1362.08.12
| روزشمار جنگ سال 1362 1362.08.12 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | دوازده آبان |
| تاریخ شمسی | 1362.08.12 |
| تاریخ میلادی | 3 نوامبر 1983 |
| تاریخ قمری | 27 محرم 1404 |
گزارش- 334
به‌منظور اجرای مرحله سوم عملیات والفجر٤، نیروهای لشکر27 حضرت رسول(ص) و لشکر٣١ عاشورا و تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) با تاریک‌شدن هوا از غروب روز قبل، حرکت خود را برای رسیدن به نقطه تماس آغاز کرده و تا ساعت ٢٤ به منطقه درگیری رسیده بودند، تعدادی از واحد‌ها نیز بدون درگیرشدن از سنگرهای کمین دشمن عبور کردند. بدین‌ترتیب تا ساعت 24 نیروهای خودی با عراقی‌ها درگیر نشده بودند. این وضعیت از اولین دقایق امروز تا ساعت ٢ بامداد همچنان ادامه داشت تا اینکه در این ساعت گردان‌های لشکر٣١ عاشورا و سپس گردان حبیب از لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) و درپی آن بقیه گردان‌ها به نسبت فاصله اهداف مورد نظر از منطقه رهایی، تا ساعت ٣ بامداد به‌ترتیب با دشمن درگیر شدند. البته درگیری یگان‌ها دیرتر از زمان پیش‌بینی‌شده آغاز گردید که اصلی‌ترین دلیل آن وجود رده‌های مختلف کمین دشمن تا خط اصلی دفاعی آن در ارتفاعات بود و نیروهای خودی به‌علت نبود زمان کافی برای شناسایی از وجود این رده‌های متعدد کمین، اطلاع نداشتند و چون نیروها هنگام پیشروی نمی‌خواستند تا رسیدن به خط اصلی با دشمن درگیر شوند، ناچار بودند رده‌های کمین را دور بزنند و این امر موجب طولانی‌شدن زمان رسیدن به خط اصلی دشمن شد. نیروهای تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) نیز در محدوده مأموریت خود در غرب کانی‌مانگا تا سه کیلومتری جنوب رودخانه قزلجه پیشروی کرده و به یک کیلومتری جنوب بادانه رسیده بودند، ولی به‌علت گسترش واحدهای یگان دشمن در آن منطقه درگیری عمده‌ای با نیروهای عراقی نداشتند. بااین‌حال، فرماندهی این تیپ از اینکه نیروهای این یگان ازسمت چپ خود (ارتفاعات شیخ گزنشین) هدف قرار می‌گیرند، اظهار نگرانی می‌کرد. در ارتفاعات کانی‌مانگا تا آغاز روشنایی هوا عملکرد یگان‌ها بدین صورت بود: لشکر٣1 عاشورا موفق شده بود ارتفاعات شیخ گزنشین بجز ارتفاع ١٨7٧ را - که دشمن سرسختانه از آن دفاع می‌کرد - تصرف کند، به همین دلیل نتوانسته بود با یگان سمت چپ خود یعنی گردان حبیب از لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) الحاق کند و درنتیجه، جاده شیخ گزنشین همچنان در دست دشمن باقیمانده بود. نیروهای لشکر27 حضرت رسول(ص) نیز توانسته بودند سه ارتفاع 1866، 1904 و 1900 را به تصرف درآورند، ولی به‌علت فشار دشمن در منطقه جنوبی محل مأموریت این لشکر، فرماندهی این یگان تصمیم گرفت به‌جای خاکریزی که قرار بود برای حفظ جناح چپ لشکر از قله 1900 به یال 1616 و از آنجا به‌سمت روکان احداث شود، خاکریزی را در ٣ کیلومتری شمال این منطقه و از ارتفاع 1904 به‌سمت رودخانه قزلجه احداث کند. فرماندهی قرارگاه هم با آگاه‌شدن از این تصمیم ضمن تأکید بر احداث سریع این خاکریز، اعلام کرد پس از احداث آن فرماندهی لشکر تیم‌های ویژه ضدتانک و نفرات آماده را در پشت خاکریز مستقر و نیروهایی را نیز برای تأمین خاکریز به اطراف و حاشیه رودخانه قزلجه اعزام کند. فرماندهی قرارگاه همچنین تأکید کرد که باتوجه‌به پیشروی نیروهای خودی در ارتفاعات و تسلط دید بر نالپاریز، یگان‌های توپخانه و خمپاره‌اندازها را به جلو بکشند و با دیدبانی از روی ارتفاعات، پادگان نالپاریز و توپخانه مستقر در آنجا را زیر آتش بگیرند. دراین‌حال در قرارگاه فرماندهی این طرح نیز مورد بحث قرار گرفت که اگر دو گردان نیرو ازسمت غرب کانی‌مانگا به‌سمت جنوب پیشروی کند، نیروهای باقیمانده دشمن بر روی ارتفاع شیخ گزنشین احساس خطر کرده و عقب‌نشینی خواهند کرد. ازاین‌رو عزیز جعفری به لشکر١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) دستور داد هرچه سریع‌تر یک گردان از نیروهای خود را ازسمت غرب کانی‌مانگا به منطقه درگیری تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) اعزام کند تا ضمن کمک به این تیپ در پاک‌سازی منطقه، حتی‌المقدور به‌سمت جنوب پیشروی کند. گفتنی است این پیشنهاد قبلاً به حسین خرازی فرمانده لشکر١٤ امام حسین(ع) شده بود، اما او همچنان بر تصمیم قبلی خود مبنی‌بر اجرای عملیات پس از احداث جاده (چمک، لری، شیخ‌المارین) تأکید داشت. این درحالی بود که واحد مهندسی قرارگاه مقدم حمزه از اتمام کار ساخت جاده بین ساعات ١٢ تا ١٣ امروز خبر داده بود. از ساعت ٧ صبح به بعد، فشار دشمن برای بازپس‌گیری متصرفات لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) افزایش یافت و عراق دو قله 1900 و 1904 را که چندین‌بار بین نیروهای خودی و دشمن دست به دست شده بود بازپس گرفت، بااین‌حال نیروهای این لشکر همچنان در دامنه‌های شرقی این دو قله حضور داشتند. فشار دشمن در سایر محور‌ها نیز افزایش یافت، به حدی که فرماندهان یگان‌ها مجبور شدند برای حفظ دستاوردهای عملیاتی، نیروهای احتیاط خود را وارد عمل کنند و حتی احمد کاظمی فرمانده لشکر8 نجف، یک گردان از نیروهای خود را برای کمک به لشکر31 عاشورا به منطقه درگیری این یگان فرستاد. درحالی‌که فشار حملات زمینی و توپخانه‌ای دشمن شدت گرفته بود، آماده‌نبودن جاده اصلی تدارکاتی مشکلات عدیده‌ای را برای یگان‌ها به وجود آورده بود.[۱]
گزارش- 335
درپی آغاز مرحله سوم عملیات والفجر٤، عزیز جعفری فرمانده قرارگاه مقدم حمزه، ساعت 16 امروز از فرماندهان قرارگاه خاتم درخواست کرد تا برای آگاهی از عملکرد یگان‌ها، بررسی آخرین وضعیت منطقه عملیاتی و تصمیم‌گیری برای ادامة کار، در قرارگاه حمزه حضور یابند.* در ابتدای جلسه، عزیز جعفری ضمن گزارشی از پیشروی یگان‌ها و وضعیت کل عملیات گفت: نیروهای عمل‌کننده لشکر٣١ عاشورا در محور شمال‌غربی و قله شیخ گزنشین به‌علت شهادت فرمانده گردان و قطع ارتباط، موفق نشدند به‌طورکامل به اهداف خود برسند. البته دو گردان ابوالفضل(ع) و سیدالشهدا(ع) که اجرای عملیات در سمت شرق شاخ گزنشین را برعهده داشتند، بخش عمده‌ای از اهداف خود ازجمله قله شمالی این ارتفاع (1800) را تصرف کردند ولی نیروهای عراقی با فشار فراوان این ارتفاع را بازپس گرفتند و ازاین‌رو الحاق لشکر31 عاشورا با سمت چپ خود یعنی گردان حبیب از لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) برقرار نشده و درحال‌حاضر نیروهای این لشکر در دامنه ارتفاع شمالی و دامنة یال‌های شمال‌غربی شیخ گزنشین حضور دارند. نیروهای لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) هم به‌علت وجود کمین‌های متعدد دشمن درگیری را دیرهنگام آغاز کردند، در چند ساعت اول موفق به تصرف ارتفاعات شاخ تارچر (1866)، 1904 و 1900 شدند ولی با افزایش فشار دشمن که از هنگام روشن‌شدن هوا شدت بیشتری یافت، گردان‌های این لشکر نتوانستند باهم الحاق کنند و درنتیجه این ارتفاعات چندین‌بار دست به دست شد و نیروهای خودی درنهایت مجبور به ترک قله‌های 1900 و 1904 شدند. البته قله شمالی شاخ تارچر و دامنه‌های ارتفاع 1900 و 1904 همچنان در دست نیروهای این لشکر است.