1362.08.14
| روزشمار جنگ سال 1362 1362.08.14 | |
|---|---|
| نامهای دیگر | چهارده آبان |
| تاریخ شمسی | 1362.08.14 |
| تاریخ میلادی | 5 نوامبر 1983 |
| تاریخ قمری | 29 محرم 1404 |
گزارش- 363
درحالی‌که فرماندهان در جلسه روز گذشته خود برای بررسی چگونگی ادامه و تأمین اهداف عملیات به نتیجه مشخصی نرسیده بودند و ادامه گفت‌وگوها به امروز موکول شده بود، عراق که باتوجه‌به موقعیت نظامی دو ارتفاع 1904 و 1900 و امکان دستیابی نیروهای خودی به نالپاریز و تنگه روکان روی این دو ارتفاع حساسیت ویژه‌ای داشت از ساعت ٣ بامداد، برای بازپس‌گیری این ارتفاعات اقدامات خود را شروع کرد. ارتش عراق پس از اجرای آتش بسیار پرحجم و سنگین توپخانه روی این دو ارتفاع، نیروهای پیاده خود را از یال‌های جنوبی کانی‌مانگا روانه منطقه درگیری کرد. دراین‌حال نیروهای لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) به‌رغم خستگی ناشی‌از سه روز نبرد مداوم، مقابل هجوم نیروهای دشمن به‌شدت مقاومت کردند، اما عراق که می‌خواست هرطور شده دو ارتفاع 1904 و 1900 را به تصرف درآورد، بدون توجه به تلفات نیروهای خود، به‌طور مستمر آنها را وارد منطقه درگیری می‌کرد؛ به‌نحوی‌که در مدت چند ساعت نبرد، ٨ گردان نیرو از تیپ‌های مختلف ازجمله گارد ریاست‌جمهوری عراق به کار گرفته شد و سرانجام در ساعت 10 صبح، هر دو قله مذکور به تصرف ارتش عراق درآمد. فشار دشمن و شدت درگیری‌ها به حدی بود که نیروهای لشکر27 حضرت رسول(ص) حتی امکان ایستادن در یال‌های این دو ارتفاع را نیز نداشتند و به‌ناچار تا ارتفاع 1866 (شاخ تارچر) عقب رفته و در آنجا مستقر شدند. در غرب کانی‌مانگا نیز هرچند نیروهای دشمن تحرکی برای پیشروی انجام ندادند، برای سدکردن راه نفوذ و پیشروی نیروهای خودی در این منطقه از حدفاصل شیار آروزر تا جاده چوارتا - نالپاریز خط تشکیل داده و در آن منطقه استقرار یافتند. البته در غرب این جاده، نیروهای لشکر١٧ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) توانستند شبانه ضمن پیشروی در روی ارتفاعات این منطقه و به‌خصوص ارتفاع سرو در ساحل شمالی رودخانه گوگسور، که جلوتر از خط عراقی‌ها بود، مستقر شوند. در همین حال، مهدی زین‌الدین فرمانده این لشکر، از ناکارآمدی توپخانه خودی در منطقه عملیاتی این یگان بسیار گله‌مند بود. فرماندهی لشکر١٤ امام حسین(ع) نیز با تشکیل خط و استقرار تانک در شمال آروزر اعلام کرد آماده مقابله با حملات احتمالی نیروهای عراقی است.[۱] دراین‌حال توپخانه‌های خودی آتش سنگین و دقیقی را علیه نیروهای دشمن مستقر در ارتفاع 1904 اجرا کردند که طبق گزارش شنود، براثر این اقدام تعداد زیادی از افراد دشمن ازجمله تعدادی از فرماندهان عراقی کشته شدند.[۲] علاوه‌بر درگیری‌ها در خطوط مقدم، اقداماتی نیز در جبهه خودی صورت گرفت؛ ازجمله آنکه مرتضی قربانی فرمانده لشکر٥ نصر، در قرارگاه مقدم حمزه حضور یافت و درخصوص وضعیت عمومی عملیات و مأموریت آتی یگان تحت امر خود توجیه شد. قربانی گفت که درصورت رسیدن نیروهای لشکر٥ نصر به منطقه، وی می‌تواند با به‌کارگیری ٦ گردان، ٢ ارتفاع 1904، 1900 و یال‌های غربی آن را تصرف کرده و با پیشروی از روی جاده چوارتا - نالپاریز به‌سمت نالپاریز، این شهر را به تصرف درآورد.[۳] باتوجه‌به وضعیت پیش‌آمده ناشی‌از بازپس‌گیری دو ارتفاع 1904 و 1900 کانی‌مانگا توسط نیروهای دشمن و احتمال پیشروی بیشتر عراق در این محور و تهدید دستاوردهای اصلی عملیات، فرماندهی تثبیت وضعیت فعلی و تصرف حداقل یکی از دو ارتفاع یادشده را در اولویت قرار دارد تا پس از آن درباره ادامه پیشروی و تأمین اهداف نهایی عملیات تصمیم‌گیری شود. به‌منظور تحقق این امر قرار شد لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) بار دیگر برای تصرف ارتفاع 1904 و همچنین پاک‌سازی یال غربی ارتفاع شیخ گزنشین (1700) - که یکی از محورهای پاتک عراقی‌ها بود - اقدام کند. علاوه‌برآن در مشورت با فرماندهان ارتش مقرر گردید نیروهای تیپ٣ لشکر٢٨ کردستان ارتش در شب بعد در بخشی از ارتفاعات شیخ گزنشین و شاخ تارچر مستقر شوند تا نیروهای لشکر٣١ عاشورا و بخشی از نیروهای لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) و لشکر١٤ امام حسین(ع) برای بازسازی از این منطقه آزاد شوند.[۴]
گزارش- 364
با شروع دور جدید حملات نیروهای جمهوری اسلامی ایران در منطقه عمومی شیلر (والفجر٤)، عراق به اقدامات خود در حمله به مناطق غیرنظامی افزوده است. در این راستا ارتش عراق امروز علاوه‌بر بمباران مناطق عمومی مریوان و بانه و گلوله‌باران خرمشهر و آبادان، 4 شهر اندیمشک، بهبهان، مسجدسلیمان و نهاوند را نیز با موشک و بمب هدف قرار داد و یک روستا را هم در منطقه عمومی بانه بمباران شیمیایی کرد. در این حملات ٧٨ تن شهید و ٦١٣ تن مجروح شدند و خسارات زیادی به بار آمد. ساعت 11:25 امروز، شهر اندیمشک هدف یک فروند موشک دوربرد قرار گرفت. در این حادثه ١٣ تن شهید و ٩٨ تن نیز زخمی شدند و 50 خانه و مغازه ویران شد و 150 واحد مسکونی و تجاری نیز آسیب دید. در ساعت 17:30 نیز دو فروند موشک