتی ایران که بیشتر با رقابت سطح استراتژیک ابرقدرتها ارتباط دارد تا با حمایت از ایران، موجب فشار زیادی به مسکو گردیده است. جناح غربی شورای امنیت بهخصوص امریکا، کشورهای عربی و عراق، همه، شوروی را یک پای اصلی فرصت دادن به ایران برای زیستن در شکاف و بهدستآوردن فرصت برای دستیابی به اهداف خویش میدانند. علاوه بر کشورهای غربی، عراق هم دراینباره به نوعی اعتراض خود را به شوروی اعلام کرد. روزنامه نیویورکتایمز دراینباره نوشته است: عراق به اطلاع شوروی رسانده است که تلاش مسکو برای به تأخیر انداختن تصویب قطعنامه شورای امنیت جهت اعمال تحریم تسلیحاتی علیه ایران، از نظر بغداد، غیرقابل قبول است. در این حال اخبار متناقض درباره موضع شوروی نسبت به تحریم تسلیحاتی ایران و نظر این کشور در قبال عراق وجود دارد. درحالی که رادیو کلن از تغییر موضع احتمالی شوروی در برابر ایران و رضایت به تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی سخن گفته است، سفیر ایران در سوریه دربارۀ موفقیت ایران در دور ساختن شوروی از عراق اظهارنظر میکند. رادیو کلن در تفسیری از تغییر موضع احتمالی شوروی گفت: اتحاد جماهیر شوروی نمیخواهد در شورای امنیت سازمان ملل متحد بیش از این با تحریم بینالمللی تحویل اسلحه به جمهوری اسلامی مخالفت ورزد. بالایف از مقامات شوروی پس از گفتوگو با مقامات عراقی اظهار داشته است که به نماینده اتحاد جماهیر شوروی در سازمانمللمتحد دستور داده شده است که در شور و مشورت دراینباره با نماینده عراق همکاری کند. رادیو کلن میافزاید: رهبران اتحاد شوروی تاکنون اصرار داشتند که باید به مقامات مسئول در جمهوری اسلامی وقت بیشتری برای تجدیدنظر در مخالفت خود با قطعنامه شورای امنیت سازمانمللمتحد داده شود. روابط عراق با اتحاد جماهیر شوروی بهخصوص بهخاطر رویه اتحاد شوروی در شورای امنیت سازمانمللمتحد سرد شده و دیپلماتهای غربی در بغداد اظهار داشتند که دولت عراق مسئله فسخ قرارداد دوستی با اتحاد شوروی را مطرح ساخته بود. حجتالاسلام اختری سفیر ایران در سوریه در مراسم گرامیداشت دهه فجر در دمشق، در تشریح موفقیتهای جمهوری اسلامی ایران در صحنههای بینالمللی و تنظیم روابط با دولتها و ملتهای مختلف جهان گفت: ایران توانسته است با سیاست حکیمانه خود شوروی را از عراق جدا ساخته و حمایت این ابرقدرت را از رژیم متجاوز صدام سلب نماید. وی افزود: جمهوری اسلامی در جهت جلب توجه کشورهای عربی خلیجفارس به این مسئلۀ مهم که نباید رژیم صهیونیستی عراق را در جنگ علیه ایران کمک کنند و امنیت خلیجفارس تنها باید توسط کشورهای این منطقه تأمین گردد، موفق شده است، و رهبری کشور برادر سوریه نیز نقش مهم و مثبتی در این زمینه بهعهده دارد.

