1365.12.16
| روزشمار جنگ سال 1365 1365.12.16 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | شانزده اسفند |
| تاریخ شمسی | 1365.12.16 |
| تاریخ میلادی | 7 مارس 1987 |
| تاریخ قمری | 6 رجب 1407 |
گزارش- 200
فرمانده لشكر64 اروميه در گفت‌وگو با خبرگزاري جمهوري اسلامي اهداف و دست‌آوردهاي عمليات "كربلاي7" را تشريح كرد: «اين عمليات در تكميل دو عمليات كربلاي 5 و 6 و به منظور انهدام ماشين جنگي دشمن و انتقام خون شهداي بمباران‌هاي هوايي شهرهاي ميهن اسلامي‌مان در شرايط بسيار سخت جوي و در منطقه‌اي كوهستاني و صعب‌‌العبور با موفقيت كامل انجام گرفت. عمليات كربلاي7 كه در منطقه‌اي به وسعت 50 كيلومترمربع در عمق خاك عراق در منطقه حاج‌عمران انجام گرفت، در منطقه‌اي كاملاً كوهستاني و پوشيده از برف انجام شده به نحوي كه برودت هوا 10 درجه زير صفر مي‌باشد و در برخي از بلندي‌هاي منطقه، ارتفاع برف به بيش از سه متر مي‌رسد. دليرمردان ارتش اسلام در همان ساعات اوليه شروع عمليات با عبور از ميان توده‌هاي برف به اهداف از پيش تعيين‌شده دست يافتند. با اين عمليات، يك لشكر پياده كوهستاني و سازمان‌دهي شده ارتش عراق كه از طريق توپخانه دوربرد، هوانيروز، و نيروي هوايي تقويت مي‌شد، در مقابل ارتش اسلام قرار داشت كه خسارت قابل توجهي به آن وارد آمد. در اين عمليات ارتفاعات حساس و استراتژيك 2519 "گردمند" و "يال كله اسبي" آزاد شد كه با آزادسازي اين تپه‌ها و استقرار نيروهاي اسلام در آن، تعداد زيادي از شهرهاي شمال‌شرقي عراق در محور "اربيل" زير ديد و تير مستقيم سپاهيان اسلام قرار گرفت. با تسخير مواضع و تپه‌هاي حساس منطقه "حاج‌عمران" و استقرار نيروها در اين مناطق، امكان انجام عمليات در آينده براي رزمندگان اسلام ميسر گرديد.»[۱] از سوي ديگر، در ادامه پاتك‌هاي دشمن براي بازپس‌گيري مناطق آزاد شده، ارتش عراق امروز نيز ضدحمله‌اي را تدارك ديد. در اطلاعيه شماره 2769 ستاد مشترك ارتش جمهوري اسلامي ايران در اين باره آمده‌است: «در ساعت 3:05 بامداد امروز (شنبه 16 اسفند ماه) ارتش عراق در منطقه عملياتي حاج‌عمران (كربلاي7) با جمع‌آوري نيروهايش اقدام به پاتك نمود كه با رشادت و از جان گذشتگي پرسنل نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي ايران با دادن ضايعات و تلفاتي مجبور به عقب‌نشيني شد.»[۲] همچنين در اين پاتك، تعدادي از نيروهاي دشمن به اسارت رزمندگان خودي درآمدند.[۳] چند تن از رزمندگان كه در عمليات كربلاي7 شركت داشتند، در گفت‌وگو با واحد مركزي خبر اروميه گفتند كه در جريان اين عمليات، در ميان افراد كشته شده ارتش بعث، جسد چند زن نيز ديده مي‌شد كه اغلب آنان متصدي بي‌سيم بوده‌اند. با توجه به نازل بودن سطح اخلاق در ارتش عراق، استفاده از زنان در خطوط مقدم جبهه از يك سو ممكن است تمهيدي تازه براي جلوگيري از فرار نيروهاي ارتش به حساب آيد و از سوي ديگر، احتمال دارد به دليل كمبود نيروي انساني باشد كه حكومت عراق ناچار شده‌است زنان را نيز به خطوط مقدم جبهه بكشاند.[۴] شمار اسيراني كه در منطقه عملياتي جنوب (شلمچه) از آغاز عمليات كربلاي5 تاكنون (16/12/1365) به اسارت درآمده و به پشت جبهه تخليه شده‌اند، به 2056 تن رسيد. قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص)، ضمن اعلام اين آمار، مشخص كرد كه اين افراد شامل 22 افسر، 169 درجه‌دار و 1866 سرباز مي‌باشند.[۵]