** آن بخش از نیروهای لشکر27 حضرت رسول(ص) نیز که قرار بود در جنوب منطقه برای تصرف یال 1616 اقدام کرده و با تانک‌های موجود دشمن در منطقه روکان مقابله کنند، نتوانستند یال 1616 را تصرف کنند، ولی موفق شدند چندین تانک دشمن را منهدم کنند. نیروهای تیپ٤٤ قمر بنی‌هاشم(ع) هم که در غرب کانی‌مانگا به‌علت ناآشنایی به منطقه برای رسیدن به منطقه درگیری با مشکلاتی مواجه شده بودند، باتوجه‌به گسترش نیروهای دشمن در منطقه و نداشتن شناسایی دقیق از محل استقرار دشمن، باوجود پیشروی تا جنوب بادانه نتوانستند انهدام قابل‌توجهی از دشمن انجام بدهند، از طرف دیگر به‌دلیل حضور نیروهای عراق در ارتفاعات مسلط این تیپ در جناح چپ خود با آتش دشمن مواجه و تلفاتی را متحمل شد. عزیز جعفری همچنین درباره بازنشدن جاده چمک، لری، شیخ‌المارین که عقبه عملیات محسوب می‌شود و مشکلاتی که از این بابت به یگان‌ها تحمیل شده، اظهار کرد: این‌طور بگویم که هیچ یگانی نتوانست حتی یک زخمی را تخلیه کند یا مهمات و آذوقه به نیروهایشان برسانند و چون خودرو نمی‌تواند به منطقه درگیری بیاید حتی فرماندهان نمی‌توانند به نیروهای خود در خط سر بزنند و اگر بخواهند مسیر قرارگاه فرماندهی لشکر تا خط مقدم را پیاده طی کنند بیش از ٥، ٦ ساعت وقت می‌گیرد. فرمانده قرارگاه مقدم حمزه اصلی‌ترین علت عدم موفقیت یگان‌ها را نبود شناسایی کافی از منطقة هدف اعلام کرد و افزود: «بچه‌ها شناسایی دقیق نداشتند و چون منطقه عمق دارد انجام شناسایی دقیق و شناخت کامل پایگاه‌های دشمن به زمان طولانی نیاز دارد و چون شناسایی دقیق نداشتند باعث شد که در خیلی از جاها پایگاه‌های دشمن باقی بماند.» عزیز جعفری درباره آخرین وضعیت جاده چمک، لری، شیخ‌المارین نیز گفت: «حدود یک کیلومتر دیگر از جاده مانده است ولی این تکه آخری به سنگ خورده. در برخی جاها شیب‌ها خیلی تند است، ولی بچه‌های مهندسی با تمام قوا کار می‌کنند. قبلاً نیز به سنگ خورده بودند و مجبور شده بودند مسیر را عوض کنند.» وی در پاسخ به سؤال سرهنگ صیاد شیرازی و غلامعلی رشید درمورد زمان آماده‌شدن جاده تصریح کرد: «زین‌الدین که جاده را دیده بود می‌گفت ممکن است تا فردا صبح کار جاده تمام و عقبه‌هایمان وصل شود.»[۲] پس از پایان گزارش عزیز جعفری فرماندهان درباره چگونگی ادامه عملیات به گفت‌وگو پرداختند. مشکل اصلی دراین‌باره مشخص‌نبودن زمان بهره‌برداری از جاده چمک، لری، شیخ‌المارین بود، زیرا احداث این جاده علاوه‌بر آنکه یگان‌های موجود در منطقه را به عقبه خودشان وصل کرده و نیازمندی‌های آنها را مرتفع می‌ساخت، شرط اصلی فرماندهی لشکر١٤ امام حسین(ع) برای اجرای عملیات را فراهم می‌کرد. دراین‌حال فرمانده لشکر١٤ امام حسین(ع) که متوجه حساسیت منطقه و وضعیت عمومی عملیات شده بود باوجود آماده‌نبودن جاده نیروهای خود را پیاده از لری حرکت داده و در شیارهای غرب کانی‌مانگا به حالت استتار مخفی کرده بود تا با تصمیم نهایی قرارگاه، برای اجرای مأموریت خود (حرکت به‌سمت جنوب و تصرف نالپاریز) وارد عمل شود. با ورود لشکر به منطقه و مشاهده وضعیت منطقه عملیاتی، حسین خرازی اعلام کرد: «من حاضرم بخش شمالی و شمال‌غربی شیخ گزنشین را ازطریق غرب کانی‌مانگا حل کنم.» این پیشنهاد مورد موافقت فرماندهی عملیات قرار گرفت و بدین‌ترتیب مشکل اصلی قرارگاه فرماندهی که چگونگی به‌کارگیری لشکر14 امام حسین(ع) و تصرف بخش غربی شیخ گزنشین بود حل شد. براین‌اساس مقرر گردید لشکر١٤ امام حسین(ع) با حرکت در غرب کانی‌مانگا از این سمت اقدام به تصرف یال‌های غربی و شیخ گزنشین کند، همچنین قرار شد لشکر٣١ عاشورا بخشی از مأموریت شب گذشته خود را که تصرف ارتفاع 1877 و الحاق در سمت راست خود با لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) بود انجام داده و جاده شیخ گزنشین را آزاد کند. لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) نیز مأموریت یافت ارتفاعات 1866، 1904 و درصورت امکان ارتفاع 1900 را به تصرف درآورد و خاکریزی را که شب قبل قرار بود از قزلجه به جنوب کانی‌شایان و از آنجا به حد نهایی پیشروی خود در روی ارتفاعات احداث کند، تکمیل نماید. علاوه‌براین براساس تصمیم فرماندهی قرارگاه، لشکر17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) نیز باید در غرب کانی‌مانگا ارتفاعات غربی جاده را پاک‌سازی کرده و تا آنجا که مقدور باشد به‌سمت جنوب پیشروی کند. هرچند این تصمیم مشکل فعلی عملیات را حل می‌کرد، ولی به‌کارگیری نیروهای لشکر١٤ امام حسین(ع) برای تصرف ارتفاع شیخ گزنشین به‌نوعی چشم‌پوشی از توسعه عملیات به‌سمت جنوب منطقه و انصراف از تصرف نالپاریز بود.[۳] در عملیات امروز، قرارگاه تیپ602 و قرارگاه گردان2 از تیپ605 عراق سقوط کرد و گردان٣ تیپ504، تیپ101، گردان٢ تیپ602 و گردان٣ تیپ605 منهدم شدند همچنین گردان یکم از تیپ95* (لشکر١٨) و ١٢٠٠ تن از افراد دشمن کشته یا زخمی شدند و حدود ٥٠ نفر نیز به اسارت درآمدند. همچنین نیروهای لشکر27 حضرت رسول(ص) در منطقه روکان بیش از 32 تانک و خودروی بزرگ دشمن را منهدم کردند. علاوه‌براین ٣ انبار مهمات نیروهای عراق نیز منهدم یا به غنیمت گرفته شد.[۴]
گزارش- 336
امروز نیز همچون روزهای گذشته، هواپیماهای عراقی اطراف شهرهای مریوان و بانه را بمباران کردند که خسارات اندکی به بار آورد. همچنین در جریان مقابله هواپیماهای خودی با جنگنده‌های مهاجم عراقی یک فروند از هواپیماهای دشمن در این منطقه سقوط کرد. در جبهه جنوب نیز خرمشهر آماج حملات توپخانه‌های عراقی قرار داشت. هواپیماهای مهاجم دشمن در ساعت 9:30 امروز چند بمب در روستاهای اربابه در جنوب بانه، ارتفاعات اطراف روستای سبدلو در شمال‌شرقی این شهر و روستای چیان در شرق سقز فروریختند که تلفات جانی نداشت و فقط خسارت اندکی به چند منزل مسکونی وارد آورد.[۵] جنگنده‌های عراقی برای بار دوم حدود ساعت ١١ در آسمان منطقه ظاهر شدند. این‌بار یک فروند از آنها که از نوع سوخوی20 بود مورد تعقیب جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت و در یک نبرد هوایی در منطقه عملیاتی سرنگون شد. خلبان این هواپیما به نام طلال جمیل که درجه سرگردی داشت و فرمانده یک اسکادران هوایی بود به اسارت درآمد.[۶] ستاد کل نیروهای مسلح عراق در اطلاعیه نظامی شماره 1268 خود ضمن اعتراف به سقوط این هواپیما و اسارت خلبان آن اعلام کرد که ایران مسئول حفظ جان خلبان هواپیمای ساقط‌شده است.[۷] در همین حال، در خرمشهر نیز اصابت گلوله توپخانه عراقی به مناطق پل‌نو، دیری‌فارم، گمرک، راه‌آهن و همچنین مناطق شلمچه و پاسگاه زید خساراتی به بار آورد و علاوه‌برآن 11 تن نیز زخمی شدند.[۸]
گزارش- 337
