1362.08.15
روزشمار جنگ سال 1362 1362.08.15 | |
---|---|
نامهای دیگر | پانزده آبان |
تاریخ شمسی | 1362.08.15 |
تاریخ میلادی | 6 نوامبر 1983 |
تاریخ قمری | 30 محرم 1404 |
گزارش- 378
براساس تصمیم روز گذشته فرماندهان سپاه پاسداران مبنیبر عملیات لشکر27 حضرت رسول(ص) برای تصرف مجدد ارتفاع 1904 کانیمانگا و پاکسازی یال غربی ارتفاع شیخ گزنشین (1700)، فرماندهی این لشکر بدون دراختیارداشتن نیروی تازهنفس، با بازسازی و سازماندهی نیروهای موجود، که تاکنون چند مرحله عملیات انجام داده بودند، توانست استعداد لازم برای اجرای مأموریت را فراهم کند. نیروهای لشکر27 حضرت رسول(ص) از حدود ساعت 24، حرکت خود را برای رسیدن به منطقه درگیری آغاز کردند. همزمان با این یگان، نیروهای تیپ٣ لشکر٢٨ کردستان نیز برای تحویلگرفتن خط پدافندی در شیخ گزنشین و شاخ تارچر درحال عزیمت به این منطقه بودند، درنتیجه محدودیت مسیر تردد، عرض کم جاده و ازدحام پیشآمده در منطقه شیخ لطیف هنگام عبور از رودخانه قزلجه در جنوبغربی ارتفاع شیخلری، موجب شد نیروهای این لشکر بسیار دیر به منطقه هدف برسند. علاوهبراین تأخیر در سازماندهی مجدد نیروها برای حمله در نزدیکی هدف، کار را به روشنایی روز کشاند؛ ازاینرو فرماندهی لشکر27 با چشمپوشی از اجرای عملیات در محور غرب شیخ گزنشین نیروها را فقط برای تصرف ارتفاع 1904 به کار گرفت. نیروهای این یگان توانستند در اوایل صبح، قله 1904 را تصرف کرده، بر روی آن مستقر شوند. بااینحال، دشمن با اجرای آتش سنگین توپخانه و واردکردن نیروهای تازهنفس در ساعت 10 صبح، این ارتفاع را پس گرفت. از سوی دیگر، نیروهای تیپ٣ لشکر٢٨ کردستان نیز در بخش شمالی شیخ گزنشین و شاخ تارچر جایگزین نیروهای لشکر٣١ عاشورا، ١٤ امام حسین(ع) و ٢٧ حضرت رسول(ص) شدند. بدینترتیب لشکر31 عاشورا بهطورکلی از این محور رها شد، ولی نیروهای لشکر27 حضرت رسول(ص) و ١٤ امام حسین(ع) همچنان در بخش جنوبی شاخ تارچر و بخش غربی شیخ گزنشین - که منطقه جلویی نبرد محسوب شده و درگیری پیوسته و سنگین در آنجا جریان داشت - باقی ماندند. در وضعیت موجود برای ادامة عملیات و پیشروی بهسمت جنوب منطقه و تصرف نالپاریز، دو راهکار پیش روی فرماندهان قرار داشت: ١. پیشروی از روی ارتفاعات کانیمانگا و تصرف قلههای 1904، 1900 و یالهای شرقی، غربی و جنوبی ارتفاع 1900. ٢. تصرف برخی یالهای غربی کانیمانگا و تأمین جاده چوارتا و پیشروی بهسمت جنوب و تصرف نالپاریز. تجربه عملیات چند روز گذشته نشان میداد که عراق با تمام نیرو و امکانات و بدون توجه به تلفات نیروهای خود از دو ارتفاع 1904، 1900 و یالهای جانبی آن دفاع میکند. لشکر27 حضرت رسول(ص) نیروی لازم را برای تداوم حمله از این محور دراختیار نداشت، از سوی دیگر، باتوجهبه پیچیدگی این ارتفاعات و شناختی که فرماندهان و نیروهای این لشکر در این محور به دست آورده بودند، جایگزینی نیروی جدید بهجای لشکر27 حضرت رسول(ص) ناممکن به نظر میرسید، زیرا ورود نیروی جدید به منطقه و کسب تجربة لازم وقتگیر بود و به چند روز زمان نیاز داشت که این امر برخلاف نظر عمومی فرماندهان مبنیبر داشتن سرعتعمل و مداومت در عملیات بود. برایناساس، در جلسهای که بعدازظهر امروز با حضور فرماندهان قرارگاه خاتم و قرارگاه مقدم حمزه برگزار شد، راهکار دوم یعنی محور غرب کانیمانگا و پیشروی از جاده چوارتا به نالپاریز برای ادامه عملیات و تصرف نالپاریز مورد بحث قرار گرفت.* در این جلسه قرار شد بهمنظور تأمین حرکت لشکر٥ نصر برای رسیدن به نالپاریز از غرب کانیمانگا و تصحیح خطوط این منطقه، در روز بعد ( 16/8/1362) یگانهای ٤١ ثارالله(ع) و ١٧ علیبنابیطالب(ع) به اجرای عملیات بپردازند. بدینترتیب که لشکر٤١ ثارالله(ع) پس از استقرار بر روی ارتفاع شاخ تارچر برای تصرف یالهای 1740 و 1860 در غرب این ارتفاع غربی و تصرف جاده چوارتا - نالپاریز از غرب شاخ تارچر تا کلز آسیاب وارد عمل شود و از طرف دیگر، لشکر١٧ علیبنابیطالب(ع) که در ارتفاعات غرب جاده چوارتا - نالپاریز مستقر بود، ضمن پاکسازی ارتفاعات سمت چپ خود بهطرف لشکر٤١ ثارالله(ع) حرکت و هر دو یگان در منطقه کلز آسیاب با یکدیگر الحاق کنند. همچنین مقرر گردید لشکر١٧ علیبنابیطالب(ع) در محور دیگر با چرخش به جنوب، این جاده را در حدفاصل کلز آسیاب تا شمال دره میانه پاکسازی کرده و این بخش از جاده را نیز به تصرف درآورد. دراینحال، اطلاعات رسیده به قرارگاه فرماندهی حاکیاز آن بود که ارتش عراق بهطور روزافزون نیروهای موجود در منطقه عمومی کانیمانگا و غرب آن تا نالپاریز را تقویت میکند. طبق این اطلاعات تا امروز ٩ تیپ پیاده، 4 گردان کماندویی و ٣ گردان تانک از ارتش عراق در این منطقه استقرار یافتهاند* و 30 دستگاه از این تانکها در منطقه آروزر که خط مقدم عراق در غرب کانیمانگا محسوب میشود، آرایش گرفتهاند. علاوهبراین امروز مرتضی قربانی فرمانده لشکر5 نصر، که قبلاً درباره کلیات مأموریت یگان تحت امر خود توجیه شده بود، برای بازدید و شناسایی کلی از غرب کانیمانگا به منطقه رفت. محمد پیشبهار از نیروهای اطلاعات قرارگاه خاتم نیز که از منطقه بازدید کرده بود در گزارشی از کمبود آتش توپخانههای خودی بهویژه در منطقه جنوبغربی ارتفاع 1900 که حدود ٣00 دستگاه کامیون و سایر خودروهای سنگین عراق در آنجا تجمع کرده بودند، اظهار نارضایتی کرد.[۱]
گزارش- 379