به شهرهای بهبهان و مسجدسلیمان اصابت کرد که براثر آن بخش‌هایی از این شهرها تخریب شده یا آسیب دید و در بهبهان ٢٧ تن شهید و 100 نفر زخمی شدند، در مسجدسلیمان نیز 19 تن شهید و ٣٥ تن زخمی شدند. در همین ساعت شهر نهاوند نیز با یک بمب ٥٠٠ کیلویی که از ارتفاع بالا رها شده بود هدف قرار گرفت. در محل برخورد بمب با زمین، گودالی به قطر 10 متر و عمق 3 متر ایجاد شد و تا شعاع 300 متری محل انفجار خرابی‌هایی به بار آمد؛ ازجمله 10 خانه و مدرسه دخترانه سمیه به‌طور کامل ویران شد و 50 باب منزل و واحد تجاری نیز آسیب دید، در این حادثه 18 تن شهید شدند که همسر، مادر، 3 فرزند و ٢ تن دیگر از وابستگان یکی از نیروهای شهربانی جزء این شهدا بودند و ٣٥٥ تن نیز زخمی شدند.[۵] علاوه‌بر حملات مذکور، هواپیماهای عراقی روستای سوراب* در جنوب بانه را نیز بمباران شیمیایی کردند. براثر این حملات یک تن از اهالی این روستا شهید و ١٠ تن نیز که اغلب کودک بودند، مجروح و بلافاصله به بیمارستان سقز منتقل گشتند.[۶] همچنین توپخانه‌های دوربرد عراق شهرهای خرمشهر، آبادان و اطراف این دو شهر را نیز گلوله‌باران کردند. در خرمشهر براثر اصابت گلوله‌های توپ به محلات مختلف این شهر و مناطق پل‌نو و شلمچه ٨ تن مصدوم شدند. در آبادان نیز ٤ منزل مسکونی و ٢ باب مغازه تخریب و یک محل استقرار نیروهای ژاندارمری دچار آتش‌سوزی شد. در شهر و منطقه عمومی آبادان هم ٧ تن زخمی شدند.[۷]
گزارش- 365
در درگیری‌هایی که امروز بین نیروهای خودی و عناصر گروه‌های مسلح غیرقانونی در مناطق مختلف کردنشین غرب کشور رخ داد، یک تن از افراد خودی شهید و ٧ تن نیز اسیر شدند. از افراد وابسته به گروه‌های مسلح ضدانقلاب نیز 15 تن کشته یا زخمی و یک تن دستگیر شد. همچنین در روز جاری 8 تن از عناصر این گروه‌ها خود را تسلیم کردند. در جنوب‌شرقی کامیاران، نیروهای سازمان مارکسیستی - مائوییستی کومه‌له به روستای وندرنی حمله کردند و ٧ تن را که ٢ نفر آنان عضو بسیج و ٥ تن دیگر از افراد جهاد سازندگی بودند به گروگان بردند. مهاجمان ٢ دستگاه خودروی جهاد سازندگی را نیز آتش زدند.[۸] در شمال مهاباد، عناصر مسلح وابسته به گروه‌های غیرقانونی در حوالی پایگاه شهید کفاشی علیه نیروهای خودی عملیات کمین اجرا کردند که نیروهای پایگاه با هوشیاری موفق شدند از منطقه کمین خارج شوند. در این حادثه به کسی آسیب نرسید، ولی یک خودروی تویوتا متعلق به نیروهای خودی در منطقه درگیری به جای ماند.[۹] در شهر مهاباد نیز یک سرباز حین اجرای مأموریت گشت و بازرسی براثر اصابت یک گلوله که از راه دور شلیک شده بود، به شهادت رسید.[۱۰] از سوی دیگر، نیروهای خودی برای مقابله با عناصر مسلح غیرقانونی چند عملیات موفق انجام دادند. در جنوب‌غربی دیواندره، نیروهای سپاه با همکاری افراد تواب در دو عملیات جداگانه به دو روستای گرجی و قزل بلاغ که از مناطق تحت سیطره سازمان کومه‌له بود حمله کردند. در جریان این حملات ٤ تن از افراد سازمان کومه‌له کشته و ٨ تن زخمی شدند. در روستای قزل بلاغ نیروهای خودی پس از واردکردن ضربه، منطقه درگیری را ترک کردند ولی در روستای گرجی که ازنظر موقعیت و به‌دلیل حضور عناصر سازمان کومه‌له اهمیت بیشتری داشت، افراد خودی با حداقل نفرات منطقه را محاصره کرده و به‌سمت مقر ضدانقلاب تیراندازی کردند. افراد سازمان کومه‌له که قصد مقاومت داشتند درپی شدت‌گرفتن آتش نیروهای خودی ناچار ازطریق شیار ارتفاعات، این روستا را که از اولین روزهای پیروزی انقلاب در تصرف خود داشتند ترک کردند. پس از آن نیروهای خودی وارد روستا شدند.[۱۱] در شرق اشنویه نیز نیروهای سپاه این شهر هنگام اجرای عملیات شبانه گشت و کمین، با عناصر سازمان کومه‌له درگیر شدند که براثر آن یک تن از مهاجمان کشته و ٢ تن دیگر نیز زخمی شدند. لازم به یادآوری است که فرد کشته‌شده در درگیری زخمی شده بود، اما پس از انتقال وی توسط نیروهای این سازمان به یکی از روستاهای مجاور به‌علت شدت جراحات به هلاکت رسید.[۱۲] در سقز نیز نیروهای ژاندارمری و سپاه که برای پاک‌سازی وارد روستای طاله‌جار در جنوب این شهر شده بودند، یکی از افراد حزب دمکرات را به‌همراه یک قبضه اسلحه کلاشینکف و 210 تیر فشنگ، دستگیر کردند.[۱۳] علاوه‌براین امروز هم ٨ تن از افراد وابسته به گروه‌های مسلح غیرقانونی (2 عضو سازمان کومه‌له و 6 تن از چته‌های حزب دمکرات) در استان‌های کردستان و آذربایجان‌غربی خود را به نیروهای سپاه تسلیم و درخواست امان‌نامه کردند، ٣ تن از آنان اسلحه خود را نیز تحویل دادند.[۱۴]
گزارش- 366