گزارش - 11

11. موضوع پایان جنگ عراق و ایران در این روزها یکی از مباحث دیپلماسی و مذاکره سیاسی میان مقامات و واحدهای سیاسی است. به دلیل اهمیت منطقهای این موضوع، کشورها بهطور جدی و یا به لحاظ پرستیژ هرکدام سعی میکنند خود را با رهیافت صلح شورای امنیت، یعنی قطعنامه٥٩٨ و لزوم پایان جنگ همراه نمایند. بهگزارش دفتر نمایندگی روزنامه کیهان، ریچارد مورفی فرستاده ویژه امریکا به منطقه غرب آسیا در اولین مرحله از سفر خود برای مذاکره با رهبران منطقه، دیروز در دمشق با وزیر امور خارجه سوریه دیدار و مذاکره کرد. در این مذاکرات که بیش از ٥ ساعت بهطول انجامید، تحولات فلسطین، جنگ ایران و عراق و بحران لبنان مورد بررسی و تبادلنظر طرفین قرار گرفت. ریچارد مورفی پس از پایان مذاکرۀ خود با وزیر امور خارجه سوریه به خبرنگاران گفت: مذاکرات با مقامات سوریه و وزیر امور خارجه، حول محور راههای برقراری صلح در غرب آسیا و تحولات جنگ ایران و عراق دور میزند. اتحاد جماهیر شوروی و اندونزی نیز در مورد ضرورت پایاندادن سریع به جنگ عراق و ایران و ایجاد راهحلی سیاسی برای حل و فصل نزاع میان دو کشور تأکید کردند. این مطلب در اطلاعیهای مطبوعاتی در پایان مذاکرات مختار کوچوما وزیر امور خارجه اندونزی با همتای شوروی او ادوارد شوارد نادزه در مسکو، ذکر گردید. همچنین وزیر مشاور در امور خارجی هند که در حال حاضر سرگرم بازدید از کشورهای حوزه خلیجفارس است، در مصاحبه با خبرگزاری هند درباره پایان دادن به جنگ و حضور امریکا در خلیجفارس اعلام موضع کرد. وی گفت: هند قصد دارد تا مذاکراتی را با کشورهای خلیجفارس و همچنین ایران بهمنظور بالا بردن حجم مبادلات خارجی و نیز یافتن راهحلهایی برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق و بحران فلسطین انجام دهد. وی همچنین گفت آنها در خلال دیدارهایشان بر سر گامهایی که جهت پایانبخشیدن به جنگ هشتساله ایران و عراق باید برداشته شود گفتوگو کردهاند. وزیر مشاور در امور خارجی هند در بخش دیگری از سخنانش درباره حضور امریکا در خلیجفارس اظهار داشت: هند حضور ناوگانهای ابرقدرتها در خلیجفارس و دریای عرب را عملی در جهت تشدید بحران در منطقه میداند و از تلاشهایی که برای کاهش این حضور میشود قدردانی و حمایت میکند.