با گذشت 18 روز از آغاز عملیات والفجر٤، واحد نیروی انسانی قرارگاه خاتمالانبیا(ص) آمار شهدا و مجروحان یگانهای سپاه و ارتش را تا آخرین ساعات امروز اعلام کرد. طبق این آمار، تاکنون 1681 تن از نیروهای خودی (1556 نفر از سپاه پاسداران و 125 نفر از ارتش) شهید و 7550 تن (7024 نفر از سپاه پاسداران و 625 نفر از ارتش) مجروح شدهاند. آمار تفکیکی شهدا و مجروحان یگانهای مختلف به این شرح است:
یگان شهید زخمی لشکر٢٥ کربلا 179 645 لشکر14 امام حسین(ع) 275 1224 لشکر41 ثارالله(ع) 131 693 لشکر٣١ عاشورا 348 1296 لشکر٨ نجف 248 932 لشکر١٧ علیبنابیطالب(ع) 43 276 لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) 97 1076 تیپ٤٤ قمر بنیهاشم(ع) 152 630 ارتش 125 625 متفرقه 83 153[۲]
گزارش- 380
عراق امروز مناطق مسکونی آبادان و خرمشهر را هدف گلولههای توپ قرار داد. این درحالی است که اقدام عراق در حمله به مناطق غیرنظامی در مقایسه با روزهای قبل کاهش یافته است. در حملات توپخانهای امروز ارتش عراق که بهطور متناوب علیه مناطق مختلف آبادان و خرمشهر و مناطق مرزی صورت گرفت، 3 باب منزل مسکونی در آبادان تخریب شد. در منطقه خرمشهر نیز کانون اصلی گلولهبارانها شلمچه و پاسگاه زید بود که براثر آن ٥ تن از مردم این مناطق و نیروهای نظامی شهید و ٤٤ تن زخمی شدند.[۳] علاوهبر جبهه جنوب در منطقه عملیاتی والفجر4 نیز هواپیماهای عراقی قصد بمباران شهر بانه را داشتند که با آتش بهموقع پدافند هوایی مجبور به ترک منطقه شدند.[۴] حمله موشکی روز گذشته عراق به شهرهای بهبهان و مسجدسلیمان تبعاتی را درپی داشت؛ مردم این شهرها برای درامانماندن از حملات احتمالی بعدی عراق، از شهر خارج شدند. به گزارش ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران، عده زیادی از مردم شهرهای مسجدسلیمان و بهبهان به مناطق امنتری مانند روستاهای اطراف یا شهرهای نزدیک نقل مکان کردند.[۵]
گزارش- 381
غارت فروشگاه تعاونی یک روستا در شمال ارومیه، کشتهشدن ٥ تن از قاچاقچیان، شهادت یک روحانی اهل سنت در مهاباد، کمکهای تسلیحاتی عراق به حزب دمکرات، هشدار فرماندهی سپاه کردستان درمورد کمبود نیرو در این منطقه و تسلیمشدن ٨ تن از افراد حزب دمکرات، از مهمترین اخبار مربوط به مناطق کردنشین شمالغرب کشور در روز جاری است. گروهی از افراد حزب دمکرات شبانه وارد روستای تازهکند در شمال ارومیه شدند و کلیه لوازم و وسایل شرکت تعاونی این روستا را غارت کردند.[۶] افراد این حزب همچنین در نقطه مرزی بانه شبانه با حمله به افراد محلی که مبادرت به قاچاق چای از عراق به ایران میکردند، ٥ تن از آنان را به قتل رساندند و ٢ خودروی حامل چای را نیز به سرقت بردند.*[۷] در مهاباد نیز افراد وابسته به حزب دمکرات کردستان یکی از روحانیون سرشناس اهل سنت این شهر به نام ملا خالد عزیزی را شبانه ربوده و به شهادت رساندند. طبق برخی اخبار، ملاخالد قبلاً با حزب دمکرات همکاری داشته است، اما از مدتها پیش اقدام به قطع این همکاری کرده بود و عوامل حزب برای انتقام، وی را ربوده و به شهادت رساندند.[۸] از سوی دیگر، نیروهای خودی نیز در روستای بناب در جنوب سردشت، در یک عملیات موفق شدند خودرویی را که حامل مقادیری مواد منفجره تی.ان.تی، یک قبضه مسلسل دوشکا، ٩ قبضه مسلسل کالیبر50 و 1400 عدد کولهپشتی بود از نیروهای ضدانقلاب به غنیمت بگیرند.[۹] دراینحال یک منبع نظامی از اقدام ارتش عراق در اهدای تعداد فراوانی تفنگ و انواع مسلسل به حزب دمکرات خبر داد.[۱۰] امروز همچنین فرمانده سپاه کردستان در نامهای به فرمانده قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) بار دیگر معضل کمبود نیرو در منطقه کردستان را مطرح کرد. وی در این نامه نوشته است: هنوز کسری نیروهایی که منطقه ١0 ملزم به تأمین آن است، جبران نشده است. من اعلام میکنم که پاسگاهها سقوط خواهند کرد. با مسئولین دراینباره صحبت کنید. شما را به خدا قسم، فکری بکنید. در غیر این صورت قادر به کار نیستیم. گفتنی است چندی قبل نیز فرمانده قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) در نامهای به ستاد مرکزی سپاه پاسداران در تهران درخواست مشابهی را مطرح کرده بود.[۱۱] در همین حال در مناطق عمومی سنندج، سلماس، ارومیه و کامیاران ٨ تن از افراد وابسته به گروههای مسلح غیرقانونی خود را به نیروهای سپاه و ژاندارمری تسلیم و درخواست اماننامه کردند. ٥ تن از این افراد از وابستگان به حزب دمکرات بودند و یک تن نیز که در کامیاران خود را تسلیم کرد از اعضای سازمان کومهله بود. بشار مامدی برادر صنار مامدی (از خوانین منطقه جنوب سلماس و از سران حزب دمکرات در آن منطقه) نیز ازجمله کسانی بود که خود را به سپاه ارومیه تسلیم کرد.[۱۲] دراینزمینه فرمانده سپاه مهاباد نیز در نامهای به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) اعلام کرد که از اول تا پانزدهم آبانماه، ٢٢ تن از افراد وابسته به حزب دمکرات و سازمان کومهله برای دریافت اماننامه خود را به پایگاههای سپاه در مهاباد معرفی کردهاند.[۱۳]
گزارش- 382
