1366.04.31
| روزشمار جنگ سال 1366 1366.04.31 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | سی و یک تیر |
| تاریخ شمسی | 1366.04.31 |
| تاریخ میلادی | 22 ژوئیه 1987 |
| تاریخ قمری | 24 ذیقعده 1407 |
گزارش- 20
نخستين نفت‌كش‌هاي كويتي در حفاظت ناوگان جنگي امريكا با فرمان رييس جمهور اين كشور در ساعت 7:27 صبح امروز حركت خود را از بندر"خور فكان" امارات متحده عربي در درياي عمان تا به سوي كويت آغاز كرد. اين نفت‌كش‌ها به هنگام ثبت شدن در امريكا، به "بريجتون" و "گاز پرنس" تغيير نام يافته‌اند و از سوي سه ناوشكن محافظ آنها، "كيد"، "فوكس" و "كروملين" نام دارند. (ضميمه دارد) امريكا براي انجام دادن مأموريت حفاظت از نفت‌كش‌ها، تاكنون 11 فروند نفت‌كش كويتي را پرچم‌گذاري كرده و نيروهاي خود را در خليج‌فارس به حدود 20 ناو جنگي افزايش داده است. يك نشريه داخلي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، هدف اين عمليات را محك‌زدن توان نيروهاي جمهوري اسلامي ايران ذكر كرد و در مورد چگونگي شروع حركت و آرايش كاروان در مسير خود، نوشت: «ناوشكن موشك‌انداز "فوكس" در جلو، ناوشكن موشك‌انداز "كروملين" با حفظ فاصله نيم مايل، مسئوليت تأمين جناح چپ كاروان را به عهده داشت و ناوشكن "كيد" در سمت راست كاروان قرار‌گرفته و تأمين ناحيه شمالي آن‌را به عهده داشت. سوپر نفت‌كش "بريجتون" در وسط و در پشت ناوشكن "فوكس" و كشتي "گاز پرنس" با رعايت فاصله يك مايلي، در پشت "بريجتون" به شكلي قرارگرفتند كه مجموعه كاروان شكل يك پيكان را به خود گرفته بود. سرعت تقريبي كاروان 13 گره دريايي در ساعت و براساس حداكثر سرعت تقريبي نفت‌كش "بريجتون" تنظيم شده بود. وقتي كاروان به مقابل اولين نقطه سواحل ايران يعني غرب "جاسك" رسيد و در اين لحظات به‌دليل پرواز دو فروند جنگنده ايراني از پايگاه هوايي بندرعباس، آماده‌باش پرسنل كشتي‌هاي تحت اسكورت، 60درصد به آماده‌باش صدردصد تبديل شد و پرسنل به كلاه‌خود، جليقه‌نجات و ماسك ضدگاز مجهز شدند. همچنين علاوه بر فعال شدن سيستم موشكي ناوها، موشك‌هاي قابل حمل "استينگر" نيز براي مقابله با تهاجم احتمالي جنگنده‌هاي ايراني در ارتفاع پايين، در عرشه مستقر شدند. چند فروند جنگنده اف ـ 14 نيز از فراز عرشه ناو هواپيمابر "كانستليشن" چندين بار به منظور تأمين پوشش هوايي و مقابله با جنگنده‌هاي ايراني به پرواز در آمدند. در اين هنگام دو فروند جنگنده ايراني در فاصله حدود 50 كيلومتري كاروان مذكور و برفراز سواحل ايران مورد ره‌گيري و اخطار هواپيماهاي امريكايي قرارگرفتند و با پاسخ خلبانان ايراني مبني‌بر انجام گشت عادي روزانه و تغيير مسير اين جنگنده‌ها، حالت فوق‌العاده در كاروان كشتي‌هاي امريكايي لغو شد. در ادامه مأموريت، نيروهاي امريكايي به دهانه تنگه هرمز نزديك شدند. "ويليام ماتيس" كه مسئوليت فرماندهي ناوگان را بر عهده دارد، با اعلام اين امر به نيروهاي خود كه در شرايط عملياتي واقعي قرار دارند، سعي كرد آمادگي لازم را براي مقابله با خطرات احتمالي، در رزم‌ناو ايجاد كند.[۱] هنوز يك ساعت از لغو آماده‌باش نگذشته بود كه مجدداً با اعلام رسيدن كاروان به منطقه تحت پوشش عملياتي(ضميمه دارد) موشك‌هاي ساحل به درياي نيروي دريايي سپاه موسوم به "خطر مرگ"، يك بار ديگر آماده‌باش كامل اعلام شد و آرايش ناوها تغيير كرد: (ضميمه دارد) ناوشكن "كروملين" از سمت چپ به سمت راست كاروان حركت كرد و به هم‌راه ناوشكن "كيد" از جناح شمالي كاروان محافظت كند. از سوي ديگر، پرواز هواپيماهاي امريكايي از عرشه ناو "كانستليشن" به‌همراه هواپيماهاي مخصوص جنگ الكترونيك موسوم به ECM براي ردگيري