گزارش - 12

12. یک گزارش رسمی وزارت امور خارجه انگلیس که اخیراً منتشر شده است، سرفصلهای مهمی از روند جنگ عراق و ایران از سال ١٣٥٩ تا ١٣٦٧ را مورد بررسی قرار داده است. این گزارش موضوع اختلافات تاریخی بر سر مرزهای آبی، معاهده ١٩٧٥ (١٣٥٤) و پیشزمینههای آن، و همچنین تنشها و درگیریهای میان دو کشور پس از انقلاب تا شروع جنگ، و نیز تجاوز عراق به ایران و آزادسازی مناطق اشغالی توسط جمهوری اسلامی و عملیاتهای فاو و شلمچه و جنگ نفتکشها و قطعنامه٥٩٨ را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است.* این نوشته با اشاره به پیشینه اختلافات، آغاز شده و در آن آمده است: منشأ و ریشه درگیری ایران و عراق به اختلافات چند قرنه پارسیها و اعراب بر سر تسلط یافتن بر این منطقه مهم و استراتژیک باز میگردد. در دوران اخیر در مورد تعیین دقیق خطوط مرزی بینالمللی که طول آن ١٤٥٨ کیلومتر است و از ترکیه در شمال تا آبراه شطالعرب [اروندرود] در جنوب امتداد دارد، مکرراً اختلافاتی بین دو کشور بروز کرده است. در اوایل دهه ١٩٧٠ (١٣٤٩)، در پی حمایتهایی که ایران و عراق از فعالیتهای ناراضیان کشور مقابل بهعمل میآوردند، روابط این دو کشور بهشدت رو به خصومت گذاشت. در اوایل سال ١٩٧٥ (١٣٥٤)، به ابتکار هواری بومدین رئیسجمهور وقت الجزایر، شاه ایران و صدامحسین معاون وقت شورای فرماندهی انقلاب عراق در الجزیره با یکدیگر ملاقات کردند. آنها مرزهای تعیینشده در سالهای ١٤-١٩١٣ را مورد تأیید قرار دادند و موافقت نمودند که مرزهای زمینی براساس پروتکل سال ١٩١٣ تعیین گردد. مرز جنوبی دو کشور در تمامی طول شطالعرب [اروندود] براساس خط تالوِگ یا خط القعر تعیین گردید در حالیکه سابق براین سواحل شرقی این آبراه مرز مشترک دو کشور محسوب میگردید. در ماه ژوئن ١٩٧٥ پیمانی در مورد مرزهای مشترک و روابط حسن همجواری با پروتکلهایی در مورد مرزهای زمینی، آبی و امنیت مرزی در بغداد بین دو کشور به امضا رسید. تا سال ١٩٧٩ (١٣٥٧) که شاه در ایران ساقط گردید روابط دو کشور بهنحوی صحیح برقرار بود و تا ٦ ماه پس از انقلاب ایران نیز روابط استقرار داشت. در اواسط سال ١٩٧٩ (١٣٥٨)، مطبوعات عراقی از وقوع درگیریهای قومی در استان عربنشین خوزستان ایران گزارشهایی منتشر کردند. رسانههای جمعی ایران، عراق را در بروز مشکلات در خوزستان مقصر دانستند و ایران نیز به آشوب بین شیعیان در عراق دامن میزد. از آن پس روابط بین دو کشور تدریجاً رو به تیرگی نهاد. [در این گزارش ادعا شده است که] در ماه سپتامبر (شهریور) ایران شهرهای مرزی (عراق) را گلولهباران کرد و درگیریها شدت یافت تا آنکه عراق در اواخر ماه (سپتامبر) ایران را مورد تجاوز قرار داد و بخش وسیعی از خوزستان ایران و بخشهای قابل توجهی از خاک ایران را در طول مناطق مرزی تا شمالیترین نقاط مانند قصر شیرین متصرف گردید. ایران در سال ١٩٨١ (١٣٦٠)، بازپسگیری بخش عمده خاک خود را آغاز کرد و عراق در ژوئن ١٩٨٢ (١٣٦١)، نیروهای خود را از تمامی خاک ایران به غیر از چند نقطه عقب کشید. در اواخر سال ١٩٨٢ (١٣٦١) و اوایل ١٩٨٣ (١٣٦٢)، هواپیماهای عراقی اولین حملات محدود خود را به کشتیهایی که در خدمت ایران بود آغاز