1362.08.01

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1362
1362.08.01
نام‌های دیگر یک آبان
تاریخ شمسی 1362.08.01
تاریخ میلادی 23 اکتبر 1983
تاریخ قمری 16 محرم 1404





گزارش- 149

در ادامه اجرای عملیات والفجر٤ در ارتفاعات مشرف بر شهر مرزی پنجوین عراق، ساعت یک بامداد امروز، نیروهای قرارگاه حمزه2 (تیپ44 قمر بنی‌هاشم(ع) و تیپ3 لشکر28 کردستان) برای تصرف ارتفاع سربراله که یکی از موانع اصلی الحاق بین دو جبهه بانه و مریوان بود، وارد عمل شدند. در این عملیات که با هماهنگی قرارگاه مقدم حمزه انجام شد،* نیروهای قرارگاه حمزه2 موفق شدند در عرض دو ساعت این ارتفاع را تصرف و پاک‌سازی کنند. هم‌زمان با اجرای این تک، نیروهای عراقی که نگران بودند در هفت‌توانان محاصره شوند، در اقدامی تعجیلی و با به‌جاگذاشتن وسایل، ادوات و تجهیزات خود، از آن بخش این ارتفاع که در دست داشتند عقب‌نشینی کرده و برای تقویت توان دفاعی خلوزه2 در آنجا مستقر شدند. نیروهای قرارگاه تاکتیکی حمزه2 نیز به‌طور کامل ارتفاع سربراله را دراختیار گرفتند. به‌دنبال این پیروزی، نیروهای قرارگاه‌های حمزه2 و حمزه3 (لشکر8 نجف، لشکر31 عاشورا و تیپ٢ از لشکر٢٨ کردستان) توانستند با یکدیگر الحاق کنند و بدین‌ترتیب الحاق یگان‌های دو جبهه عملیاتی؛ یعنی جبهه مریوان و جبهه بانه پس از پنج شب تحقق یافت.[۱] با اجرای این عملیات محدود، مرحله اول عملیات والفجر4 به پایان رسید. این درحالی است که برخی اهداف پیش‌بینی‌شده برای این مرحله ازجمله تصرف ارتفاع خلوزه2 و برخی از ارتفاعات مشرف به شهر پنجوین (زله و هرگنه) هنوز محقق نشده‌اند. پس از پایان مرحله اول عملیات، سرهنگ صیاد شیرازی و محسن رضایی درباره چگونگی ادامه عملیات به مشورت پرداختند. این گفت‌وگوها درپی مباحث روز گذشته فرماندهان درباره موقعیت حساس ارتفاع خلوزه2 و نقش آن در منطقه انجام شد و سرانجام مقرر گردید که روز بعد لشکر31 عاشورا دو ارتفاع خلوزه2 و کلو را تصرف کند. علاوه‌بر قدرت رزمی این یگان و دراختیارداشتن 4 گردان عملیاتی آماده، رغبت مهدی باکری فرمانده لشکر31 عاشورا و همکاری تنگاتنگ وی با احمد کاظمی فرمانده لشکر8 نجف، در طول چند شب گذشته در انتخاب لشکر31 عاشورا برای اجرای عملیات مذکور تأثیر ویژه‌ای داشت. اجرای عملیات به‌تنهایی بر روی خلوزه2 خطرهایی به‌همراه داشت و ممکن بود یگان عمل‌کننده روی این ارتفاع ازسمت چپ (هرگنه) تهدید شود، علاوه‌براین در طول عملیات، باید ارتفاعات مشرف بر پنجوین در جنوب‌غرب این شهر (ارتفاعات زله) نیز به تصرف درمی‌آمد، ازاین‌رو قرار شد لشکر41 ثارالله(ع) و لشکر14 امام حسین(ع) نیز مانور شب گذشتة خود را تکرار کنند؛ یعنی لشکر١٤ امام حسین(ع) برای تصرف ارتفاعات زله (سنگ معدن و کله‌قندی) و لشکر41 ثارالله(ع) برای تصرف هرگنه وارد عمل شوند. مأموریت الحاق لشکرهای31 عاشورا و 41 ثارالله(ع) نیز به قرارگاه حمزه٢ واگذار شد. بدین‌ترتیب این قرارگاه مأموریت یافت با به‌کارگیری 2 گردان ادغامی از لشکر٢٥ کربلا و تیپ1 لشکر28 کردستان با هماهنگی 2 یگان عملیاتی در حاشیه هفت‌توانان و خلوزه2 حرکت کرده و ضمن پاک‌سازی این منطقه، با احداث خاکریز از کلو به ولیاوه امکان الحاق دو محور(چپ و راست) را فراهم آورد. برای اجرای این عملیات لشکر31 عاشورا، 3 گردان برای اجرای مانور و یک گردان در احتیاط در نظر گرفت. لشکر41 ثارالله(ع) و لشکر14 امام حسین(ع) نیز به‌ترتیب برای 2 و 4 گردان مانور طرح‌ریزی کردند. فرماندهان در نظر داشتند که برای تحکیم و تثبیت منطقه، درصورت موفقیت‌آمیزبودن عملیات، خاکریزی از جنوب ارتفاعات لری به کلو و از آنجا به ولیاوه احداث شود.[۲] ایجاد این خاکریز سراسری باعث اتصال شمال منطقه عملیاتی (محور بانه) به غرب منطقه عملیات (مریوان) می‌شد و این امر علاوه‌بر آنکه کمک شایانی به حفظ دستاوردهای عملیاتی می‌کرد موجب می‌گردید فرماندهان با اطمینان‌خاطر و آرامش بتوانند در مراحل بعدی عملیات برای تصرف دو ارتفاع بزرگ و مرتفع کانی‌مانگا و سورن تدبیر و طرح‌ریزی کنند. گفتنی‌است یگان‌هایی که تاکنون وارد عمل شده بودند خاکریزهایی را در مقابل خطوط پدافندی خود احداث کرده‌اند که فقط جواب‌گوی نیاز آنها می‌باشد.

گزارش- 150

واحد اطلاعات قرارگاه مقدم حمزه در گزارشی برخی نتایج عملیات والفجر4 را اعلام کرد. طبق جمع‌بندی این واحد، از بیست‌وهفتم تا سی‌ام مهرماه، 700 کیلومتر مربع از مناطق دهانه شیلر ازجمله ارتفاعات لری، کنگرک، گرمک در محور بانه و ارتفاعات مارو، خلوزه1، براله، سربراله، سه‌درختی، تخم‌مرغی، تپه شهدا و هفت‌توانان در محور مریوان آزاد شدند. در این مرحله از عملیات حدود 6000 تن از نیروهای عراقی کشته یا زخمی و 520 تن از آنان نیز اسیر شدند. 6 تیپ دشمن شامل تیپ428 پیاده، تیپ65 پیاده، تیپ66 نیروی مخصوص، تیپ39 پیاده، تیپ5 پیاده، تیپ504 پیاده و 7 گردان کماندویی از 30 تا 90 درصد آسیب دیدند. علاوه‌براین، 2 دستگاه تانک، 140 دستگاه انواع خودرو، 10 قبضه تفنگ106 میلی‌متری به‌همراه جیپ حامل 25 قبضه انواع ضدهوایی، 5 قبضه موشک دوش‌پرتاب ضدهوایی سام7، 15 قبضه انواع خمپاره‌انداز و چندین انبار مهمات به غنیمت نیروهای خودی درآمد. آمار انهدامی نیز چنین اعلام شد: 2 فروند هواپیما، 3 فروند بالگرد، 30 دستگاه تانک و نفربر، 15 دستگاه انواع خودرو، 70 قبضه تفنگ106 میلی‌متری، 8 قبضه پدافند هوایی، 4 قبضه موشک ضدهوایی دوش‌پرتاب سام7، 10 قبضه انواع خمپاره‌انداز.[۳] براساس این گزارش، تلفات انسانی واردشده به نیروهای خودی تا ساعت 17 امروز در محور عملیاتی مریوان، 332 شهید و 1450 زخمی می‌باشد. واحد پرسنلی قرارگاه مقدم حمزه در گزارشی به فرماندهی این قرارگاه، فهرست تفکیکی تلفات واردشده به یگان‌های سپاه پاسداران در محور مریوان* را بدین شرح اعلام کرد:

نام یگان شهید زخمی لشکر25 کربلا 90 395 لشکر14 امام حسین(ع) 101 368 لشکر41 ثارالله(ع) 33 231 تیپ44 قمر بنی‌هاشم(ع) 79 401 متفرقه 29 55[۴]

همچنین در مرحله اول عملیات، 6 گردان از لشکر8 نجف، 2 گردان از لشکر31 عاشورا و درمجموع 21 گردان پیاده و ٢ گردان تانک از سپاه وارد عمل شدند: لشکر8 نجف 6 گردان پیاده، 2 گردان تانک لشکر31 عاشورا 2 گردان پیاده تیپ44 قمر بنی‌هاشم(ع) 4 گردان لشکر25 کربلا 3 گردان لشکر41 ثارالله(ع) 2 گردان لشکر14 امام حسین(ع) 4 گردان از یگان‌های ارتش نیز علاوه‌بر بهره‌گیری از نیروهای احتیاط قرارگاه‌های تاکتیکی، 3 گردان در قرارگاه‌های حمزه2 و حمزه٤ (ادغامی با تیپ44 قمر بنی‌هاشم(ع) و لشکر25 کربلا) به کار گرفته شدند. البته بخشی از نیروهای ارتش شامل تیپ2 لشکر28 کردستان در قرارگاه حمزه3 که با لشکر8 نجف مأمور اجرای عملیات بودند و تیپ2 از لشکر21 حمزه که در قرارگاه حمزه1 با لشکر14 امام حسین(ع) اجرای مأموریت می‌کردند، در خطوط پدافندی و برای تأمین امنیت عقبه‌ها و جاده‌ها به کار گرفته شدند.[۵]

گزارش- 151

فرمانده سپاه یکم عراق در مصاحبه‌ای ضمن اذعان به پیشروی و موفقیت‌های ایران در عملیات والفجر4، با بیان اینکه ایران بهره کمی از این عملیات گرفته، کوشید پیروزی‌های ایران را کم‌رنگ جلوه دهد. وی همچنین از تصرف شهر پنجوین به‌عنوان هدف عملیات ایران در مرحله اول نام برد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی: «فرمانده سپاه یکم عراق طی گفت‌وگویی با خبرنگاران خبرگزاری عراق در یکی از خطوط مقدم جبهه‌های جنگ اظهار داشت که دشمن [ایران] چهار بار حمله خود را به تعویق انداخت؛ زیراکه از این راه می‌خواست افراد بیشتری به منطقه مورد نظر خود گسیل کند. وی افزود که حجم نیروهای هجوم‌کننده دشمن به اندازه حمله آنها به شرق بصره [عملیات رمضان] بود، اما گستردگی مناطق عملیات نظامی نسبت به بهره کمی که دشمن از این عملیات برد نشانگر ناکامی آنها در تحقق اهداف اصلی خویش است و آنها قصد داشتند در مرحله اول پنجوین را به تصرف درآورند، سپس حملات خود را از آن شهر به دیگر مناطق گسترش نمایند که نتوانستند. ... فرمانده سپاه یکم عراق از دلاوری‌های تیپ پنجم در این عملیات یاد کرد و از دیگر تیپ‌های مستقر در این منطقه نیز ستایش کرد.»[۶]