گزارش- 201
عمليات تكميلي كربلاي5 و عمليات كربلاي7 مورد توجه رسانه‌هاي غربي قرار گرفته‌اند. خبرگزاري فرانسه در تفسيري از حملات ايران نوشت: «حملات مختلفي كه در حال حاضر از سوي ايران در جريان است، بيان‌گر استراتژي جنگي ايران است كه سه هدف عمده را دنبال مي‌كند: 1- تنبيه رژيم عراق به خاطر جنايات گذشته و كنوني يعني تهاجم به ايران در سپتامبر 1980. 2- پاسخ به بمباران شهرهاي ايران توسط هواپيماهاي عراق. 3- . . . درهم شكستن ماشين جنگي عراق كه نقطه اوج آن سقوط صدام‌حسين است.» اين خبرگزاري سپس افزود: «ايران در عمليات‌هاي كربلاي5، 6 و 7 موفق شده‌است حدود 150 كيلومترمربع در جنوب و 50 كيلومترمربع در شمال غربي و چند ارتفاع استراتژيك را در جبهه مركزي به تصرف خود درآورد. نيروهاي ايراني در منطقه كربلاي5، بصره را - كه شهر دوم عراق به شمار مي‌رود - مورد تهديد قرار داده‌اند. انجام سلسله عمليات كربلا بار ديگر توانايي ايران را در انجام حملات هم‌زمان ثابت مي‌كند.»[۶] عراق همچنان در خصوص پيروزي‌هاي ايران در منطقه شلمچه و منطقه كربلاي7 سكوت اختيار كرده‌است. روزنامه "ديلي تلگراف" در اين باره نوشت: «دولت بغداد سكوت سردي را در مورد ادعاهاي اخير ايران مبني بر كسب پيروزي‌هايي در جبهه‌هاي جنگ، اختيار كرده‌است. عراق فقط به تجديد قواي نيروهاي خود براي يك حمله به‌مراتب وسيع‌تر كه طي چند روز آينده انتظار آن مي‌رود، اشاره مي‌كند.»[۷] نيروهاي عراقي كه از هنگام از دست‌دادن فاو احساس سرشكستگي دارند، وانمود مي‌كنند كه در آن جبهه به موفقيت‌هايي دست يافته‌اند و حال آن‌كه در جبهه فاو آرامش نسبي حاكم است! به گزارش خبرگزاري فرانسه، ژنرال "طالع بتولي" يكي از فرماندهان ارتش عراق در جبهه فاو، به خبرنگاران گفته‌است كه واحدهايش طي روزهاي اخير تا هشت كيلومتري فاو پيشروي كرده‌اند و برخي از مواضع مقدم نيروهاي ايراني را بازپس گرفته‌اند. وي افزوده است كه نيروهايش بدين ترتيب سرزميني به وسعت 30 كيلومترمربع در غرب شوره‌زار در شمال فاو را بازپس گرفته‌اند.[۸]
گزارش- 202
در ادامه اقدامات و تحركات نيروهاي خودي براي مقابله با نيروهاي ضدانقلاب و انهدام مواضع آن‌ها، امروز در عمق خاك عراق، دو پايگاه ضدانقلاب مورد حمله قرار گرفت. براساس نوشته نشريه داخلي دفتر سياسي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، سپاه بانه با اعزام تيم ويژه‌اي، يكي از مقرهاي حزب منحله دمكرات كردستان ايران را در خاك عراق مورد حمله قرار داد و منهدم كرد. اين مقر در منطقه "گوره ده" عراق قرار داشته و متعلق به "هيزاربابا" بوده‌است. در عمليات ديگري، مقر گمرك متعلق به ضدانقلاب در منطقه "كوره دادي" عراق مورد هجوم قرار گرفت كه منهدم شد.[۹] از سوي ديگر، معارضان عراقي امروز سه تن از افسران عالي‌رتبه سازمان امنيت و استخبارات عراق در استان "واسط" را كشتند. سازمان عمل اسلامي (المنظمه العمل الاسلامي) با صدور بيانيه‌اي مسئوليت اين اقدام را بر عهده گرفت. در اين بيانيه آمده‌است: «اين افراد كه نام يكي از آن‌ها سرگرد "كريم ديوان" مي‌باشد، مسئول مبارزه با فعاليت‌هاي اسلامي و دست‌گيري مبارزان مسلمان در استان واسط بودند.»[۱۰]
گزارش- 203