فعاليت راداري هدف‌ياب سيستم موشكي پايگاه مذكور (سپاه) مجدداً آغاز شد. همچنين سيستم‌هاي الكترونيك ناوها فعال شده و ديده‌بانان اضافي، مجهز به وسايل "الكترو اپتيك" و سيستم‌هاي اعلام خبر بر عرشه ناوها متمركز شدند. در آرايش كاروان مذكور با آمدن ناوشكن "كروملين" به كنار ناوشكن "كيد" در سمت راست، پس از عبور از محدوده چتر عملياتي موشك‌هاي كرم‌ابريشم (خطر مرگ)، آماده‌باش كامل لغو و دوباره كاروان اسكورت در وضعيت آماده‌باش "آلفا ـ 1" قرار گرفت… اكنون كاروان در وسط تنگه هرمز قرار داشته و ظاهراً موفق به پشت‌سر نهادن اولين خطر ـ از ديدگاه طراحان نظامي امريكا ـ شده بود… خبرگزاري "يونايتدپرس" و روزنامه "اينترنشنال" در همان روز به نقل از سخن‌گوي پنتاگون، خوشحالي زايدالوصف دولت امريكا را در عبور بي‌خطر اسكورت مذكور از مقابل سايت ايران و خارج شدن از ميدان عملياتي اين موشك‌ها اعلام داشته و آن‌را مايه دل‌گرمي و اميدواري مقامات عالي‌رتبه نظامي كاروان اسكورت به‌خاطر عدم واكنش ايران در ساير مراحل و مناطق ديگر كاروان، اعلام كردند.[۲] كاروان در ادامه مسير به هنگام تاريكي شب به مقابل جزيره "ابوموسي" رسيد كه از سوي مقامات نظامي امريكا به عنوان يكي از پايگاه‌هاي تهاجمي قايق‌هاي تندرو نيروي دريايي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي محسوب مي‌شود. فرماندهان ناوهاي اسكورت‌كننده به موجب دستورات دريافتي از مركز فرماندهي نيروهاي امريكايي مستقر در بحرين، ضمن اعلام آماده‌باش كامل، آرايش خود را در برابر برنامه توجيهي قبلي به‌شرح ذيل تغيير دادند: ناوشكن موشك‌انداز "كروملين" كه نسبت به ناوشكن "كيد" و رزم‌ناو "فوكس" از قابليت مانور بيش‌تري برخوردار بود، در شمال كاروان و ناوشكن "كيد" در جلو و رزم‌ناو فوكس در جنوب [كاروان] قرار گرفتند و علاوه بر سه ناو قبلي، رزم‌ناو "ريورز" (ضميمه دارد) كه مجهز به سيستم آتش نزديك بود نيز براي مقابله با حمله احتمالي قايق‌هاي تندرو به جمع آنها اضافه شد و در فاصله دو مايلي پشت‌سر كروملين قرارگرفت.»[۳]
گزارش- 21
با وجود تدابير همه‌جانبه امريكا براي مهار رسانه‌هاي همگاني و ايجاد محدوديت براي خبرنگاران به منظور جلوگيري از پخش اخبار و مسائل مربوط به مأموريت حفاظت از نفت‌كش‌هاي كويتي و حوادث خليج‌فارس، محافل خبري به‌دليل اهميت مسائل مربوط به اين منطقه به‌ويژه چگونگي حفاظت از نخستين نفت‌كش‌هاي كويتي، گزارش‌هايي در مورد كليات و مسائل حاشيه‌اي منطقه تهيه و مخابره كردند. به گزارش خبرگزاري يونايتدپرس، سخن‌گوي وزارت دفاع امريكا (رابرت سيمز)، پس از عبور نفت‌كش‌هاي كويتي و ناوهاي محافظ آنها از تنگه هرمز، گفت: «خاطرمان آسوده است كه كاروان از تيررس موشك "كرم‌ابريشم" خارج است، هر چند هواپيماهاي ايراني در آسمان بودند اما نمايشي از نيت خصمانه نسبت به كاروان مشاهده نشد. اين نخستين مأموريت است و خوشحاليم كه به اين خوبي به پيش مي‌روند.» وي افزود: «تنها در يك مورد يك هلي‌كوپتر ناشناس به محدوده دو كيلومتري كاروان كشتيها نزديك شد. اين هلي‌كوپتر كه ابتدا به پيام‌هاي راديويي پاسخ نمي‌داد، با اخطار ناوهاي امريكايي اعلام كرد كه حامل خبرنگاران مي‌باشد و بعد منطقه را ترك كرد.»[۴] وزارت دفاع امريكا نيز در گزارشي كه از راديو امريكا پخش شد، در اين باره گفت: «هنگامي‌كه كاروان كشتيها از تنگه هرمز عبوركردند و وارد خليج‌فارس شدند و مسيري را در پيش گرفتند كه ديگر در تيررس موشك‌هاي ايراني در امتداد ساحلي قرار نداشتند، حالت آماده‌باش كامل لغو شد.»[۵] راديو بي.بي.