حضور تعیین‌کننده مردم در حوادث مختلف و مشارکت فعال آنها در رفع کمبودها و یاری‌رساندن به نهادها و ارگان‌های ذی‌ربط همیشه کارساز و راهگشا بوده و بازگشت به وضع عادی را سرعت بخشیده است. در حادثه امروز نهاوند نیز بار دیگر این حضور متعهدانه مردم تجلی یافت. بولتن محرمانه خبرگزاری جمهوری اسلامی در گزارش کوتاهی دراین‌باره نوشته است: مردم مبارز مسلمان نهاوند با روحیه‌ای بسیار بالا امکانات خود را برای کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان انفجار بمب این شهر دراختیار مسئولان قرار داده‌اند. به‌غیراز امور پزشکی و دارویی کلیه فعالیت‌های امدادی به‌وسیله مردم دلاور این شهر انجام شده است. کمک‌های پزشکی به‌غیراز همدان (مرکز استان) از شهرهای باختران، خرم‌آباد، بروجرد، ملایر، کنگاور و تویسرکان به نهاوند رسیده است و با رسیدن پزشک، دارو و آمبولانس کار درمان مصدومان به‌سرعت درحال انجام است. خارج‌کردن اجساد و بیرون‌آوردن مجروحان انفجار با کمک شهرداری و اداره برق نهاوند و یاری بی‌شائبه مردم قهرمان شهر همچنان ادامه دارد و کار هماهنگی و انجام کمک‌ها درحال اجراست. همچنین با حضور معاون عمرانی استانداری همدان و مسئولان ذی‌ربط جلسه‌ای برای بازسازی مناطق تخریب‌شده تشکیل شده است و مسئولان سرگرم مشورت برای نحوه اقدام هستند.[۱۵]
گزارش- 367
درحالی‌که درگیری‌های شدیدی در منطقه پنجوین و محورهای منتهی به شهرک نالپاریز عراق جریان دارد، وقایع نبرد برخلاف روزهای گذشته انعکاس چندانی در رسانه‌های خارجی پیدا نکرد. امروز رادیو صوت‌الجماهیر با قطع برنامه‌های عادی خود پیام صدام حسین رئیس‌جمهور عراق را خطاب به گارد ریاست‌جمهوری این کشور پخش کرد. صدام حسین در این پیام ضمن اظهار شادمانی از اقدامات نیروهای گارد در منطقه پنجوین گفته است: «شما ثابت کردید که عراقی‌ها یکپارچه هستند و چنانچه در یکی از میدان‌های جنگی کمی اشکال در کارشان به وجود آید، این مسئله از دو چیز سرچشمه می‌گیرد: آموزش نظامی و دستوراتی ... که از آن پیروی می‌کنند.»[۱۶] رادیو صوت‌الجماهیر همچنین گزارشی از بازدید رئیس‌جمهور عراق از منطقه عملیاتی سپاه یکم پخش کرد. صدام در این دیدار که با همراهی ارتشبد عبدالجبار شنشل رئیس ستاد ارتش عراق، انجام شد، «با سرلشکر ستاد فرماندهی سپاه یکم و عده‌ای از فرماندهان و افسران واحدهای نظامی ملاقات و با آنها وضعیت نظامی در بخش [منطقه عملیاتی سپاه یکم] و آخرین تحولات آن را مورد بحث قرار داده است.»* وی همچنین در مسیر بازگشت به بغداد از شهرهای سلیمانیه، کرکوک، بیجی، سامرا و مرکز استان صلاح‌الدین دیدن کرد.**[۱۷] از سوی دیگر، به‌رغم به‌کارگیری 8 گردان نیرو از تیپ‌های مختلف ارتش عراق ازجمله گارد ریاست‌جمهوری و بازپس‌گیری دو ارتفاع از ارتفاعات راهبردی کانی‌مانگا، اطلاعیه جدید قرارگاه مقدم حمزه (مرکز عملیات مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) حاکی است که در جریان پاتک نیروهای گارد ریاست‌جمهوری عراق، 2 گردان از تیپ2 گارد و قرارگاه این تیپ به‌کلی منهدم شده است.[۱۸] رادیو بی‌بی‌سی در گزارشی درباره استفاده از واحدهای گارد ریاست‌جمهوری عراق در مقابله با حملات تازه ایران به نقل از رادیو بغداد گفت: «یک واحد نخبه از کماندوهای عراقی که متخصص جنگ‌های چریکی هستند جهت شدیدتر کردن مقاومت نیروهای عراق در مقابل حمله اخیر ایران به جبهه شمالی جنگ فرستاده می‌شوند. این واحد از نیروی عراق معمولاً محافظت از صدام حسین را به عهده دارند، اما صدام حسین گفت که آنها داوطلب شده‌اند به جبهه بروند تا در چیزی که آن را نام و ننگ خواند شرکت جویند.»***[۱۹] روزنامه الثوره نیز امروز به نقل از فرمانده نیروهای ویژه عراق اعلام کرد: «دشمن سعی داشت خطوط دفاعی ما را درهم شکند، ولی سربازان شجاع ما با آنان به مقابله پرداخته و حمله را دفع کردند.» طرح این ادعا درحالی است که به گفته رویتر فرمانده مذکور روز پیش «گفته بود که سربازانش گروه‌هایی از نیروهای ایران در حوالی پنجوین را به محاصره درآورده و سرنوشت آنان مرگ یا تسلیم خواهد بود.» رویتر در ادامه این گزارش افزوده است: «روزنامه‌های بغداد امروز تهدیدهای این کشور در این مورد که عراق آن قسمت از منابع ایران که ماشین جنگی‌اش را تغذیه می‌کند مورد حمله قرار خواهد داد را تکرار کردند. دیپلمات‌های مقیم پایتخت عراق این تهدید را هشداری درمورد استفاده از جنگنده‌های سوپراتاندارد فرانسوی که به‌تازگی به عراق رسیده و همچنین موشک‌های زمین‌به‌زمین برای حمله به ترمینال اصلی صادرات نفت ایران در جزیره خارک تلقی می‌کنند. الثوره می‌نویسد ما که با خودداری ایران از گردن‌نهادن به قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد و اصرار این کشور در ادامه تجاوز روبه‌رو هستیم حق داریم حملات مناسبی علیه این منابع و حتی در عمق خاک ایران صورت دهیم.» رویتر همچنین یادآور شد: روز گذشته نیز الثوره نوشته بود: «این‌بار تلافی عراق ظالمانه‌تر و هولناک‌تر از ضدحمله‌های پیشین و خشونت‌آمیزتر از آنچه که بتوان تصور کرد خواهد بود.»[۲۰]
گزارش- 368