گزارش- 152

امروز فرماندهان سپاه در نشستی* به‌طور اجمالی برای تصمیم‌گیری درباره اجرا یا منتفی‌کردن عملیات در منطقه دربندیخان، که به‌نوعی تک پشتیبانی عملیات والفجر٤ به حساب می‌آید، گفت‌وگو کردند. در این جلسه مشخص شد که با آوردن لشکر5 نصر به منطقه عملیاتی والفجر4، باتوجه‌به کمبود یگان در منطقه دربندیخان، عملیات در این منطقه به محور ارتفاع بمو محدود خواهد شد. بااین‌حال اجرای عملیات در این منطقة محدودشده نیز با تردیدهایی همراه بود. محمدابراهیم همت فرمانده لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) در تبیین دلایل تردید درمورد اجرای عملیات دربندیخان ضمن اشاره به نبود راه انتقال برای نیروها از عقبه به ارتفاعات بمو و تصرف اهداف، به عملیات انتقال نیرو ازطریق بالگرد (هلی‌برن) هم، که ارتش و شخص سرهنگ صیاد شیرازی قول آن را داده است، ابراز بی‌اعتمادی کرد. این درحالی بود که سخنان محسن رضایی از خوشبینی وی به این امر حکایت داشت. راوی قرارگاه خاتم درباره نظر مثبت فرمانده کل سپاه درمورد عملی‌شدن انتقال نیرو ازطریق هلی‌برن نوشته است: «برادر محسن به این عملیات تمایل دارد. وی در جواب شمخانی که پرسید آیا راهکاری وجود دارد؟ گفت: سرهنگ صیاد شیرازی عقیده دارد که راهکار باز می‌شود ایشان [سرهنگ صیاد شیرازی] معتقد و امیدوار به عملیات است. وی طی دیشب و امروز جلساتی با سرهنگ [صیاد] شیرازی داشت که بحث آنها روی دو محور بود، یکی ادامه عملیات شیلر و دیگری عملیات بمو [دربندیخان]. در این جلسات برادر محسن مشکلات اجرای عملیات در دربندیخان را گفت، ولی سرهنگ صیاد شیرازی راضی نشد و بالاخره برادر محسن عقب‌نشینی کرد.»[۷] دراین‌حال سرهنگ صیاد شیرازی در جلسه فرماندهان ارشد عملیاتی، اجرای عملیات در دربندیخان (بمو) را تک پشتیبانی عملیات والفجر4 خواند و گفت: برای تسهیل عملیات والفجر4 هم‌زمان در منطقه دربندیخان نیز عملیاتی انجام خواهیم داد و آن عملیات تابع عملیات این منطقه خواهد بود و سعی خواهیم کرد زمان اجرای عملیات دربندیخان با عملیات والفجر4 هماهنگ باشد تا به‌نوعی توجه دشمن به هر دو منطقه جلب شود. وی همچنین خاطرنشان کرد که برای تقویت توان عملیاتی منطقه والفجر4 لشکر علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) با 6 گردان و لشکر5 نصر با 4 گردان به یگان‌های منطقه افزوده خواهند شد. سرهنگ صیاد شیرازی در پایان افزود که برای راه‌اندازی و هدایت عملیات دربندیخان شخصاً به آن منطقه خواهد رفت.[۸]

گزارش- 153

در ادامه عملیات‌های نفوذی نیروهای ستاد جنگ‌های نامنظم قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در عقبه‌های نیروهای ارتش عراق امروز نیز معارضین عراقی و نیروهای خودی دو عملیات چریکی انجام دادند. در منطقه گردنازی نیروهای مشترک سپاه و ارتش با همکاری افراد حزب دمکرات کردستان عراق (بارزانی‌ها) یک پایگاه عراق را با شلیک تیربار و چندین گلوله آر.پی.‌جی. هدف قرار دادند. طبق گزارش این ستاد، پس از این عملیات چند آمبولانس کشته‌ها و مجروحان دشمن را از این پایگاه تخلیه کردند.[۹] همچنین یک واحد گشت از گروه سوسیالیست‌های عراقی با هماهنگی ستاد جنگ‌های نامنظم در شهرک دوجیله، سیروان و کانی‌پانکه به مقرهای نظامی ارتش عراق حمله کردند. طبق گزارش‌های اولیه، در این عملیات 7 تن از نظامیان عراق کشته و 4 تن نیز زخمی شدند. همچنین به این 3 مقر خسارت‌هایی وارد شد.[۱۰]

گزارش- 154

به‌دنبال اقدام روز گذشته ارتش عراق در به‌کارگیری سلاح شیمیایی در منطقه عملیاتی والفجر٤، امروز نیز هواپیماها و توپخانه‌های عراق در اقدامی غیرانسانی یک روستا در حوالی بانه و اطراف دریاچه زریوار مریوان را با بمب و گلوله‌های شیمیایی مورد حمله قرار دادند. هواپیماهای عراقی در ساعت 5 صبح امروز با تجاوز به آسمان منطقه شرق بانه روستای باینجان را با چندین بمب شیمیایی خفه‌کننده و تاول‌زا هدف قرار دادند. به‌دلیل خاصیت گازهای سمی متصاعدشده از این بمب‌ها، بخارهای شیمیایی به منازل مردم نفوذ کرد* و براثر غلظت گازهای سمی و طولانی‌بودن توقف افراد در محیط منازل، 9 تن از اهالی روستا شهید و 31 تن نیز مصدوم شدند که به بیمارستان سینا در تبریز انتقال یافتند. خبرگزاری جمهوری اسلامی در گزارشی دراین‌باره به وضعیت عمومی روستا، نوع آسیب‌دیدگی اهالی آن و نظر پزشکان درباره تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت این مواد و نوع درمان و ترکیبات شیمیایی به‌کاررفته در بمب‌های شیمیایی اشاره کرده و آورده است: در بمباران شیمیایی روستای باینجان گروهی از روستائیان که عموماً کارگر و کشاورز بودند و اعضای چندین خانواده در بین آنها دیده می‌شدند، براثر گازهای متصاعدشده از بمب‌های شیمیایی دچار سوختگی‌های شدید شدند، به‌طوری‌که 9 تن از آنها به شهادت رسیده‌اند. همچنین تعدادی از روستائیان براثر تماس با اجساد شهدا دچار سوختگی شده‌اند و در برخی از نقاط بدن این مجروحان تاول‌هایی ایجاد شده که بعضاً درحدود یک لیتر مایع در آن جمع شده است. همچنین براثر استنشاق گازهای شیمیایی زخم‌هایی مشابه زخم‌های سطح بدن مجروحان در ریه آنها به وجود آمده است و همین عامل تابه‌حال موجب شهادت گروهی از این مصدومان شده است.[۱۱] از سوی دیگر، توپخانه‌های عراقی نیز در ساعت 9:30، ارتفاعات قوچ‌سلطان و اطراف دریاچه زریوار مریوان را با گلوله‌های شیمیایی زیر آتش گرفتند. در این حملات 4 تن از افراد نظامی شهید و 11 تن نیز دچار آسیب‌دیدگی شدند. گزارش‌های اولیه از مشاهدات بالینی مصدومان در این منطقه حاکی است که در بدن افرادی که در معرض حملات شیمیایی قرار گرفته‌اند تاول‌های بزرگ و دردناکی به وجود آمده و تعدادی نیز نابینا شده‌اند و تنفس آنها هم بسیار دشوار است. شدت آسیب‌دیدگی افراد به حدی بود که 4 تن از آنها در همان ساعات اولیه به شهادت رسیدند.* در یک گزارش درباره نحوه تأثیر عوامل شیمیایی در افراد آسیب‌دیده آمده است: بعد از انفجار، دود غلیظی در فضا پراکنده می‌شود و به‌تدریج بویی شبیه بوی نفت در فضا منتشر می‌گردد، ساعاتی بعد افراد دچار تهوع، استفراغ، آب‌ریزش چشم‌ها، تاری دید، خارش، تنگی نفس، سرفه و بی‌اشتهایی می‌شوند، در معاینه بیماران، ضایعات جدی به‌صورت اریتم (قرمزی) تاول به‌خصوص در نواحی چین‌دار بدن و نیز تغییر رنگ پوست (سیاه‌شدن) مشاهده گردیده است.[۱۲] به‌دنبال این اقدام عراق، ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران در نامه‌ای به نیروی زمینی ارتش، ژاندارمری و شهربانی دستور داد که اجساد شهدای این حادثه را به اداره پزشکی قانونی وزارت دادگستری منتقل کنند تا در موقعیت مناسب به مقامات و متخصصان سازمان ملل متحد ارائه شود. همچنین نهادهای مذکور موظف شدند از مصدومان شیمیایی آمار دقیق و مدارک شامل عکس، اسلاید و فیلم رنگی و نوار مصاحبه تهیه کرده و به اداره دوم ستاد مشترک ارتش ارسال کنند تا این ستاد آن را برای انعکاس به سازمان ملل متحد دراختیار وزارت امور خارجه قرار دهد.[۱۳]

گزارش- 155

به‌دنبال اجرای مرحله اول عملیات پاک‌سازی در منطقه آلان (واقع در غرب و جنوب‌غربی سردشت) در ٢٦ مهرماه سال جاری که به آزادسازی چند ارتفاع مهم مرزی و تعدادی از روستاهای این منطقه انجامید، امروز مرحله دوم این عملیات با هدف تصرف ارتفاعات مهم و راهبردی نوری و طالش و پاک‌سازی روستاهای منطقه از وجود عناصر حزب دمکرات کردستان ایران، سازمان کومه‌له و سازمان مجاهدین خلق (منافقین) اجرا شد. مرحله دوم این عملیات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود، زیرا بخشی از تشکیلات گروه‌های مسلح غیرقانونی در روستاهای اطراف این ارتفاعات ازجمله در روستاهای بیژوه، مزرعه و بیتوش مستقر بود و علاوه‌براین زندان این گروه‌ها هم در روستای بیتوش و اشکان قرار داشت، همچنین بخشی از اهداف مرحله اول عملیات نظیر تصرف ارتفاع سیر و خمل که ناتمام مانده بود نیز جزء اهداف این مرحله قرار گرفته بود. در این مرحله نیروهای خودی متشکل از واحدهای تیپ ویژه شهدا، تیپ قدس از سپاه پاسداران و همچنین واحدهایی از لشکر23 نوهد ارتش موفق شدند ضمن دستیابی به ارتفاعات منطقه، مقر رادیو حزب دمکرات و سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در کوه طالش و مقر رادیوی سازمان کومه‌له در کوه نوری و مقر فرماندهی کمیتة مرکزی حزب دمکرات در بیتوش را به تصرف درآورند. علاوه‌برآن در این عملیات با آزادسازی روستاهای بیژوه، کاکژان، چنار، بیتوش، مزرعه، گرماب بالا و پایین، اشکان بالا و پایین، خوارمیر، مزن‌آباد و رشکپه درمجموع 250 کیلومتر مربع از منطقه مرزی جنوب و جنوب‌غرب سردشت آزاد گردید.* مرحله دوم عملیات به‌علت نامساعدبودن وضعیت جوی با فاصله چند روز از مرحله قبل به اجرا درآمد. بنابراین، گروه‌های مسلح غیرقانونی که احتمال می‌دادند نیروهای خودی برای آزادسازی این منطقه نیز اقدام کنند، برای فرار از این منطقه و رویارونشدن با نیروهای خودی، طبق برنامه‌ای ازپیش طراحی‌شده توانستند با آسیب کمتری از این منطقه به‌سمت ارتفاعات غرب در داخل خاک عراق فرار کنند. البته بخشی از تجهیزات و امکانات گروه‌های ضدانقلاب که امکان حمل‌ونقل آنها وجود نداشت در پایگاه‌ها به جا ماند. عناصر مسلح غیرقانونی زندانیان* خود را تا روستای گناو در (مقابل بیتوش) خاک عراق به‌همراه بردند، ولی با اجرای آتش توپخانه خودی در منطقه، آنان به‌دلیل ترس از تعقیب‌شدن مجبور به آزادکردن زندانیان شدند. بدین‌ترتیب 210 تن از افراد خودی که برخی از آنها سال‌ها در اسارت گروه‌های مسلح ضدانقلاب و به‌خصوص حزب دمکرات کردستان بودند، آزاد شده و به نیروهای خودی پیوستند. البته سازمان مارکسیستی - مائوئیستی کومه‌له که با مشی جنگ مسلحانه و با هدف برپایی حکومت کمونیستی در مناطق کردنشین ایران فعالیت می‌کند، 11 تن از زندانیان خود** شامل 6 بسیجی، 2 پاسدار، 2 کارمند فرمانداری مهاباد و یک سرباز را تیرباران کرد. روش عملی افراد کومه‌له در برخورد با نیروهای جمهوری اسلامی و حتی با مردم منطقه و سایر گروه‌های کرد مخالف جمهوری اسلامی بسیار خشن و بی‌رحمانه بود. کشتن اسرا، مثله‌کردن، کندن پوست سر و صورت ازجمله روش‌هایی بود که افراد این سازمان در برخورد با مخالفان خود به کارمی‌بردند. ازجمله وقایع مهم در عملیات امروز، اجرای کمین گروه‌های مسلح غیرقانونی در عقبه منطقه عملیاتی در حوالی پاسگاه بلیس در محور قلعه‌رش - سردشت بود که براثر آن 11 تن از نیروهای تیپ قدس ازجمله فرمانده گردان پشتیبانی به شهادت رسیدند. در این حادثه 2 دستگاه خودروی تویوتا و یک دستگاه کامیون آیفا نیز منهدم شد.[۱۴] گزارش‌هایی که در پایان مرحله دوم عملیات در منطقه آلان درباره نتایج این عملیات منتشر شد حاکی است در جریان این عملیات 160 تن از عناصر وابسته به گروه‌های مسلح غیرقانونی کشته و تعداد زیادی نیز زخمی شدند، 30 تن از افراد ضدانقلاب نیز خود را به نیروهای جمهوری اسلامی تسلیم کردند. بنا به اعلام برخی منابع، نیروهایی از کشورهای عراق، اردن و مصر در منطقه عملیاتی آلان حضور داشتند و در جریان عملیات نیروهای خودی یکی از فرماندهان عراقی به نام احمد عزیزی کشته شد. از نیروهای خودی نیز 90 تن به شهادت رسیدند که 60 نفر از آنان از نیروهای تیپ ویژه شهدا بودند و 180 نفر هم زخمی شدند. همچنین 1 قبضه توپ105 میلی‌متری، یک قبضه تفنگ106 میلی‌متری، 1 قبضه تیربار دوشکا، 30 قبضه سلاح انفرادی، یک انبار مهمات، چندین دستگاه بی‌سیم، یک انبار پوشاک، 6 دستگاه کمپرسی 10 تن، چند دستگاه خودروی سیمرغ و یک دستگاه خودروی بنز 230 و تعداد زیادی اسناد و مدارک به دست نیروهای خودی افتاد.[۱۵]