سي. نيز در گزارشي از خليج‌فارس گفت: «هر چند نيروي دريايي ايران عبور پنج كشتي را كه از آب‌هاي ساحلي ايران عبور مي‌كردند ناديده گرفت، اما خطرات درگيري همچنان باقي است.» خبرنگار اين راديو در ادامه گزارش خود از كويت افزود: «به ناوهاي جنگي امريكايي دستور داده شد كه به مجرد آن‌كه خودشان و نفت‌كش‌ها مورد تهديد قرارگرفتند، عمليات نظامي خود را آغازكنند. برخلاف نگراني "رونالد ريگان" رييس جمهوري امريكا، شواهد و قرائن به‌طور قطعي نشان مي‌دهند كه ايران قصد حمله به كشتيها را ندارد و تاكنون فقط به تلافي حملاتي كه توسط عراق به كشتي‌هاي ايراني شده، به كشتي‌هاي خارجي حمله كرده است. بنابر اين اگر عراق وارد اين ماجرا نشود، دليلي وجود ندارد كه منتظر حمله‌اي از طرف ايران به كشتي‌هاي امريكايي باشيم. نگراني امريكا از احتمال حملات انتحاري ايران است كه ممكن است توسط يك قايق تندرو مملو از مواد منفجره صورت گيرد. مقامات ايران با افتخار گفته‌اند كه چنين حمله‌اي را مي‌توانند انجام دهند. اين از نظر مقامات امريكا يك احتمال و يك خطر مدام است.»[۶] خبرگزاري فرانسه به نقل از محافل سياسي در مورد ميزان آمادگي امريكا براي رويارويي با حملات ايران، گزارش داد: «در مسير 880 كيلومتري تنگه هرمز تا كويت، جنگنده‌هاي نيروي هوايي، هواپيماهاي شناساي "آواكس"، "اوريون" و ماهواره‌هاي جاسوسي امريكا در هوا و فضا مراقب اين عمليات مي‌باشند.»[۷] خبرگزاري رويتر نيز در مورد توانايي‌هاي ايران در خليج‌فارس به نقل از منابع كشتي‌راني منطقه در "فجيره"، اعلام كرد: «ايران قادر است ناوهاي جنگي امريكا را در حال اسكورت نفت‌كش‌هاي كويتي در خليج‌فارس، حتي در شب رديابي كند.»[۸]
گزارش- 22
به‌جز كشتي‌هاي جنگي امريكا كه چند فروند از آنها امروز دو نفت‌كش كويتي را در خليج‌فارس همراهي كردند، كشورهاي شوروي، انگلستان و فرانسه نيز تعدادي كشتي جنگي براي نظارت بر كشتي‌راني تجاري، در منطقه مستقر كرده‌اند. اتحاد جماهير شوروي با هفت فروند، انگلستان و فرانسه هر كدام با چهار فروند كشتي در خليج‌فارس حضور نظامي دارند.[۹] شوروي براي حفاظت از كشتي‌هاي خود سه فروند مين‌روب نيز در منطقه مستقر كرده است.[۱۰] همچنين فرانسه اعلام كرده‌است كه در هفته جاري يك فروند رزم‌ناو جهت حفاظت از دو فروند نفت‌كش اين كشور به خليج‌فارس اعزام مي‌كند. انگلستان هم به نيروي دريايي خود دستور داده است كه در برابر هر حمله‌اي، به اقدام متقابل دست بزند.[۱۱] سخن‌گوي وزارت خارجه آلمان نيز در مورد احتمال اعزام كشتي جنگي به منطقه، گفت: «اعزام نيروي دريايي از سوي آلمان به خليج‌فارس، برخلاف قانون اساسي اين كشور است اما در صورت فشار زياد، شايد آلمان براي نشان دادن حسن‌نيت خود يكي از ناوهاي آموزشي خود را به مسير خليج‌فارس اعزام نمايد، اما انجام مأموريت‌هاي نظامي قانوناً غيرممكن است.»[۱۲]
گزارش- 23
"بلونوگوف" نماينده شوروي در سازمان ملل، نارضايتي كشورش را از وقايع جاري خليج‌فارس ابراز كرد: «وقايع اخير خليج‌فارس، اين منطقه را به خطر نزديك كرده است. آب‌هاي بين‌المللي كه به‌طور سنتي مورد استفاده صلح‌آميز كشتي‌راني قرار مي‌گرفت، مورد تهديد قرار گرفته است و اين منطقه توسط كشتي‌هاي جنگي از جمله كشتي‌هاي جنگي متعلق به كشورهايي كه هزاران كيلومتر با اين ناحيه فاصله دارند، مورد تهديد قرار گرفته است.»[۱۳] وي اعلام كرد: «شوروي قاطعانه با بين‌المللي شدن اين جنگ منطقه‌اي مخالف است.» بلونوگوف با اعتراض به تمركز نيروهاي خارجي در منطقه خليج‌فارس، گفت: «هدف از اين نوع اقدامات، به دست آوردن پايگاه‌هاي جديد براي فرودآمدن هواپيماها و يا بنادر جديد براي پهلوگرفتن ناوگان جنگي بعضي از كشورهايي است كه خارج از منطقه هستند.» وي افزود: «شوروي قطع‌نامه اخير شوراي امنيت را مبناي صحيح و عادلانه‌اي براي حل مناقشه ايران و عراق از طريق مذاكره مي‌داند.»