امام خمینی در بیاناتی بر اجتناب از انحراف در مجلس شورای اسلامی، اعتبار رأی مجلس در بررسی استیضاح وزیر کشور* و ضرورت وحدت کلمه در کشور تأکید کردند. رهبر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران امروز در جمع اعضای کمیسیون‌های داخلی و خارجی مجلس شورای اسلامی، نخست ضمن اشاره به تدریجی‌بودن انحراف در امور مختلف گفتند: «در مجلس سابق دوره اولش بهتر بود، لکن در هر سال چیزی به آن اضافه و یا از آن کم شد تا رسید به آنجا که مجالس اخیر را دیدیم. شما از اول اگر جلوی فساد را نگیرید معلوم نیست که به وضع سابق منتهی نشود. البته باید [شیوه کار] عاقلانه باشد که مسئله حادی پیش نیاید.» بنیان‌گذار جمهوری اسلامی با بیان اینکه در مسائل، ملایمت و جهت رحمت بیشتر از جهت خشونت تأثیر می‌کند، افزودند: «مجلس باب مباحثه است و باید مثل مباحثۀ طلبه‌ها باشد که باهم دوست هستند و با یکدیگر بحث و گفت‌وگو می‌کنند ولی معلوم است که مباحثه هست. مجلس اسلامی باید ملت و دیگران را ارشاد کند، چون مسائل به خارج منعکس می‌گردد و تأثیر روی مردم می‌گذارد. از این جهت، مسئولیت مجلس به‌عنوان یک مرشد و هدایت‌کننده برای مردم زیاد است و این کلی مطلب است که ان‌شاءالله این مجلس اول انقلاب، پایه‌ای و سنت حسنه‌ای باشد برای آینده که هرچه خوب بشود، شما در اجر آن شریک هستید.» امام خمینی در ادامه سخنان خود درمورد وضع موجود کمیته‌های انقلاب اسلامی تأکید کردند: «اعتقادم بر این است که همین گونه که هست، باشد و هیچ‌گونه تحولی درباره آن صورت نگیرد.» ایشان سپس درخصوص دستورکار مجلس برای رسیدگی به استیضاح وزیر کشور اظهار کردند: «راجع به استیضاح هم من هیچ نظری نمی‌دهم، فقط با ملایمت و تفاهم باشد. موافقین و مخالفین حرف‌هایشان را بزنند، آن‌وقت مجلس هرچه رأی داد معتبر است.» رهبر انقلاب همچنین خاطرنشان کردند: «امیدوارم آقایان موفق شوند که وقتی مجلس را تحویل می‌دهند مردم راضی باشند، تا بعدها به همین آقایان رأی بدهند. البته من تمام آقایان را نمی‌شناسم، ولی امیدوارم مجلس دارای یک اکثریت تام متعهد باشد. میل دارم وضع و امور با ملایمت و اخلاق حسنه صورت گیرد و این خیلی بهتر است.» رهبر انقلاب درمورد وقوع حوادث اخیر در منطقه و اتهام دخالت جمهوری اسلامی ایران در این حوادث گفتند: «امروز هر انفجاری که در هرجا صورت می‌گیرد به ایران نسبت می‌دهند و می‌گویند ما شواهدی داریم که مسئله به ایران مربوط می‌شود و دلیلشان این است که در ایران هم انفجار واقع شده است. این چه استدلالی است؟! مردم از اسرائیل ناراحت هستند به ما چه ربطی دارد؟! البته ما میل داریم اسرائیل همه‌اش آتش بگیرد و اگر خداوند توفیق دهد می‌رویم و مردم را از شر اسرائیل نجات می‌دهیم، ولی این بدان معنا نیست که ما آنجا را منفجر کرده‌ایم. و یا در مسائل دیگر می‌گویند یک شاهد عینی چه گفته است. این شاهد عینی یک منافق و یا یک دزد فراری است و یا لابد رادیو بغداد می‌گوید، و اینها خیلی چیزها می‌گویند و این می‌شود شاهد عینی.» امام خمینی در پایان بیانات خود افزودند: «اصلاً دنیا در چه وضعی است. فقط باید توجه داشت که باید باهم باشیم و در مقابل آنها محکم بایستیم و با خودمان رئوف باشیم و در مقابل دشمنانمان سرسخت. این را عقل اقتضا می‌کند که وقتی عده‌ای مخالف داریم، خودمان مخالفتمان را کنار بگذاریم تا با وحدت کلمه این مملکت برسد به آنجا که همه دلمان می‌خواهد.»[۲۱]
گزارش- 369
درپی وقایعی که پس از فراخوان نهضت آزادی برای برگزاری سمیناری درباره آزادی انتخابات بدون مجوز وزارت کشور رخ داد، رئیس مجلس در نامهای به این گروه از رفتار و مواضع آنان انتقاد کرد. حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی در یادداشت‌های روزانه خود دراین‌باره نوشته است: «نامه مفصلی در جواب نهضت آزادی نوشتم و در آن اشتباهات و کارهای بد و مواضع غلط آنها را یادآور شدم. نصیحت کردم که دست از توطئه و تفرقه‌افکنی بردارند. احمدآقا آمد. با ایشان برای مضامین نامه مشورت کردم. چیزهایی اضافه شد. ... بعد از جلسه [شورای اقتصاد] نامهای که به مهندس بازرگان در جواب نامه ایشان و تذکر اشتباهات نهضت آزادی نوشته بودم با رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر و احمدآقا به مشورت گذاشتم. اصل نامه تأیید شد و اصلاحات به عمل آمد.» در بخشی از این نامه آمده است: «شما خوب می‌دانید انتخابات از گذشته تا امروز، همیشه آزاد و کاملاً آزاد برگزار شده و مطمئن هستید که در انتخابات آینده همان آزادی گذشته محفوظ است و هرکس که مورد اعتماد مردم باشد، سر از صندوق‌ها بیرون خواهد آورد و مسئولان کشور هیچ‌گونه نیازی به سلب آزادی و تحمیل رأی نمی‌بینند. به‌جای این‌گونه کارها در فکر پیداکردن افراد صالح و وجیه برای کاندیداکردن در انتخابات باشید و موقع تبلیغات که رسید، کار تبلیغ را با مراعات مقررات کشور و موازین دینی و اخلاقی آغاز فرمایید.»[۲۲]
گزارش- 370
وزیر امور خارجه امروز در ملاقات با نیاز دیزدارویچ عضو شورای ریاست‌جمهوری ایالت بوسنی هرزگوین و رئیس شورای فدرال روابط خارجی یوگسلاوی، بر نقش مثبت جمهوری اسلامی ایران در نهضت عدم‌تعهد تأکید کرد. به گزارش روزنامه جمهوری اسلامی، علی‌اکبر ولایتی در این دیدار ضمن گفت‌وگو درباره مسائل موجود در روابط دو کشور خاطرنشان کرد: «هیچ فردی و هیچ قدرتی نمی‌تواند نقش ایران در منطقه و نهضت عدم‌تعهد و جامعه بین‌المللی را نادیده بگیرد.» وی همچنین افزود: «جمهوری اسلامی ایران روابط خود با کشورهای جهان را براساس اولویت روابط سیاسی بر پیوندهای اقتصادی تنظیم می‌کند.» دیزدارویچ نیز در این دیدار از انقلاب اسلامی و توانایی ایران در پیشرفت‌های اقتصادی تمجید کرد و ضمن اظهار امیدواری درمورد توسعه روابط دو کشور در همه زمینه‌ها «آمادگی کشورش را برای رفع موانع و مشکلات موجود بر سر راه روابط دو کشور اعلام کرد.»[۲۳] درباره این دیدار خبرگزاری یوگسلاوی در گزارشی اعلام کرد: «ایران و یوگسلاوی وابستگی خود به سیاست عدم‌تعهد را مورد تأکید قرار داده و مخالف تقسیم دنیا به بلوک‌های مختلف هستند.» این خبرگزاری افزود: «در جریان این مذاکرات، دیزدارویچ و ولایتی درمورد اوضاع جاری بین‌المللی به‌ویژه درمورد نقاط بحرانی جهان تبادل‌نظر کردند و تحولات کنونی جهان را نگران‌کننده خواندند. این تبادل مشروح نظرات همچنین مسئله جنگ ایران و عراق را نیز در برگرفت.»[۲۴]