گزارش- 156

درپی آزادی شماری از افرادی که مدت‌ها در اسارت گروه‌های مسلح غیرقانونی بودند، برخی از آنان درباره رفتار افراد حزب دمکرات با زندانیان و مدت و چگونگی اسارت خود مطالبی بیان کردند. گروهبان یکم علی تقی‌زاده که سه سال در بند گروهک‌ها بوده، اظهار کرد که سه سال پیش، در منطقه مهاباد به اسارت گرفته شده و در این مدت در بدترین وضعیت زیستی و روحی در زندان‌های گردنه، الواتان، دولتو، اشکان و یک پاسگاه عراقی که به‌ زندان تبدیل شده بود، تحت شکنجه‌های روحی قرار داشته است. وی درمورد غذای روزانه زندانیان گفت گروهک‌ها در اوایل، فقط در هر روز یک وعده غذا آن هم نخود سیاه می‌دادند که سپس در زندان دولتو یک وعده نیز نان خشک به آن اضافه کردند. تقی‌زاده یادآور شد که مزدوران ملحد هنگام انتقال وی و همراهانش از مهاباد به منطقه الواتان، در مسیر راه 4 نفر از افسران را که 2 تن آنان باهم برادر بودند به‌دلیل اینکه نمی‌توانستند بقیه را همراهی کنند به شهادت رساندند. گروهبان یکم اصغر عزیزی یکی دیگر از آزادشدگان نیز که سه سال در زندان گروهک‌ها بوده، گفت: زمانی‌که گروهک‌ها دیدند رزمندگان اسلام منطقه الواتان را آزاد می‌کنند، ما را به‌طرف سردشت حرکت دادند. در مسیر راه مزدوران گروهک‌ها می‌گفتند ما شمریم و شما را خواهیم کشت. وی افزود: مزدوران برای شکنجه روحی ما دست به اعمال ددمنشانه‌ای می‌زدند و پس از به‌شهادت‌رساندن دوستان و رزمندگان پیکر متلاشی‌شده آنان را به زندانیان نشان می‌دادند. وی اضافه کرد: این مزدوران برای احداث ساختمان‌ها نیز از زندانیان به‌عنوان کارگر برای تهیه چوب و سنگ استفاده می‌کردند. محسن شه‌پری از رزمندگان بسیجی که پانزده ماه در زندان بوده است نیز درمورد نحوه برخورد عوامل ضدانقلاب با زندانیان گفت: هنگام اسارت یک پای من زخمی بود مزدوران بدون بیهوشی مرا تحت عمل جراحی قرار دادند و دو گلوله را از پای چپم بیرون آورده و بلافاصله چشم‌هایم را بسته و سوار بر اسب پس از طی مسیری در مدت پنج تا شش ساعت، به زندان دیگری انتقال دادند. وی افزود: یک ‌بار در اوایل دستگیری مرا به‌دلیل داشتن ریش محکوم به اعدام کردند و چشم‌های مرا بسته و در مقابل دیوار قرار دادند و از من خواستند که وصیت کنم و وصیت من این بود که جنازه‌ام را به دولت تحویل دهند. سپس بالای سرم را به رگبار بستند و چون مطمئن شدند که من پاسدار نیستم، مرا به زندان منتقل کردند. شه‌پری گفت: در مدت 15 ماه اسارت، خانواده‌ام از سرنوشت من اطلاعی نداشتند، وی اضافه کرد: در هر درگیری و عملیات رزمندگان اسلام، هرگاه یک یا چند تن از آنان به هلاکت می‌رسیدند این جنایتکاران در مقابل، دو نفر از زندانیان را به شهادت می‌رساندند. وی ضمن تشکر از استقبال گرم مردم ارومیه بار دیگر تأکید کرد که پس از دیدار با خانواده و پدر و مادر خود به جبهه خواهد رفت. کرم اویسی از پیشمرگان مسلمان کرد با بیان اینکه 22 ماه در زندان گروهک‌ها بوده است، اظهار کرد مدت‌ها با برگ سیب‌زمینی تغذیه کرده و شهادت 18 تن از برادران پاسدار و بسیجی را در منطقه گورشه سردشت به چشم خود دیده است. وی خاطرنشان کرد: مرا به‌دلیل اینکه یک پا نداشتم، اعدام نکردند. باقر روح‌الهی پیشمرگ مسلمان کرد دیگر که یک پای مصنوعی دارد به مدت 23 ماه در زندان‌های الواتان، گورشه، اشکان و گناوه عراق به‌جرم داشتن کارت پیشمرگان مسلمان کرد به سر می‌برده است. علی عباسی 52 ساله که ظاهرش مردی 80 ساله را نشان می‌دهد، گفت: مزدوران مرا درحالی‌که یک رادیو ضبط و دو عدد نوار را می‌فروختم و در همان حال عکس امام امت را به سینه داشتم دستگیر کردند و به‌جرم داشتن عکس امام خمینی 17 ماه در زندان بودم. وی گفت گروهک‌ها در زندان‌های الواتان و دولتو ضمن شکنجه، 33 تن از رزمندگان اسلام را به شهادت رساندند. عباسی تأکید کرد که من آماده اعدام بوده و هستم و عکس امام را از خودم دور نخواهم کرد. یک درجه‌دار ارتش که در جاده سقز - بوکان به اسارت ضدانقلابیون درآمده و سه سال در زندان گروهک‌ها بوده، گفت مدت اسارت ما حدود هشت ماه بود که در داخل خاک عراق قرار داشت و مزدوران سلاح‌های جدیدی را از رژیم بعثی صهیونیستی عراق دریافت می‌کردند. مثلاً کلاشینکف‌های جدید را از میان بسته کاغذ و نایلون بیرون می‌کشیدند، ولی با وقاحت می‌گفتند که اینها را از نیروهای ایرانی به غنیمت گرفته‌ایم.[۱۶]

گزارش- 157

در درگیری‌هایی که امروز بین گروه‌های مسلح غیرقانونی و نیروهای خودی در مناطق عمومی مهاباد، سنندج، کامیاران، هشتیان و شرق مریوان رخ داد 8 تن از افراد خودی شهید یا زخمی شدند و 12 تن نیز به گروگان گرفته شدند. عناصر مسلح غیرقانونی هم متحمل تلفاتی شده و 2 نفر از آنها دستگیر شدند. در حمله افراد مسلح ضدانقلاب به نیروهای ژاندارمری پاسگاه شهید سپاهی مهاباد، که مأموریت تأمین جاده را انجام می‌دادند، 1 تن شهید و 5 تن از سربازان نیز با سلاح‌های انفرادی به گروگان گرفته شدند.[۱۷] در روستای درکه سرچشمه در غرب محور سقز - بوکان، افراد وابسته به گروه‌های مسلح غیرقانونی 7 تن از اعضای جهاد سازندگی را گروگان گرفته و به نقطه نامعلومی بردند. در حادثة دیگری در روستای دولاب در غرب محور سنندج - کامیاران، براثر انفجار مینی که عناصر ضدانقلاب کار گذاشته بودند 2 نفر از نیروهای سپاه زخمی شدند و 1 نفر هم به شهادت رسید.[۱۸] در روستای قونی در 18 کیلومتری شمال هشتیان در غرب محور سرو به سلماس، نیروهای خودی به‌سمت یک موضع خمپاره‌انداز81 میلی‌متری که درحال شلیک به‌سمت نیروهای جمهوری اسلامی بود، تیراندازی کردند. در این ‌حادثه 2 تن از افراد وابسته به حزب دمکرات کشته شدند و یک تن نیز زخمی شد.[۱۹] در شمال‌شرقی مریوان نیز نیروهای سپاه در روستای قمچیان با تعداد زیادی از افراد مسلح غیرقانونی به‌شدت درگیر شدند. که براثر آن 2 تن از نیروهای خودی شهید و 6 تن از عناصرگروه‌های مسلح غیرقانونی کشته و 7 تن از آنان نیز زخمی شدند.[۲۰] همچنین یک گروه از تیپ شهید بروجردی سپاه با مأموریت پاک‌سازی منطقه شمال‌غرب مهاباد از وجود عناصر حزب دمکرات ایران موفق شد چند روستای این منطقه ازجمله آغ‌بلاغ، چوملان، قاضی‌گل و توت‌آغاج را پاک‌سازی کند. در این عملیات 2 تن از نیروهای خودی به ‌شهادت رسیدند و از عوامل حزب دمکرات نیز یک تن کشته و 2 تن دستگیر شدند.[۲۱]

گزارش- 158

با پایان‌یافتن مهرماه، سازمان‌ها و ارگان‌های نظامی، انتظامی و انقلابی در مناطق کردنشین استان‌های آذربایجان‌غربی و کردستان آمارهایی را درباره تلفات انسانی نیروهای خودی اعم از شهدا، مجروحان و گروگان‌ها و نیز تعداد و انواع عملیات‌های گروه‌های مسلح غیرقانونی، محورها و مناطق مختلف عملیاتی و تعداد تلفات و تسلیم‌شدگان این گروه‌ها، ارائه کردند. واحد اطلاعات سپاه استان کردستان در گزارش خود اعلام کرد: ضدانقلابیون 229 مورد عملیات انجام‌ داده‌اند که بخشی از آن شامل موارد زیر است: 26 مورد مین‌گذاری؛ 35 مورد اجرای کمین؛ 83 مورد حمله به پایگاه‌های نیروهای خودی؛ 5 مورد حمله به شهر و تیراندازی؛ ٢ مورد انفجارات و خرابکاری صنعتی و آتش‌زدن؛ 10 مورد ترور؛ 15 مورد ضرب‌وشتم و اخاذی پول از مردم؛ 30 مورد درگیری و ٧ مورد حمله به روستا. در جریان این اقدامات، 254 تن از نیروهای خودی و مردم شهید، 312 تن زخمی و 139 تن گروگان گرفته شده‌اند. از گروه‌های مسلح غیرقانونی هم 224 تن کشته یا زخمی و 14 نفر نیز دستگیر شده‌اند. در عملیات‌های نیروهای خودی نیز 98 تن از افراد گروه‌های مسلح غیرقانونی کشته و 124 تن زخمی شدند. در همین مدت 178 نفر از افراد ضدانقلاب دستگیر شده و400 تن هم خود را تسلیم کرده‌اند.[۲۲] بنیاد شهید انقلاب اسلامی استان کردستان نیز آمار شهدای ٥ شهر این استان را از آغاز سال جاری تا پایان مهرماه، 699 تن و به تفکیک محورهای منطقه‌ای بدین شرح اعلام کرد: سنندج 375 نفر، کامیاران 111 نفر، سقز 102 نفر، بانه 84 نفر و دیواندره 27 نفر.[۲۳] علاوه‌براین، واحد اطلاعات قرارگاه حمزه سیدالشهدا در گزارشی تعداد افراد تسلیم‌شده از گروه‌های مسلح غیرقانونی در مهرماه را 379 تن ذکر کرد که شرح تفکیکی آن در شهرهای مختلف چنین است: خوی ٧ نفر، سلماس 29 نفر، ارومیه 81 نفر، مهاباد ٢٩ نفر، سردشت ٢٢ نفر، بوکان ١٥ نفر، میاندوآب ٥ نفر، اشنویه ١٤ نفر، نقده ١٧ نفر، بانه ١٩ نفر، پیرانشهر 50 نفر، صائین‌دژ ٤ نفر، سنندج ٢٣ نفر، کامیاران ٢٣ نفر، دیواندره ١٤ نفر، بیجار 1 نفر، سقز ٢٢ نفر، تکاب ٤ نفر.[۲۴]