[۱۴] خبرگزاري تاس نيز در گزارشي از واشنگتن اعلام كرد: «آنچه كه توسط پنتاگون "عمليات حمايت از نفت‌كش‌ها" ناميده مي‌شود، در حقيقت علميات نظامي گسترده‌اي است كه مي‌تواند عواقبي غير قابل پيش‌بيني به دنبال داشته باشد و اوضاع متشنج منطقه را وخيم‌تر سازد.»[۱۵] دراين حال، "كاسپار واينبرگر" وزير دفاع امريكا، لشكركشي كشورش در خليج‌فارس را جز مسئوليت‌هاي امريكا به‌عنوان "كشور رهبر" اعلام كرد و افزود: «واشنگتن بايد نقش برحق خود را در خليج‌فارس جنگ‌زده ايفاكند يا اين‌كه خطر افزايش نفوذ رقيب خود، شوروي را در منطقه بپذيرد.»[۱۶] اعلام نارضايتي شوروي از وقايع كنوني خليج‌فارس ـ در حالي‌كه حضوري مشابه اما بسيار محدودتر از كشورهاي غربي در اين منطقه دارد ـ و نيز اظهار نظر مقام‌هاي امريكايي درباره حضور و تلاش روس‌ها در منطقه، باعث شده است كه وضعيت معادلات قدرت امريكا و شوروي و نيز مواضع هر يك از دو قدرت در برابر ديگري در چارچوب تحولات جاري خليج‌فارس، محور بحث‌ها و تحليل‌هاي محافل خبري، قرار گيرد؛ از جمله مفسر راديو بي.بي.سي درباره همكاري و رقابت دو ابر قدرت در اين منطقه، گفت: «از پاره‌اي جهات امريكا و شوروي در اين مناقشه در كنار هم قرارگرفته‌اند. گرچه هر دو مي‌گويند بي‌طرفند، اما هر دو از پيروزي ايران با عواقب بي‌شمارش براي منطقه بيم‌‌ناكند و به همين خاطر به جانب عراق متمايل گشته‌اند. نكته جالب آن است كه مي‌توان استدلال كرد بي‌ثباتي در خليج‌فارس به سود هيچ يك از دو ابرقدرت نيست و مصلحت هر دو است كه اين جنگ هفت ساله پايان گيرد، اما چشم و هم‌چشمي شرق و غرب آن‌قدر ريشه‌دار است كه مشكل بتوان همكاري در اين مورد خاص را وثيقه دست شستن از رقابت كرد. احساس عمومي در فضاي سياسي واشنگتن آن‌است كه همكاري محدود ابرقدرت‌ها در سازمان‌ملل پذيرفتني‌است، با اين حال اين فضاي سياسي، همكاري مستقيم امريكا با شوروي را نمي‌پذيرد و استدلال مي‌كند: چنين چيزي به نقش جديد شوروي و حضور او در خليج‌فارس مشروعيت مي‌بخشد.»[۱۷]
گزارش- 24
بخشي از تفسيرهاي مربوط به انگيزه‌ها و علل افزايش حضور نظامي امريكا در خليج‌فارس كه حول محور روابط امريكا و عراق دور مي‌زنند، به‌طور ضمني يا آشكار، انگيزه اصلي امريكا از تلاش‌هاي اخير در منطقه را نه مسائل امنيتي منطقه و نفت، بلكه پشتيباني از عراق در جنگ عليه ايران ذكركرده‌اند: روزنامه "نيويورك تايمز" با اشاره به تمايل شديد امريكا به پشتيباني از عراق، دولت ريگان را متهم كرد كه با اجراي طرح‌هاي محافظت از يازده نفت‌كش كويتي، عجولانه و ارتجاعي عمل كرده است. اين روزنامه نوشت: «تمايل شديد امريكا به سمت عراق و حمايت از آن، پاسخگويي ايران به دعوت سازمان ملل براي مصالحه را غيرممكن مي‌سازد. امريكا با اين عمل، خود را به جنگ در كنار عراق سوق مي‌دهد. امريكا نمي‌تواند اقدام سوء و گران ديگري را در اين منطقه تحمل كند، بنابراين بايد چند هفته‌اي برنامه خود را به تعويق بيندازد تا نتيجه اقدامات سازمان ملل مشخص شود.[۱۸] نظر "آنتوني پارسونز" سفير سابق انگلستان در ايران نيز در همين چارچوب قرار دارد. وي در پاسخ به اين پرسش كه "آيا به گمان وي ايران به كشتي‌هاي امريكايي در خليج‌فارس حمله خواهد كرد يا نه؟" گفت: «سياست ايران از ابتداي جنگ آن بود كه خارجي‌ها را از جنگ خليج‌فارس دور نگه دارد زيرا برخلاف عراق، تمام صادرات و واردات اين كشور از خليج‌فارس انجام مي‌شود. براي ايران هيچ نفعي ندارد كه خليج‌فارس به‌صورت جبهه جنگ درآيد؛ اين عراق بود كه در سال 1983 [ميلادي] حمله به كشتيها را در خليج‌فارس آغاز كرد و البته ايران درصدد پاسخگويي است.»