همزمان با ادامه درگیریهای سنگین در منطقه غرب پنجوین و ارتفاعات کانیمانگا، گزارشهای رسانههای خارجی از پیچیدگی اوضاع صحنه نبرد حکایت دارد. خبرگزاری یونایتدپرس از بیروت به نقل از بیانیه نظامی ایران گزارش داد که «در جریان کوششهای مکرر عراق برای بازپسگیری زمینهایی که هفته گذشته در تهاجم فجر4 [به تصرف] ایران درآمده بود، بیش از 400 سرباز عراقی کشته شدهاند.» یونایتدپرس افزود: «در این بیانیه گفته شده ضدحملههای عراق توسط گردانهای کماندویی فاروق و رشید روز شنبه آغاز شد و روز یکشنبه نیروهای عراقی به عقب رانده شدند. ایران گفت: نبرد در منطقه مزبور ادامه دارد.»*[۱۴] از سوی دیگر، ارتش عراق در اطلاعیه امروز خود مدعی شد که مواضع، راههای امدادی و محل تجمع نیروهای ایران در بخش شمالی جبهه هدف هجوم جنگندهها و بالگردهای عراقی قرار گرفته و «تلفات فراوان جانی و مادی به آنها» وارد آمده است. این اطلاعیه ادعای روزهای قبل خود درمورد حملات توپخانهای ایران به شهرهای مرزی عراق ازجمله مندلی و خانقین را تکرار کرد.[۱۵] برایناساس، خبرگزاری فرانسه از منامه گزارش داد: «یک بیانیه نظامی عراق تصریح میکند نیروی هوایی عراق امروز (یکشنبه) مبادرت به حملاتی علیه مراکز تجمع نیروهای ایرانی در بخش شمالی جبهه کرده و تلفات جانی و مالی فراوانی وارد آورده است.» بنا به این گزارش، «بیانیه مذکور به بمباران شهرهای مندلی، خانقین، کاسابات [قصبات] سیدصادق و شانهدری توسط توپخانه ایران شنبهشب و بامداد یکشنبه اشاره دارد.»[۱۶] رادیو امریکا نیز در گزارشی از وقایع امروز جنگ گفت: «ایران و عراق هر دو از کسب پیروزیها و توفیقهایی در جبهه سخن میگویند.» این گزارش به نقل از یکی از مقامهای بلندپایه ایران افزوده است: «هواپیماهای عراقی در حملات خود از بمبهای ناپالم استفاده کردهاند.»*[۱۷] رادیو آلبانی نیز در برنامه خبری خود اعلام کرد: «بنا به گزارشهای خبرگزاری ایران ایرنا و خبرگزاری عراق اخیراً در بخش شمالی جبهه درگیریهای سختی جریان داشته است و طرفین درگیر تلفات جانی و خسارات مالی فراوانی [به یکدیگر] وارد آورده[اند].»[۱۸]
گزارش- 383
امام خمینی امروز در حضور محسن رفیقدوست وزیر سپاه و جمعی از کارکنان واحدهای مختلف وزارت سپاه، حجتالاسلام مهدی کروبی نماینده امام و سرپرست بنیاد شهید و مسئولان مراکز این بنیاد در سراسر کشور ضمن اشاره به حملات موشکی و هوایی دیروز عراق به مناطق مسکونی ایران اظهار کردند: «ما باید هرچه از این مصیبتها بر ما وارد میشود، قدرت دفاعیمان بیشتر بشود. آنها گمان میکنند که با این وضع میتوانند که در جبههها یا در پشت جبههها یک نقصی وارد کنند درصورتیکه به اشتباه خودشان تاکنون باید پی برده باشند.» رهبر انقلاب آنگاه درمورد شرایط تباهی و فساد قدرت در دنیا گفتند: «قدرت اگر چنانچه به دست اشخاص غیرمهذب برسد خطر دارد. قدرت خودش یک کمال است. خدای تبارکوتعالی قادر است، لکن اگر چنانچه قدرت به دست اشخاص فاسد برسد همین کمال را به فساد میکشانند. دنیا امروز گرفتار این است که قدرت در دست اشخاصی است که از انسانیت بهره ندارند. ابرقدرتها، قدرتهای بزرگ جز فکر اضافهکردن قدرت خودشان و پایمالکردن مظلومان هیچ فکری ندارند. آنهایی هم که پیوسته به آنها هستند، آنها هم، چون سنخ ذاتشان همان است نظیر آنها عمل میکنند. قدرت اگر در دست انسان کامل باشد، کمال برای ملتها ایجاد میکند. اگر قدرت در دست انبیا باشد، اولیا باشد باعث میشود که سلامت در جهان تحقق پیدا کند، کمال در جهان تحقق پیدا بکند و چنانچه در دست زورمندانی باشد که عاقل نیستند، مهذب نیستند مصیبت [به] بار میآورد.» امام خمینی همچنین با اشاره به آثار زیانبار اقدامات قدرتهای بزرگ افزودند: «شما ملاحظه بکنید که امریکا در جهان چه دارد میکند و شوروی هم از آن طرف و خدا خواسته است که این دو قدرت مزاحم هم هستند، مقابل هم هستند، اگر یکیشان بود دنیا را میبلعید. این دوتا قدرتمندند و در مقابل هم ایستادهاند، آن از او میترسد و او از او میترسد. اگر اینها از هم نترسند، دنیا را از بین میبرند. نه این است که ادعاهای آنها که ما برای صلح میخواهیم چه بکنیم. اینها راه افتادهاند آمدهاند به بیروت، به لبنان، برای اینکه ما میخواهیم صلح در لبنان باشد. شما صلحطلب نیستید، بر فرض اینکه باشید، آمدن شما به چه مناسبت [است] در کشورهای دیگر؟ حکومتهایی که در بعضی از این کشورها هستند، حکومتهای ملی نیستند، به ملت مربوط نیستند. اگر شما انسان بودید و انسانیت را و امور اخلاقیای که در انسان و ارزشمندیهایی که در انسان معتبر است پیش شما هم مقداری از آن بود، ملاحظه حال مستمندان و ملتهای ضعیف را میکردید. نه اینکه یک دولتی را که برخلاف میل یک ملتی است، سرکار آمده است، شما او را بهعنوان اینکه میخواهیم دولت را تقویت کنیم، در کشورشان بهطور غصب وارد بشوید. این برای این است که مهذب نیستند. انسانیت در کار نیست. قدرت هست، شاخ دارند، عقل ندارند.» بنیانگذار جمهوری اسلامی حمله به مناطق غیرنظامی ایران را نتیجه شکستهای نظامی عراق دانسته و با بیان این مطلب که شهرهای عراق را همانند شهرهای ایران عزیز میدانیم، خاطرنشان کردند: «شما باید توجه بکنید که مبادا یک وقتی به واسطه بمبارانهای شهرهای شما و کشتن عزیزان شما، مبادا یک وقتی شما عصبانی بشوید و جبران بکنید اینطوری، این انتقام از او نیست. شما انتقامتان را از صدام باید بگیرید و از حزب بعث، و الآن دارید میگیرید.» امام خمینی هشدار دادند: «توجه کنید که نبادا حتی یک گلوله بهطرف شهرهای اینها بیندازید. آنها شهرهایی هستند که همانطوریکه این بهبهان ما مظلوم است، بصره هم مظلوم است، مندلی هم مظلوم است، همه اینها مظلوماند. اینها تحت ستم هستند. ما باید جهات انسانی را تا آخر حفظ کنیم. ما جهات انسانی را تا مرز شهادت و فوت باید حفظ بکنیم و هیچوقت عصبانی از این نشویم که