به‌دنبال بمباران شیمیایی چند روستا از توابع بانه و سردشت به‌وسیله هواپیماهای عراقی، امروز خبرگزاری جمهوری اسلامی ضمن اعلام آخرین وضعیت آسیب‌دیدگان به نقل از پزشکان، گزارشی را درباره نوع مواد شیمیایی به‌کاررفته در این بمب‌ها و آسیب‌های واردشده و همچنین نوع درمان آنها منتشر کرده که بخش‌هایی از آن به این شرح است: گروهی از مردم بی‌گناه روستاهای توابع شهرهای بانه و سردشت که براثر بمباران وحشیانه رژیم عراق به‌وسیله بمب‌های شیمیایی مجروح شده‌اند، به بیمارستان‌های مراغه، سینای تبریز و لقمان‌الدوله تهران منتقل شدند. از 22 مجروحی که در بیمارستان تبریز بستری شده‌اند تاکنون ٨ تن به شهادت رسیده‌اند. نکته‌ای که بسیار اهمیت دارد این است که از این عده 2 تن در روزهای اول جان خود را از دست دادند و ٦ تن دیگر روز دهم آبان‌ماه یعنی حدود ٧ روز بعد از حادثه در فاصله چند ساعت درگذشته‌اند. دکتر شهرآرا رئیس بیمارستان سینای تبریز، مواد شیمیایی به‌کاررفته در این بمب‌ها را ترکیبی از آرسنیک و نیتروژن موستارد موسوم به گاز خردل خواند و اضافه کرد این بمب‌ها به بلیستر فرمینگ یا بمب‌های تاول‌زا معروف‌اند. گازهای متصاعدشده از این بمب‌ها با هرجایی از بدن برخورد کنند تاول‌های بسیار شدید و آبدار تولید می‌کنند. بیشترین ناراحتی را در چشم ایجاد کرده و کسانی‌که در معرض این بمب‌ها قرار داشته باشند بدون استثنا دچار این عارضه می‌شوند. یادآور می‌شود تاکنون چند تن از مجروحان بمباران‌های شیمیایی بینایی خود را از دست دادند. وی افزود: براثر استنشاق گازهای شیمیایی احتمالاً تاول‌های شدیدی در ریه مجروحان نیز به‌وجود آمده است که تاکنون باعث شهادت چند تن از آنان شده است، اغلب مصدومان نیز از سوزش ریه‌ها رنج می‌برند. دکتر شهرآرا ادامه داد: سوختگی‌های سطح بدن همة مجروحانی که به این بیمارستان منتقل شده‌اند درحال بهبود است و این درحالی است که ناراحتی‌های ریوی آنان روزبه‌روز شدیدتر می‌شود. وی درمورد آثار این نوع مواد شیمیایی روی شش‌ها گفت: دو کودک که بعد از انفجار بمب در محل حضور یافته و تکه‌هایی از این بمب را از نزدیک لمس کرده‌اند براثر استنشاق هوای آلوده به مواد شیمیایی، قبل از رسیدن به بیمارستان به شهادت رسیدند. رئیس بیمارستان سینا همچنین گفت: بعید به نظر نمی‌رسد مجروحانی که فعلاً در بیمارستان بستری هستند ظرف روزهای آینده به شهادت برسند. تعدادی از بستری‌شدگان قادر به تکلم نبوده و معالجاتی که مربوط به بیماری ذات‌الریه است روی آنان انجام می‌گیرد. یکی دیگر از پزشکان با اشاره به اینکه سوختگی‌های شیمیایی اغلب از نوع درجه ٣ هستند گفت: باتوجه‌به اینکه سوختگی‌های مجروحان شدید، عمیق و وسیع است، سموم نسوج سوخته‌شده وارد خون شده و همین عامل نیز می‌تواند کشنده باشد. این خطر تا ٢١ روز برای هر نوع سوختگی شدید وجود دارد. لازم به یادآوری است که مصدومان این حادثه عموماً غیرنظامی بوده و در بین آنان چندین نفر از اعضای چند خانواده به چشم می‌خورند که از کارگران و کشاورزان محلی هستند.[۹]
گزارش- 338
نیروهای خودی با اجرای یک عملیات موفق شدند ارتفاعات شیخ حیدر و روستاهای اطراف آن را پاک‌سازی کرده و خسارت‌های فراوانی به عناصر مسلح ضدانقلاب وارد کنند. در این روز همچنین 6 تن از افراد وابسته به حزب دمکرات خود را تسلیم کردند. یک گردان از نیروهای تیپ110 شهید محمد بروجردی برای پاک‌سازی ارتفاعات شیخ حیدر و روستاهای اطراف آن که در 18 کیلومتری شرق مهاباد واقع شده است، عازم این منطقه شد. نیروهای این گردان ابتدا منطقه مورد نظر را به محاصره درآوردند و سپس به‌سرعت وارد عمل شده و توانستند روستاهای گرده‌بران، امین‌آباد، قزلجه بالا، قزلجه پایین، بیرم و اوزون‌دره را پاک‌سازی کنند. سرعت عمل نیروهای خودی به حدی بود که عناصر مسلح غیرقانونی فرصت نیافتند از تیربار دوشکایی که بر روی یک خودروی سیمرغ نصب شده بود استفاده کنند. در این عملیات 15 تن از افراد وابسته به گروه‌های مسلح ضدانقلاب کشته و ٧ تن نیز به اسارت درآمدند و علاوه‌بر تیربار مذکور، ٢ قبضه آر.پی.جی٧، تعدادی مین و چندین قبضه اسلحه انفرادی و انواع مهمات و همچنین مقادیری جنس قاچاق که دراختیار افراد ضدانقلاب بود به غنیمت گرفته شد. از افراد تیپ110 شهید بروجردی نیز 4 تن به شهادت رسیدند.[۱۰] از سوی دیگر در ادامه روی‌گردانی افراد وابسته به گروه‌های مسلح غیرقانونی از همکاری با این گروه‌ها، امروز نیز ٦ تن از افراد وابسته به حزب دمکرات کردستان به‌همراه سلاح و تجهیزات نظامی، خود را به سپاه سردشت معرفی و درخواست امان‌نامه کردند.[۱۱]
گزارش- 339
اجرای عملیات پاک‌سازی غرب و جنوب‌غربی سردشت (آلان) و عملیات والفجر٤ در منطقه عمومی شیلر که ضربه مهمی به گروه‌های مسلح غیرقانونی به‌ویژه حزب دمکرات وارد کرده است، تصمیم‌گیران این حزب و شورای ملی مقاومت را به‌نحوی وادار به اجرای برنامه‌های تبلیغاتی کرده است تا هم از فشار نظامی و سیاسی این دو عملیات بر روی نیروهای خود بکاهد و هم تحرکاتی ولو کم‌تأثیر در رسانه‌های خارجی داشته باشد. ازاین‌رو امروز دبیرکل حزب دمکرات در مصاحبه‌ای از موافقت اعضای شورای ملی مقاومت با تصویب ٤ بند از طرح خودمختاری کردستان خبر داد که باتوجه‌به حساسیت این موضوع در غرب می‌تواند سوژه مناسبی برای رسانه‌ها باشد. وی در این مصاحبه همچنین درمورد عملیات نیروهای خودی در سردشت و تسلط نسبی بر منطقه آلان مطالبی بیان کرد. قاسملو که در مصاحبه‌های قبلی خود به‌صراحت دریافت کمک حزب دمکرات از عراق را تأیید و بر آن تأکید کرده بود، این‌بار منکر حمایت عراق از این حزب شد. دبیرکل حزب دمکرات همچنین از اقدام عراق در خرید هواپیماهای سوپراتاندارد از فرانسه دفاع کرد. خبرگزاری فرانسه بخش‌هایی از مصاحبه وی را چنین منعکس کرد: عبدالرحمن قاسملو دبیرکل حزب دمکرات کردستان ایران، پنجشنبه در پاریس تأیید کرد که شورای ملی مقاومت (مخالفان در تبعید) ایران موارد یک پروژه خودمختاری برای کردستان ایران را به تصویب رسانده است. به گفته قاسملو این طرح می‌بایستی در چند روز آینده توسط مسعود رجوی رهبر مجاهدین خلق (منافقین) و رئیس شورای ملی مقاومت در پاریس اعلام شود. قاسملو در یک نشست مطبوعاتی گفت: چهار نکته این طرح توسط حزب دمکراتیک کردستان ایران مهم تلقی شده است: ١. تحدید خاک کردستان (محدوده جغرافیایی کردستان) ٢. شناسایی حق قضاوت مقامات این سرزمین خودمختار ٣. کنترل نیروهای امنیتی در داخل منطقه خودمختار توسط مقامات محلی ٤. شناسایی زبان کردی به‌عنوان زبان رسمی منطقه خودمختار رهبر حزب دمکرات کردستان ایران ادامه داد طبق این پروژه یک شورای‌عالی کردستان برای اداره منطقه خودمختار باید انتخاب شود، همیشه در چارچوب دولت ایران که درمورد دفاع ملی و سرمایه‌گذاری‌های بزرگ حاکم خواهد بود. قاسملو تصریح کرد این پروژه که به تصویب اکثریت اعضای شورای ملی مقاومت رسیده هنوز امضای یکی از مسئولان یعنی ابوالحسن بنی‌صدر رئیس سابق دولت ایران را ندارد. ناظران خاطرنشان می‌سازند که وی در سال 1980 اولین حمله دولتی ایران علیه خودمختاری داوطلبان کردستان را آغاز کرد. قاسملو از سوی دیگر گفت که نیروهای دولتی که به یک حمله جدید در کردستان از 17 اکتبر گذشته (25/7/1362) ادامه می‌دهند همه شهرهای بزرگ و مهم‌ترین محورهای منطقه را کنترل می‌کنند و چند دهکده را نیز گرفته‌اند. وی تأیید کرد پیشمرگان (جنگجویان کرد) مع‌هذا قدرت و ابتکارعمل را در مناطق روستایی حفظ کرده‌اند و عملیات خود را افزایش