راديو عراق گزارش داد كه نيروي هوايي اين كشور در ساعت 19:30 يك هدف دريايي را در سواحل ايران مورد هدف قرار داده‌است.[۱۱] در همين مورد شركت بيمه لويدز نيز گزارش داد كه يك نفت‌كش ايراني به نام "خارك 5" در نزديكي سواحل ايران هدف حمله هواپيماهاي عراقي قرارگرفته و از ناحيه توربين خسارت ديده‌است.[۱۲] در كتاب "جنگ نفت‌كش‌ها" آمده‌است كه در اين تاريخ نفت‌كش ديگري نيز مورد حمله قرارگرفت كه جزئيات آن در دسترس نيست.[۱۳] همچنين براساس اطلاعيه 2769 ستاد مشترك ارتش جمهوري اسلامي، امروز واحدهاي رزمي ارتش ايران، در محدوده تنگه هرمز 9 كشتي تجاري و نفت‌كش خارجي را مورد بازرسي قرار دادند و پس از اطمينان از نداشتن محموله براي عراق، به آن‌ها اجازه حركت دادند.[۱۴] يكي از اين كشتي‌ها در مالكيت شركت حمل و نقل دام و تجارت كويت بود.[۱۵]
گزارش- 204
نمايندگان مجلس شوراي اسلامي در بحث درباره كليات لايحه بودجه سال 1366 به بررسي بودجه جنگ و اهميت آن در اوضاع موجود بين‌المللي پرداختند. عده‌اي از نمايندگان مجلس اختصاص بودجه 450 ميليارد ريالي و 2 ميليارد دلاري (ارزي) براي جنگ را كافي ندانستند و با آن به مخالفت پرداختند و بر افزايش آن جهت پيش‌برد اهداف جنگي تأكيد كردند. آقاي "خلخالي" نماينده قم در اين مورد گفت: «. . . ما اگر مي‌گوييم بايد جنگ را پيش ببريم - و مي‌بريم - بايد ابزار و اسباب و ادوات و لوازم اين كار را تهيه كنيم، بايد همه امكانات خود را همان‌طور كه امام مي‌فرمايد، همين جوري كه جهاد سازندگي اقدام مي‌كند، به آن اختصاص دهيم. دولت و بودجه و برنامه ما بايد براي پيش‌برد جنگ باشد.» آقاي "قاضي‌زاده" نماينده فريمان و سرخس نيز با بيان اين كه عمده كردن امور اقتصادي در برابر جنگ، غيراصولي است، خواه از موضع حمايت از مستضعفين باشد و خواه حمايت از احكام و دفاع از بخش خصوصي"، گفت: «امپرياليسم و ارتجاع از دو مسئله وحشت دارند: يكي خط‌مشي "جنگ جنگ تا رفع فتنه از جهان" و ادامه جنگ اسلام و كفر؛ دوم بسيج در راه خودكفايي. اگر ما تمام نيروهاي خود را در اين دو امر كه عميقاً در دل جنگ با يكديگر گره خورده‌اند، بسيج نماييم، موجب رشد و آگاهي ملت‌ها شده و رژيم‌هاي ارتجاعي منطقه يكي پس از ديگري در معرض قيام‌هاي مردمي قرار خواهند گرفت.» در خلال اين بحث برخي از موافقان لايحه، بر هزينه‌هاي عمراني جنگ تأكيد كردند. نماينده تهران آقاي "هادي غفاري" در اين زمينه گفت: «ما اولويت را به جنگ داديم؛ اولين و اساسي‌ترين مسئله ما جنگ بود. در عين حال كه اين تصور را قبول نداريم كه همه دستگاه‌ها را تعطيل بكنيد بياييد روي جنگ، اين را هم قبول نداريم. ما مي‌گوييم در حد معقولي كه مي‌توان به جنگ سرمايه‌گذاري كرد، روي جنگ بايد سرمايه‌گذاري كرد . . . فقط مي‌گوييم در كجاها بايد سرمايه‌گذاري كرد: 1- طرح‌هاي ضروري مربوط به جنگ. 2- پدافند غيرعامل. 3- پناه‌گاه‌ها و بازسازي.»[۱۶]
گزارش- 205