او دارد این کار را میکند، پس ما هم خوب است یکی از شهرهای آنها را بزنیم؛ نه، هیچ همچو نیست. موازین، موازین اسلامی است. اینجا جمهوری اسلامی است. اینجا اسلام حکومت میکند.» ایشان همچنین تأکید کردند: «باید مواظب باشید از خودتان، کسانی که قدرت دارند، دولت قدرت دارد، سپاه قدرت دارد، ارتش قدرت دارد، بسیج قدرت دارد، اینهایی که قدرت دارند باید حفظ جهات انسانیت را، جهات اسلامیت را بیشتر از دیگران بکنند. این قدرت را در محلش خرج بکنند، تجاوز از محلش نشود.» رهبر انقلاب در همین زمینه افزودند: «من امیدوارم که با حفظ این جهات انسانی و اسلامی شما الگو بشوید از برای همه کشورهایی که آن مسائل ما به آنها رسیده است و میرسد. و این مرده (صدام) دیگر از بین رفته است. دیگر شما خیال نکنید، اینها دست و پایی است که درحال احتضار دارد میزند. این قدرتمندها آن آخر عمرشان اینطور جنون پیدا میکنند. اینهایی که درحالی که قدرت دارند آن شارت و شورت را میکنند، وقتی شکست میخورند بسیار هم ضعیف میشوند. این، ضعف روحی است که انسان به یک طایفهای که هیچ کاری به او ندارند، توی خانههایشان نشستهاند، یک بچه کوچکی که کاری به او ندارد، این ضعف انسانیت و ضعف قدرت است که به او بپرد برای اینکه، در جبهه - او را - سیلی به او زدهاند. این، آن مایه آخرش را هم که عبارت از آن گردانهایی بوده است که برای حفظ او بوده، فرستاده به جبهه، و اینجا هم بسیاری از آنها را به درک فرستادهاند. خوب، این صدمه میبیند، صدمه روحی میبیند. عقل هم که ندارد که حساب بکند که خوب ما در جبهه مغلوب شدهایم باید در جبهه کاری بکنیم. آنجا که نمیتواند کاری بکند، به بهبهان و- نمیدانم - مسجدسلیمان و جاهای دیگر هم تعدی میکند. اینها به واسطه ضعف روح است. ...»[۱۹]
گزارش- 384
مقامات مختلف کشور امروز در سخنان خود حملات موشکی و هوایی عراق علیه مناطق غیرنظامی ایران را نتیجه استیصال و تلاشی برای جلوگیری از پیشرویهای رزمندگان در جبهههای نبرد خوانده و بر تداوم جنگ تأکید کردند. رئیس مجلس شورای اسلامی در سخنانی در جلسه امروز مجلس گفت: «وقتیکه استیصال عراق را در جبهههای جنگ مشاهده میکردیم، انتظار چنین وحشیگری را داشتیم. برای کسانی که در سازمان ملل دم از صلح میزنند باید این مسئله آموزنده باشد که عراق که مدعی است قطعنامه شورای امنیت را پذیرفته، هم در دریا دست به ماجراجویی میزند و هم در مراکز غیرنظامی که هر دو، جزء ارکان این قطعنامه بوده و ایران اسلامی بااینکه این قطعنامه را بهخاطر مقدمات و بهخاطر عوامل پشت پردة ناصالحش رد کرده است، اما عملاً مضمون آن را هم در گذشته و هم امروز اجرا میکند و ما بهطوریکه میدانید نه در خلیجفارس و بنادر اطراف آن و آلودهکردن محیط زیست تابهحال اقدامی کردهایم و نه نسبت به مردم غیرنظامی که دهها شهر و صدها روستا در تیررس مستقیم توپهای ما هستند.» حجتالاسلام هاشمی رفسنجانی تأکید کرد: «ما عملاً به مضمون این قطعنامه مقیدیم ضمن اینکه آن را با صراحت رد کردیم، اما جنایتکار عفلقی در همان موقعی که ادعای قبول این قطعنامه را میکند همانطورکه میبینید دیروز پریروز رکورد جنایت را شکست و چهار شهر را در چند ساعت با موشک و بمب ناپالم مورد حمله قرار داد.» رئیس مجلس شورای اسلامی افزود: «انشاءالله رزمندگان ما در جبهههای جنگ همانطورکه شیوه گذشته ما بود جواب را خواهند داد.» وی در ادامه اظهار کرد: «استیصال صدام به آنجا رسیده که گارد [ریاست] جمهوریاش را که بهشدت مورد نیازش هستند، به جبهه فرستاده و آخرین اخبار به ما میگوید که صدها نفر از این جنایتکاران در برخورد دیروز پریروز به درک واصل شدهاند که انشاءالله بقیه آنها هم به همین سرنوشت دچار خواهند شد.»[۲۰] به نوشته روزنامه جمهوری اسلامی، میرحسین موسوی نخستوزیر نیز در پایان جلسه امروز هیئت دولت یادآور شد: «هر زمانی که رژیم صدام شکستی خورده است، دست به چنین جنایاتی زده است. ولی این جنایات اثر مأیوسکننده یا دلهرهآور برای ملت ما در بر نداشته است. ... دراینمورد هم طبیعتاً هدف رژیم صدام ایجاد بازدارندگی است ولی آن چیزی که از این عمل ایجاد خواهد شد، اراده منسجم ملت ما برای ادامه مبارزه خواهد بود. دولت هم بهعنوان یک خدمتگزار در تدارک این جنگ تا به آخر خواهد کوشید.» وی در ادامه سخنان خود گفت: «البته در سطح جهانی هم باید سعی کنیم تا این رذالتها و جنایات را به افکار عمومی مردم و جهان منتقل کنیم. گرچه دولتهای امپریالیست و صهیونیست احتمالاً جلوی این تبلیغات را خواهد گرفت، ولی یقین داریم که در جهان، ملتهای مظلوم و مردم محروم گوشهای شنوایی برای حرفهای ما خواهند داشت و این امر برای ما دارای اهمیت است.» نخستوزیر همچنین به وقایع اخیر جبهههای جنگ اشاره و خاطرنشان کرد: «تحولات اخیر در این جنگ بسیار قابلتوجه است و معنای سیاسی عمیقی هم دارد، زیرا رژیم صدام گارد ریاستجمهوری خودش را به اطراف پنجوین فرستاده تا در جنگ شرکت داشته باشد که این مسئله نشاندهنده کمبود نیروهای عراقی است. مخصوصاً باید توجه داشته باشیم که صدام برای این نیروها چندینبار با قطع برنامههای رادیوی بغداد پیام فرستاده و همین نیروها زیر ضربات مرگبار نیروهای رزمنده ما قرار دارند و ضربات سختی نیز خوردهاند که به همین دلیل ما باید منتظر یک بحران عمیق در میان نیروهای مسلح عراق باشیم.» وی سپس افزود: «در عملیات والفجر4 نکات قابلتوجه دیگری نیز وجود دارد و در گزارشاتی که ارائه میشد در میان غنائم بهدستآمده 26 قبضه تفنگ106 میلیمتری وجود دارد که اگر توجه داشته باشیم که هر گردان تنها 4 قبضه از این نوع تفنگها را در اختیار دارد، میتوانیم به وسعت عملیات نیروهای رزمنده خودمان و ضرباتی که وارد آوردهاند پی ببریم.»