کردند. در آوریل ١٩٨٣ (١٣٦٢) اولین موشک عراقی به دزفول اصابت کرد و این آغاز یکسری حملات طولانی به اهداف غیرنظامی بود، حملاتی که از آن پس بهطور متناوب ادامه داشت. در مارس ١٩٨٤ (١٣٦٢) برای اولینبار کاربرد سلاحهای شیمیایی توسط عراق از سوی شورای امنیت سازمانملل مورد تأیید قرار گرفت و محکوم شد. در ماه فوریه ١٩٨٦ (١٣٦٤)، ایرانیها شبه جزیره فاو را متصرف شدند؛ در نیمه دوم سال، عراقیها به حملات خود علیه اهداف اقتصادی در داخل ایران افزودند. در اوایل سال ١٩٨٧ (١٣٦٥)، ایرانیها اقدام به تهاجمی طولانی به سمت بصره کردند که تلفات جانی عظیمی برای آنها به همراه داشت. در دریا، ایران به تلافی حملات عراق به کشتیهایی که در خدمت کشورهای عربی بودند حمله کرد. در اواسط سال ١٩٨٧ (١٣٦٦) بهدنبال درخواست کویت مبنی بر ثبت مجدد تعدادی از نفتکشهایش در امریکا و استفاده از پرچم این کشور، امریکا برای اسکورت کشتیهای کویتی، نیروی دریایی قابل ملاحظهای را بهکار گرفت. ایرانیها بهنحوی وسیع اقدام به مینگذاری نمودند و حملات قایقهای سریعالسیر این کشور بهصورت امری عادی درآمد. درهمینحال کویت هدف حملات موشکهای کرم ابریشم قرار گرفت. در اوایل سال ١٩٨٥ (١٣٦٣) دبیرکل سازمانملل تصمیم گرفت که از نقطهنظر سیاسی بیشتر اقدام به مداخله مستقیم نموده و سعی کند که طرفین را بر سر میز مذاکره بکشاند. در اوایل سال ١٩٨٦ (١٣٦٤)، توجه بینالمللی معطوف به جنگ خلیجفارس شد. پس از گذشت ماهها نبرد، قطعنامه٥٩٨ شورای امنیت سازمانملل در ٢٠ ژوئیه ١٩٨٧ (١٣٦٦)، مورد تصویب قرار گرفت. در این قطعنامه برای اولین بار فراخوان اجباری برای برقراری آتشبس و عقبنشینی نیروها در آن گنجانده شد و به تدابیر اجرایی در صورت عدم پذیرش این قطعنامه از جانب ایران و عراق نیز اشاره شد. همچنین مقرر گردید که دبیرکل سازمانملل برای متقاعد ساختن ایران و عراق به تبعیت از قطعنامه٥٩٨ شورای امنیت به تلاش خود ادامه دهد و از سوی دیگر، نمایندگان ٥ عضو دائمی شورا نیز شرایط اجرایی قطعنامه را با همکاری یکدیگر تعیین کنند تا در صورت شکست تلاشهای دبیرکل این شرایط به مورد اجرا گذاشته شود. در پی تعلل برخی از اعضا، مذاکرات اکنون پیرامون تحریم تسلیحاتی آغاز شده است. این گزارش افزوده است: ایران، مجازات عراق را به عنوان طرف متجاوز خواستار است، به این معنا که عراق به عنوان آغازگر جنگ شناخته شود تا ایران متقابلاً با آتشبس موافقت کند و در مقابل عقبنشینی نیروهایش غرامت دریافت کند. عراق، مایل است که جنگ در اسرعوقت و با کمترین زیانهای سیاسی خاتمه یابد. عراق قطعنامه٥٩٨ را پذیرفته است، ولی در مورد اجرای اکید مواد این قطعنامه در رابطه با عقبنشینی نیروها و مبادله اسرا پافشاری میکند. عراق از نقطهنظر نظامی قادر به شکست دادن ایران نیست. به نفع عراق است که دیگر قدرتها را به این جنگ بکشاند تا بتواند مانع ایران شود و آنان را متقاعد کند که مصالحه باید تحمیل گردد. به نوشته این گزارش: حملات هوایی عراق علیه کشتیهایی که در خدمت ایران هستند، نه تنها مانع از صادرات نفت ایران میگردد، بلکه باعث اقدامات مقابلهبهمثل ایران میشود که این امر موجب تحریک جامعه بینالمللی بهنفع عراق میگردد.