می‌دهند. وی گفت 9 اکتبرگذشته (17/7/1362) شهر بوکان (30کیلومتری شمال سقز) به مدت ٢٤ ساعت توسط پیشمرگان کنترل شده است و بنا به اظهار وی 120 کشته از نیروهای دولتی برجای گذاشته‌اند. قاسملو درمورد مرکز زندان حزب دمکراتیک کردستان که در دره آلان نزدیک مرز ایران و عراق قرار داد تصریح کرد اکثر 350 زندانی ایرانی از سربازان و پاسداران انقلاب بوده‌اند که آزاد شده‌اند و سایر زندانیان منتقل شده‌اند. وی تأکید کرد این آزادی توسط نیروهای ایرانی انجام نگرفته بلکه توسط پیشمرگان به‌دلیل اینکه نگهداری این‌چنین مرکزی بسیار مشکل و پرهزینه بوده صورت پذیرفته است. دبیرکل همچنین اعلام کرد که حزب دمکرات کردستان ایران روابط حسن هم‌جواری با عراق دارد. وی ادامه داد ما دشمن مشترک داریم این یک نسبت عینی است، ولی ما هیچ‌گونه کمکی از عراق دریافت نمی‌کنیم. قاسملو همچنین در پاسخ به سؤال مربوط به پنج هواپیمای سوپراتاندارد فرانسوی که به عراق داده شده اظهار کرد: برعکس بنی‌صدر من موافق تحویل این هواپیماها به عراق هستم چون برای متوقف‌ساختن جنگ باید هرکاری را انجام داد.[۱۲] در همین حال، خبرگزاری فرانسه در گزارشی به نقل از یک پرستار فرانسوی که مدعی است به‌مدت دو ماه در منطقه کردستان حضور داشته، اعلام کرد: «حمله اخیر ایران موجب شده که بزرگ‌ترین حزب مخالف کرد مجبور به ترک برخی از مواضع مهم خود شود.» وی که خواست نامش فاش نشود افزود: «هنگام پیشروی سربازان ایرانی کارکنان ستاد فرماندهی حزب دمکرات و بیمارستان حزب در غرب سردشت به‌سمت عراق عقب نشستند.»[۱۳]
گزارش- 340
با آغاز مرحله سوم عملیات والفجر4 در محورهای غرب و شمال‌غرب پنجوین، رسانه‌های خارجی به انعکاس بخش‌هایی از گزارش‌های نظامی دو طرف نبرد درمورد این مرحله از عملیات پرداختند. دراین‌بین منابع نظامی و رسانه‌ای عراق تهدیدات خود را در واکنش به ادامه عملیات تهاجمی ایران از سر گرفتند. ارتش عراق در اطلاعیه امروز خود از آغاز حمله جدید نیروهای ایران در منطقه پنجوین خبر داد و مدعی شد که واحدهای عراقی «توانستند هجوم مذکور را سرکوب کرده و نیروهای مهاجم را در تنگنای شدیدی قرار بدهند.» در این اطلاعیه همچنین گفته شد که هواپیماها و بالگردهای توپ‌دار عراقی مجموعاً 206 مأموریت در حمله «علیه هدف‌های نظامی در عمق سرزمین‌های ایران» انجام دادند و فقط یک هواپیما در مواضع نیروهای ایران سقوط کرده است.*[۱۴] رادیو بغداد نیز به نقل از یک سخنگوی نظامی عراق گفت: «بار دیگر حکمرانان ایران با شیوه خاص خود افکار عمومی جهان را نادیده گرفته و ... باز هم در منطقه پنجوین به یک تجاوز جدیدی دست زده‌اند. ... به آنان درسی فراموش‌نشدنی درزمینه غلبه قوانین زندگی بر گرایش‌های مرگ و خرابکاری» داده خواهد شد.[۱۵] رادیو بغداد همچنین در گفتاری ضمن تکذیب خبر محاصره «تیپ‌هایی» از ارتش عراق در حمله جدید ایران،** این حمله را «دهن‌کجی به افکار عمومی جهان و مقررات سازمان ملل» ... که بر متوقف‌کردن جنگ و ضرورت نشستن کنار میز مذاکرات تأکید می‌نماید، خواند.[۱۶] خبرگزاری رویتر از بغداد از قول یک سخنگوی نظامی عراق اعلام کرد: «ایران به تهاجم جدیدی در ناحیه پنجوین واقع در جبهه شمالی جنگ خلیج [فارس] دست زده است. ... نیروهای عراقی حمله اخیر را درهم کوبیده و متجاوزان را سرکوب خواهند کرد.» رویتر سپس به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی از آغاز سومین مرحله عملیات نظامی ایران در ارتفاعات کردستان در شمال عراق و غرب منطقه پنجوین خبر داد.[۱۷] خبرگزاری آلمان‌غربی نیز از تهران ضمن اعلام همین خبر اضافه کرد: «اعلامیه ارتش عراق ضمن تأیید حمله ایران حاکی است که نیروهای عراق درگیر نبردی شدید در طول بخش شمالی جبهه جنگ می‌باشد.»[۱۸] همچنین خبرگزاری فرانسه از تهران گزارش داد: «هدف سومین مرحله از حمله والفجر4 آزادساختن بلندی‌های استراتژیک غرب پنجوین می‌باشد.» این خبرگزاری ضمن اشاره به بیانیه نظامی عراق درمورد شکست حمله جدید ایران به نقل از این بیانیه افزود: «این حمله نیروهای ایرانی که درست دو هفته بعد از والفجر4 شروع شده است، به‌وضوح نمایانگر نادیده‌گرفتن تحقیر اذهان عمومی جهان توسط ایران می‌باشد.» خبرگزاری فرانسه یادآور شد که اعلام این موضوع «به‌طور آشکار اشاره به قطعنامه دوشنبه گذشته شورای امنیت سازمان ملل که خواستار پایان جنگ سه‌ساله عراق و ایران شده است، می‌باشد.»[۱۹] خبرگزاری یونایتدپرس در گزارشی از اسکات مک لیود به نقل از خبرگزاری رسمی عراق اعلام کرد: «هواپیماهای جنگی و هلیکوپترهای توپ‌دار برای دفع مهاجمین 206 مأموریت انجام داده‌اند و ایران گفت 4 جت جنگنده عراقی‌ها در فاصله 27 دقیقه در جریان درگیری‌های صبح سقوط کرده است.»[۲۰] ویلیام ریو خبرنگار دایره شرقی رادیو بی‌بی‌سی هم ضمن اشاره به بخش‌های اصلی گزارش‌های نظامی ایران و عراق گفت: «گزارش‌های امروز ایران نشانه آن است که در این مرحله سوم ایران می‌خواهد نه‌تنها مواضع قبلی خود را مستحکم‌تر سازد بلکه می‌خواهد شهرهای ایران را از تیررس توپخانه عراق دور نگاه دارد و بر تسلط خود بر ارتفاعات سوق‌الجیشی اطراف پنجوین بیفزاید.»[۲۱] در همین حال، خبرگزاری فرانسه از منامه با اشاره به هشدار سخنگوی نظامی عراق درمورد عواقب حمله جدید ایران گزارش داد: «تفسیرهای رسمی بغداد که طی روزهای اخیر منتشر شده بود ضمن اشاره به تدارکات ایران برای شروع مرحله جدیدی از آخرین تهاجم خود به کردستان در 20 اکتبر [28 مهر] همچنین هشدار داده بود که اقدامات تلافی‌جویانه عراق در پیش است.»[۲۲] دراین‌مورد خبرگزاری عراق نیز با اشاره به سرمقاله‌های امروز روزنامه‌های عراق تصریح کرد که «پاسخ این کشور در ضربه‌زدن به حکام ایران به‌مراتب خشن‌تر خواهد بود و برای رویارویی با تهاجم‌های ایران به هر وسیله‌ای متشبث خواهند شد.»[۲۳] همچنین به گزارش رادیو بغداد، نعیم حداد رئیس مجلس شورای ملی عراق، امروز در گفت‌وگو با روبرت اسوان دبیر انجمن پارلمانی گفت و شنود عربی اروپایی ضمن اشاره به "منافع مشترک اعراب و اروپا" از کشورهای اروپایی خواست تا «یک خط مشی قاطع را نسبت به ایران از خلال اعمال فشارهای اقتصادی و سیاسی علیه آن جهت جلوگیری از تجاوزاتش علیه عراق و تلاش‌های مکررش برای عبور از مرزهای بین‌المللی‌اش [!] اتخاذ نمایند.»[۲۴]
گزارش- 341