گزارش- 159

باوجود تصرف برخی از ارتفاعات مشرف بر شهر پنجوین عراق و آزادسازی بخش دیگری از ارتفاعات حساس و راهبردی نوار مرزی سردشت از وجود گروه‌های مسلح غیرقانونی، مروری بر اخبار و گزارش‌های امروز رسانه‌های خارجی حاکی‌از انعکاس محدود این موفقیت‌ها است. خبرگزاری فرانسه به نقل از بیانیه نظامی ایران از شکست چندین ضدحمله عراق خبر داد و افزود: نیروهای ایران در خاک کردستان عراق با تصرف ارتفاعات راهبردی سربراله و تمامی منطقه هفت‌توانان به پیشروی ادامه دادند و در شمال‌غربی مریوان نیز تلفات سنگینی به دشمن وارد کردند.[۲۵] این خبرگزاری در گزارش دیگری گفت: «ارتش و سپاه پاسداران اعلام کردند در حملاتی که شنبه‌شب به منطقه بیژوه در عراق صورت گرفت، صدها ضدانقلابی کشته شدند. ... به‌هنگام این حملات 200 رزمنده ایرانی که از دو سال پیش در خاک عراق زندانی شده بودند، آزاد شده‌اند.»[۲۶] خبرگزاری رویتر نیز با اشاره به سخنان فرمانده سپاه یکم عراق* به نقل از روزنامه جمهوریه افزود: نیروهای سپاه یکم عراق که از منطقه پنجوین دفاع می‌کنند تمامی حملات ایران از چهارشنبه شب گذشته را با ناکامی روبه‌رو ساخته‌اند این درحالی است که نبرد در این منطقه هنوز ادامه دارد.[۲۷] به ‌گزارش خبرگزاری عراق، صدام حسین با اعطای مدال از فرمانده تیپ29 نیروهای ویژه کماندو به‌دلیل شجاعت وی در نبرد پنجوین قدردانی کرده است.[۲۸] علاوه‌براین رادیو امریکا هم در گزارشی با بیان اینکه «اطلاعیه‌های طرفین اخبار ضدونقیضی را منتشر می‌کنند»، به ذکر ارقام اعلام‌شده در اطلاعیه‌های نظامی دو طرف پرداخت و به ادعای فرمانده سپاه یکم عراق مبنی‌بر نابودی یک تیپ از نیروهای ایران اشاره کرد.[۲۹] از سوی دیگر امروز طه یاسین رمضان معاون اول نخست‌وزیر عراق که درپی حملات اخیر ایران برای ابلاغ پیام کتبی رئیس‌جمهور عراق به سران کشورهای عمان، قطر و بحرین عازم این کشورها شده بود، به بغداد بازگشت. وی در پایان سفر یک‌روزه خود به خبرگزاری عراق گفت: «برای برادران خود در عمان و قطر و بحرین آخرین تحولات جنگ عراق و ایران را روشن ساختیم تا آنکه آنان را کاملاً و به‌طور دقیق از آنچه در جناح شرقی امت عرب می‌گذرد، آگاه سازیم و برای آنان نیز مؤکد ساختیم که انرژی و توانایی ما در راه ادامه دفاع از حق حاکمیت و سرزمین‌ها و انقلاب خود دوچندان خواهد شد.» وی افزود: «ما برادران خود را از چگونگی نبردهایی که در بخش شمالی جبهه جریان دارد با اطلاع کردیم و نیز خسارت‌های سنگینی را که به نیروهای ایرانی در منطقه نزدیک به پنجوین وارد کرده‌ایم [به اطلاع آنها رساندیم].» رمضان همچنین با اعلام اینکه «برادران ما در عمان، قطر و بحرین بار دیگر طرف‌داری خود را از عراق تجدید کردند»، مدعی شد که مقامات این سه کشور نیز تأیید کرده‌اند که «عراق در حکم زره دفاع از امت عرب و از خلیج عرب [خلیج‌فارس] است.»[۳۰] به‌ گزارش رادیو مونت کارلو طه یاسین رمضان در دیدار با سران کشورهای خلیج‌فارس گفته است «بدون استفاده از سلاح‌های پیشرفته در جنگ با ایران نمی‌توان به‌زودی این جنگ را پایان داد.» وی همچنین اطمینان داده است که «عراق با استفاده از جنگنده‌های پیشرفته سوپراتاندارد فرانسوی در جنگ علیه ایران و بمباران تأسیسات حیاتی و اقتصادی آن در آب‌های خلیج [فارس] می‌تواند هرچه زودتر سرنوشت این جنگ را تعیین کند و ایران را وادار سازد تا پیشنهادات مسالمت‌آمیز جهت حل بحران منطقه را بپذیرد.»[۳۱] در همین حال و در ادامه فضاسازی عراق درباره عملیات اخیر ایران در جبهه شمالی جنگ، امروز رادیو صوت‌الجماهیر گزارش داد: «عراق به مناسبت روز سازمان ملل متحد از جهانیان خواست تا موضع روشن‌تری به بی‌حرمتی ایران به مصوبات سازمان ملل متحد در قبال آتش‌بس و پایان‌یافتن اختلافات ایران و عراق ازطریق مسالمت‌آمیز از خود نشان دهند؛ زیراکه ایران علی‌رغم درخواست‌های مسالمت‌آمیز عراق همچنان به تجاوز خود برعلیه مرزهای بین‌المللی عراق ادامه می‌دهد که آخرین آن تجاوز آنها به منطقه پنجوین عراق می‌باشد.»[۳۲]

گزارش- 160

حملات موشکی و هوایی عراق به شهرهای مسجدسلیمان، دزفول و مریوان بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های گروهی جهان داشت. این درحالی است که انتشار گزارش‌ها درباره ادعای اخیر عراق مبنی‌بر مین‌گذاری در آب‌های منتهی به بندر امام خمینی نیز همچنان ادامه دارد. خبرگزاری‌های رویتر، فرانسه، کویت و آلمان‌غربی امروز ضمن انتشار خبر پرتاب موشک‌ و حمله هوایی علیه شهرهای ایران از قول یک سخنگوی نظامی در عراق اعلام کردند: اقدام عراق «به بمباران و پرتاب موشک‌های زمین‌به‌زمین علیه هدف‌های تعیین‌شده در داخل اراضی ایران» به تلافی حملات توپخانه‌ای علیه شهرهای مرزی عراق صورت گرفته است. این سخنگو همچنین هشدار داد عراق به این‌گونه اقدامات خود درصورت تکرار حملات ایران ادامه خواهد داد.[۳۳] خبرگزاری رویتر با اشاره به آمار اعلام‌شده در خبرگزاری رسمی ایران از تعداد قربانیان حمله موشکی عراق به دو شهر مسجدسلیمان و دزفول افزود: «نوع این موشک‌ها مشخص نیست، لکن موشک‌هایی که در گذشته به کرات علیه شهرهای ایران مورد استفاده قرار گرفته‌اند، موشک‌های زمین‌به‌زمین روسی هستند.» رویتر همچنین اضافه کرد: «خبرگزاری ایران نیروهای عراقی را به استفاده از سلاح‌های شیمیایی به‌منظور جلوگیری از پیشروی ایران متهم کرد.»[۳۴] رادیو بی‌بی‌سی نیز ضمن گزارشی از اقدام عراق در هدف قراردادن مراکز غیرنظامی ایران گفت: «حمله عراق به مریوان نشان می‌دهد که حمله جدید ایران کاملاً موفقیت‌آمیز نبوده است [زیرا] گفته می‌شود که یکی از هدف‌های عمده حمله جدید، عقب‌راندن نیروهای عراق از مرز دو کشور بوده است تا نیروهای عراق به اندازه‌ای از مرز دور شوند که مریوان و سایر شهرهای مرزی ایران از بمباران عراق در امان باشند.» این رادیو سپس با اشاره به بیانیه نظامی سه روز پیش ایران مبنی‌بر تصرف بیش از 700 کیلومتر مربع از خاک عراق و ادعای منابع عراقی درمورد بازپس‌گیری برخی مواضع چنین نتیجه گرفت: «از این ادعاهای ضدونقیض ایران و عراق چنین برمی‌آید که اوضاع در ناحیه شمال جبهه‌های جنگ یک بار دیگر به اوضاع موجود در حملات قبلی بازگشته است. بدین معنی که نیروهای ایران تاحدودی در منطقه کوهستانی پیشرفت کرده‌اند و آن‌هم به قیمت تلفاتی سنگین و نیروهای عراق پاسخ ایران را با نیروی هوایی برتر خود داده‌اند، آن‌هم با حمله به مواضع جدید نیروهای ایران.» بی‌بی‌سی در ادامه ادعای عراق درمورد مین‌گذاری خطوط کشتیرانی بندر امام خمینی را بیانگر این واقعیت دانست که ازنظر دولت این کشور «بهترین راه رفع بن‌بست کنونی، حمله‌های تلافی‌جویانه به مواضع دیگر در جریان نبرد است.»[۳۵] در همین زمینه، خبرگزاری رویتر در گزارشی به نقل از روزنامه الثوره (ارگان حزب بعث عراق) مدعی شد که «مین‌گذاری این منطقه در رأس خلیج [فارس] تنها یکی از اقدامات متعددی است که عراق می‌تواند برای مجبورساختن ایران به صلح به عمل آورد.»[۳۶] رادیو اسرائیل نیز به نقل از هارولد براون وزیر دفاع پیشین امریکا، اقدام عراق در مین‌گذاری آب‌های نزدیک بندر امام خمینی را «یک اقدام وخیم» ارزیابی کرد و درعین‌حال گفت: «اگر ایران تنگه هرمز را ببندد دولت‌های غربی باید به یک اقدام تلافی‌جویانه دست بزنند.» رادیو اسرائیل همچنین اضافه کرد: «ایران هنوز نسبت به اظهارات عراقی‌ها درمورد مین‌گذاری بندر [امام] خمینی واکنش نشان نداده است. درضمن هیچ خبری درباره تقلیل رفت‌وآمد کشتی‌ها به این بندر انتشار نیافته است.»[۳۷]