حملات هوايي عراق به مراكز مسكوني و شهرها موجب از بين رفتن آثار تاريخي و فرهنگي كشور شده‌است. در طول جنگ شهرها، بسياري از بناها و آثار باستاني و فرهنگي كشور دچار آسيب و گاه تخريب شده‌است. يكي از اين موارد مهم در شهر اصفهان و بر اثر بمباران‌هاي هوايي اخير مي‌باشد. سازمان ميراث فرهنگي كشور به منظور جلوگيري از حملات دشمن به آثار تاريخي، از مديركل يونسكو خواسته بود كه هيئتي را جهت بازديد از اين آثار به ايران بفرستد، لذا مدير كل يونسكو هيئتي را به سرپرستي مشاور فرهنگي اين سازمان به ايران اعزام كرد. مشاور فرهنگي مديركل يونسكو در ديدار از آثار تاريخي و فرهنگي آسيب‌ديده از بمباران‌هاي عراق در اصفهان، گفت: «. . . يكي از اقدامات ما تأكيد بر اجراي كنوانسيون 1956 لاهه مي‌باشد كه اجراي آن بنا به توافق طرفين است.» وي افزود: «در نوامبر 1985 از طريق يونسكو خواسته شده كه مناطق مسكوني، فرهنگي و تاريخي بمباران نشود.» اين هيئت گزارش خود را از طريق مديركل يونسكو به دبيركل سازمان ملل منعكس خواهد كرد.[۱۷]
گزارش- 206
تلاش دولت امريكا براي برقراري روابط مجدد با ايران در خلال ماه‌هاي گذشته كه نهايتاً به جريان مك‌فارلين انجاميد، باعث نگراني در ميان اقشاري از مردم امريكا و حتي برخي از نمايندگان پارلمان اين كشور شده‌است. مخالفان اين جريان، حملات خود را متوجه دولت ريگان كرده و وي را به باد انتقاد گرفته‌اند. امروز نيز در ادامه اظهارات مخالفان در پارلمان، "هنري گونزالس" نماينده دمكرات از ايالت تگزاس، ريگان را متهم به نقض قوانين امنيت ملي و قوانين كنترل تسليحاتي و همچنين نقض قانون گزارش دادن فعاليت‌هاي اطلاعاتي محرمانه به كنگره، كرده‌است. وي گفت: كنگره بايد رئيس‌جمهوري را كه توجهي به مسئوليت كنگره بر طبق قانون اساسي ندارد، متوقف كند.[۱۸]
گزارش- 207
در پي توافق امريكا و شوروي براي تحت فشار قرار دادن جمهوري اسلامي ايران و جلوگيري از پيروزي احتمالي آن بر عراق، روابط سوريه و ليبي - كه از دوستان شوروي محسوب مي‌شوند - با ايران به سردي گراييد. خبرگزاري يونايتدپرس در گزارشي از لبنان نوشت: درگيري مسلحانه‌اي كه در سومين روز استقرار سوري‌ها در بيروت به وقوع پيوست، 23 تن از چريك‌هاي "حزب‌الله" طرف‌دار انقلاب اسلامي ايران به دست واحدهاي گشت سوريه به قتل رسيدند. اين اقدام سوريه به‌عنوان تلاشي هماهنگ با اقدامات بين‌المللي كردن جنگ ايران و عراق و كشاندن ايران به پاي مذاكرات صلح، تلقي گرديد. يونايتدپرس افزود: «علامه فضل‌الله روز جمعه رويارويي با نيروهاي سوري در حومه‌هاي بيروت را - كه گفته مي‌شود گروگان‌هاي خارجي در آن جا نگه داشته شده‌اند - رد كرد. وي كه مكرراً دست داشتن در ماجراي گروگان‌گيري را رد كرده‌است، گفت نشانه‌هايي وجود دارد كه حاكي است حضور نيروهاي سوريه در بيروت توسط امريكا تصويب شده‌است به شرط آن كه از موج بنيادگرايي اسلامي جلوگيري نمايد و به آزادي گروگان‌هاي غربي كمك كند. بيروت قبل از ورود سوريه مورد تهديد بود و امريكا با چراغ سبز به سوريه، منافع خود را نجات داد و بيروت را تحت كنترل درآورد.» علامه "محمدحسين فضل‌الله" رهبر حزب‌الله لبنان، در گفت‌وگو با نشريه هفتگي و فرانسوي زبان ماگزين نيز گفت: «اگر ما اين حقيقت را در نظر بگيريم كه بيروت تهديدي براي منافع امريكا شده‌است، آن وقت متوجه مي‌شويم كه چرا نيروهاي سوريه توانستند به آساني و بدون برخورد با مانعي در بيروت مستقر شوند.»