[۲۱] امروز همچنین آیتالله عبدالکریم موسوی اردبیلی رئیس دیوانعالی کشور، در دیدار با دانشجویان دانشکده علوم قضایی، ضمن تبریک پیروزیهای اخیر در جبهههای جنگ و تسلیت شهادت عدهای از مردم در شهرهای اندیمشک، بهبهان، مسجدسلیمان و نهاوند، اظهار کرد: «ما باید در خط مقدم جبهه باشیم و یا در بهبهان و اندیمشک و دزفول و اگر در آنجا نیستیم باید در قسمتهای خودمان همچون کسی که در معرض بمباران قرار گرفته و فعالیت میکند تا راه گریزی بیابد انجام وظیفه کنیم.» وی تأکید کرد: «تلاش ما باید همچون تلاش رزمندگانمان در سنگرها باشد. ما باید کاری کنیم که مدیون خدا و آن سنگرنشینان نباشیم.»[۲۲]
گزارش- 385
دور تازه حملات هوایی و موشکی عراق به شهرهای ایران بازتاب گستردهای در رسانههای خارجی یافت. دراینبین، تأکید رهبر انقلاب مبنیبر اجتناب از حمله به شهرهای عراق در پاسخ به حملات دشمن علیه مناطق مسکونی ایران مورد توجه خاصی قرار گرفت. خبرگزاری رویتر در گزارشی از حملات هوایی و موشکی روز گذشته عراق به شهرهای بهبهان، مسجدسلیمان، اندیمشک و نهاوند اعلام کرد: در دو هفته اخیر، براثر حملات هوایی و موشکی عراق به شهرهای ایران 302 تن کشته و بیش از 1350 نفر مجروح شدهاند. رویتر همچنین افزود: «رهبر عالی این کشور آیتالله روحالله خمینی هشدار داد که انتقام این حملات باید در صحنه نبرد گرفته شود نه با حمله به هدفهای غیرنظامی عراق.»[۲۳] خبرگزاری فرانسه نیز ضمن گزارش مشابهی از حملات عراق به شهرهای ایران یادآور شد: «آیتالله خمینی امروز در حضور پاسداران انقلاب اظهار داشت مراقب باشید تا قدرت شما را وادار به انتقامگیری بدون درنظرگرفتن قوانین اسلامی نکند. ساکنین شهرهای عراقی بهاندازه اهالی شهرهای خود ما در قلب ما عزیز هستند.» این خبرگزاری همچنین به نقل از امام خمینی افزود: «آنان [مردم عراق] گرفتار کارهای بد صدام (صدام حسین، رئیسجمهوری عراق) هستند. شما باید از صدام و حزب بعث همانطورکه تا حالا در جبهه انجام دادید انتقام بگیرید. حتی یک تیر بهسوی شهرهای عراقی شلیک نکنید.»[۲۴] درعینحال، رادیو کلن در گزارشی پس از اشاره به اخبار حملات روز گذشته عراق به شهرهای ایران به نقل از روزنامههای عراقی این حملات را پاسخی به تهاجم جدید ایران در خاک عراق خواند و گفت: «رهبر انقلاب ایران که گروهی از پاسداران انقلاب را به حضور پذیرفته بود مردم ایران را به انتقامجویی از صدام حسین رئیسجمهور عراق و رژیم بعثی آن کشور فراخواند.»[۲۵] رادیو اسرائیل نیز عصر روز گذشته ضمن اعلام خبر حمله موشکی به شهرهای مسجدسلیمان، بهبهان و اندیمشک گفت که «هدف عراق از حمله به [شهرهای] جنوب ایران سرگرمکردن جمهوری اسلامی ایران به این بخش کشور است تا از فشار در جبهههای کردستان و غرب کشور کاسته شود.»[۲۶] از سوی دیگر، خبرگزاری رویتر از بحرین ضمن اشاره به تهدید عراق مبنیبر «ادامه حمله به هدفهای داخل ایران ... بهتلافی تهاجم اخیر ایران در جنگ خلیج [فارس]» اعلام کرد: «این تلفات سنگین غیرنظامیان که به گفته ایران پس از شروع موج جدید حملات در دو هفته پیش تقریباً به 300 تن میرسد، هیچگونه تزلزلی در موضع سرسختانه ایران نسبت به این جنگ سهساله پدید نیاورده است و نیروهایش درگیر جنگی خونین در کوهستانهای کردستان در شمال عراق بوده و میگوید که قطعه بزرگی را تصرف کرده است.» رویتر با اشاره به نامه اخیر عراق به دبیرکل سازمان ملل متحد که در آن تهاجم جدید ایران «به مبارزه طلبیدن آشکار سازمان ملل» دانسته شده، آورده است: «ایران قطعنامه 31 اکتبر [9 آبان] را رد کرده و شورای امنیت را متمایل به یک طرف (عراق) نامید. تهران میگوید این جنگ تا سقوط صدام حسین رهبر عراق، ادامه خواهد داشت. [آیتالله] علی خامنهای رئیسجمهوری ایران، ماه گذشته (میلادی) پس از یک حمله موشکی گفت ... ما به تمام مردممان و دنیا اعلام میکنیم که پس از این وقایع تلخ عزم ما برای گرفتن انتقام از جنایتکاران چند برابر شده است.»[۲۷] خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز با اشاره به حملات عراق به مناطق غیرنظامی ایران گزارش داد: «هاشمی رفسنجانی سخنگوی مجلس ایران در تهران به پارلمان این کشور گفت درحالیکه ایران اصولاً قطعنامه شورای امنیت را بهخاطر فصول نامطلوب و ریاکارانه آن رد کرده بااینحال عملاً مضمون آن را چه در گذشته و چه الآن اجرا میکند. او عراق را متهم نمود اگرچه این کشور اصولاً قطعنامه شورای امنیت را پذیرفته، اما عملاً با بمباران مناطق مسکونی ایران توسط بمبهای ناپالم آن را نقض مینماید.»[۲۸] خبرگزاری آلمانغربی درمورد حملات عراق علیه شهرهای ایران چنین گزارش داد: «این اولینبار در طول جنگ 37 ماهه خلیج [فارس] است که 4 شهر ایرانی در یک روز مورد تهاجم قرار میگیرد. تخمین زده میشود که دستکم 700 ایرانی در سال جاری براثر تهاجمات هوایی عراق کشته شدهاند.» این خبرگزاری سپس از قول امام خمینی اضافه کرد: «قرار بر این نیست که حتی یک بمب بر روی شهرهای عراقی فرو افکنده شود.» خبرگزاری آلمانغربی افزود: «میرحسین موسوی نخستوزیر ایران، در پرتو اظهارات [امام] خمینی گفت: کشورش در جریان تهاجم اخیر موسوم به والفجر ضربات مرگباری بر نیروهای عراقی وارد آورده است.»[۲۹] همچنین خبرگزاری آسوشیتدپرس ضمن گزارش مشابهی درمورد حملات موشکی و هوایی عراق به شهرهای ایران به نقل از موسوی نخستوزیر، گفت: «حملات عراقیها کوچکترین تأثیری بر عزم ایران جهت ادامه جنگ تا پیروزی نهایی نخواهد داشت.»[۳۰]