گزارش- 161

امام خمینی در بیاناتی ضمن تأکید بر اهمیت خدمت در عرصه‌های مختلف صنعت، کشاورزی، دانشگاه و سایر فعالیت‌های پشت جبهه اظهار امیدواری کردند روزهای آخر جنگ و سقوط رژیم عراق درپیش باشد. رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی امروز در جمع گروهی از کارکنان وزارت صنایع سنگین و واحدهای تولیدی وابسته به این وزارتخانه و گروهی از مخترعان و مبتکران وابسته به سازمان پژوهش‌های علمی، با اشاره به موضع بازدارنده رژیم گذشته دربرابر انگیزه رشد و حرکت به‌سوی استقلال و قطع وابستگی کشور، اظهار کردند: «شما خودتان جوان‌هایی هستید که می‌توانید همه کارها را انجام بدهید. مخترعین ما می‌توانند در سطح بالا اختراع بکنند. مبتکرین ما می‌توانند در سطح بالا ابتکار کنند، به شرط اینکه اعتماد به نفس خودشان داشته باشند و معتقد بشوند به اینکه می‌توانیم. در رژیم سابق نمی‌توانیم را در بین همه قشرها شایع کردند، به همه گفتند ما نمی‌توانیم و باید تواناها بیایند و به ما تعلیم بدهند، آنها هم که می‌آمدند تعلیم نمی‌دادند، شماها را وابسته می‌کردند. امروز که دست همه آنها بحمدالله قطع شده است و دیگر برای آنها جایی در این کشور باقی نمانده است، این شما جوان‌های کشور هستید که در هرجا هستید باید به فکر آتیه کشور خودتان باشید، [به فکر] حال کشور خودتان باشید و لازم است که با این دو خصیصه، اتکال به خدای تبارک‌وتعالی[و] اطمینان به نفس، با این دو خصیصه به پیش بروید و بعد از مدت کوتاهی خواهید دید که راه‌های سعادت بر شما باز می‌شود، و قدرت‌های بزرگ طمعشان قطع می‌شود و ان‌شاءالله این کشور یک کشور نمونه می‌شود برای کشورهای دیگری که آنها هم گرفتار آن تبلیغات ابرقدرت‌ها هستند که نمی‌گذارند آنها هم رشد بکنند.» رهبر انقلاب درمورد اهمیت جهاد در راه خودکفایی کشور گفتند: «امروز شمایید که باید دامن به کمر بزنید و در رشد صنایع این کشور و در رشد تولید این کشور دامن به کمر بزنید و همت بگمارید و فعالیت بکنید. فعالیت شما امروز برای کشور اسلامی یک عبادت است. شما امروز همه‌تان با ایده اسلامی درحال عبادت هستید، چه در کارخانه‌ها و چه در مواردی که به صنعت مشغول هستید و چه درکشاورزی هرکس هست و چه در سایر کارخانه‌ها که هست. وقتی انسان برای خلق خدا خدمت بکند و برای اینکه این خلق در طول تاریخ ستم دیدند، عقب نگه داشته شدند، نگذاشتند رشد معنوی بکنند، رشد مادی بکنند، وقتی با این ایده شما خدمت بکنید، شما در خدمت اسلام هستید و شما مجاهد هستید در پشت جبهه‌ها. همان‌طوری‌که مجاهدین ما در جبهه‌ها مجاهدت می‌کنند و عبادت خدا را در آنجا می‌کنند، شما هم در پشت جبهه‌ها هستید و عبادت خدای تبارک‌وتعالی را با همین کارهایتان انجام می‌دهید.» امام خمینی همچنین درباره اوضاع کشور در مواجهه با فشارهای خارجی تصریح کردند: «امروز ما گرفتار به دسیسه‌ها و توطئه‌های ابرقدرت‌ها هستیم. اینکه همه قدرت‌های خودشان را روی هم گذاشتند و به کشور شما حمله کرده‌اند، چه حمله تبلیغاتی و چه حمله تسلیحاتی، برای این است که آنها احساس می‌کنند که ایران است که می‌تواند خودش و دیگر کشورها را از قید اسارت ابرقدرت‌ها و چپاولگری‌های آنها نجات بدهد. از این جهت ما باید مهیا باشیم به اینکه این ضربه‌ای که زدیم به آنها، دنبالش را بگیریم.» ایشان در ادامه افزودند: «ما در بین راه هستیم. کاری که شما جوان‌ها کردید در دنیا بی‌نظیر است. هیچ کشوری را شما سراغ ندارید که از ابرقدرتی بریده باشد و به ابرقدرت دیگری اتصال پیدا نکرده باشد. بی‌استثناء تمام کشورهای دنیا یا در تحت سلطه مستقیم یا غیرمستقیم این ابرقدرت‌اند یا در تحت سلطه مستقیم یا غیرمستقیم آن ابرقدرت و شما تنها هستید در دنیا که فاتحه هر دو را خواندید و دست هر دو را کوتاه کردید و می‌خواهید شما خودتان باشید. می‌خواهید مستقل باشید. می‌خواهید آزاد باشید. می‌خواهید آن قیدوبندهایی که برای کشور شما در زمان طاغوت درست شده بود از آنها همان‌طورکه رهایی پیدا کردید، رها باشید تا آخر و این با جدیت خود شماست. با تلاش خود شماست برای همه کارها. هرکس در هر کاری که مشغول است چه در دانشگاه‌ها که مشغول دانش هستند و چه در صحراها و بیابان‌ها که مشغول کشاورزی هستند و چه در جبهه‌ها که مشغول فعالیت هستند و چه در کارخانه‌ها که مشغول جهاد هستند. همه در جهاد در راه خدا هستند و باید این جهاد را به آخر برسانند و ان‌شاءالله به آخر می‌رسد.» بنیان‌گذار جمهوری اسلامی در ادامه سخنان خود به پیروزی‌های اخیر در جبهه‌های جنگ و حملات موشکی عراق علیه شهرهای ایران اشاره و خاطرنشان کردند: «شما می‌دانید که مصیبت‌هایی که به این کشور وارد شده است از اول انقلاب تاکنون چه حجم زیادی داشته است و در ازای او، آن پیروزی‌هایی که برای شما حاصل شده است. حجم بسیار افزون داشته است. ... و شما می‌دانید که امروز در جبهه‌ها چه پیروزی‌های چشمگیری به‌وسیله همین جوان‌های عزیز رزمنده ما به دست آمده است که قدرت‌های بزرگ الآن در فکر هستند که برای شکست‌خوردن، تقریباً شکست آخر صدام فکری بکند که بتوانند این را حفظش بکنند. صدام هم که می‌بینید که وضع روحی‌اش یک وضع جنون‌آمیزی شده است که هر وقت شکست می‌خورد در میدان، از دور می‌ایستد و کشور ما را، جوان‌های ما را، بچه‌های ما را مورد موشک‌های دوربرد قرار می‌دهد و دیدید که با دزفول، سابق و حالا همین دیروز و امروز چه کرده است و با مسجدسلیمان چه کرده است و با مریوان چه کرده است. ما در جنگ بر او غلبه کردیم و او نمی‌تواند مقابله کند و او با شرارت به مردم عادی، به مردم بی‌پناه، به اینها تجاوز می‌کند.» امام خمینی افزودند: «عجب این است که در یکی، دو سه روز پیش از این، قبل از این جنایت گفت که ما به - یکی از مسئولین آنها گفتند که یا شاید خود صدام هم بود - که ما به سازمان بین‌المللی یا یکی از همین سازمان‌ها گفتیم که ما این کار را می‌کنیم و سازمان بین‌المللی که هم به‌اصطلاح برای حفظ حقوق بشر است، سکوت کرد و با این سکوت، او را تشویق کرد به یک همچه جنایتی. او نمی‌تواند به نظامی‌های ما صدمه بزند، لکن از دور می‌تواند که موشک بیندازد. موشک‌های دوربرد را بیندازد. همان موشک‌هایی که قدرت‌های بزرگ به او داده‌اند. قدرت امریکا و شوروی به او داده‌اند. او را از دور بیندازد و خانه‌های مظلومین را به سر خود و بچه‌هایشان خراب کند و رجزخوانی کند که ما چه کردیم و چه کردیم. چقدر کشتیم. این رجزخوانی ندارد که یک دسته مظلومی که زن و بچه‌ای که در خانه‌های خودشان خوابیده‌اند شما با موشکی که از خارج ایران می‌اندازید، آنها را بکشید. از آن‌طرف هم عربده می‌کشد که خاک عراق هیچ از دست نرفته و در یک وجبش ایرانی‌ها وارد نشده‌اند. درصورتی‌که 700 کیلومترش را الآن وارد شده‌اند و ان‌شاءالله بعدها هم امید است که تکمیل بشود.» رهبر انقلاب با تأکید بر خودداری ایران از تلافی حملات عراق اظهار کردند: «ما درعین‌حالی که الآن بسیاری از شهرهای آنجا زیر نظر ما هست و رزمندگان ما می‌توانند آنها را بمباران کنند، ابداً همچه کاری نکرده‌اند و نباید هم بکنند. برای اینکه مردم شهرها گناهی ندارند و ما در جنگ باید جلوی او را بگیریم. در جنگ باید صدمات را به او وارد بکنیم و او را محکوم بکنیم و معدوم بکنیم ان‌شاءالله. و من امیدوارم که این جنگ همین روزهای آخرش باشد. ان‌شاءالله این رژیم ساقط بشود و کشور عراق به دست خود ملت عراق اداره بشود و به وجه اسلامی و شایسته برای اسلام اداره بشود.» امام خمینی همچنین با اشاره به اعطای مدال شجاعت به یکی از فرماندهان عراقی در روزهای اخیر گفتند: «این دأب او [صدام] ست. همان وقت هم که خرمشهر [را] گرفتند و بیرون کردند اینها را، او مدال شجاعت به بعضی‌ها داد. حالا هم که با افتضاح اینها را بیرون کرده‌اند و قریب به 700 نفر از آنها را به پشت جبهه‌ها آورده‌اند و اسیر کرده‌اند و قریب 3500 نفر آنها را یا کشته یا مجروح کرده‌اند که بسیاری از فرماندهان آنها هم در میان آنها بوده، برحسب آن‌طوری که گزارش داده‌اند، ایشان باز مدال داده است و بهتر این است یک مدالی به خودش بدهند و آن مدال شجاعت، برای اینکه این آدم درعین‌حالی که این سبعیت را دارد، این وضع روحی را هم دارد که از آن‌طرف به این‌طرف و آن‌طرف متشبث می‌شود به اینکه بیایید و مرا رهایم کنید از این گرفتاری که پیدا کرده‌ام، از آن‌طرف هم عربده می‌کشد، از آن‌طرف هم بیچاره‌هایی که فرستاده به جبهه اگر یک قصوری بکنند، آنها را اعدام می‌کند، در همین دو، سه روز باز به‌حسب آن‌طوری که گفته‌اند یک دادگاه صحرایی درست کرده و بسیاری از این فرماندهان را که سستی کرده‌اند در این امر اعدام کرده است. این وضع روحی که او پیدا کرده یعنی یک وضعی الآن پیدا کرده است که به هرطرف می‌زند و هر جنایتی را حاضر است انجام بدهد و من امیدوارم که خود عراقی‌ها و ارتش عراق بیش از این تحمل نکنند این جنایت را و این حزب بعث را به جای خودش بنشانند تا ان‌شاءالله کشور عراق با سرافرازی و آسودگی بتواند به زندگی اسلامی خودش ان‌شاءالله ادامه بدهد.»[۳۸]

گزارش- 162

مقامات جمهوری اسلامی ایران امروز در اظهاراتی جداگانه ضمن ابراز تأسف از حملات موشکی عراق علیه شهرها و مراکز غیرنظامی ایران، بر ادامه جنگ تا کسب پیروزی کامل و احقاق حقوق ملت ایران تأکید کردند. دراین‌بین از اقدام شوروی در تجهیز عراق به موشک‌هایی با برد وسیع‌ نیز انتقاد شد. حجت‌الاسلام‌والمسلمین هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی، در آغاز جلسه علنی امروز مجلس با اشاره به حمله موشکی عراق به مسجدسلیمان و دزفول و شهادت بیش از 100 تن و مجروح‌شدن صدها نفر از مردم علاوه‌بر ویرانی‌های به‌بارآمده، خاطرنشان کرد: «این نه اعتبار نظامی است و نه اعتبار انسانی است، بلکه نشان ضعف نظامی و نشان عدم‌توجه به مبانی انسانی و بین‌المللی است و تکیه انتقاد ما بیشتر روی سازمان‌های بین‌المللی و مطبوعات جهان و بوق‌های تبلیغاتی دنیا است که این‌گونه جنایات را نادیده می‌گیرند و ملت ما این جنایات را در پرونده صاحبان اصلی این موشک‌ها ثبت می‌کند و به‌زودی به آنها جواب مناسب را خواهد داد.» نماینده امام در شورای‌عالی دفاع سپس افزود: «می‌توانیم از این جنایاتی که درست در موقع عملیات [والفجر4] انجام شد بفهمیم که صدام آخرین حربه‌های خودش را دارد به کار می‌برد و همه تهدیدهایی که در این یک ماه اخیر کرد مصداقش را در جنایات دزفول و مسجدسلیمان دیدیم. یعنی روشن شد که هرچه صدام دارد خلاصه می‌شود در چنین امکان جنایاتی آن‌هم در شهرهای بی‌دفاع. بنابراین باید منتظر شد که نیروهای رزمنده ما گام‌های نهایی را در فتح این جنگ طولانی بردارند و ملت ما را و ملت عراق را از شر این جنایتکاران راحت کنند.»[۳۹] میرحسین موسوی نخست‌وزیر نیز در پایان جلسه امروز هیئت دولت در مصاحبه با خبرنگاران ضمن اشاره به پیروزی‌های اخیر در عملیات والفجر4 و تصرف کامل منطقه شیلر، درباره حملات موشکی عراق اظهار کرد: «قطعاً هدف صدام از دست‌زدن به چنین جنایاتی تثبیت پایه‌های لرزان حکومتش به‌وسیله ترور و وحشت و همچنین به‌وجودآوردن نرمش در مواضع ما می‌باشد.» وی افزود: «من به تمامی بعثیان عفلقی اعلام می‌کنم که این جنگ تا به‌دست‌آوردن پیروزی کامل و احقاق حقوق ملتمان ادامه خواهد داشت.»[۴۰] امروز همچنین مدیرکل امور بین‌الملل وزارت امور خارجه ایران در گفت‌وگویی با اشاره به تناقض آشکار حملات موشکی عراق با کنوانسیون چهارم ژنو گفت: «چنانچه سازمان ملل، بررسی این جنایات را در اولویت قرار ندهد، مردم ما این سازمان و شورای امنیت را مسئول مستقیم جنایات صدام می‌دانند.» وی همچنین یادآور شد: «حمله موشکی به مسجدسلیمان حاکی‌از آن است که ابرقدرت شرق موشک‌های جدید با برد وسیع‌تر دراختیار این رژیم سرسپرده گذاشته است.»[۴۱]