گزارش- 371
هدف از اجرای مانور آزادی قدس کسب آمادگی برای مقابله با اقدامات احتمالی امریکا در رویارویی با جمهوری اسلامی ایران اعلام شد. در اولین گردهمایی فرماندهان نواحی ستادها و پایگاه‌های مقاومت بسیج سپاه پاسداران منطقه یک کشور، اهداف طرح لبیک یا خمینی و مانور آزادی قدس تشریح شد. در این گردهمایی که در قم برگزار گردید، فرمانده سپاه منطقه یک کشوری پس از آنکه اجرای طرح لبیک یا خمینی را در راستای «ایجاد توانایی‌های لازم در تمام افراد معتقد به انقلاب اسلامی درجهت دفاع از کشور و نظام جمهوری اسلامی» عنوان کرد، افزود: «هدف از اجرای مانور آزادی قدس پاسخ کوبنده به مانورهای مختلف شیطان بزرگ امریکا در منطقه است.»[۲۵]
گزارش- 372
امروز اعلام شد امریکا اعتباری را برای خرید مواد غذایی این کشور توسط عراق پیش‌بینی کرده است. در همین حال یک قرارداد همکاری اقتصادی و فنی نیز میان عراق و هلند به امضا رسید. رادیو کلن گزارش داد: «ایالات متحده امریکا در نظر دارد ضمانت یک اعتبار 830 میلیون دلاری برای تحویل مواد غذایی به کشورهای عراق، پرتغال و کره جنوبی را عهده‌دار شود.» این رادیو با اشاره به موقعیت این کشورها به‌عنوان «بازارهایی جدید برای تولیدات کشاورزی» امریکا افزود: ایالات متحده امریکا که «می‌خواهد از این طریق مناسبات خود با عراق را [نیز] بهبود بخشد» برای عراق اعتباری به مبلغ 345 میلیون دلار پیش‌بینی کرده است.[۲۶] از سوی دیگر، خبرگزاری اوپک از بغداد اعلام کرد: «عراق و هلند به‌منظور متنوع‌ساختن و افزایش تجارت فی‌مابین یک قرارداد همکاری اقتصادی، بازرگانی و تکنیکی در بغداد به امضا رسانده‌اند.» بر پایه این گزارش «یک کمیته مشترک همکاری اقتصادی، تجاری و تکنیکی نیز در همین رابطه تشکیل خواهد شد.» حسن علی وزیر تجارت عراق، دراین‌خصوص گفت: «این توافقنامه نشانه‌ای از آغاز برقراری روابط تجاری و بازرگانی بین دو کشور محسوب می‌شود.»[۲۷]
گزارش- 373
گزارش‌ها حاکی است در آستانه برگزاری اجلاس سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس، جنگ ایران و عراق و خطر انسداد تنگه هرمز همچنان مهم‌ترین چالش تصمیم‌گیری کشورهای این منطقه است. شیخ خلیفه بن زاید ولیعهد و معاون فرماندهی عالی نیروهای مسلح امارات متحده عربی، امروز در مصاحبه با خبرگزاری قطر اعلام کرد سران شش کشور عضو شورا «مسائل مهم و حیاتی را مورد بحث و بررسی قرار خواهند داد که اهم آنها عبارت‌اند از: جنگ ایران و عراق و تأثیر آن بر منطقه، وضعیت ناهنجار موجود در لبنان، نیاز دستیابی به یک فرمول عملی به‌منظور هدایت مناسبات اعراب و همچنین تصمیمات و موازین آنها به جهت تشویق همکاری شورای همکاری خلیج عربی [فارس].» ولیعهد ابوظبی تأکید کرد: «این کنفرانس در شرایط غیرعادی جاری در منطقه و جهان تشکیل می‌شود.»[۲۸] به گزارش خبرگزاری کویت، شیخ سعد عبدالله الصباح ولیعهد و نخست‌وزیر کویت نیز در مصاحبه با روزنامه قطری الرایه گفت: «رهبران شورای همکاری خلیج [فارس] از هیچ کوششی جهت خاتمه جنگ ایران و عراق به‌نحوی‌که حقوق طرفین درگیر را تأمین و حق حاکمیت و تمامیت ارضی آنان را حفظ کند، دریغ نمی‌کنند.» وی از جامعه بین‌المللی خواست «تمام قدرت خود را جهت خاتمه جنگ 31 ماهه که ادامه آن نهایتاً در درازمدت صلح و نیک‌بختی جهان را مورد تهدید قرار خواهد داد به کار ببرد.» شیخ سعد درمورد تهدید انسداد تنگه هرمز درصورت حمله به تأسیسات نفتی ایران تأکید کرد: «آزادی کشتیرانی در این آبراه استراتژیک هرگز نباید ازسوی یک قدرت به‌تنهایی مورد تهدید قرار گیرد و یا کنترل شود.» نخست‌وزیر کویت همچنین درباره احتمال افزایش همکاری نظامی اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس بعد از مانور نظامی مشترک ماه گذشته گفت: «مانور سپر جزیره اولین گام اجرایی هماهنگی نظامی اعضای شورای همکاری خلیج [فارس] بود و طبیعی است در آینده به‌سوی همکاری عالی‌تری در همه جوانب فعالیت‌های دفاعی ازجمله آموزش، سازماندهی و تسلیحاتی (مسلح‌سازی) و نظایر آن حرکت کنیم.»[۲۹] از سوی دیگر، عبدالله بشاره دبیرکل شورای همکاری خلیج‌فارس، امروز در یک نشست مطبوعاتی در دوحه با اشاره به واکنش کشورهای بزرگ صنعتی به انسداد تنگه هرمز گفت: «ایالات متحده 20 درصد نفت مورد نیاز خود را از خلیج [فارس] وارد می‌کند. درحالی‌که اروپا 56 درصد نیازهای نفتی خود و ژاپن 68 درصد نیازهای نفتی خود را از خلیج [فارس] وارد می‌سازند.» به گزارش رادیو اسرائیل، بشاره تصریح کرد که «کشورهای خلیج [فارس] قدرت کافی برای مقابله با ایران درصورتی‌که خلیج را ببندد، ندارند.» وی همچنین گفت: «کشورهای خلیج [فارس] هم‌اکنون برای جایگزینی راه‌های دریایی سنتی در خلیج [فارس] سرگرم بررسی هستند و این جایگزینی شامل کشیدن خطوط جدید لوله و راه‌آهن و راه‌های دیگری دور از تنگه هرمز می‌باشد.»[۳۰]