گزارش - 13

13. گزارش وزارت امور خارجه انگلیس در بخش دیگری با انتقاد از موضع ایران در قبال کشورهای غربی و عربی منطقه، برای آنچه که تلاش برای صلح از سوی این کشورها خوانده شده، هدفهای دولت متبوع خود و سیاست این کشور در روند جنگ، بهخصوص در شورای امنیت برای تحریم تسلیحاتی ایران را تبیین نموده و اقدامات ایران در خلیجفارس را نقد کرده است. این گزارش میگوید: هدف عمده ما پیشبرد مذاکرات جهت خاتمۀ سریع و صلحآمیز این جنگ هفت ساله است. تنها در صورتیکه جنگ در زمین، دریا و هوا متوقف گردد و آتشبس کامل برقرار شود، بیثباتی خطرناک کنونی در کل منطقه از میان خواهد رفت و اقدامات مربوط به بازسازی ایران و عراق آغاز خواهد گردید. بنا بهاین رهیافت، رشد سیاسی و اقتصادی صحیح و متناسب در منطقه و امنیت عرضۀ نفت به قیمتهای با ثبات در جهت منافع همه است و کماکان هدف اصلی انگلستان خواهد بود. با اینحال تحولات اخیر نشان میدهد که ایران به حد کافی مصمم نیست که تلاشهای جامعۀ بینالمللی را که برای یافتن یک راهحل مسالمتآمیز از طریق مذاکره بهعمل میآید جدی تلقی کند. تا زمانیکه آیتالله خمینی در قید حیات است، تغییر در موضع ایران محتمل نخواهد بود و با در نظر داشتن رقابتهایی که پس از (امام) خمینی برای احراز سمت جانشین ایشان صورت خواهد گرفت، حداقل در کوتاهمدت بعید است که در تعهدات مربوط به تداوم جنگ کاهش قابل ملاحظهای صورت گیرد. هدف مهم دیگر در کوتاه مدت این خواهد بود که اطمینان حاصل کنیم درحالیکه جنگ ادامه دارد، بهویژه با در نظرگرفتن امکان تجدید مینگذاریها، ایمنی گذرگاههای آبی را برای عبور کشتیهایمان تأمین کنیم و به تأمین امنیت رفتوآمد آزادانه کلیه کشتیهای تجاری کمک نماییم، این امر حیاتی خواهد بود. هدف سوم محدود نمودن توسعه نفوذ شوروی در خلیجفارس میباشد، شوروی مترصد است از مناقشات منطقهای در جهت بسط و گسترش نفوذ خود، به ضرر غرب بهرهبرداری کند. بنابراین منافع عالیه غرب ایجاب میکند که مناقشات منطقهای متوقف گردد، مبادا که درگیریها سبب گردد که مناقشه از سطح منطقهای به صحنه جهانی کشانیده شود. انگلستان به تلاشهایی که اغلب از سوی جامعه بینالمللی برای یافتن راهحلی مسالمتآمیز برای این مناقشه بهعمل میآید، مساعدتهای قابل ملاحظهای نموده است. ما با کشورهای خلیجفارس که در جستوجوی کاهش تشنج در منطقه میبایست نقشی بهعهده داشته باشند، در ارتباط و تماس نزدیک هستیم و ما این کشورها را ترغیب کردهایم که نقش فعالتری در حفاظت از منافع خودشان ایفا کنند و فشارهای بینالمللی علیه طرفین متخاصم را شدت بخشند. ما با آنها در زمینههایی مانند خرید تجهیزات دفاعی همکاری داشته و در امور آموزش آنان در این زمینهها نیز کمک میکنیم. وظیفه دیگری که در پیشرو داریم اتخاذ تدابیر اجرایی است تا هنگام عدم تبعیت از مفاد قطعنامه٥٩٨ به مورد اجرا گذاشته شود. در ارتباط دوجانبه خود با ایران و عراق پیرامون مسئله جنگ همواره سیاست ما بر بیطرفی محض استوار بوده است. سیاست ما درمورد تأمین تجهیزات دفاعی کاملاً شدید است. ما حاضر نیستیم تجهیزات نظامی و یا تجهیزات مرتبط با امور دفاعی را که بتواند بهنحوی قابل ملاحظه توانایی هر یک از طرفین را برای طولانیتر کردن و یا شدتبخشیدن به جنگ افزایش دهد، به آنها بفروشیم. ما با ثبات در برقراری موازنه بین امتناع ایران از انجام مذاکرات جدی پیرامون دستیابی به راهحلی صلحآمیز و کاربرد سلاحهای شیمیایی از جانب عراق ثابت قدم بودهایم. ما به هر دو کشور درمورد حمله به کشتیهای تجاری اعتراض کردهایم و از کشورهای عرب متحد عراق خواستهایم که عراق را به بردباری ترغیب کنند. در سال ١٩٨٧ مینگذاریها توسط ایران، تهدید جدیدی را رو در روی واحدهای گشتی و کشتیهای تجاری قرار داد و انگلیس ناوگانی از مینروبها را به همراه واحدهای پشتیبانی دریایی برای مقابله با این مشکل اعزام کرد. نتایج این اقدامات و استقرار ناوگان امریکا سبب گردیده است که از حملات ایران به کشتیهایی که در معیت رزمناوهای غربی در تردد میباشند، جلوگیری بهعمل آید. انگلیس در شورای امنیت سازمانملل در جهت پشتیبانی از تصویب قطعنامه اجرایی که مکمل قطعنامه٥٩٨ شورای امنیت خواهد بود، تلاش میکند. با اینحال علیرغم تمایلی که در بین کلیه اعضای دائمی برای آغاز مذاکرات جدی پیرامون قطعنامه تحریم تسلیحاتی وجود دارد، احتمالاً این مسئله به درازا خواهد کشید، و هیچچیز به غیر از قبول صمیمانۀ قطعنامه٥٩٨ شورای امنیت از جانب هر دو طرف نمیتواند جوّ مناسب را برای انجام مذاکرات جدی که منجر به برقراری صلح گردد فراهم کند. ایران هنوز تصمیم لازم سیاسی را برای خاتمه صلحآمیز این مناقشه اتخاذ نکرده است. این امر همچنان کلید پیشرفت و کانون دیپلماسی انگلستان خواهد بود.