گزارش- 386
رئیسجمهور اسلامی ایران بر آشتیناپذیری انقلاب و ملت ایران با امریکا تأکید کرد. به گزارش روزنامه جمهوری اسلامی، آیتالله خامنهای رئیسجمهور در دیدار با گونتر فریش سفیر جدید جمهوری دمکراتیک آلمان در ایران، ضمن اظهار علاقه به گسترش روابط دو کشور اظهار کرد: «پیش از این انقلاب بزرگ و عمیق، سیاست خارجی ما در دست کسانی قرار داشت که در روابط خود مصالح ملت را رعایت نمیکردند، اما به برکت این انقلاب الهی همراه با دگرگونی و تحول عمیقی که در همه چیز بهوجود آمد یک خط روشن و صحیحی نسبت به سیاست خارجی در پیش پای ما ترسیم شد.» وی افزود: «شما مشاهده میکنید که در دنیای امروز متأسفانه ازسوی دولتهای بزرگ حقوق ملتها تضییع میشود و کمتر زمانی را میشود نشان داد که قدرتی مثل امریکا اینقدر خود را درگیر با ملتها قرار داده باشد.» رئیسجمهور آنگاه تأکید کرد: «ما به آشتیناپذیری انقلاب و ملتمان با دشمن ستمگری مثل امریکا افتخار میکنیم و معتقدیم همه کسانی که صادقانه با اردوگاه ظلم و استکبار به رهبری امریکا مبارزه میکنند باید ملت بزرگ ایران را بشناسند.»[۳۱]
گزارش- 387
رونالد ریگان رئیسجمهور امریکا، اعلام کرد حالت فوقالعاده در روابط میان ایالات متحده و ایران را تمدید خواهد کرد. وی این مطلب را درقالب گزارشی که موظف است هر 6 ماه یک بار درباره حالت فوقالعاده در روابط با ایران به کنگره ارائه دهد، بیان کرد. رادیو امریکا دراینباره گزارش داد: «مدت زمان حالت فوقالعاده در روابط دو کشور قرار بود روز چهارم نوامبر [13 آبان] یعنی چهارمین سالروز اعلام آن به سر رسد مگر آنکه رئیسجمهوری آن را ادامه بخشد.» خبرنگار رادیو امریکا از کاخ سفید با اشاره به چهار بار تمدید حالت فوقالعاده در روابط امریکا و ایران از 14 نوامبر سال 1979 (23 آبان 1358) گفت: «ریگان در یادداشت خود به کنگره یادآور شده که بحران میان ایالات متحده و ایران کاهش یافته، ولی هنوز کاملاً از میان نرفته است. ... ریگان توجه داد که ازسرگیری روابط بازرگانی و سیاسی میان ایالات متحده و ایران به زمان بیشتری نیاز دارد.» براساس این گزارش، بیشتر اختلافات موجود ناشیاز ادعاهای حلنشده دو دولت درزمینه قراردادهای تأمین کالا و خدمات در گذشته است. درعینحال رئیسجمهور امریکا به کنگره اعلام کرد که «در مذاکرات مستقیم میان بانکهای امریکا و بانک مرکزی ایران که پیرامون بازپرداخت وامهای خصوصی از حساب وثیقه ایران در بانک انگلستان جریان دارد پیشرفتهای بسیاری حاصل شده است.»[۳۲]
گزارش- 388
باوجود تهدیدهای مکرر عراق به حمله علیه اهدافی در خاک ایران، برخی مقامات بلندپایه عربی ضمن تأیید موضع عراق درباره خاتمه جنگ، خواهان پاسخ مثبت ایران به تلاشهای موجود دراینزمینه شدند. خبرگزاری آلمانغربی از قاهره اعلام کرد: حسنی مبارک رئیسجمهوری مصر «از دولت ایران خواست تا پیشنهادات عراق برای برقراری آتشبس در جنگ خلیج [فارس] را پذیرفته و فوراً به تمام دشمنیها پایان دهد.»[۳۳] از سوی دیگر به گزارش رادیو صوتالجماهیر، شاذلی قلیبی دبیرکل اتحادیه عرب، که بهمنظور فراهمکردن مقدمات آشتی عراق و سوریه در اجلاس آتی سران عرب به بغداد سفر کرده است، امروز در دیدار با صدام حسین رئیسجمهور عراق، «ابتکارات مسالمتجویانه عراق را درجهت حل نزاعش با ایران ستود و پشتیبانیاش از عراق در نبرد عادلانه آن کشور که در دفاع از حاکمیت و سرزمینش صورت میگیرد ابراز داشت و آرزو نمود جنگ متوقف شود و صلح برقرار گردد.»[۳۴] دراینبین باتوجهبه افزایش تهدیدات عراق مبنیبر گسترش جنگ بهویژه درپی دریافت پنج فروند هواپیمای فرانسوی سوپراتاندارد، خبرگزاری کویت گزارش داد: شاذلی بن جدید رئیسجمهور الجزایر، در آستانه سفرش به فرانسه در مصاحبهای با روزنامه لوموند تأکید کرده است که «تقویت بنیه نظامی در آن منطقه راهحل جنگ ایران و عراق نیست.»[۳۵]
گزارش- 389
فرمانده نیروهای امریکا در منطقه غرب آسیا (خاورمیانه) با اشاره به ضعف توان دفاعی کشورهای عرب خلیجفارس، بر مداخله نظامی امریکا بهمنظور مقابله با اقدام احتمالی ایران در بستن تنگه هرمز تأکید کرد. در همین حال دو مقام عربستانی و قطری نیز این تهدید ایران را مخاطرهانگیز خواندند. جان آدامز در مصاحبه با روزنامه کویتی عرب تایمز با اشاره به سیاست امریکا در حفاظت از امنیت عبور نفت از خلیجفارس، بستن تنگه هرمز را غیرمحتمل دانست و گفت: «چنانچه تهدیدی برای مختلکردن کشتیرانی خواه ازطریق غرق کشتی یا مینگذاری در تنگه به عمل آید، امریکا آماده است برای حفاظت از گذرگاههای دریایی منطقه اقدام به مداخله نماید.» این مقام بلندپایه نظامی امریکا خاطرنشان کرد: «سیاست امریکا در این موضوع توسط کشورهای خلیج [فارس] که درحالحاضر درصورت وقوع این وضعیت نمیتوانند با اوضاع مقابله نمایند حمایت میشود.» وی توضیح داد: «کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] ممکن است ظرف سال آینده برای مقابله با یک بحران مربوط به بستهشدن خلیج [فارس]، نیروی هوایی، دریایی و زمینی داشته باشند، اما درحالحاضر این توانایی محدود است.» آدامز تأکید کرد: «امکان تشدید تشنجات در منطقه خلیج [فارس] درحالیکه جنگ ایران و عراق با تهدیدها و ضدتهدیدها ادامه دارد، موجود است. ولی درهرحال یک اقدام عملی درجهت بستن تنگه هرمز غیرمحتمل است.» وی افزود: «رفع انسداد به هر وسیلهای که انجام گرفته شده باشد، محتاج کمک خارجی خواهد بود و بنابراین منافع ایران همراه با منافع دیگر کشورهایی که برای بازرگانی بر تنگه هرمز اتکا دارند مختل خواهد شد. ضمناً امریکا به حمایت از منافع خود به طریق نظامی ادامه خواهد داد.»