رئیس‌جمهور تحکیم و گسترش انقلاب اسلامی را مهم‌ترین اصل درزمینه روابط خارجی ایران دانست و تأکید کرد انقلاب، منحصر به ایران نیست بلکه یک انقلاب جهانی است. آیت‌الله خامنه‌ای امروز در دیدار با علی‌اکبر ولایتی وزیر امور خارجه و نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در اروپا، امریکای مرکزی و جنوبی ضمن اشاره به اهمیت چگونگی ارتباطات ایران با کشورهای جهان گفت: «غالب دولت‌های جهان معیار و خط مشی سیاسی خود را در ارتباط با کشورها صرفاً در تأمین منافع کشور خود می‌بینند. درصورتی‌که جمهوری اسلامی ایران تنها منافع کشور خود را اصل قرار نمی‌دهد، بلکه به ارتباطات دو کشور و همکاری بین این دو کشور می‌اندیشد.» وی محور دیگر در برقراری روابط با سایر کشورها را اصل انقلاب و توجه به این موضوع دانست که «انقلاب ما منحصر به ایران نیست بلکه یک انقلاب جهانی است.» آیت‌الله خامنه‌ای آن‌گاه خطاب به سفرا و کارداران ایران در اروپا، امریکای مرکزی و جنوبی افزود: «حالا که [انقلاب] در ایران واقع شده شک نیست که در دنیا نیز مشابه آن واقع خواهد شد. درنتیجه برای پاسداری از این انقلاب باید به عواملی که گسترش آن را بیشتر می‌کند عمیق‌تر بیندیشیم.» رئیس‌جمهور در ادامه با اشاره به پیشرفت‌های فراوان ایران در صحنه سیاست جهانی و خارجی از هنگام پیروزی انقلاب اسلامی تا به امروز از "ابهت انقلابی" به‌عنوان عاملی نام برد که باعث شده نمایندگان جمهوری اسلامی ایران در مجامع بین‌المللی و در مناسبات مختلف خارجی از "احترام خاصی" برخوردار باشند. وی تأکید کرد: «شعار نه شرقی نه غربی مانند ترجیع‌بندی [است] که باید مرتب در گفته‌ها تکرار شود و در کارکرد نمایندگان سیاسی جمهوری اسلامی ایران اثبات شود.» آیت‌الله خامنه‌ای سپس اظهار کرد: «اکنون در دنیا ما شاهد نقشه‌های توطئه‌آمیز و توسعه‌طلبانه‌ای هستیم که با پوست و گوشت خود آن را احساس می‌کنیم. امریکا با همه توان خود نقشه‌های توسعه‌طلبانه خود را به کار گرفته و می‌خواهد اسرائیل را تقویت ببخشد و به لبنان نیز وارد شود، ولی علی‌رغم همه این حرکات امریکا در سطح جهان گرفتار شده است.» رئیس‌جمهور در پایان یادآور شد: «البته ابرقدرت دیگر هم گرفتاری‌اش در سطح جهان کمتر از امریکا نیست.»[۲۵]
گزارش- 342
نخست‌وزیر جمهوری اسلامی ایران در سخنانی ضمن تأکید بر ادامه مبارزه با ابرقدرت‌ها، "زدودن ریشه گروهک‌ها و لیبرال‌ها" را از نتایج تسخیر سفارت امریکا در ایران عنوان کرد. به نوشته روزنامه جمهوری اسلامی، میرحسین موسوی امروز در دیدار با اعضای انجمن‌ها و شوراهای اسلامی خانه‌های کارگر اراک اظهار کرد: «مبارزه ما برعلیه ابرقدرت‌ها و قدرت‌های ظالم در سراسر جهان یک مبارزه تمام‌نشدنی است و با تداوم انقلاب اسلامی منافع امریکا برای همیشه در منطقه برچیده خواهد شد و با چنین وضعیتی ما باید هشیار باشیم که توطئه قدرت‌های بزرگ علیه انقلاب اسلامی ادامه خواهد داشت.» وی آن‌گاه در اشاره به سالگرد تسخیر سفارت امریکا در ایران گفت: «آن چیزی که این روزها می‌تواند مورد توجه قرار گیرد حاصل تسخیر لانه جاسوسی است و زندگی ما اکنون تحت‌تأثیر آن فضایی قرار دارد که دانشجویان مسلمان پیرو خط امام به وجود آوردند و یکی از اثرات مهم آن زدودن ریشه گروهک‌ها و لیبرال‌ها در کشور بود که خط اصیل انقلاب را حاکم کرد.» موسوی با بیان اینکه نسبت به روزهای اول انقلاب به‌دلیل حضور مردم در صحنه قوی‌تر شده‌ایم، افزود: «ما ریشه منافقین را در کشور خشکانده‌ایم، اما اگر تصور کنیم که ریشه‌های نفاق از بین رفته اشتباه کرده‌ایم. لیبرال‌ها با درنظرنگرفتن خون شهدا در برخورد با توطئه‌ها می‌خواهند دری بر روی امریکا باز شود. ملت ما با دادن شهدای بسیار توانسته است حاکمیت خود را به ثبوت برساند و همین یادآوری بهترین ابزار برای مبارزه با این حرکت‌هایی است که در آستانه انتخابات با آن مواجه هستیم.»[۲۶]
گزارش- 343
موضع نخست‌وزیر در پایان جلسه دیروز هیئت دولت درباره قطعنامه 540 بازتاب ویژه‌ای در مطبوعات فرانسه داشت. دراین‌حال سخنگوی دولت فرانسه تلویحاً از موضع عراق در قبال قطعنامه اخیر جانب‌داری کرد. روزنامه لوماتن دراین‌باره نوشت: «از دیروز به نظر می‌رسد دیگر تلاش سازمان ملل به‌نحو خطرناکی محکوم است.» این روزنامه افزود: «میرحسین موسوی نخست‌وزیر، دیروز در تهران گفت هدف این قطعنامه نجات صدام از خفگی است. معاون وزیر خارجه ایران نیز دیروز طی یک تماس تلفنی گفت مواضع ایران قبلاً توضیح داده شده و دراین‌زمینه تغییری نکرده است.» لوماتن همچنین با اشاره به مراسم سالگرد تسخیر سفارت امریکا در ایران اضافه کرد: «میرحسین موسوی گفت برعلیه سوپراتانداردها و ناوگان امریکا ما نیرومندترین سلاح یعنی ایمانمان را داریم.» به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از پاریس روزنامه لیبراسیون نیز علاوه‌بر پرداختن به بخشی از سخنان نخست‌وزیر که هدف تصویب قطعنامه اخیر شورای امنیت را «نجات عراق از خفگی» دانسته بود، «بخشی از تفسیر دیروز مفسر رادیو تهران مبنی‌بر اینکه نکته مهم در این قطعنامه بازگذاشتن تنگه هرمز و صدور نفت عراق از این طریق و پرداخت بخشی از بدهی‌های فرانسه است را به چاپ رسانده است.» این روزنامه همچنین باتوجه‌به اعلام حمایت سفیر دائمی ایران در سازمان ملل از فعالیت‌های میانجیگرانه اولاف پالمه یادآور شد: «تمایز شورای امنیت از دبیرکل سازمان ملل و اولاف پالمه ازسوی ایران باب میانجیگری سازمان ملل در جنگ ایران و عراق را نیمه‌باز می‌گذارد.»[۲۷] از سوی دیگر، خبرگزاری فرانسه گزارش داد: شورای وزرای فرانسه با انتشار یک بیانیه رسمی اعلام کرد که این کشور «شدیداً خواستار قطع کامل نبرد و شروع مذاکرات صلح میان عراق و ایران براساس حقوق بین‌المللی و احترام به تمامیت ارضی و شرافت این دو ملت بزرگ است.»[۲۸] همچنین ماکس گالو سخنگوی دولت فرانسه در یک نشست مطبوعاتی تصویب قطعنامه شماره 540 در سازمان ملل را - که هم شوروی و هم امریکا به آن رأی داده بودند - یک "عمل دیپلماتیک مهم" خواند و گفت: «عراق متعهد به محترم‌شمردن این شرایط شده است.» سخنگوی دولت فرانسه سپس افزود: «ایران به این متن متعهد نشده است.»[۲۹] دراین‌بین، روزنامه انگلیسی‌زبان چینی چاینا دیلی با نقل اظهارات سخنگوی رسمی عراق اعلام کرد: «آن کشور این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که اگر ایران قطعنامه نامبرده را نپذیرد یا درصورت پذیرفتن به اجرای آن نپردازد، برای حفظ منافع حیاتی خود دست به اقداماتی بزند.» این روزنامه سپس یادآور شد ایران باوجود رد تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت اعلام کرده است که «تجدید فعالیت دبیرکل سازمان ملل متحد، خاویر پرز دکوئیار و نماینده وی اولاف پالمه نخست‌وزیر سوئد را درمورد ختم نزاع معتبر می‌شناسد.»[۳۰]
گزارش- 344
امروز در عراق مذاکراتی درمورد مسائل مالی پروژه انتقال گاز این کشور به ترکیه انجام شد. در همین حال، وزیر اقتصاد و بازرگانی یمن شمالی نیز با معاون نخست‌وزیر عراق دیدار و گفت‌وگو کرد. براساس گزارش خبرگزاری ترکیه، مقامات دو کشور عراق و ترکیه درپی امضای موافقت‌نامه احداث خط لوله انتقال گاز عراق، مذاکرات رسمی خود درزمینه مسائل مالی این پروژه را در بغداد آغاز کردند. این خبرگزاری افزود: «هزینه احداث این خط که در سال 1986 به پایان خواهد رسید، 210 میلیون دلار برآورد شده است که 132 میلیون دلار آن مربوط به هزینه اجرای قسمتی از پروژه [در] خاک ترکیه و بقیه مربوط به عراق خواهد بود. در این گفت‌وگوها همچنین امکانات پیش‌فروش اوراق قرضه گاز صادراتی از این خط به بازارهای پولی اروپا به‌منظور تأمین قسمتی از هزینه ساخت لوله مورد بحث قرار خواهد گرفت.» یک شرکت ترک و یک شرکت عراقی مجریان این پروژه خواهند بود.[۳۱] همچنین به گزارش رادیو صوت‌الجماهیر، طه یاسین رمضان معاون اول نخست‌وزیر عراق، امروز در دیدار با وزیر اقتصاد و بازرگانی جمهوری عربی یمن که به عراق سفر کرده است، ضمن اظهار خشنودی از روابط دو کشور و نیز موضع یمن در پشتیبانی از عراق گفت: «شرکت گسترده دولت‌ها و شرکت‌ها در بیستمین دوره نمایشگاه بین‌المللی [بغداد] درحالی‌که ما در شرایط جنگ می‌باشیم اطمینان ... نسبت به اقتصاد را منعکس می‌دارد و علاقه‌مندی این کشورها و شرکت‌ها را برای برقراری همکاری بین آنها و عراق تأکید می‌دارد.» به گفته این رادیو، وزیر اقتصاد و بازرگانی جمهوری عربی یمن نیز «بار دیگر موضع کشور متبوعش را نسبت به عراق و قراردادن تمامی امکاناتش دراختیار عراق که از حاکمیتش و آینده امت عربی دفاع می‌نماید تأکید داشت.»[۳۲]