گزارش- 163

در چارچوب پیگیری روند توسعه روابط ایران و کره شمالی به‌ویژه در ابعاد اقتصادی و نظامی، امروز میرحسین موسوی نخست‌وزیر، در رأس یک هیئت بلندپایه عازم پیونگ‌یانگ پایتخت کره شمالی شد. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، در این سفر سرهنگ سلیمی وزیر دفاع، آقازاده وزیر مشاور در امور اجرایی و چند تن دیگر از مقامات کشور، نخست‌وزیر را همراهی می‌کنند. موسوی قبل از ترک تهران اظهار داشت: «ما با جمهوری دمکراتیک کره روابط خوبی داریم و تجربه خوبی در جنگ، از این کشور داریم و دررابطه‌با خرید تجهیزات روابط ما در حد بسیار خوب است.» وی افزود: «ترکیب این هیئت، سیاسی - اقتصادی است.»[۴۲] در همین حال، رادیو بی‌بی‌سی ضمن اشاره به سفر هیئت ایرانی به کره شمالی، گفت: «انتظار می‌رود که جنگ بین ایران و عراق در مذاکراتی که در پیونگ‌‌یانگ پایتخت کره شمالی، بین نمایندگان ایران و کره شمالی برگزار خواهد شد، مطرح گردد.» این رادیو افزود: «خبرنگاران می‌نویسند که کره شمالی مقادیر زیادی اسلحه به ایران می‌رسانده است و نیز در آموزش نظامی به دولت ایران کمک می‌کرده است.»[۴۳]

گزارش- 164

منابع عربی امروز از پایان دوره آموزشی خلبانان عراقی برای استفاده از هواپیماهای سوپراتاندارد و نقش مصر در تحویل این هواپیماها به عراق خبر دادند. یک روزنامه فرانسوی به نقل از یک مقام عالی‌رتبه نظامی این کشور اعلام کرد گروهی از خلبانان و تکنسین‌های عراقی که برای استفاده از هواپیماهای سوپراتاندارد در فرانسه آموزش دیده‌اند، هفته پیش پس از اتمام دوره آموزشی خود به عراق بازگشته‌اند. رادیو رأس‌الخیمه با اعلام این خبر یادآور شد: پیش از این مسئولان فرانسوی و عراقی در تبیین دلیل تعویق زمان تحویل سوپراتانداردها، تحویل هواپیماهای مذکور را به پایان دوره آموزشی خلبانان و تکنسین‌های عراقی که باید این هواپیماها را هدایت کنند منوط ساخته بودند.[۴۴] امروز همچنین مجله الحوادث (چاپ پاریس) به نقل از منابع آگاه عربی اعلام کرد که رژیم مصر نقش عمده‌ای در تحویل هواپیماهای پیشرفته سوپراتاندارد به عراق ایفا کرده است. این مجله افزود: «حسنی مبارک به امریکا اصرار کرد تا فرانسه را به ارسال اسلحه بیشتر به عراق متقاعد سازد.»[۴۵] این درحالی است که به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس فواد محی‌الدین نخست‌وزیر مصر، در مصاحبه با روزنامه کویتی الانباء گفت: «هواپیماهای فرانسوی در مقابل ایران به عراق یک قدرت بازدارنده می‌دهند و بغداد را در یک موضع قوی‌تری در مذاکره با ایران قرار می‌دهند.»[۴۶] بااین‌حال وی با تأکید براینکه عراق نباید از این هواپیماها علیه ایران استفاده کند، خاطرنشان کرد: «استفاده از این هواپیماها نه‌تنها به پایان جنگ کمک نخواهد کرد. بلکه باعث تشدید آن خواهد شد.»[۴۷]

گزارش- 165

امروز گزارش‌هایی مبنی‌بر تقویت طرح قطعنامه پیشنهادی غرب در سازمان ملل با هدف ترغیب ایران به پذیرش این قطعنامه و درنهایت استقرار آتش‌بس در جنگ ایران و عراق انتشار یافت. درعین‌حال، تلاش‌ها و رایزنی‌های محافل عرب نیز برای پایان‌دادن به جنگ در ابعاد گسترده‌تری ادامه دارد. روزنامه ساندی‌تایمز درمورد طرح قطعنامه اخیر کشورهای غربی در شورای امنیت سازمان ملل که درحقیقت همان طرح پیشنهادی فرانسه می‌باشد که اصلاحاتی در آن انجام گرفته است، نوشت: «شوروی یک پیشنهاد غرب را که هدف از آن پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق می‌باشد مورد تصویب قرار داده است و احتمالاً ظرف دو هفته آینده درمورد این پیشنهاد در سازمان ملل رأی‌گیری خواهد شد.» به نوشته ساندی تایمز، طرح مذکور این موضوعات را پیشنهاد می‌کند: «تحقیق درمورد علل جنگ چنان‌که ازسوی ایران درخواست شده است؛ تضمیناتی درمورد رفت‌وآمد آزاد کشتی‌ها در خلیج‌فارس؛ اقدامات فوری برای بستن چاه‌های نفت ایران که دراثر حملات عراق صدمه دیده‌اند. این اقدامات با برنامه برای پاک‌سازی آلودگی‌های نفتی منطقه خلیج [فارس] دنبال خواهد شد.»[۴۸] روزنامه کویتی الانباء نیز ضمن اعلام پیوستن انگلیس و هلند به طرح پیشنهادی فرانسه نوشت: «به موجب ماده جدیدی که به این طرح اضافه شده است یک کمیته تحقیقاتی بین‌المللی تصمیم خواهد گرفت که کدام‌یک از طرفین آغازگر جنگ بوده است.» این روزنامه خاطرنشان کرد: «این ماده به‌منظور ترغیب ایران به قبول این ابتکار بوده است.»[۴۹] همچنین به گزارش خبرگزاری رویتر از سازمان ملل، طرح پیشنهادی فرانسه درحال تغییرات بیشتری است و به گفته یک منبع دیپلماتیک «وضعیت فعلی آن به‌حدی نرم شده است که بی‌مایه است.»[۵۰] از سوی دیگر، در ادامه تلاش‌های سیاسی اعراب که به‌موازات پیگیری طرح قطعنامه پیشنهادی در سازمان ملل دنبال می‌شود، وزیر دفاع عربستان سعودی از تمام کشورهای غرب خواست تا اقدامات خود را برای پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق شدت بخشند.[۵۱] همچنین فواد محی‌الدین نخست‌وزیر مصر هم امروز در مصاحبه‌ای با روزنامه کویتی الانباء گفت: «قاهره در تلاش بوده است تا از راه گفت‌وگو با واشنگتن، امریکا را به پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق ازطریق مسالمت‌آمیز برانگیزد.» وی افزود: «واشنگتن باتوجه‌به روابط تیره خود با ایران می‌تواند برای پایان‌دادن به جنگ ازطریق قدرت‌های دیگر اقدام کند.» محی‌الدین ضمن اذعان به تعصب مصر در قبال عراق و اقدام آن کشور در ارسال اسلحه به عراق اضافه کرد: «لکن ما همچنان خواستار توقف فوری خصومت‌ها هستیم.»[۵۲] درعین‌حال به‌ گزارش رادیو ریاض عربی، شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی ولیعهد قطر، اعلام کرد در چهارمین اجلاس سران شورای همکاری خلیج‌فارس که هفتم نوامبر (16 آبان) در دوحه برگزار می‌شود، «برخی از موضوعات مهم خلیجی، عربی و بین‌المللی وجود دارد که در خلال این دوره مورد بحث و گفت‌وگو ازسوی رهبران شورای همکاری دولت‌های عربی خلیج [فارس] قرار می‌گیرد.» وی تأکید کرد رایزنی‌ها در چارچوب شورای همکاری خلیج‌فارس «برای بازگرداندن تصمیمات و موافقت‌نامه‌های متخذه به واقعیت ملموسی است که بازتاب مثبت بر منافع مشترک این دولت‌ها خواهد داشت.»[۵۳]

گزارش- 166

اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس ضمن برنامه‌ریزی برای اجرای مانورهای نظامی بیشتر، درحال مذاکره با چند کشور غربی به‌منظور نصب یک شبکه دفاعی رادار گسترده‌اند. این درحالی است که امریکا نیز برنامه استقرار یک نیروی واکنش سریع اردنی را با هدف تقویت موقعیت دفاعی این کشورها پیش می‌برد. شیخ خلیفه بن زاید آل نهیان معاون فرمانده عالی نیروهای مسلح امارات عربی متحده و ولیعهد این کشور، امروز اعلام کرد: «به‌دنبال موفقیت مانور اخیر سپر شبه‌جزیره در ابوظبی، قرار است مانور هوایی مشترک بین چهار کشور عضو شورای همکاری خلیج [فارس] انجام گردد.» وی در مصاحبه‌ای با روزنامه سعودی عکاظ با اشاره به «استراتژی تأسیس یک وحدت نظامی [در] خلیج [فارس]» هدف این راهبرد را مقابله با «هرگونه تهدید یا مداخله در امور کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] و نیز تأمین امنیت خلیج [فارس]» عنوان کرد.[۵۴] در همین حال، خبرگزاری کویت به نقل از روزنامه السیاسه (چاپ کویت) گزارش داد: «شش کشور عضو شورای همکاری خلیج [فارس] به‌منظور نصب یک شبکه دفاعی رادار عظیم در اطراف کشورهای خلیج [فارس] برای رسیدن به یک توافق با فرانسه، انگلیس و امریکا در تماس هستند.» به‌گفته دیپلمات‌های غربی در لندن «این کمربند دفاعی یک شبکه جامع از رادار پیشرفته و سیستم‌های موشکی است که قادر است تمامی حرکت‌های زمینی، دریایی و هوایی اطراف منطقه را ردیابی کند.» خبرگزاری کویت همچنین به نقل از این منابع «وجود هرگونه ارتباطی بین سیستم دفاعی پیشنهادی و وقایع جاری در خلیج‌فارس ازجمله تهدیدات ایران جهت بستن تنگه هرمز را رد کرد.»[۵۵] از سوی دیگر، درحالی‌که اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس ازجمله کویت سرگرم مذاکره با دولت‌های غربی برای نصب شبکه راداری مذکور هستند، عبدالعزیز حسین وزیر مشاور در امور کابینه کویت، گفت که «از وجود نیروی استقرار سریع 800 نفری اردن که توسط امریکا برای کمک به دفاع از منابع نفتی جهان غرب در خلیج [فارس] آموزش دیده‌اند» بی‌اطلاع است. خبرگزاری آلمان با اعلام این مطلب افزود: این درحالی است که روزنامه نیویورک تایمز روز گذشته (شنبه) به نقل از مقامات رسمی در واشنگتن از تشکیل این نیرو که مدت دو سال و نیم تحت آموزش مخفیانه نیروهای امریکایی بوده‌اند، خبر داد.[۵۶] رادیو اسرائیل نیز دراین‌مورد اعلام کرد: «موضوع تشکیل واحد کماندویی اردنی که هدف آن خنثی‌کردن اقدامات ایران علیه امیرنشین‌های حوزه خلیج‌فارس می‌باشد، امروز در جلسه هیئت دولت اسرائیل مطرح شد و مخالفت اصولی اسرائیل نسبت به تشکیل آن ابراز گردید.»[۵۷]