[۳۶] در همین حال، وزیر اطلاعات قطر در اظهاراتی تأکید کرد تهدیدات ایران درمورد بستن تنگه هرمز اقدامی است که "دخالت خارجی" را درپی خواهد داشت.[۳۷] از سوی دیگر، شیخ احمد زکی یمانی وزیر نفت عربستان، ضمن آنکه بار دیگر انسداد تنگه هرمز را برای کشورهای حوزه خلیج فارس؛ ازجمله ایران زیانآور دانست، اعلام کرد برنامههایی در دست اقدام است که نفت عربستان سعودی ازطریق خطوط لوله نفت برای تصفیه به پالایشگاه عدن و عمان انتقال یابد.[۳۸]
گزارش- 390
امروز گزارشهای ضدونقیضی از احتمال عملیات نظامی امریکا در لبنان بهتلافی انفجارهای بیروت انتشار یافت؛ دراینبین همچنان تفاسیر مختلفی درباره نقش ایران و سوریه در حوادث لبنان مطرح میشود. رادیو اسرائیل در گزارشی به نقل از روزنامه ساندی تایمز (چاپ لندن) گفت: «ایالات متحده در آینده بسیار نزدیک به یک اقدام تلافیجویانه علیه سازمان حسین موسوی که از حمایت حکومت اسلامی ایران برخوردار میباشد دست خواهد زد.»[۳۹] درعینحال به گزارش رادیو امریکا، جان وستی رئیس ستاد مشترک ارتش امریکا، در برنامه شبکه تلویزیونی سی.بی.اس. اعلام کرد: «بهرغم کوششهای گسترده سازمانهای اطلاعاتی امریکا هنوز هیچ نتیجه قطعی درمورد تعیین [عاملان] حمله تروریستی به قرارگاه تفنگداران دریایی امریکا در بیروت که به کشتهشدن بیش از 230 تن انجامید به دست نیامده است.» وی افزود: «چندین گروه گوناگون مدعی انفجار قرارگاه شدهاند و او بهراستی نمیداند که چه کسی به چنین کاری دست زده است.»[۴۰] از سوی دیگر، حسنی مبارک رئیسجمهور مصر، در واکنش به احتمال عملیات نظامی در لبنان گفت که به رئیسجمهور امریکا درمورد «عواقب یک اقدام تند تلافیجویانه» در لبنان هشدار داده است. وی همچنین «از اسرائیل تقاضا کرد که نیروهایش را از لبنان خارج ساخته و راه را برای آشتی ملی در این کشور هموار سازد.» مبارک ضمن آنکه از امریکا خواست رژیم صهیونیستی را برای تعیین یک جدول زمانی مشخص برای عقبنشینی نیروهایش تحت فشار قرار دهد، تأکید کرد که «طرح صلح رونالد ریگان* رئیسجمهوری امریکا، برای خاورمیانه [غرب آسیا] باید احیا گردد.»[۴۱] خبرگزاری فرانسه نیز گزارش داد: آریل شارون وزیر دفاع اسبق رژیم صهیونیستی در سخنانی در آکادمی عبری جامعه یهودیان سانفرانسیسکو گفت: «امریکا نباید علیه نیروهای سوری و فلسطینی وارد جنگ شود، ولی ما باید به آنها تأکید کنیم اگر اقدامات تروریستی در آینده انجام شود، ازسوی اسرائیل، امریکا و دنیای آزاد بهعنوان عملیات جنگی محسوب خواهد شد.» وی همچنین درمورد یک راهحل مسالمتآمیز برای لبنان اظهار امیدواری کرد: «نیروهای امریکایی در یک تلاش چندملیتی بهمنظور طرد عوامل تروریست از غرب بیروت و مناطق کوهستانی اطراف آن شرکت کنند.»[۴۲]
گزارش- 391
با ادامه نبردهای خونین گروههای فلسطینی مخالف و موافق عرفات در شمال لبنان، دامنه تحرکات سیاسی و دیپلماتیک برای توقف این درگیریها بالا گرفت. روزنامه کیهان به نقل از خبرگزاری فرانسه از تونس نوشت: کمیته مرکزی الفتح امروز «تصمیم گرفت 10 مسئول این جنبش را که به ناراضیان پیوستهاند، از این جنبش اخراج کند.» گزارش کیهان همچنین حاکی است: درپی تشدید نبردهای طرفداران و مخالفان عرفات در طرابلس در شمال لبنان، امروز چهار سازمان فلسطینی جبهه خلق و جبهه دمکراتیک برای آزادی فلسطین و همچنین جبهه آزادیبخش فلسطین و حزب کمونیست فلسطین در بیانیهای مشترک در دمشق خواستار توقف «قتلعامها، حراست از یکپارچگی ملی فلسطین در چارچوب سازمان آزادیبخش فلسطین و استقلال و دستاوردهای مرکزیت فلسطین» شدند. در همین حال به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، شیخ جابر الاحمد الصباح امیر کویت، برای گفتوگو درخصوص درگیریهای شمال لبنان با رهبران کشورهای عربستان، الجزایر و سوریه تماس گرفت.[۴۳] همچنین خبرگزاری فرانسه به نقل از خبرگزاری فلسطینی وفا اعلام کرد: امروز شاذلی قلیبی دبیرکل اتحادیه عرب، در تماس با یاسر عرفات هدف از ایجاد این درگیریها را «انهدام و تخریب انقلاب فلسطین» دانست. عرفات نیز مسئولیت اتحادیه عرب را درمورد «شرایط سختی که امت فلسطین در شمال لبنان میگذراند» مورد تأکید قرار داد. علاوهبراین طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق هم در تماسی تلفنی با عرفات پشتیبانی عراق را از «مشروعیت فلسطین تحت رهبری عرفات» اعلام کرد.[۴۴]
پاورقیها
منابع و مآخذ روزشمار 1362/08/15
- ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر٤، گزارش راوی قرارگاه خاتمالانبیا(ص)، داود رنجبر، صص 114 و 115؛ و- سند شماره 289/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتمالانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 29/7/1362 تا 19/8/1362، صص 47 - 33؛ و- سند شماره ٢٩٦/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه مقدم حمزه سیدالشهدا(ع) در عملیات والفجر٤، محمدرضا دیانی، 29/7/1362 تا 19/8/1362، ص139.