گزارش- 374
تلاش‌های سیاسی و موضع‌گیری‌ها درخصوص جنگ ایران و عراق همچنان ادامه دارد. امروز خبرگزاری کویت از ابوظبی از مطرح‌شدن موضوع جنگ ایران و عراق به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مباحث اجلاس وزرای امور خارجه کشورهای اسلامی در داکا پایتخت بنگلادش خبر داد.[۳۱] همچنین مجله الدستور (چاپ لندن) نوشت: «انتظار می‌رود وزرای خارجه کشورهای عضو بازار مشترک اروپا در خلال گردهمایی آتی خود برای یک موضع‌گیری در مسئله فلسطین و جنگ عراق و ایران به نقاط مشترکی برسند. به‌ویژه اینکه گردهمایی مزبور جهت فراهم‌آوردن [مقدمات] کنفرانس سران اروپا که در اوایل ماه آینده در پایتخت یونان برگزار خواهد شد ترتیب یافته است.»[۳۲] از سوی دیگر به گزارش خبرگزاری آلمان‌غربی از اسلام‌آباد، صاحب‌زاده یعقوب‌خان وزیر امور خارجه پاکستان، «از ایران و عراق تقاضا کرد که جنگ سه‌ساله خلیج [فارس] را گسترش ندهند و هشدار داد که تحولات اخیر این جنگ خطری واقعی پدید آورده که می‌تواند منجر به دخالت قدرت‌های خارجی گردد.» وی که در مجلس مشورتی فدرال پاکستان سخن می‌گفت، افزود: «ما همواره برای صلحی عادلانه، افتخارآفرین و پایدار بین این دو کشور مسلمان در تلاش بوده‌ایم.»[۳۳] در همین حال به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، کمال حسن علی وزیر امور خارجه مصر، ضمن اشاره به آنچه وی آمادگی عراق برای پیروی از قطعنامه اخیر شورای امنیت سازمان ملل درمورد جنگ ایران و عراق خواند، خطاب به خبرنگاران گفت که «موضع ایران و هجوم جدیدش در کوهستان‌های شمالی کردستان عراق یک مبارزه با افکار عمومی جهان بوده و به تشدید درگیری خواهد انجامید.» وی اضافه کرد: «مصر از جامعه جهانی می‌خواهد تا مسئولیت جهت کمک به خاتمه‌بخشیدن به این جنگ را برعهده بگیرد.»[۳۴]
گزارش- 375
پس از مصر، اردن نیز اعلام کرد درصورت بروز تشنج در منطقه خلیج‌فارس نیروی نظامی به این منطقه اعزام می‌کند. ملک حسین پادشاه اردن، این مطلب را امروز در مصاحبه با روزنامه کویتی السیاسه اعلام کرد. خبرگزاری رویتر با نقل این خبر یادآور شد: «صحبت‌های ملک حسین معطوف به گزارش‌های واشنگتن می‌باشد که اعلام کرده بود 8 هزار نفر از نیروهای اردن تحت نظر فرماندهان امریکایی برای تشکیل یک نیروی ضربتی واکنش سریع در خلیج‌فارس تعلیم می‌بینند.»[۳۵] رادیو امان نیز در گزارشی که از مصاحبه ملک حسین پخش کرد، بدون اشاره به موضع صریح وی مبنی‌بر اعزام نیروی نظامی به منطقه خلیج‌فارس گفت: «پادشاه اردن همه کشورهای عرب را به پشتیبانی از عراق در جنگ خود با ایران دعوت نمود و گفت این کار از گسترش جنگ و احتمالات بعدی جلوگیری خواهد کرد.» وی افزود: «اگر این جنگ با اراده واحد عربی روبه‌رو می‌شد، این‌چنان به درازا نمی‌کشید لکن چند طرف عربی از حدود دفاع عربی مشترک و حتی از تشکیلات همکاری کشورهای عربی خارج گردیدند و باعث به‌طول‌کشیدن این جنگ شدند.» پادشاه اردن مدعی شد: «عراق برای صلح از همه فرصت‌ها استفاده نمود و به همه پیام‌های صلح بین‌المللی پاسخ مثبت داد، اما ایران جواب منفی داده است و عراق فعلاً از موضع دفاعی قوی و جبهه داخلی بسیار مستحکم برخوردار است و از مرزهای خود دفاع خواهد کرد.»[۳۶]
گزارش- 376
یک روز پس از انفجار ستاد فرماندهی نیروهای رژیم صهیونیستی در جنوب لبنان، گزارش‌ها از تدارک یک حمله نظامی ازسوی امریکا به‌تلافی انفجار مقر تفنگ‌داران دریایی این کشور در بیروت حکایت دارد. امروز خاویر پرز دکوئیار دبیرکل سازمان ملل در اظهاراتی که توسط سخنگوی وی مطرح شد ضمن ابراز تأسف از حادثه انفجار در قرارگاه نیروهای رژیم صهیونیستی در صور از وخامت بیش از حد اوضاع در لبنان اظهار نگرانی کرد. دکوئیار بدون اشاره به اشغال لبنان گفت: «این موج تازه خشونت یک بار دیگر فوریت لزوم نیل به یک راه‌حل مسالمت‌آمیز را آشکار می‌کند.»[۳۷] خبرگزاری یونایتدپرس گزارش داد: کمال حسن علی وزیر امور خارجه مصر نیز «انفجار دفتر نظامی اسرائیل در لبنان را خطری برای تمامی خاورمیانه [غرب آسیا] توصیف کرد و گفت چنین عملیاتی وخامت اوضاع را تشدید خواهد کرد.»[۳۸] در همین حال نبیه بری از رهبران شیعیان لبنان که در کنگره آشتی ملی لبنان در ژنو شرکت کرده است، سیاست رژیم اشغالگر قدس را باعث این انفجار دانست و افزود این رژیم «درواقع مایل است در جنوب لبنان بماند.» وی یادآور شد: «حدود یک سال است که من به آنان گوشزد می‌کنم مراقب باشند، اگر می‌خواهید در جنوب لبنان بمانید باید بین صلح در منطقه و اراضی ما یکی را انتخاب کنید.»