گزارش- 345
تأیید خبر تحویل پنج فروند هواپیمای فرانسوی سوپراتاندارد به عراق، بازتاب‌های خبری و تحلیلی گسترده‌ای پیدا کرد. دراین‌بین ارگان حزب بعث حاکم عراق هشدار داد درصورت محرومیت عراق از حق کشتیرانی آزاد در خلیج‌فارس، آزادی کشتیرانی در این منطقه از ایران نیز سلب خواهد شد. خبرگزاری جمهوری اسلامی از پاریس گزارش داد: ماکس گالو سخنگوی دولت فرانسه، در جمع خبرنگاران «صریحاً ورود هواپیماها را به عراق تأیید نکرد و به ذکر جمله دراختیار قراردادن که قبلاً توسط کلود شسون و شارل هرنو مورد استفاده قرار گرفته بود، اکتفا کرد.» گالو افزود: «سوپراتانداردها از مدتی قبل در منطقه هستند.» وی همچنین گفت: «فرانسه اقدام دوگانه‌ای داشته است، احترام به قرارداد تجارتی (درمورد سوپراتانداردها) و دفاع و آماده‌کردن قطعنامه سازمان ملل.»[۳۳] در همین حال، مایکل داب گزارشگر روزنامه واشنگتن پست در تفسیری بر اظهارات دیروز وزیر امور خارجه عراق مبنی‌بر انتقال پنج فروند هواپیمای سوپراتاندارد فرانسه به عراق نوشت: «بخشی از توجیه فرانسه در تحویل هواپیماها این امید بوده است که آنها می‌توانند ایران را برای پایان‌بخشیدن به جنگ ازنظر سیاسی و نظامی زیر فشار بگذارند. دولت تهران توانسته با بستن دو راه از سه راه صدور نفت عراق، دست بالا را بگیرد. آیت‌الله خمینی گفته است که اگر قدرت‌های غربی به کمک به عراق ادامه دهند رنگ دوباره نفت را نخواهند دید. درحالی‌که بیشتر تحلیلگران غربی این تهدید را جدی نگرفته‌اند، اما ناثباتی تازه‌ای در بازارهای بین‌المللی نفت به وجود آورده است.» گزارشگر واشنگتن پست در ادامه خاطرنشان کرد: «هواپیماهای سوپراتاندارد به‌صورت ظاهر امکان عراق را برای به‌کارگرفتن موشک‌های اگزوست علیه کشتی‌های ایران افزایش می‌دهد، اما برخی از تحلیلگران غربی درمورد توانایی خلبانان عراقی که در فرانسه آموزش دیده‌اند دچار تردید هستند و دولت فرانسه نیز کوشیده است از اهمیت نظامی هواپیماها بکاهد.» وی سپس اضافه کرد: «تحویل هواپیماها قرار بود در نیمه سپتامبر انجام گیرد، اما پس از نگرانی‌هایی که در پایتخت‌های کشورهای غربی ابراز شد به تأخیر افتاد. دیپلمات‌های فرانسوی با استفاده از این تأخیر کوشیده‌اند نشان دهند که ایران مانع عمده برقراری صلح است.»[۳۴] از سوی دیگر، خبرگزاری رویتر از بغداد گزارش داد: روزنامه الثوره ارگان حزب بعث عراق، امروز اعلام کرد که «اگر عراق از حق آزادی کشتیرانی در خلیج [فارس] محروم باشد، دیگر به ایران اجازه نخواهد داد که از چنین حقی برای گرداندن ماشین جنگی خود برخوردار باشد.» این خبرگزاری، به نقل از دیپلمات‌های غربی افزود: «دفاع ضدهوایی خارک با موشک‌های راپیر که تنها 12 کیلومتر برد دارند در مقابل سوپراتانداردها مؤثر نخواهد افتاد.»[۳۵] تانیوگ خبرگزاری یوگسلاوی از بغداد نیز در تفسیری به قلم ژوان دوگرا مادزیجف از دریافت هواپیماهای سوپراتاندارد و تهاجم جدید ایران در جبهه شمالی جنگ به‌عنوان دو تحول نام برد که «نشانه‌هایی از امکان بروز یک کشمکش بحرانی در جنگ خلیج [فارس] که تاکنون روی‌هم‌رفته محدود بوده است را به دست می‌دهد.» تانیوگ به نقل از محافل سیاسی در بغداد افزود: «عراق یک مدل پیشرفته از موشک‌های اسکاد روسی با برد حدوداً 300 کیلومتر و ظرفیت حمل 5/1 تا 2 تن مواد منفجره را دریافت نموده است. مجتمع عظیم پتروشیمی در این بندر در معرض برد این موشک‌هاست.»[۳۶] در همین حال، مطبوعات امروز پاریس به بررسی سیاست چندلایه دولت فرانسه در ماجرای تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق پرداختند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی از پاریس، روزنامه لیبراسیون در گزارشی نوشت: «به نظر می‌رسد به‌طور قطعی از این موضوع مرموز پرده‌برداری شده است درحالی‌که شارل هرنو وزیر دفاع فرانسه، هنوز قصد داشت این موضوع ادامه پیدا کند.» روزنامه فیگارو نیز ضمن درج خبر تحویل سوپراتانداردها به عراق نوشت: «بدهی‌های عراق به فرانسه که در سال 1981 به 20 میلیارد فرانک می‌رسد از زمان روی‌کارآمدن سوسیالیست‌ها تقریباً به دو برابر افزایش یافته است.»[۳۷] لوماتن (چاپ پاریس) که تأیید خبر دریافت هواپیماهای سوپراتاندارد در مصاحبه وزیر امور خارجه عراق با این روزنامه مطرح شده است، در تفسیری با عنوان "ابهام بی‌فایده راجع به خودداری مقامات فرانسه از تأیید خبر تحویل سوپراتانداردها به عراق" اعلام کرد: «از جایی که فرانسه سلاح می‌فروشد و این برای بازرگانی خارجی این کشور مفید است، وقت آن رسیده که دولت از عقده‌های بیهوده‌اش دست بردارد. آیا اکنون این سکوت را که بیشتر شبیه به یک بلاتکلیفی است و ثمره اصلی آن این بود که به نظر رسید تحویل تجهیزاتی که ازسوی عراق خریداری شده شرم‌آور است، برای ما توضیح خواهند داد؟»[۳۸] لوماتن در تفسیر دیگری با عنوان "ایران و عراق و قایم‌موشک‌بازی فرانسه در قضیه تحویل سوپراتانداردها" ضمن اشاره به این نکته که از هواپیماهای مذکور در وهله اول به‌عنوان یک سلاح بازدارنده بهره‌برداری شده است، افزود: «این بدان معنی نیست که فردا هواپیماهای مجهز به اگزوست به پرواز درخواهند آمد.» این روزنامه درعین‌حال در مقاله دیگری یادآور شد: «تهران در مقابله با مسئله تحویل سوپراتانداردها توسط حجت‌الاسلام رفسنجانی در اواسط اکتبر تهدید کرد درصورت انهدام منابع نفتی ایران روی خلیج [فارس] آتش خواهیم گشود. اما به نظر می‌رسد که امریکا و اکثر متحدانش این تهدید واقعی را دست‌کم گرفته باشند.»[۳۹]
گزارش- 346