[۱۹] همچنين نشريه "كرسنت اينترنشنال" چاپ كانادا نيز در اين مورد نوشت: «استقرار نيروهاي سوري در بيروت با دعاي خير غرب همراه است، چون غرب دريافته‌است كه با پيشروي ايران تا شش مايلي بصره، روزهاي حكومت صدام قابل شمارش شده و بايد خود را براي خاورميانه بدون صدام آماده كند. اگر غرب آمادگي نداشته‌باشد، بعد از سقوط صدام، تمام خاورميانه در امواج خروشان جنبش اسلامي فرو خواهد رفت. ناظران سياسي در اين زمينه هم‌عقيده‌اند كه ملاقات "امين جميل" با "حافظ اسد" در اجلاس سران كشورهاي اسلامي در كويت و سفر جميل به پايتخت چند كشور اروپايي، در اين چارچوب صورت گرفته‌است. غرب بيش از هر زمان ديگر آماده است از نقش فعال سوريه در لبنان حمايت نمايد و اين تنها به خاطر تحقير روزانه غرب در بحران گروگان‌گيري نيست بلكه به خاطر چرخش قدرت واقعي در جنگ خليج‌فارس نيز هست. اگر لبنان در حالت بي‌ثباتي رها شود، بدون شك بعد از سقوط صدام زمينه داغي براي توسعه بيش‌تر جنبش راديكال اسلامي به وجود خواهد آمد.»[۲۰] مجله امريكايي "كريستين ساينس مانيتور" نيز درباره وضعيت جديد مناسبات سياسي ايران، ليبي و سوريه نوشت: «روابط ايران با هر دو كشور سرد شده‌است. ديپلمات‌هاي غربي و عربي مي‌گويند اين سردي ناشي از نگراني سوريه و ليبي در مورد نقش ايران در گسترش اسلام‌گرايي قشري انقلابي در آن كشور است. دست‌آوردهاي اخير نظامي ايران در جنگ با عراق، سوريه و ليبي را نگران كرده‌است. از ديدگاه بعضي از مقامات عرب، حملات ايران از اوايل ژانويه (دي‌ماه) تاكنون بار ديگر احتمال پيروزي ايران در جنگ شش‌ونيم ساله را مطرح ساخته و همين امر موجب نگراني حافظ اسد رئيس‌جمهوري سوريه و معمر قذافي رهبر ليبي شده‌است. گرچه حافظ اسد رئيس‌جمهوري سوريه تاكنون به‌طور آشكار و علني از ايرانيان انتقاد نكرده‌است، اما ديپلمات‌هاي سوري در جلسات خصوصي، عاقلانه بودن حمايت دمشق را از تهران مورد شك و ترديد قرار داده‌اند. معمر قذافي رهبر ليبي نيز در ماه ژانويه گذشته گفت در جبهه‌هاي جنگ ايران و عراق اوضاع به گونه‌اي‌ست كه نمي‌توان تشخيص داد متجاوز كيست. قذافي پيش‌تر همواره از عراق به‌عنوان متجاوز نام مي‌برد. در گذشته سوريه و ليبي هر دو سلاح‌هاي ساخت سوريه را گرچه سلاح‌هاي سبك و از رده خارج محسوب مي‌شوند، به ايران فروختند، اما اخيراً يك ديپلمات سوري در پاريس گفت دولت صدور اسلحه به ايران را متوقف ساخته‌است. وي همچنين گفت كه "ما به ايرانيان گفته‌ايم كه اشغال دائمي هيچ بخشي از عراق را نمي‌پذيريم."»[۲۱]
گزارش- 208
تلاش كشورها و مجامع بين‌المللي براي برقراري آتش‌بس در جنگ ايران و عراق افزايش يافته‌است. خبرگزاري كويت در گزارشي از بغداد در خصوص اقدامات اتحاديه عرب براي برقراري آتش‌بس، نوشت: «شاذلي قليبي دبيركل اتحاديه عرب، بر درخواستش از رهبران ايران براي دادن پاسخ مثبت به تلاش‌هاي ميانجيگري برخي از كشورها به‌خصوص كويت جهت خاتمه دادن به جنگ ايران و عراق، تأكيد كرد. براساس گزارشي كه امروز از سوي يك سرويس خبري تونس انتشار يافت، شاذلي قليبي ديشب به هنگام ورود به بغداد از رد سرسختانه درخواست‌هاي صلح از سوي ايران ابراز تأسف كرد. وي همچنين از ايران خواست تا براي حل مسئله جنگ با عراق، به موازين بين‌المللي توسل جويد.»[۲۲] علاوه بر اين، يكي از مشاوران وزارت خارجه بريتانيا، در مورد ديدارش از سه كشور يمن شمالي، عمان و عربستان سعودي گفت كه هر سه كشور از ادامه جنگ ايران و عراق بسيار نگران‌اند. وي افزود كه به مقام‌هاي اين كشورها اطمينان داده‌است كه بريتانيا به حمايتش از تلاش براي صلح ميان ايران و عراق ادامه خواهد داد. وي سپس گفت: «حملات فزاينده ايران و عراق به كشتي‌ها در خليج‌فارس، از جمله چند كشتي بريتانيايي، مايه نگراني بسيار است.»[۲۳] همچنين به گزارش راديو امريكا، سلطان قابوس در مصاحبه با اين راديو گفته‌است: «چندين بار به جمهوري اسلامي ايران پيشنهاد شده‌است به جنگ از طريق مسالمت‌آميز خاتمه دهد، ولي ايران جنگ‌طلب اين پيشنهاد را نپذيرفته‌است.»[۲۴]