- ↑ سند شماره 289/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 76، 77 و 83.
- ↑ سند شماره 289/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 76، 77 و 83.
- ↑ سند شماره 341704 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری کردستان به قرارگاه عملیاتی در شمالغرب، 15/8/1362.
- ↑ سند شماره 68759 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره شاجا به دفتر اطلاعات و تحقیقات نخستوزیری، 15/8/1362.
- ↑ سند شماره 132431 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد مرکزی سپاه پاسداران (اطلاعات) به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منطقه١١، 30/8/1362.
- ↑ سند شماره 341066 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی کردستان به استانداری کردستان، 29/8/1362.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 17/8/1362، ص٤؛ و- سند شماره 355193 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اطلاعات مهاباد به اطلاعات قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 16/8/1362.
- ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر٤، گزارش راوی قرارگاه خاتمالانبیا(ص)، داود رنجبر، صص 114 و 115؛ و- سند شماره 289/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتمالانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 29/7/1362 تا 19/8/1362، صص 47 - 33؛ و- سند شماره ٢٩٦/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه مقدم حمزه سیدالشهدا(ع) در عملیات والفجر٤، محمدرضا دیانی، 29/7/1362 تا 19/8/1362، ص139.
- ↑ سند شماره 341661 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از لشکر28 (رکن2) به فرماندهی سپاه (مدیریت اطلاعات)، 15/8/1362.
- ↑ سند شماره 355129 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی کردستان به فرماندهی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 15/8/1362.
- ↑ سند شماره 359152 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمالغرب ژاجا (رکن٣) به فرماندهی ژاجا (رکن٣ - مرکز فرماندهی)، 16/8/1362؛ و- سند شماره 355126 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از طرح و عملیات سلماس به طرح و عملیات قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 15/8/1362؛ و- سند شماره 359154 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمالغرب ژاجا (رکن٣) به فرماندهی ژاجا (رکن٣ - مرکز فرماندهی)، 17/8/1362؛ و- سند شماره 45020 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی منطقه١١ قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) به فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، 25/8/1362.
- ↑ سند شماره 355123 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه مهاباد به ستاد قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 15/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظهبهلحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 56، 17/8/1362، صص 5 و 6، خبرگزاری یونایتدپرس - بیروت، 16/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 16/8/1362، ص2، رادیو بغداد، 15/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظهبهلحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 56، 17/8/1362، ص6، منامه - خبرگزاری فرانسه، 16/8/1362.
- ↑ همان، ص9، رادیو امریکا، 16/8/1362.
- ↑ همان، ص9، رادیو آلبانی، 16/8/1362.
- ↑ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، صحیفه امام (مجموعه آثار امام خمینی(ره))، جلد 18، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1378، صص 213 - 205.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 16/8/1362، ص15.
- ↑ همان، صص 2 و 16.
- ↑ همان، ص2.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظهبهلحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 55، 16/8/1362، ص15، تهران - خبرگزاری رویتر، 15/8/1362.
- ↑ همان، ص16، تهران - خبرگزاری فرانسه، 15/8/1362.
- ↑ همان، ص18، رادیو کلن، 15/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 231، 15/8/1362، ص38، رادیو اسرائیل، 14/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظهبهلحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 56، 17/8/1362، ص4، بحرین - رویتر، 15/8/1362.
- ↑ همان، صص 7 و 8، نیکوزیا - خبرگزاری آسوشیتدپرس، 16/8/1362.
- ↑ همان، ص5، تهران - خبرگزاری آلمانغربی، 15/8/1362.
- ↑ همان، ص8، نیکوزیا - خبرگزاری آسوشیتدپرس، 16/8/1362.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 16/8/1362، ص2.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 232، 16/8/1362، صص 12 و 13، رادیو امریکا، 15/8/1362.
- ↑ همان، ص4، قاهره - خبرگزاری آلمانغربی، 15/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 16/8/1362، صص 3 و 4، رادیو صوتالجماهیر، 15/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 232، 16/8/1362، ص5، پاریس - خبرگزاری کویت، 15/8/1362.
- ↑ همان، صص 2 و 3، کویت - خبرگزاری کویت، 15/8/1362.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 17/8/1362، ص6، رادیو امریکا، 16/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 232، 16/8/1362، ص23، رادیو ابوظبی، 15/8/1362.
- ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر٤، گزارش راوی قرارگاه خاتمالانبیا(ص)، داود رنجبر، صص 114 و 115؛ و- سند شماره 289/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتمالانبیا(ص) در عملیات والفجر٤، داود رنجبر، 29/7/1362 تا 19/8/1362، صص 47 - 33؛ و- سند شماره ٢٩٦/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه مقدم حمزه سیدالشهدا(ع) در عملیات والفجر٤، محمدرضا دیانی، 29/7/1362 تا 19/8/1362، ص139.
- ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 17/8/1362، صص 13 و 14، رادیو امریکا، 16/8/1362، به نقل از روزنامه واشنگتن پست.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 232، 16/8/1362، ص4، قاهره - خبرگزاری آلمانغربی، 15/8/1362.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 233، 17/8/1362، ص21، سانفرانسیسکو - خبرگزاری فرانسه، 16/8/1362.
- ↑ روزنامه کیهان، 16/8/1362، ص24.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره 233، 17/8/1362، ص19، تونس - خبرگزاری فرانسه، 16/8/1362.