[۱۹] در اين‌حال سفير عراق در لندن در مصاحبه با تلويزيون بي.بي.سي، آشكارا گفت: «عراق براي ممانعت از ادامه جنگ، به كشتيها در خليج‌فارس حمله خواهدكرد.»[۲۰] "شيخ‌سعد" وزير نفت كويت نيز با تصريح اين مطلب كه كويت در طول جنگ از عراق حمايت كرده‌است، در مورد دليل دعوت از امريكا براي حفاظت از نفت‌كش‌ها گفت: «عراق نبايد در اين جنگ تنها بماند، چون اين كشور بخشي از جهان عرب به شمار مي‌آيد.»[۲۱] پاره‌اي از مقام‌هاي سياسي و محافل خبري نيز جبران شكست از ايران در ماجراي "مك‌فارلين" و رفع بي‌اعتباري ناشي از آن در نزد ارتجاع منطقه را از جمله انگيزه‌هاي امريكا براي حضور جديد نظامي در خليج‌فارس مي‌دانند.[۲۲] هرچند "كاسپار واينبرگر" وزير دفاع امريكا رسماً اين نظر را تكذيب كرده است، اما راديو بي.بي.سي، در بخش انگليسي خود در اين‌باره گفت: «علي‌رغم تكذيب‌هاي وزير دفاع امريكا، ترديدي نيست كه طرح امريكا براي اسكورت نفت‌كش‌هاي كويتي در خليج‌فارس، تلاش براي تحت‌الشعاع قرار دادن ماجراي "ايران كنترا" و اعاده حيثيت به امريكا است. مقامات امريكا به‌طور خصوصي هم اعتراف كرده‌اند كه هدف از طرح امريكا در خليج‌فارس، جبران اثرات فاجعه‌آميز فروش پنهاني سلاح به ايران بوده است.»[۲۳]
گزارش- 25
"آيت‌الله سيدعلي خامنه‌اي" رييس جمهور، پس از ديدار از شهرهاي آذربايجان شرقي، با شركت در يك مصاحبه مطبوعاتي، دست‌آوردهاي اين سفر و مواضع جمهوري اسلامي ايران را درباره مسائل خليج‌فارس و قطع‌نامه 598 تشريح كردند. وي گفتند: «اگر دنيا مي‌خواهد امنيت نفت‌كش‌ها حفظ شود، رژيم متجاوز عراق را از ادامه شرارت‌هايش باز دارد. ما حركت اخير امريكا در اسكورت نفت‌كش‌ها را توطئه‌اي عليه خود به حساب آورده و به شدت مقابله به مثل خواهيم كرد.»[۲۴] رييس جمهور، حضور ناوگان امريكا در خليج‌فارس را قدم نامباركي در به تشنج كشاندن منطقه خواندند و افزودند: «ما موضع خود را آشكارا اعلام كرده‌ايم و زير بار تجاوز و زور نمي‌رويم. در صورت ادامه شرارت‌ها، پاسخ دندان شكني به آنها مي‌دهيم. ما نوع برخورد را الآن اعلام نمي‌كنيم، برخورد ما در خليج‌فارس هم براي امريكا و هم براي كشورهاي تحت حمايت امريكا بسيار مهلك خواهد بود.»[۲۵] رييس شوراي‌عالي دفاع با تأكيد بر يك‌جانبه بودن قطع‌نامه و تلاش امريكا در نقض آن و استراتژي خصمانه ايالات متحده عليه ايران، بدبيني خود را به تلاش‌هاي شوراي امنيت اعلام كردند و در مورد قطع‌نامه 598 شوراي امنيت گفتند: «ما به هيچ عنوان در جنگ عقب‌نشيني نخواهيم كرد و در جبهه سياسي نيز تسليم فشار و جوسازي نخواهيم شد.»[۲۶] از سوي ديگر، پس از پايان نشست هيئت دولت، "ميرحسين موسوي" نخست وزير درباره اقدامات متناقض امريكا گفت: «هنوز مركب آن خشك نشده كه از طرف تصويب‌كنندگان و حاميان آن زير پا گذاشته شده است! امريكا با حضور نظامي تحريك‌آميز خود در خليج‌فارس ـ كه به منظور آتش‌افروزي در منطقه و دخالت در جنگ تحميلي صورت مي‌گيرد ـ آن‌را نقض مي‌كند. امريكا فرداي صدور اين قطع‌نامه، آشكارا بند پنج آن‌را در خليج‌فارس غرق كرده است. لذا ما حاضر نيستيم براي قطع‌نامه‌اي كه از سوي تصويب‌كنندگان آن اين‌گونه زير پا گذارده مي‌شود، اعتباري قائل شويم.» وي با اشاره به اين مطلب كه اين قطع‌نامه متأثر از نفوذ كشورهايي است كه عميق‌ترين كينه‌ها را به جمهوري اسلامي ايران دارند، گفت: «ما نسبت به اين قطع‌نامه بدبين هستيم. اگر شوراي امنيت واقعاً در پي تحقق صلح در منطقه است بايد اجراي بند شش را كه متضمن معرفي متجاوز است، بر بندهاي ديگر مقدم بدارد.» وي تأكيدكرد: «قطع‌نامه را زماني مي‌توان پذيرفت كه قادر باشد ريشه‌هاي اصلي نقض قوانين بين‌المللي، چه در زمينه شروع جنگ، كاربرد سلاح‌هاي شيميايي، حمله به مناطق مسكوني، خطوط كشتي‌راني و چه در زمينه آتش‌افروزي‌هاي جديد را در خليج‌فارس، بخشكاند.»