اجلاس وزرای امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس امروز با تصویب دستورکار اجلاس آتی سران این شورا مبنی‌بر تهیه یک طرح صلح جدید برای جنگ ایران و عراق، تشکیل نیروی واکنش سریع در خلیج‌فارس، حل اختلافات عراق و سوریه و بحران لبنان به کار خود پایان داد. به گزارش رادیو امریکا، وزیران امور خارجه شش کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس، دستورکار اجلاس سران شورا را که قرار است هفته آینده در دوحه برگزار شود، تهیه کردند. این دستور کار شامل طرح صلح جدیدی برای جنگ ایران و عراق، اوضاع لبنان و اختلاف‌های موجود بین اعراب و «پیشنهاد تشکیل یک نیروی ضربتی و سریع‌الاستقرار در خلیج‌فارس برای پاسخ‌گویی به رویدادهای اضطراری منطقه» است.[۴۰] همچنین خبرگزاری فرانسه از دوحه به نقل از منابع آگاه اعلام کرد وزرای امور خارجه شش کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس «طرح‌های پیشنهادشده توسط رؤسای ستاد مشترک خود را مبنی‌بر تأسیس یک نیروی مشترک زمینی، دریایی و هوایی تصویب کرده و این طرح‌ها را در اجلاس آینده [سران] این شورا ارائه خواهند داد.»[۴۱] رادیو بی‌بی‌سی در گزارشی گفت که در پایان این اجلاس سعود الفیصل وزیر امور خارجه عربستان، در یک نشست خبری اعلام کرد: «کشورهای خلیج‌فارس علی‌رغم مخالفت ایران با قطعنامه شورای امنیت مبنی‌بر آتش‌بس، به فعالیت‌های خود برای پایان‌دادن به جنگ عراق با ایران ادامه خواهند داد.»[۴۲] به گزارش خبرگزاری آلمان‌غربی، در این نشست خبری همچنین احمد بن سیف وزیر امور خارجه قطر و عبدالله بشاره دبیرکل شورای همکاری خلیج‌فارس، اعلام کردند «وزرای شرکت‌کننده در کنفرانس دراین‌مورد که باید درجهت ایجاد فضای مناسب برای برگزاری کنفرانس سران عرب در ریاض تلاش شود به توافق رسیدند.» بن سیف و بشاره گفتند در اجلاس هفته آینده سران شورای همکاری خلیج‌فارس قرار است «میانجیگری مجدد بین عراق و سوریه و همچنین موضوع جنگ لبنان مورد بحث و بررسی قرار گیرد.» به گزارش خبرگزاری خلیج، وزیر امور خارجه قطر خطاب به خبرنگاران ضمن اشاره به مداخله نیروهای خارجی درصورت اقدام ایران به بستن تنگه هرمز تأکید کرد که «دراین‌رابطه یک توافق کلی در خلیج [فارس] وجود دارد.»[۴۳] دبیرکل شورای همکاری خلیج‌فارس نیز دراین‌باره به خبرنگاران گفت: «بازنگهداری تنگه هرمز مسئولیتی است که غرب و کشورهای حوزه خلیج [فارس] به عهده دارند.»[۴۴] روزنامه انگلیسی گاردین در شماره امروز خود در مقاله‌ای به قلم لیستر گود خبرنگار این روزنامه، درباره طرح صلح جدید شورای همکاری خلیج‌فارس برای پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق نوشت: «این پیشنهاد صلح شامل ایجاد تدریجی مناطق بی‌طرف می‌شود.» این روزنامه با اشاره به نقش بحرین در این پیشنهاد افزود: «ناظران سیاسی در خلیج‌فارس عقیده دارند پیشنهاد صلح بحرین جنبه آزمایش دارد و جزئیات آن به مقامات ایرانی تسلیم شده است. یکی از جنبه‌های مهم این پیشنهاد این است که به‌عکس قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل این پیشنهاد عکس‌العملی منطقه‌ای است. بنابراین احتمال دارد مورد قبول دولت ایران قرار گیرد.»[۴۵] گاردین همچنین توضیح داد: «طرح صلح جدید با این اعتقاد که ایران آماده قبول یک طرح کلی صلح ازجمله برقراری آتش‌بس در تمامی جبهه‌ها نمی‌باشد، ارائه شده است.» براین‌اساس «اگر بی‌طرف‌کردن خلیج [فارس] مورد قبول واقع گردد، وزرای خارجه شورای همکاری خلیج [فارس] توجه خود را به جبهه 200 مایلی جنگ که از دهانه خلیج [فارس] در جنوب شروع شده و به قله کوه‌های کردستان در شمال ختم می‌شود معطوف خواهند کرد.»[۴۶]
گزارش- 347
یک روزنامه پرتیراژ ژاپنی تأثیر منافع اقتصادی ژاپن بر تلاش‌های سیاسی این کشور در جنگ ایران و عراق را مورد بررسی قرار داد. روزنامه آساهی شیمبون با اشاره به مأموریتی که شینتارو آبه وزیر امور خارجه ژاپن به معاون خود برای سفر به ایران و عراق و مذاکره با مقامات دو کشور داده بود، این دیدگاه را مطرح کرد که آبه با تلاش مجدد برای پایان‌دادن به جنگ «تجربیات سیاسی خود را به آزمایش گذاشته است» و حال آنکه وی اعتقاد داشت احتمال آنکه «بغداد درخواست ژاپن مبنی‌بر عدم بمباران پروژه پتروشیمی ایران و ژاپن را نادیده بگیرد»، زیاد است. این روزنامه سپس با اشاره به ارزش 3/4 میلیارد دلاری سفارش‌های ساختمانی عراق به ژاپن از سال 1977 به بعد، که تقریباً یک‌چهارم از مجموع سفارش‌های ساختمانی دریافتی خارجی ژاپن را تشکیل می‌دهد، افزود: «هرگونه توسعه جنگ مرزی ایران و عراق به‌طور مستقیم بر ژاپن اثر می‌گذارد.» آساهی درباره دومین انگیزه ژاپن برای ادامه تلاش‌های سیاسی خود جهت خاتمه‌دادن به جنگ نوشت: «کمپانی‌های ژاپنی بدون توجه به نتیجه جنگ ایران و عراق معتقدند که با پایان‌یافتن جنگ زمینه‌های وسیعی برای دریافت سفارش از این منطقه وجود دارد.» به نوشته آساهی، «این کمپانی‌ها به‌خصوص به یک طرح بازسازی ملی 165 میلیارد دلاری در ایران توجه خاص دارند.» این روزنامه همچنین یادآور شد: «آبه از زمانی‌که مقام وزارت تجارت بین‌المللی و صنعت را در کابینه قبلی ژاپن برعهده داشت معتقد بود که ژاپن باید نقش صلح‌دهنده را میان دو کشور درحال جنگ ایران و عراق ایفا کند.» این روزنامه سپس با اشاره به شیوه دیپلماتیک آبه اضافه کرد: «وزیر خارجه ژاپن در سفر ماه آگوست به تهران از همتای ایرانی خود علی‌اکبر ولایتی خواست که موضع نرم‌تری در قبال قطعنامه‌های سازمان ملل نشان دهد. درحالی‌که او به سازمان ملل نیز پیشنهاد کرد تا درخواست‌های ایران را نیز در نظر بگیرد.»[۴۷]
گزارش- 348
امروز درحالی‌که یک مقام امریکایی بار دیگر ایران را به دخالت در انفجارهای بیروت متهم کرد، وزیر امور خارجه فرانسه از شکست اجلاس آشتی ملی لبنان در ژنو ابراز نگرانی کرد. خبرگزاری فرانسه از بیروت گزارش داد: لارنس ایگل برگر معاون وزیر امور خارجه امریکا، که در اسرائیل به سر می‌برد، در گفت‌وگو با خبرنگار رادیو اسرائیل تأکید کرد: «امریکا شاهد عینی دال بر دخالت ایران در دو حادثه انفجار علیه واحدهای امریکایی و فرانسوی در بیروت در دست دارد.» وی درعین‌حال گفت: «به نظر می‌رسد سوریه علاقه‌مند به آتش‌بس در لبنان است.»[۴۸] در همین حال، ماکس گالو سخنگوی دولت فرانسه در نشست مطبوعاتی امروز به نقل از کلود شسون وزیر امور خارجه این کشور درمورد اوضاع لبنان خاطرنشان کرد شکست اجلاس آشتی ملی ژنو فقط موجب وخامت این اوضاع خواهد شد. شسون تأکید کرده است «فرانسه شدیداً خواستار صلح و موفقیت کنفرانس ژنو است.»[۴۹]
گزارش- 349
نبردهای شدید میان فلسطینیان هوادار و مخالف یاسر عرفات در طرابلس لبنان ادامه دارد. خبرگزاری یونایتدپرس امروز از بیروت گزارش داد: «نیروهای سوری به‌همراه شورشیان الفتح امروز آخرین پایگاه مهم نیروهای وفادار به یاسر عرفات در شمال طرابلس را با توپ و تانک مورد حمله قرار دادند.» براساس این گزارش، عرفات به فاصله چند ساعت پس از حمله «ضمن ارسال پیام برای پادشاهان عرب و رهبران کشورهای سوسیالیستی و همچنین سران کشورهای غیرمتعهد تقاضای کمک فوری نمود.» همچنین خبرگزاری فلسطینی وفا از محاصره نیروهای طرف‌دار عرفات توسط دو تیپ از نیروهای سوری و دو گروهان لیبیایی به‌همراه نیروهای مخالف عرفات تحت فرماندهی ابوموسی و نیز نیروهای جبهه خلق برای آزادی فلسطین خبر داد. از سوی دیگر، شفیق وزان نخست‌وزیر لبنان، خواستار پایان‌دادن به این جنگ شد و در همین رابطه پیامی نیز برای امین جمیل در ژنو فرستاد.[۵۰]
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1362/08/12
- ↑ سند شماره288/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 9/8/1362 تا 14/8/1362، صص 56 - ٤٣؛ و- سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر٤، گزارش راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، داود رنجبر، صص 104 - 102.