گزارش - 14

14. خبرگزاری آسوشیتدپرس، در گزارشی یکی از پیامدهای جنگ نفت کشها در خلیجفارس را، روی آوردن برخی کشورهای منطقه به احداث خط لوله انتقال نفت بهجای استفاده از نفت کشها دانسته و چگونگی و میزان پیشرفت و برنامه های در دست اقدام این کشورها را مورد توجه قرار داده است: جنگ ایران و عراق و تشدید حملات به نفت کشها در خلیج فارس موجب شده است که دولتهای خلیجفارس برای تأمین امنیت صدور نفت خود اقدام به ایجاد خطوط لوله کنند. بهطوریکه در حال حاضر هر روز حدود چهار میلیون بشکه نفت، یعنی سه برابر میزان چند سال پیش از طریق خطوط لوله به جهان صنعتی تلمبه میشود. انتظار میرود این میزان در عرض دو سال آینده به روزی ٥ تا ٦ میلیون بشکه یعنی دو سوم صادرات فعلی منطقه برسد و از اهمیت خلیج فارس به عنوان راه عرضه نفت و اثر جنگ بر محموله های نفتی اروپای غربی و ژاپن شدیداً کاسته شود. از زمان آغاز جنگ خلیجفارس در سپتامبر ١٩٨٠ تا به حال بیش از ٣٠٠ کشتی که بسیاری از آنها نفتکش بوده اند، مورد حمله طرفین واقع شده اند و نزدیک به معادل ١١ میلیون تُن کشتی یا غرق شده یا آسیب دیده و از دور خارج گشته است. یعنی حدود نیمی از تناژ تجاریای که در تمام جنگ دوم جهانی غرق شده است. عراق که اکثر ظرفیت صادرات دریایی خود را در روزهای اول جنگ از دست داد، با سه خط لوله پیشرو این روند است. این کشور صادرات حیاتی نفت خود را که برای پرداخت هزینه های جنگی به آن نیاز دارد، به حدود روزی ٣ میلیون بشکه از طریق دو خط لوله ترکیه و یک خط سعودی رسانده است و طرحهای احداث خط لوله دیگری از طریق عربستان در دست اقدام است. ایران که صادرات نفتش در مقابل حملات هوایی عراق به نفتکشها شدیداً آسیبپذیر است، در حال مذاکره با ترکها برای احداث خط لولهای ٢ هزار کیلومتری از میدانهای نفتی اهواز در جنوبغربی کشور به بندر اسکندرون در ساحل مدیترانه است. کویت که نفتکشها و ترمینالهای نفتیاش را ایرانیان بهدلیل حمایت از عراق کوبیدهاند، در حال بررسی طرح ایجاد خط لولهای به دریای سرخ از طریق همسایهاش عربستان سعودی است. اکنون هزاران کیلومتر لوله به طرف بنادر دور از خلیج فارس پر آشوب کار گذاشته شده و خطهای طویل و خالی دیگری نیز دارند مجدداً بهکار گرفته میشوند. خطهای جدیدتر اکثر متعلق به عراق میباشند. خط هزار کیلومتری از کرکوک به ترمینال دریایی جیحان ترکیه، ژوئیه گذشته ظرفیتش به روزی ٥/١ میلیون بشکه افزایش یافت. تا سال ١٩٨٩ یک خط ٩٨٥ کیلومتری دیگر که ٤/١ متر قطر دارد، از طریق عربستان روزانه ٦٥/١ میلیون بشکه نفت عراق را به بندر ینبُع در ساحل دریای سرخ منتقل خواهد کرد. این به همراه روزی ٢٠٠ هزار بشکه نفتی که کامیونها به بندر اردنی عقبه حمل میکنند، مجموع صادراتی عراق را پس از کسب ظرفیت کامل به روزی ٣/٣ میلیون بشکه خواهد رساند. ایرانیان درباره احداث خط لولهای از ترمینالهای ساحلی شمال خلیج فارس به جاسک واقع در کنار دریای عرب صحبت می کنند تا راههای نفت کشها را از ترمینال عظیم و شدیداً بمباران شده جزیره خارک تا تسهیلات شناور در جنوب خلیج (فارس) کوتاه کنند. اما با توجه به رویارویی ایران با مشکلات فزاینده اقتصادی، هزینه و زمان لازم برای کارگذاشتن این لولهها و زیربنای دقیقی که همراه دارند، عوامل مهمی بهشمار میروند.

گزارش - 15

15. یک تشکیلات غیر دولتی به نام انجمن ملل در خطر واقع در شهر گوتینگن آلمان در گزارشی، به رفتار غیرقابل تصور رژیم عراق در مقابل کردها و آثار حملات شیمیایی، ویرانی روستاها، سرکوب مردم و مبارزین کرد پرداخته است. انجمن ملل در خطر نوشته است: ٤٢٦ نفر از قربانیان بمبهای شیمیایی که نام آنها محفوظ است، پس از بمبارانهای شیمیایی، از بهار تا پاییز سال ١٩٨٧، در منطقه کردستان عراق ناپدید شدهاند. دستورالعمل رسمی رژیم عراق، اعلام کردستان بهعنوان منطقه مرگ میباشد. بنا بر این دستورالعمل، کلیه مجروحان سخت و مجروحان شیمیایی در منطقه کردستان باید توسط مأموران امنیتی از بیمارستانها خارج شوند و به محلهای نامعلوم برده شوند. از سال ١٩٧٥ تاکنون ٣١٥٩ روستای کردنشین در شمال عراق با خاک یکسان شده است. در تابستان ١٩٨٥ نیز ٨٠٠٠ تن از بستگان و طرفداران بارزانی از اردوگاههای محل نگهداری آنان در اربیل ربوده شده و به اردوگاههای نامعلومی برده شدهاند و از آن پس تاکنون هیچ اطلاعی از آنها در دست نیست. رژیم عراق اعدام ٣٢٠ کودک در شهر سلیمانیه در سال ١٩٨٥ را تکذیب میکند، اما این انجمن لیستی در اختیار دارد که در آن نام ٢٩ کودک اعدام شده ذکر شده است که اجسادشان به والدین آنها در مقابل اخذ کارمزد اعدام تحویل گردیده است. با توجه به اقدامات ضدبشری دولت عراق، بسیار تعجبآور است که در سیاست خارجی آلمانغربی به رابطه اقتصادی با عراق اهمیت زیاد داده میشود، ولی نسبت به مسائل حقوق بشری در آن کشور کماعتنایی میشود.