[۲۷] "رجايي خراساني" نماينده ايران در سازمان ملل متحد در يك نشست مطبوعاتي به پرسش‌هاي خبرنگاران پاسخ داد. وي در مورد تلاش‌هاي خصمانه امريكا عليه ايران گفت: «علي‌رغم حسن‌نيت و كوشش‌هاي خستگي‌ناپذير تعدادي از اعضاي شوراي امنيت، حركت ديپلماتيك شومي از جانب امريكا وجود دارد كه جزئي از استراتژي خصمانه اين كشور عليه جمهوري اسلامي به شمار مي‌آيد و اين خصيصه باعث مي‌شود قطع‌نامه 598 ذاتاً از پرداختن به جنگ ايران و عراق ناتوان بماند.»[۲۸] وي در مورد پاسخ ايران به قطع‌نامه گفت: «ما نه آن‌را پذيرفته‌ايم و نه رد كرده‌ايم. من در مورد تصميم نهايي دولت خود خيلي خوشبين نيستم ولي تا هر وقتي كه لازم باشد، به مبارزه دفاعي خود ادامه خواهيم داد.» نماينده دائمي ايران در سازمان ملل افزود: «دولت متبوع من از شوراي امنيت مي‌خواهد صراحتاً عراق را به‌عنوان كشور متجاوز محكوم ساخته و از عراق بخواهد غرامت جنگي به ايران بپردازد.» رجايي خراساني در مورد تحريم تسليحاتي و حمايت امريكا از عراق گفت: «ايران در مورد امكان اين‌كه شوراي امنيت يك تحريم تسليحاتي جهاني عليه جمهوري اسلامي اعمال كند، نگران نيست.» وي افزود: «اين جنگ در صورت توقف حمايت امريكا از عراق، مي‌تواند در عرض يك هفته تمام بشود.»[۲۹] خراساني در پاسخ به اين پرسش كه "آيا ايران وجود پرچم امريكا بر نفت‌كش‌هاي كويتي را اقدامي خصمانه تلقي مي‌كند؟" گفت: «ما با حضور تمام ابرقدرت‌ها در خليج‌فارس مخالفيم و اگر هدفي را مشروع تشخيص دهيم، بدون توجه به اين‌كه آن هدف چه پرچمي دارد، قطعاً به آن حمله خواهيم كرد.»[۳۰]
گزارش- 26
سخنان و اظهارنظرهاي مقام‌هاي ايراني در مورد تحركات نظامي جديد امريكا و نيز قطع‌نامه 598 شوراي امنيت، بازتاب گسترده‌اي در رسانه‌هاي خبري و مطبوعات كشورهاي جهان داشت. راديو صداي امريكا به نقل از روزنامه "كريستين ساينس مانيتور" گفت: «مقامات ايران با قطع‌نامه شوراي امنيت به سردي برخورد كردند ولي آن‌را به‌طور صريح رد نكردند، اما اعلام نمودند كه تقويت و تمركز نيروهاي نظامي امريكا در خليج‌فارس اين قطع‌نامه را كان لم يكن ساخته است.» اين روزنامه مي‌نويسد: «واكنش ايران به دقت مورد مراقبت است زيرا رد آشكار قطع‌نامه، آن شورا را ملزم مي‌سازد عليه طرفي كه قطع‌نامه را مراعات نمي‌كند، تحريم‌هايي در نظر بگيرد. يكي از اين تحريم‌هاي احتمالي، تحريم بين‌المللي صدور اسلحه است كه امريكا آن‌را پي‌گيري مي‌كند، اما معلوم نيست كه ساير اعضاي شوراي امنيت در اين زمينه با امريكا همكاري خواهندكرد يا نه.»[۳۱] راديو امريكا افزود: «به‌رغم گزارش‌هاي ضد و نقيض، جمهوري اسلامي ايران تاكنون قطع‌نامه را رد نكرده است. "سعيد رجايي‌خراساني" در يك كنفرانس مطبوعاتي، قطع‌نامه 598 شوراي امنيت را نتيجه كوشش‌هاي خستگي‌ناپذير امريكا خواند. وي افزود كه طي هفت سال گذشته، شوراي امنيت مسئوليت خود را برعهده نگرفته بود و هيچ‌گاه از عراق نخواست كه خاك ايران را ترك كند و اكنون زير فشار امريكا به ياد فصل هفت منشور سازمان ملل افتاده است. آقاي خراساني عدم حضور وزراي خارجه چين و شوروي را در شوراي امنيت، پيامي به امريكا خواند و گفت: "عدم حضور اين دو كشور شاهد بر آن است كه اين دو ابرقدرت به تصميمات شورا اهميت ويژه‌اي نداده‌اند." سفير جمهوري اسلامي، شوراي امنيت را متهم كرد كه بدون مشورت با نمايندگان ايران، در مورد متن قطع‌نامه تصميم گرفته‌است.»