- ↑ سند شماره288/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 9/8/1362 تا 14/8/1362، صص 56 - ٤٣؛ و- سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر٤، گزارش راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، داود رنجبر، صص 104 - 102.
- ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 106 - 101؛ و- سند شماره 6700/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 29 - 21.
- ↑ سند شماره 6700/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص11؛ و- سند شماره 444855 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات عملیات قرارگاه مرکزی قدس به طرح عملیات سپاه پاسداران، 12/8/1362؛ و- سند شماره 6701/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 12/8/1362، نوار شماره 12980)، داود رنجبر، ص4.
- ↑ سند شماره 359177 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا (رکن٣) به فرماندهی ژاجا (رکن٣ - مرکز فرماندهی)، 13/8/1362؛ و- سند شماره 68791 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا به دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری، 13/8/1362.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 14/8/1362، ص٢؛ و- سند شماره 104435 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای عملیاتی سپاه، شماره 11، 19/8/1362؛ و- سند شماره 282297 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: 12/8/1362.
- ↑ سند شماره 6700/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: طراحی و آماده‌سازی عملیات والفجر4، (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 12/8/1362، نوار شماره 12979)، داود رنجبر، صص 26 - ٢١؛ و- سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 104 و 105؛ و- سند شماره288/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 62 - 57.
- ↑ سند شماره 289124 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرمانداری خرمشهر به دفتر سیاسی - انتظامی، 12/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 229، 13/8/1362، صص 14 و 15، تبریز - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 12/8/1362.
- ↑ سند شماره 89258 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعاتی سپاه پاسداران، 18/8/1362، ص12؛ و- سند شماره 23885 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش روزانه سپاه پاسداران، شماره 381، 16/8/1362؛ و- سند شماره 318380 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از طرح و عملیات تیپ110 شهید بروجردی به فرماندهی تیپ110 شهید بروجردی، 28/9/1362.
- ↑ سند شماره 113188 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعاتی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، شماره 80، 17/9/1362، ص5.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه شماره 230، 14/8/1362، صص 18 و 19، پاریس - خبرگزاری فرانسه، 14/8/1362.
- ↑ همان، ص17، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 13/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 14/8/1362، صص 5 - 3، رادیو بغداد، 12/8/1362.
- ↑ همان، صص 5 و 6، رادیو بغداد، 12/8/1362.
- ↑ همان، ص6، رادیو بغداد، 12/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 52، 13/8/1362، ص15، بغداد - خبرگزاری رویتر، 12/8/1362.
- ↑ همان، ص17، تهران - خبرگزاری آلمان‌غربی، 12/8/1362.
- ↑ همان، صص 17 و 18، تهران - خبرگزاری فرانسه، 12/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 53، 14/8/1362، ص28، بیروت - خبرگزاری یونایتدپرس، 13/8/1362.
- ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 106 - 101؛ و- سند شماره 6700/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 29 - 21.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 52، 13/8/1362، ص19، منامه - خبرگزاری فرانسه، 12/8/1362.
- ↑ همان، صص 22 و 23، بغداد - خبرگزاری عراق، 12/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 14/8/1362، ص7، رادیو بغداد، 12/8/1362.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 14/8/1362، ص12.
- ↑ همان، ص2.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 230، 14/8/1362، صص 9 - 7، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 13/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 229، 13/8/1362، ص7، پاریس - خبرگزاری فرانسه، 12/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 230، 14/8/1362، ص4، پاریس - خبرگزاری فرانسه، 13/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 232، 16/8/1362، صص 3 و 4، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 15/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 229، 13/8/1362، ص24، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 12/8/1362، به نقل از خبرگزاری ترکیه.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 14/8/1362، صص 7 و 8، رادیو صوت‌الجماهیر، 12/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 230، 14/8/1362، ص4، پاریس - خبرگزاری فرانسه، 13/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 14/8/1362، صص 15 و 16، رادیو امریکا، 12/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 229، 13/8/1362، صص 11 و 12، بغداد - رویتر، 12/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 230، 14/8/1362، ص6، بغداد - خبرگزاری یوگسلاوی، 13/8/1362.
- ↑ همان، صص 9 - 7، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 13/8/1362.
- ↑ همان، ص3، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 13/8/1362.
- ↑ همان، صص 6 و 7، پاریس - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 13/8/1362، به نقل از روزنامه لوماتن.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 14/8/1362، ص10، رادیو امریکا، 12/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 230، 14/8/1362، ص5، دوحه - خبرگزاری فرانسه، 12/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 14/8/1362، ص11، رادیو بی‌بی‌سی، 12/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 229، 13/8/1362، صص 9 و 10، دوحه - خبرگزاری آلمان‌غربی، 12/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 14/8/1362، ص11، رادیو امریکا، 12/8/1362.
- ↑ همان، صص 17 و 18، رادیو بی‌بی‌سی، 12/8/1362، به نقل از روزنامه انگلیسی گاردین.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 229، 13/8/1362، صص 7 و 8، خبرگزاری جمهوری اسلامی، 12/8/1362، به نقل از روزنامه انگلیسی گاردین.
- ↑ همان، ص3، توکیو - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 12/8/1362.
- ↑ همان، ص21، بیت‌المقدس - خبرگزاری فرانسه، 12/8/1362.
- ↑ همان، ص7، پاریس - خبرگزاری فرانسه، 12/8/1362.
- ↑ همان، صص 26 و 27، بیروت - یونایتدپرس، 12/8/1362.