گزارش- 167

امروز دو انفجار مهیب در مرکز فرماندهی تفنگ‌داران دریایی امریکا و مقر نیروهای فرانسوی مستقر در بیروت رخ داد. این انفجارها بازتاب گسترده‌ای در محافل خبری و سیاسی جهان پیدا کرد. در همین حال، مقامات امریکا و رژیم صهیونیستی اتهاماتی را درمورد دخالت ایران و سوریه در این حادثه مطرح کردند. به گزارش منابع خبری، اولین انفجار در ساعت 6:20 بامداد به‌ وقت محلی (ساعت 8 به وقت تهران) با ورود یک کامیون حامل مواد منفجره به مرکز فرماندهی تفنگ‌داران دریایی امریکا به وقوع پیوست. در این حادثه ساختمان چهارطبقه این مرکز که در فرودگاه بیروت قرار دارد، منفجر شد. درحالی‌که عملیات نجات ادامه دارد، منابع مختلف تلفات تفنگ‌داران امریکایی در این انفجار را حداقل 120 تن اعلام کردند. دقایقی بعد انفجار دیگری در قرارگاه فرماندهی نیروهای فرانسوی رخ داد که براثر آن چند چترباز فرانسوی کشته ‌شدند.* خبرگزاری فرانسه به نقل از سرگرد جردن سخنگوی تفنگ‌داران دریایی، میزان مواد منفجره به‌کاررفته در انفجار نخست را 1000 کیلوگرم گزارش کرده است.[۵۸] به‌دنبال وقوع این انفجارها شخص ناشناسی که خود را نماینده "جنبش آزاد انقلاب اسلامی" معرفی کرد در تماس با خبرگزاری فرانسه مسئولیت دو انفجار مزبور را به عهده گرفت. وی با بیان اینکه عملیات این جنبش زمانی متوقف می‌شود که بیروت به‌دست انقلابیون مسلمان و رزمندگان جوان دمکراتیک اداره شود، تصریح کرد که این جنبش «از سیاست سوریه بزرگ که تلاش می‌کند فلسطین به فلسطینی‌ها بازگردانده شود، لبنان از دست امپریالیست[ها] آزاد شود و انقلاب مسلمانان در تمام جهان عرب تحکیم یافته [و] تقویت شود، حمایت می‌کند.» خبرگزاری فرانسه در گزارش خود خاطرنشان کرد جنبش مذکور تاکنون ناشناخته بوده است.[۵۹] در همین حال لاری اسپیکز سخنگوی کاخ سفید، اعلام کرد: «امریکا دلایلی در دست دارد که براساس آنها گروه‌هایی با برخورداری از پشتیبانی ایران احتمالاً مسئول سوءقصد خونینی هستند که علیه جان سربازان امریکایی و نیروهای حافظ صلح چندملیتی در بیروت صورت گرفت.»[۶۰] رادیو امریکا نیز ضمن اعلام این مطلب، به نقل از اسپیکز افزود: «هنوز آمادگی برای اعلام رسمی دراین‌مورد که چه گروهی مسئول این انفجارها بوده است را نداریم.»[۶۱] به گفته وی، ریگان رئیس‌جمهور امریکا، «درحال‌حاضر سرگرم بررسی راه‌های کاهش آسیب‌پذیری نیروهای امریکا در لبنان است.» سخنگوی کاخ سفید تأکید کرد: «مأموریت امریکا و نیروهای چندملیتی به‌هیچ‌وجه تغییری نکرده است و هیچ تغییری نیز در تعهدات ما به‌ وجود نیامده است.» کاسپار واینبرگر وزیر دفاع امریکا نیز مدعی شد: «تعدادی از ایرانیان در سوءقصد بیروت مسئول هستند.» وی در گفت‌وگو با تلویزیون سی.‌بی.‌اس. افزود: «چنانچه این دلایل و پیش‌بینی‌ها مورد تأیید قرار گیرد، احتمال انتقام‌جویی ازجانب دولت امریکا بعید به نظر نمی‌رسد.»[۶۲] واینبرگر همچنین پس از دیدار با ریگان به خبرنگاران گفت: «شواهد موجود حاکی است که افراطیون ایرانی در این ماجرا دست داشته‌اند.»[۶۳] وی مداخله شوروی در این واقعه را رد نکرد و افزود: «روس‌ها دوست دارند از آب‌های گل‌آلود ماهی بگیرند.» وزیر دفاع امریکا درباره چگونگی پاسخ امریکا به این جریان اظهار کرد: «هیچ پیشنهادی مبنی‌بر خروج تفنگ‌داران دریایی صورت نگرفته [و] هدف همان است که هست، ولی تعهد ما تغییر نکرده است.»[۶۴] از سوی دیگر، گزارش خبرگزاری فرانسه از بیت‌المقدس حاکی است: اسحاق شامیر نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، در واکنش به این حادثه «به آنهایی که درصدد جلوگیری از [دستیابی به] یک راه‌حل مسالمت‌آمیز در لبنان هستند، حمله کرد.» گفته ‌می‌شود مقصود وی سوریه می‌باشد. سخنگوی رژیم اشغالگر قدس نیز گفت: «ما هویت مقصر را نمی‌دانیم، اما می‌دانیم که مقامات سوری علیه بازگشت به صلح در لبنان کار می‌کنند.» خبرگزاری فرانسه درعین‌حال در گزارشی به نقل از سفیر سوریه در واشنگتن اعلام کرد: «سوءقصد خونین بیروت علیه نیروهای امریکایی و فرانسوی عضو نیروهای چندملیتی به‌هیچ‌وجه از اهداف کشورش در لبنان نیست.» رفیق جوجتی تأسف عمیق خود و دولت متبوعش را از این حادثه و مرگ 120 تفنگ‌دار امریکایی ابراز داشت و تأکید کرد کسانی مسئول این انفجارها هستند که «درجهت شکست کنفرانس ژنو درمورد وحدت لبنان دارای منافعی می‌باشند.» جوجتی در پاسخ به این سؤال که آیا سوریه نمی‌خواهد تفنگ‌داران امریکایی خاک لبنان را ترک کنند، گفت: «من آرزو می‌کنم چنانچه این عمل برای حفظ جان لبنانی‌ها است آنها در این کشور بمانند، لیکن ماندن آنها برای یک جناح مخصوص نباشد.» خبرگزاری یونایتدپرس نیز گزارش داد: واریم زاکلارین عضو کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی، در نخستین واکنش کشورش به این حادثه، ضمن اظهار تأسف از مرگ نیروهای امریکایی و فرانسوی، تأکید کرد: «راه‌حل نظامی برای درگیری در لبنان محکوم به شکست است.» وی تلاش‌های نیروهای حافظ صلح در لبنان را بی‌ثمر خواند و خواستار انجام مذاکرات بین‌المللی به‌منظور دستیابی به راه‌حلی برای بحران لبنان شد.[۶۵] امروز همچنین منابع دولت فرانسه اعلام کردند شارل هرنو وزیر دفاع فرانسه، برای بررسی این حادثه عازم بیروت شد.[۶۶] کانال 2 تلویزیون فرانسه در برنامه ویژه خبری صبح امروز خود به نقل از کلود شسون وزیر امور خارجه این کشور که برای شرکت در جلسه غیررسمی وزرای امور خارجه کشورهای عضو بازار مشترک اروپا در آتن به سر می‌برد، از امکان تجدیدنظر در حضور نیروهای فرانسوی در بیروت خبر داد. بااین‌حال پیر موروا نخست‌وزیر فرانسه، در یک نشست مطبوعاتی بر ادامه حضور نیروهای فرانسوی در لبنان تأکید کرد. براساس این گزارش، سفیر لبنان در پاریس نیز در مصاحبه‌ای ضمن تأکید بر ضرورت ادامه حضور نیروهای چندملیتی در لبنان از اظهارنظر درمورد دخالت ایرانیان در این انفجار خودداری کرد. خبرگزاری جمهوری اسلامی همچنین گزارش داد: «مخبرین و مفسران دو کانال دولتی تلویزیون فرانسه بر دخالت ایرانیان در این انفجار تأکید کردند و با استناد به دو انفجار قبلی سفارت عراق و امریکا در بیروت،* روی تشابه این عملیات تأکید ورزیدند.»[۶۷] در همین زمینه، رادیو اسرائیل نیز ادعا کرد: «سوءقصد امروز تحت رهبری شخصی به نام حسین موسوی صورت گرفته که با حکومت اسلامی ایران همکاری نزدیک دارد.»**[۶۸]

ضمیمه گزارش155: کلیاتی از موقعیت و اهمیت نظامی ارتفاع سیر و روستاهای بیژوه و مزن‌آباد و اقدامات حفاظتی گروه‌های مسلح ضدانقلاب در این دو روستا • ارتفاعات آزادشده سیر ضدانقلابیون در طول چند سالی که در ارتفاعات راهبردی و صعب‌العبور مستقر بودند اقدام به احداث یک قرارگاه مجهز کرده بودند و دورتادور آن، همانند مزدوران عراقی، کانال‌هایی به شکل زیگزاگ به عمق 1 تا 5/1 متر و به عرض 50 سانتی‌متر ساخته بودند، در اطراف این پایگاه خمپاره و فشنگ ساخت مصر دیده می‌شود، همچنین بقایای کنسروها و باطری و کبریت و انواع بیسکویت و حشره‌کش و غیره که در اطراف پایگاه پخش شده همگی ساخت عراق می‌باشند. در این پایگاه چندین جزوه مختلف به چشم می‌خورد که درباره اصول و روش جنگ‌های کوهستانی و جزوات اعتقادی است که در آن ایدئولوژی مارکسیسم تبلیغ می‌شود. این ارتفاعات مشرف بر بلندی‌های داخلی خاک عراق و همچنین مشرف بر بقایای پایگاه‌های ضدانقلابیون و سران خائن آنها ازجمله قاسملو و شیخ عزالدین خائن و روستای اشکان مرکز فرستنده رادیویی ضدانقلابیون، می‌باشد.

• روستای آزادشده بیژوه در روستای بیژوه نیز که پس از نبردی پنج‌ساعته به تصرف درآمد، رزمندگان اسلام توانستند ضدانقلاب را در ارتفاعات مشرف بر این روستا سرکوب کنند و از کلیه مواضع ایذایی ازقبیل مین‌های دست‌ساز و تله‌های انفجاری که در شیار کوه‌ها کار گذاشته شده بود عبور کنند و نیمه‌شب توانستند درقالب گروه‌های کوچک در چند محور به داخل روستای بیژوه حرکت کرده و آن را از وجود ضدانقلاب آزاد سازند. این روستا در دره‌ای سرسبز و نسبتاً وسیع که اطراف آن را کوه‌های مرتفع و صعب‌العبور احاطه کرده، واقع شده است. اهالی روستا با نصب پرچم سفید بر روی بام خانه‌ها همبستگی خود را با رزمندگان اسلام اعلام داشته و با نوشتن شعار و به‌دست‌گرفتن پلاکارد حمایت خود را از برادران ابراز داشتند. این حمایت به حدی بود که اصرار داشتند رزمندگان به داخل خانه‌های آنها بروند و چای و غذا صرف کنند. در روستای بیژوه، سه مقر متعلق به گروهک منافقین بود. این مقرها در ساختمان‌های نسبتاً بزرگ با چهار یا پنج اتاق هستند که اختصاص به امور مختلف نظامی، سیاسی، فرهنگی و تدارکاتی دارد. در پایگاه منافقین انواع پوسترها، عکس‌ها و همچنین نشریات مربوط به سازمان منافقین و انبارهای نسبتاً بزرگ که در آنها غذا و خواربار و کنسرو و لوازم بهداشتی که همگی از عراق وارد شده و مارک ساخت عراق بر روی آنها به چشم می‌خورد، وجود داشت. براساس اظهارات اهالی این روستا، در بیش از 80 منطقه به‌طور دائمی و عده‌ای نیز به‌صورت غیردائمی که رابط میان پایگاه‌ها بودند زندگی می‌کردند. علاوه‌بر گروهک منافقین چندین مقر و پایگاه دیگر که متعلق به گروهک کومه‌له و حزب منحله دمکرات است در این روستا وجود دارد. در ساختمان‌های آنها انواع وسایل گروهی و حتی درمانگاهی نیز برای جراحی‌های مختلف وجود داشت. درهم‌ریختگی لوازم ضدانقلاب در پایگاه‌هایشان نشان می‌دهد که آنها فرصت کافی برای حمل وسایل خود نداشته‌اند و فقط توانسته‌اند مقداری از اسناد خود را از محل خارج کنند. براساس اظهارات اهالی روستا، شیخ عزالدین حسینی تا پنج روز پیش در مقر خود در این روستا بوده که به خاک عراق فرار کرده است. وسعت منطقه آزادشده در اطراف این روستا، 40 کیلومتر مربع است. اطراف این روستا مزرعه بیتوش که مقر اصلی حزب دمکرات و دفتر سیاسی آن می‌باشد و روستای گرماب پایین که مقر اصلی گروهک راه کارگر و تیت بالا که پایگاه اصلی منافقین می‌باشد، قرار دارد.