[۳۲] روزنامه "لارپوبليكا" چاپ ايتاليا نيز درباره دلايل مخالفت ايران با قطع‌نامه نوشت: «در طرح شوراي امنيت اثري از محكوميت صريح عراق به خاطر آغاز جنگ و به‌كارگيري سلاح‌هاي شيميايي ديده نمي‌شود و ايران به اين دليل با طرح تنظيمي شوراي امنيت مخالفت مي‌كند.»[۳۳] راديو فرانسه نيز در خبري با عنوان "واكنش تهران به قطع‌نامه شوراي امنيت" گفت: «تهران در حال حاضر به‌طور رسمي اين قطع‌نامه را رد نكره است. "علي‌اكبر ولايتي" وزير امور خارجه ايران، اعلام كرد كه در اين قطع‌نامه نكات مثبتي ديده مي‌شود ولي كافي نيست، زيرا از عراق به‌عنوان متجاوز نام‌برده نشده است.»[۳۴] روزنامه "لزاكو" چاپ پاريس هم با غيرمنصفانه خواندن قطع‌نامه و نبودن تمايز ميان "عراق متجاوز" و ايران مورد تجاوز قرار گرفته، نوشت: «از نظر حقوقي به زحمت مي‌توان نظر ايران را مورد حمله و انتقاد قرارداد، ولي آيا مي‌توان عملاً از آن پشتيباني كرد؟»[۳۵] روزنامه "ليبراسيون" نيز با اشاره به ناتواني سازمان ملل در تشخيص آغازگر تجاوز، نوشت: «خيلي عجيب است كه عالي‌ترين مرجع بين‌المللي كه پنج قدرت بزرگ جهاني در آن عضويت دائمي دارند، ظاهراً از پاسخ به اين پرسش عاجزند "كه جنگ افروز كيست؟"! براي پاسخ به آن، هيچ‌گونه ابهامي وجود ندارد: اين عراق است كه در سپتامبر 1980 [ميلادي] وارد ايران شد و اين عمل در حقوق بين‌الملل و براساس منشور سازمان ملل، تجاوز ناميده‌مي‌شود.»[۳۶]
گزارش- 27
عراق به‌طور رسمي قطع‌نامه 598 شوراي امنيت را پذيرفت. خبرگزاري فرانسه با اعلام اين خبر، از عراق گزارش داد: «بغداد خاطرنشان كرد كه پذيرش قطع‌نامه توسط تهران نيز ضروري است. يك سخن‌گوي عراق گفت: "تصميم يادشده درپي گردهم‌آيي فرماندهي سياسي عراق، تحت رياست صدام حسين اتخاذ شده‌است. مجلس عراق قبلاً به اتفاق‌آرا، اين قطع‌نامه را مورد تصويب قرارداد و پيشنهاد كرد كه كاملاً از نظر شكل و محتوا پذيرفته شود". وي افزود: "عراق آمادگي خود را براي پذيرش دبيركل سازمان ملل، به وي اعلام كرد و علاوه‌بر آن طارق عزيز وزير امور خارجه عراق نيز آماده است به نيويورك برود. "سخن‌گوي عراق تصويب قطع‌نامه 598 را يك پيروزي سياسي و ديپلماتيك براي عراق خواند و اظهار داشت: "تصويب اين قطع‌نامه بيانگر توافق وسيع بين‌المللي بوده كه به تشكيل يك اراده بين‌المللي مشترك كمك كرده است".»[۳۷] سفير عراق در لندن (عبدالامير الانباري) نيز گفت: «عراق به‌طور يك‌جانبه نيروهاي خود را به مرزهاي بين‌المللي عقب نخواهد كشيد.» وي بدون اشاره به اين كه عراق آغازگر جنگ بوده‌است، افزود: «جنگ را يك كشور مي‌تواند آغاز كند، اما صلح به همكاري دو كشور نياز خواهد داشت.»[۳۸] "سعدون حمادي" رييس مجلس ملي عراق هم درپي اجلاس فوق‌العاده مجلس ملي، پيامي به روساي مجالس كشورهاي عربي در جهان ارسال كرد. در بخشي از اين پيام آمده‌است: «از شما خواسته مي‌شود تا دولت‌هاي متبوع خود و كشورهاي عضو شوراي امنيت را تشويق كنيد و اعمال مجازات را نسبت به ايران در صورت رد قطع‌نامه به اجرا بگذارند.»[۳۹]
گزارش- 28
در لبنان، محافل انقلابي عليه صدور قطع‌نامه 598 موضع‌گيري كردند. حزب‌الله لبنان با صدور بيانيه‌اي قطع‌نامه اخير شوراي امنيت را بخشي از تلاش‌هاي امپرياليسم جهت حفظ دولت عراق بيان كرد و خواستار ايستادگي همه مسلمانان در برابر آن شد. در اين بيانيه آمده است: «توافق نظر امپرياليسم امريكا و شوروي، تأكيد جديدي بر اشتراك مصالح استكبار شرق و غرب در برابر حفظ رژيم تجاوزگر صدام است، لذا ما بندبند اين قطع‌نامه را محكوم مي‌كنيم و بار ديگر به امام امت پيام مي‌دهيم كه در كنار امت مسلمان ايران تا آخرين قطره خون آماده نبرد با دشمنان اسلام هستيم.»