[۳۹] به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، فیلیپ حبیب فرستاده ویژه سابق امریکا در غرب آسیا گفت: «درصورتی‌که لبنان خود را از شر تمامی نیروهای خارجی من‌جمله نیروهای سوری، اسرائیلی، فلسطینی، لیبیایی و ایرانی خلاص نکند، این کشور با آینده پردردسری روبه‌رو خواهد بود.» حبیب افزود: «لبنان با اوضاع دشواری روبه‌رو است و خطر رویارویی و تشدید درگیری‌ها همیشه وجود دارد.» وی همچنین «از دولت ریگان خواست تفنگ‌داران امریکایی را در لبنان نگه‌دارد و به تلاش‌های میانجیگری در آن کشور ادامه دهد.»[۴۰] شبکه تلویزیونی سی.بی.اس. امریکا در گزارشی به نقل از منابع پنتاگون از بررسی یک حمله "بازدارنده" ازسوی امریکا خبر داد. واشنگتن پست نیز گزارش داد مقامات امریکا «انجام احتمالی یک اقدام تلافی‌جویانه نظامی دررابطه‌با انفجار مقر تفنگ‌داران در بیروت را به‌طور فزاینده‌ای مورد بررسی قرار دادند.»[۴۱] باوجود این گزارش‌ها درمورد احتمال یک عملیات نظامی قریب‌الوقوع در لبنان، رادیو اسرائیل گزارش داد وزارت دفاع امریکا خبر روزنامه واشنگتن پست و شبکه تلویزیونی سی.بی.اس. این کشور دراین‌باره را رد کرده است.[۴۲]
گزارش- 377
با شدت‌گرفتن درگیری‌ها میان جناح‌های فلسطینی رقیب در شمال لبنان، شواهد از احتمال اقدام سیاسی سران کشورهای اروپایی در تأیید یاسر عرفات در مقام رهبری سازمان آزادی‌بخش فلسطین حکایت دارد. مجله الدستور (چاپ لندن) ضمن اعلام این مطلب نوشت: «این موضوع با دگرگونی‌هایی که به‌منظور تصفیه رهبری یاسر عرفات و جایگزین‌کردن آن با یک رهبری جدید وابسته به سیاست رژیم سوریه در جریان است، بی‌ارتباط نیست.»[۴۳] خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی از اوضاع نبرد میان گروه‌های فلسطینی هوادار و مخالف عرفات، که تا پایان روز گذشته 200 کشته و 500 مجروح بر جای گذارده است، به نقل از رادیو بیروت اعلام کرد: در پالایشگاه نفت طرابلس و مخازن نفت این پالایشگاه در نزدیکی اردوگاه‌های بداوی و نهرالبارد که مسکن 45 هزار آواره فلسطینی است یک آتش‌سوزی رخ داده است.[۴۴] در همین حال، هفته‌نامه المجله (چاپ لندن) از قول منابع مطلع عرب از مذاکره شش‌ساعته خالد الحسن یکی از رهبران الفتح (مهم‌ترین گروه عضو سازمان آزادی‌بخش فلسطین) با حافظ اسد به‌منظور بهبود روابط متشنج رهبری ساف با سوریه خبر داد و تأکید کرد که «این ملاقات به تغییر محسوسی در اوضاع منجر نشد.»[۴۵] خبرگزاری عراق نیز امروز اعلام کرد عرفات «عراق را تشویق کرده است تا برای جلوگیری از قتل‌عام تازه فرزندان فلسطینی و لبنانی در شمال لبنان بلادرنگ دست به دخالت زند.»[۴۶] از سوی دیگر، در واکنش به انتشار گزارش‌های درگیری در طرابلس لبنان، خبرگزاری سوریه به نقل از یک سخنگوی دولت این کشور اعلام کرد: «نیروهای سوریه در درگیری‌هایی که بین عرفات و نیروهای مخالف وی صورت می‌گیرد شرکت ندارند.» خبرگزاری سوریه همچنین به نقل از این سخنگو «عرفات را متهم نمود که با چنین اتهاماتی تلاش می‌کند تا از سوریه اخاذی کند. وی گفت سوریه جهت عدم مداخله در اختلافات فلسطینیان تصمیمی قاطع گرفته است.»[۴۷]
ضمیمه گزارش367: گزارش بازدید صدام حسین رئیس‌جمهور عراق از جبهه‌های شمالی جنگ و مناطق کردنشین عراق گزارش واحد مونیتورینگ صداوسیمای جمهوری اسلامی در اهواز از برنامه خبری تلویزیون عراق درباره بازدید صدام از شهرهای سلیمانیه، کرکوک، بیجی، سامرا و مرکز استان صلاح‌الدین چنین است: «در این گزارش صدام که کاملاً در حلقه محاصره نیروهای امنیتی خود محافظت می‌شد و دراین‌بین گاهی در فیلم رفتار خشونت‌بار مأمورین امنیتی - که از زیر تیغ سانسور تلویزیون‌های رژیم عراق رد می‌شد - کاملاً مشهود بود، صدام از شهرهای سلیمانیه، سامرا و روستاهای بین راه دیدن کرد. در این دیدار پس از خیرمقدم‌گویی یک صاحب‌خانه به‌همراه زن [و] بچه‌اش صدام جهت نشان‌دادن وفور اجناس خوراکی در دسترس مردم به سر یخچال و فریزرهای آنها می‌رفت و درحالی‌که صدام اجناس را به حالت تعجب اسم می‌برد، دوربین‌چی با نشان‌دادن این اجناس به گفته‌های صدام واقعیت می‌بخشید که در این فاصله صدام گاهی برای مردمی نشان‌دادن خود مقداری از این خوراکی‌ها را همراه می‌برد. در ادامه این دیدارهای نمایشی که از قبل در منازل، نورپردازی شده بود صدام ضمن این بازدیدها و تجلیل از خانه‌های شیک، جویای مدارسی در آن نقاط می‌شد. این دیدار صدام ... سه روز طول کشید. [وی] بعد از زیارت مرقد امام دهم و یازدهم علیهما‌السلام و خواندن نماز ظهر به‌همراه تعقیبات آن به بغداد بازگشت. قابل‌ذکر است زیارت و خواندن نماز، یازده دقیقه از آن گزارش پخش شد. همچنین لازم به توضیح است که این اولین دیدار صدام بعد از یک تأخیر تقریباً دو ماه است از شهر و روستاها.»[۴۸]
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1362/08/14
- ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، گزارش راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، داود رنجبر، ص114؛ و- سند شماره ٢٩٦/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه مقدم حمزه سیدالشهدا(ع) در عملیات والفجر٤، محمدرضا دیانی، 29/7/1362 تا 19/8/1362، ص150.