منابع و مآخذ روزشمار 1365/12/16
- ↑ روزنامه اطلاعات، 16/12/1365، ص14، گفت‌وگوي فرمانده لشكر64 اروميه با خبرنگار خبرگزاري جمهوري اسلامي.
- ↑ روزنامه كيهان، 18/12/1365، ص3.
- ↑ روزنامه كيهان، 16/12/1365، ص3.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 16/12/1365، ص10.
- ↑ سند شماره 027004 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: اطلاعات عمليات قرارگاه خاتم‌الانبيا، 16/12/1365، ص1.
- ↑ مأخذ 3، ص2.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، گزارش‌هاي ويژه، نشريه شماره 353 (17/12/1365)، ص4، به نقل از مجله "ديلي تلگراف"، 16/12/1365.
- ↑ سند شماره: 076528 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: روابط عمومي فرماندهي كل سپاه، ص1، به نقل از خبرگزاري فرانسه.
- ↑ سند شماره 238441 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: نشريه شماره 30 (24/1/1366)، ص34.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 11/1/1366، ص2، تهران - واحد مركزي خبر - بيانيه سازمان عمل اسلامي عراق.
- ↑ واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي، بولتن "راديوهاي بيگانه"، 16/12/1365، ص2، به نقل از راديو بغداد، 16/12/1365.
- ↑ واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي، بولتن "راديوهاي بيگانه"، 19/12/1365، ص7، راديو صوت‌الجماهير، 18/12/1365، به نقل از بيمه لويدز؛ و- سند شماره 226143 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: نشريه شماره 137، (26/12/1365)، ص12، به نقل از بيمه لويدز.
- ↑ Sreedhar kapil kaul. Tanker War: Aspect of Iraq - Iran War (1980 - 88). New Delhi: ABC publishing House, 1989. P.115
- ↑ مأخذ 2، ص3، اطلاعيه نظامي شماره 2769، ستاد مشترك ارتش جمهوري اسلامي ايران.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 453، 17/12/1365 ص10،كويت - خبرگزاري كويت، 16/12/1365.
- ↑ مشروح مذاكرات مجلس شوراي اسلامي، دوره دوم، جلسه 379، (16/12/1365)، صص26 تا 34.
- ↑ مأخذ 3، ص18.
- ↑ مأخذ 4، ص3، به نقل از خبرگزاري يونايتدپرس.
- ↑ مأخذ 4، ص12، به نقل از يونايتدپرس.
- ↑ مأخذ 1، ص3، لندن - خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از نشريه "كرسنت اينترنشنال".
- ↑ مأخذ 7، 17/12/1365، ص19، راديو امريكا، 16/12/1365 به نقل از نشريه "كريستين ساينس مانيتور"؛ و- واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي، بولتن "راديوهاي بيگانه"، 17/12/1365، ص15، راديو امريكا، 16/12/1365، به نقل از نشريه "كريستين ساينس مانيتور".
- ↑ مأخذ 7، 17/12/1365، ص9، بغداد - خبرگزاري كويت، 16/12/1365.
- ↑ مأخذ 7، ص10، راديو بي.بي.سي.
- ↑ مأخذ 8، ص1، به نقل از راديو امريكا.