• روستای آزادشده مزن‌آباد پایگاه‌های ضدانقلاب در 500 متری روستای مزن‌آباد قرار داشت. این پایگاه‌ها درواقع متشکل از چند سنگر نسبتاً بزرگ می‌باشد که به‌وسیله گونی‌های شن و خاک به شکل اتاق‌های بزرگ ساخته شده است. بر روی اجاق آشپزخانه این پایگاه هنوز بقایای غذای گرم که ضدانقلاب به‌دلیل تنگی وقت فرصت خوردن آن را نیافته بودند به چشم می‌خورد. گرم‌بودن خاکستر اجاق و وجود چند استکان چای و سیگار مصرف‌شده در اطراف اتاق سنگرمانند نشان‌دهنده غافلگیری ضدانقلاب در این عملیات است. چادری که ظاهراً محل روابط عمومی حزب منحله دمکرات است به‌شدت در هم ریخته و وسایل، جزوات و اعلامیه‌های مختلف در اطراف آن پراکنده شده است. به‌طورکلی وضعیت درهم‌ریخته پایگاه ضدانقلاب نشان‌دهنده ترس و دستپاچگی آنها برای فرار می‌باشد. یکی از اهالی روستای مزن‌آباد می‌گوید: این روستا چهار سال است که امنیت ندارد و همان‌طورکه می‌دانید ضدانقلاب پایگاهش را در فاصله‌ای دور از روستا بنا کرده بود و این مسئله نشان‌دهنده عدم همکاری مردم روستا با ضدانقلاب است، ولی آنها با بیگاری کشیدن از مردم روستا و ناسزا گفتن به آنها مرتب مزاحم روستائیان می‌شوند. ما لااقل در زمان شاه معدوم معلم داشتیم، ولی اینها به فکر مردم نبودند. وی گفت ضدانقلاب یک بیمارستان صحرایی و یک ایستگاه رادیویی در این روستا داشت که مردم حق نداشتند از این بیمارستان استفاده کنند و دو روز پیش که در تدارک فرار بودند ایستگاه رادیویی را نیز با خود بردند.[۶۹]




پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1362/08/01

  1. سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، گزارش راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، داود رنجبر، ص78؛ و- سند شماره 296/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در عملیات والفجر4، محمدرضا دیانی، 19/8/1362، صص 21 و 22.
  2. سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، گزارش راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، داود رنجبر، ص78؛ و- سند شماره 296/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در عملیات والفجر4، محمدرضا دیانی، 19/8/1362، صص 21 و 22.
  3. سند شماره 400915 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات عملیات قرارگاه مقدم حمزه، 4/10/1362؛ و- سند شماره 20689 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات عملیات قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) به قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 1/8/1362، ص3.
  4. سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص80؛ و- سند شماره 354972 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از پرسنلی قرارگاه مقدم حمزه به فرماندهی قرارگاه مقدم حمزه، 2/8/1362.
  5. سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص79.
  6. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 218، 2/8/1362، صص 48 و 49، 1/8/1362.
  7. سند شماره 4236/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4 (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 1/8/1362، نوار شماره 12957)، داود رنجبر، ص14.
  8. سند شماره 4279/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4 (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 1/8/1362، نوار شماره 12829)، داود رنجبر، صص 2 و 3.
  9. سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص79.
  10. سند شماره 317605 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد جنگ‌های نامنظم به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 1/8/1362، ص4.
  11. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 243، 27/8/1362، ص2، 26/7/1362.
  12. سند شماره 20719 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) رده جلو مریوان (رکن3)، 3/8/1362؛ و- سند شماره 124667 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی قرارگاه عملیاتی جنوب، 6/8/1362، ص4؛ و- خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 243، 27/8/1362، ص4، گزارش دکتر محمود لاله سرپرست بیمارستان لقمان‌الدوله ادهم؛ و- سند شماره 285165 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات و عملیات قرارگاه نجف اشرف سپاه، 13/8/1362، ص3.
  13. سند شماره 80759 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: سماجا3 (عملیات)، 5/8/1362.
  14. سند شماره 4236/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4 (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 1/8/1362، نوار شماره 12957)، داود رنجبر، ص14.
  15. سند شماره 355009 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات سپاه سردشت به اطلاعات منطقه11، 1/8/1362؛ و- سند شماره 359235 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد مرکزی پرسنلی (تعاون) به ستاد مناطق 11 گانه (تعاون)، 2/8/1362؛ و- سند شماره 80751 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد منطقه11 (اطلاعات) به ستاد مرکزی (اطلاعات)، 4/8/1362؛ و- سند شماره 359234 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا به فرماندهی ژاجا (رکن3 - مرکز فرماندهی)، 2/8/1362؛ و- سند شماره 355543 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (طرح و عملیات) به ستاد مرکزی (طرح و عملیات)، 1/9/1362؛ و- سند شماره 334505 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از تیپ ویژه شهدا (اطلاعات عملیات) به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (اطلاعات عملیات)، 12/8/1362.
  16. روزنامه جمهوری اسلامی، 4/8/1362، ص10.
  17. سند شماره 359234 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص1.
  18. سند شماره 359234 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص2؛ و- سند شماره 341995 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشکر28 کردستان (رکن3 - عملیات) به فرماندهی قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب (رکن3 - عملیات)، 2/8/1362؛ و- سند شماره 80740 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (طرح و عملیات) به ستاد مرکزی (طرح و عملیات)، 4/8/1362.
  19. سند شماره 366599 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب (ژاجا) به فرماندهی ژاجا (رکن3 - مرکز فرماندهی)، 6/8/1362، ص1.
  20. سند شماره 359169 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 20/8/1362.
  21. سند شماره 318380 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از طرح و عملیات تیپ110 شهید محمد بروجردی به فرماندهی تیپ110، 28/9/1362؛ و- سند شماره 80740 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (طرح عملیات) به ستاد مرکزی (طرح عملیات)، 4/8/1362.
  22. سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، گزارش راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، داود رنجبر، ص78؛ و- سند شماره 296/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در عملیات والفجر4، محمدرضا دیانی، 19/8/1362، صص 21 و 22.
  23. سند شماره 320252 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از بنیاد شهید کردستان به فرمانداری سنندج، 1/8/1362.
  24. سند شماره 113134 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بولتن ویژه شماره ٢، اطلاعات قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 30/9/1362، ص١٣.
  25. خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 43، 2/8/1362، ص27، تهران - خبرگزاری فرانسه، 1/8/1362.
  26. خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 44، 3/8/1362، ص21، تهران - خبرگزاری فرانسه، 2/8/1362.
  27. خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 43، 2/8/1362، ص26، بغداد - خبرگزاری رویتر، 1/8/1362.
  28. همان، ص20، بغداد - خبرگزاری عراق، 1/8/1362.
  29. همان، صص 34 و 35، 1/8/1362.
  30. واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 2/8/1362، صص 4 و 5، رادیو بغداد، 1/8/1362.
  31. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 220، 4/8/1362، ص48، رادیو مونت‌کارلو، 3/8/1362.
  32. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 218، 2/8/1362، ص48، بخش عربی رادیو صوت‌الجماهیر، 1/8/1362.
  33. خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 43، 2/8/1362، صص30 - 26، 1/8/1362.
  34. همان، ص30، تهران - رویتر، 1/8/1362.
  35. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 218، 2/8/1362، صص 25 - 23، رادیو بی‌بی‌سی، 1/8/1362.
  36. خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 44، 3/8/1362، ص18، بغداد - خبرگزاری رویتر، 1/8/1362.
  37. واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 2/8/1362، ص10، رادیو اسرائیل، 1/8/1362.
  38. مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، صحیفه امام (مجموعه آثار امام خمینی(ره))، جلد 18، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1378، صص 194 - 189.
  39. روزنامه کیهان، 1/8/1362، ص2.
  40. روزنامه کیهان، 2/8/1362، ص3.
  41. همان، ص22 مکرر.
  42. روزنامه جمهوری اسلامی، 2/8/1362، ص10.
  43. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 219، 3/8/1362، ص34، رادیو بی‌بی‌سی، 2/8/1362.
  44. واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 2/8/1362، ص7، رادیو رأس‌الخیمه، 1/8/1362.
  45. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 218، 2/8/1362، ص48، بخش عربی رادیو لیبی، 1/8/1362، به نقل از مجله الحوادث.
  46. همان، ص5، کویت - خبرگزاری آسوشیتدپرس، 1/8/1362.
  47. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 219، 3/8/1362، صص 40 و 41، رادیو اسرائیل، 2/8/1362.
  48. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 218، 2/8/1362، صص 3 و 4، لندن - خبرگزاری فرانسه، 1/8/1362.
  49. همان، صص 9 و 10، کویت - خبرگزاری یوگسلاوی، 1/8/1362، به نقل از روزنامه کویتی الانباء.
  50. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 219، 3/8/1362، صص 7 و 8، خبرگزاری رویتر - سازمان ملل، 2/8/1362.
  51. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 218، 2/8/1362، ص42، رادیو ایران، 1/8/1362.
  52. همان، ص5، کویت - خبرگزاری آسوشیتدپرس، 1/8/1362.
  53. واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 2/8/1362، صص 6 و 7، رادیو ریاض عربی، 1/8/1362.
  54. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 218، 2/8/1362، ص19، جده - خبرگزاری کویت، 1/8/1362.
  55. همان، صص 6 و 7، کویت - خبرگزاری کویت، 1/8/1362.
  56. همان، صص 17 و 18، کویت - خبرگزاری آلمان، 1/8/1362.
  57. واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 2/8/1362، ص9، رادیو اسرائیل، 1/8/1362.
  58. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 219، 3/8/1362، ص15، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/8/1362؛ و- روزنامه جمهوری اسلامی، 2/8/1362، ص3.
  59. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 219، 3/8/1362، ص18، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/8/1362؛ و- روزنامه جمهوری اسلامی، 3/8/1362، ص2.
  60. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 218، 2/8/1362، صص 17 و 18، واشنگتن - خبرگزاری فرانسه، 1/8/1362.
  61. واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 2/8/1362، ص9، رادیو امریکا، 1/8/1362.
  62. سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 81 و 82؛ و- سند شماره 318247 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: قرارگاه مقدم حمزه (طرح و عملیات)، 1/8/1362.
  63. واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 2/8/1362، ص9، رادیو امریکا، 1/8/1362.
  64. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 219، 3/8/1362، ص17، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/8/1362.
  65. همان، صص 16، 17 و 20، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/8/1362.
  66. روزنامه جمهوری اسلامی، 2/8/1362، ص3.
  67. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 219، 3/8/1362، صص 21 و 22، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/8/1362.
  68. واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 2/8/1362، ص9، رادیو اسرائیل، 2/8/1362.
  69. سند شماره 227372 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بولتن رویدادهای هفته، دفتر فرماندهی سپاه، 14/8/1362، صص 7 - 5.