- ↑ سند شماره ٢٩٦/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص135.
- ↑ سند شماره ٢٩٦/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص125.
- ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص114؛ و- سند شماره ٢٩٦/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 135، 136 و 150.
- ↑ سند شماره ٢٩٦/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص135.
- ↑ سند شماره 80827 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (طرح و عملیات) به ستاد مرکزی سپاه، 16/8/1362؛ و- سند شماره 45020 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی منطقه11 قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) به فرماندهی کل سپاه پاسداران، 25/8/1362.
- ↑ سند شماره 290723 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرمانداری خرمشهر به دفتر سیاسی - انتظامی استانداری خوزستان، 14/8/1362؛ و- سند شماره 290748 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی خوزستان به استانداری خوزستان، 14/8/1362.
- ↑ سند شماره 355131 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد ناحیه کردستان (اطلاعات) به منطقه١١ (اطلاعات)، 17/8/1362؛ و- سند شماره 44943 از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (طرح و عملیات) به ستاد مرکزی سپاه، 20/8/1362.
- ↑ سند شماره 359157 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (طرح و عملیات) به ستاد مرکزی سپاه (طرح و عملیات)، 16/8/1362؛ و- سند شماره 355106 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه مهاباد به منطقه11، 14/8/1362.
- ↑ همان.
- ↑ سند شماره 250277 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد سپاه پاسداران ناحیه کردستان (اطلاعات) به ستاد سپاه پاسداران ناحیه کردستان (فرماندهی)، 21/8/1362؛ و- سند شماره 45020 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.
- ↑ سند شماره 400872 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه اشنویه به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) منطقه١١ (واحد طرح و برنامه عملیات)، 14/8/1362.
- ↑ سند شماره 355204 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا (رکن٣) به فرماندهی ژاجا (رکن٣ - مرکز فرماندهی)، 15/8/1362.
- ↑ سند شماره 352183 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد سپاه ناحیه کردستان (اطلاعات) به ستاد منطقه١١، 24/8/1362؛ و- سند شماره 450202 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی منطقه١١ قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) به فرماندهی کل سپاه پاسداران، 25/8/1362؛ و- سند شماره 355128 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات سلماس به اطلاعات قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 15/8/1362؛ و- سند شماره 45020 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 232، 16/8/1362، صص ٦ و ٧.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 231، 15/8/1362، ص3، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 14/8/1362.
- ↑ همان، صص 42 و 43، رادیو صوت‌الجماهیر، 14/8/1362.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 15/8/1362، ص14.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 15/8/1362، ص6، رادیو بی‌بی‌سی، 14/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 55، 16/8/1362، صص 12 و 13، بغداد - خبرگزاری رویتر، 14/8/1362.
- ↑ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، صحیفه امام (مجموعه آثار امام خمینی(ره))، جلد 18، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1378، صص 204 - 202.
- ↑ اکبر هاشمی رفسنجانی، آرامش و چالش (کارنامه و خاطرات سال 1362)، به اهتمام مهدی هاشمی، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ سوم 1386، صص 276 و 277.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 15/8/1362، ص16.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 232، 16/8/1362، ص8، تهران - خبرگزاری یوگسلاوی، 15/8/1362.
- ↑ سند شماره ٢٩٦/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص125.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 15/8/1362، ص7، رادیو کلن، 14/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 231، 15/8/1362، ص28، بغداد - خبرگزاری اوپک، 14/8/1362.
- ↑ همان، ص31، ابوظبی - خبرگزاری امارات عربی متحده، 14/8/1362.
- ↑ همان، صص 6 و 7، کویت - خبرگزاری کویت، 14/8/1362.
- ↑ همان، ص42، رادیو اسرائیل، 14/8/1362.
- ↑ همان، ص33، ابوظبی - خبرگزاری کویت، 14/8/1362.
- ↑ همان، ص7، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 14/8/1362.
- ↑ همان، ص15، اسلام‌آباد - خبرگزاری آلمان‌غربی، 14/8/1362.
- ↑ همان، ص16، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 14/8/1362.
- ↑ سند شماره ٢٩٦/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص135.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 16/8/1362، ص6، رادیو امان، 14/8/1362.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 15/8/1362، ص3.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 231، 15/8/1362، ص16، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 14/8/1362.
- ↑ همان، صص 30 و 31، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 14/8/1362، به نقل از خبرگزاری فرانسه.
- ↑ همان، صص 20 و 21، واشنگتن - خبرگزاری آسوشیتدپرس، 14/8/1362.
- ↑ همان، ص25، واشنگتن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 14/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 16/8/1362، ص9، رادیو اسرائیل، 15/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 231، 15/8/1362، ص7، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 14/8/1362.
- ↑ همان، ص28، طرابلس - خبرگزاری آسوشیتدپرس، 14/8/1362.
- ↑ همان، ص29، لندن - خبرگزاری یوگسلاوی، 14/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 232، 16/8/1362، ص9، پاریس - خبرگزاری فرانسه، 15/8/1362.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 15/8/1362، ص2.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 17/8/1362، ص5، به نقل از مونیتورینگ برون‌مرزی اهواز.