گزارش - 16

16. برخی خبرهای دیگر درباره ابعاد مختلف جنگ ایران و عراق به شرح زیر است: o در ادامه اعزام نیروهای مردمی به جبهه، نخستین کاروان سپاهیان حضرت زهرا در قالب گردانهای مهندسی رزمی انصار جهاد سازندگی متشکل از دانشجویان طرح ٦ ماهه و بورسیههای جهاد و دیگر داوطلبان مردمی امروز از تهران راهی جبهه های نبرد شدند.

امروز نخستین کاروان سپاهیان حضرت زهرا عازم جبهه ها شد. o برژینسکی مشاور امنیت ملی کارتر رئیس جمهور سابق امریکا و یکی از نظریه پردازان سیاست خارجی امریکا درباره استراتژی امریکا در برابر منطقه و ایران گفته است: در سالهای آینده امریکا همچنان به حضور نظامی خود در خلیجفارس ادامه خواهد داد و به طور کلی عامل اصلی تعیین کننده سیاست امریکا در این منطقه تحولات ایران خواهد بود. وی اظهار داشت امریکا علاقه مند است که به نوعی عادیسازی روابط خود با ایران بپردازد، ولی به این نتیجه نرسیده است. o عراق برای صرفه جویی در ارز خارجی خود قصد دارد تعداد کارگران خارجی را که در آن کشور به کار اشتغال دارند، به یک سوم میزان کنونی کاهش دهد. با کاهش تعداد کارگران خارجی در عراق، دولت بغداد میتواند ٥٠ میلیون دلار صرفهجویی کند. با ادامه جنگ میان ایران و عراق اغلب مردان عراقی در جبهه های جنگ حضور دارند و تعداد بیشماری از کارگران خارجی نیروی کار عراق را تأمین میکنند. اغلب این کارگران از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس به ویژه مصر هستند. فقط تعداد کارگران مصری در عراق بیش از یک میلیون نفر برآورد شده است.

________________________________________

• در این گزارش ادعاهایی که دربارۀ ایران مطرح گردیده، قطعی تلقی شده ولی درباره اقدامات رژیم عراق که آغازگر جنگ و متجاوز به خاک ایران و طرف استفاده کننده از سلاح شیمیایی بوده، نوشته به طور بارزی تلطیف شده است. ضمناً با وجود آنکه نوشته شده سازمانها و نهادهای بین المللی در مقابل حملات هوایی و موشکی و استفاده از سلاحهای شیمیایی موضع گرفتهاند ولی اشاره نشده که اعلام موضع آنها بدون نام بردن از عراق در حمله به شهرها و استفاده کننده از سلاح شیمیایی بوده و هیچ اقدام بازدارنده و محدودکنندهای برای عراق در نظر گرفته نشده است.

جنگنده های عراقی صبح امروز جزیره خارک را بمباران کردند. یک کشتی و یکی از مخازن نفت مورد اصابت گرفت.

منابع و مآخذ روزشمار 1366/11/18