[۴۰] حزب‌الله لبنان در اين بيانيه با اشاره به ناتواني جنگ افروزان در بهره‌برداري از جنگ، افزوده است: «آناني كه جنگ را عليه جمهوري اسلامي ايران آغاز كردند، علي‌رغم موفقيت در جنگ‌افروزي، نتوانستند از نتايج آن بهره‌برداري نمايند و به صدور قطع‌نامه پايان جنگ متوسل شدند.»[۴۱] روزنامه "السفير" چاپ بيروت نيز قطع‌نامه شوراي امنيت را يك اقدام امريكايي اعلام كرد و نوشت: «ريگان از طريق اين قطع‌نامه مي‌كوشد شبح جنگ ويتنام را كه پس از قبول پرچم‌گذاري بر نفت‌كش‌هاي كويتي ذهن امريكاييان را به خود مشغول‌كرده است، بزدايد. اما ريگان با صدور اين قطع‌نامه به آرامش دست نخواهد يافت.»[۴۲]
گزارش- 29
با وجود چشم‌انداز نامعلوم قطع‌نامه 598 بر جنگ، به‌دليل انتقادهاي اساسي ايران از آن، دبيركل سازمان ملل متحد درباره برنامه خود براي اجراي آتش‌بس بين ايران و عراق در چارچوب قطع‌نامه، گفت: «براساس يكي از مفاد قطع‌نامه كه نمايندگان سازمان ملل براي اجراي آتش‌بس نظارت خواهند داشت، سازمان ملل در نظر دارد به منظور تضمين استقرار ناظران در اسرع وقت، افسراني را كه در حال حاضر در بخش عملياتي نظامي سازمان ملل مشغول به‌كارند، به منطقه اعزام نمايد.»[۴۳]
گزارش- 30
در حالي كه تصويب قطع‌نامه 598، حضور گسترده و بي‌سابقه ناوگان جنگي امريكا در خليج‌فارس و جنگ سفارت‌خانه‌‌ها بين ايران و فرانسه، تحركات سياسي ايران را حساس كرده‌است، سفارت ايران در آلمان غربي اعلام كرد كه وزيرخارجه ايران فردا براي يك سفر دو روزه وارد "بن" خواهد شد.[۴۴] راديو "كلن" در گزارشي، درباره اين سفر گفت: «طي ديدار ولايتي از آلمان فدرال، پيرامون سه مطلب بحث و مذاكره خواهد شد؛ اول قطع‌نامه اخير و بسيار مهم شوراي امنيت سازمان ملل متحد درباره خاتمه دادن به جنگ خليج‌فارس؛ دوم مناسبات ديپلماتيك ايران و فرانسه و بالاخره سرنوشت دو تبعه آلماني ربوده شده در لبنان مطرح خواهد شد و آلمان از دولت ايران خواهد خواست كه در اين زمينه از كمك‌هاي مؤثر خود دريغ نورزد.»[۴۵]
ضميمه اول گزارش 20 رزم‌ناو موشك‌انداز "فوكس" (Foox) از كلاس "بلك ناپ" (Blaknp) فرماندهي حفاظت از نفت‌كش‌ها را به عهده داشت. اين ناو با وزن هشت‌هزار تن، طول 7/166 متر، عرض و آب‌خور 8/8 متر، اين قابليت‌ها را دارد: يك فروند هلي‌كوپتر، موشك‌هاي ضد‌سطحي "هارپون" (Horpon)، موشك‌هاي "تام هاوك" (Tom Howk) با برد 2500 كيلومتر عليه هدف‌هاي عمقي، موشك‌هاي ضدهوايي استاندارد، توپ‌هاي 127 ميلي‌متري و دو قبضه سيستم توپ ضد موشكي مدرن "فالانكس" كه نقش عمده‌اي را در اين عمليات داشته است. سرعت 33 گره دريايي اين ناو تحرك فوق‌العاده‌اي به آن بخشيده كه در كنار سيستم‌هاي جنگ‌افزار و الكترونيك آن ـ با صرف 200 ميليون دلار ـ به يكي از رزم‌ناوهاي مورد قبول نيروي‌دريايي امريكا تبديل‌شده و سبب‌شده تا در بسياري از مانورهاي تجاوزگرانه قبلي امريكا، به‌عنوان ناو اسكورت‌كننده ناو هواپيمابر "جان اف كندي" درآيد. خدمه اين ناو 513 تن، از جمله 25 افسر مي‌باشد. ناوچه موشك‌انداز "كروملين" (Crommelin) از كلاس "اوليور هازارد پري" (Oliver Hazard perry) مي‌باشد. اين‌گونه ناوها در نيروي دريايي امريكا به ناوهاي "پاسور" (اسكورت‌كننده) مشهور هستند. ناوچه مزبور در اين عمليات به منظور دفاع از كاروان در برابر تهاجم قايق‌هاي تندرو و نيز كشف اهداف زير دريايي به‌كار گرفته شده بود. اين ناوچه در سال 1983 [ميلادي] به آب انداخته شد و يكي از جديدترين ناوچههاي پاسور از ميان بيش از 50 فروند ناوچه پاسور امريكا در كلاس يادشده مي‌باشد كه با طول 6/135 متر و توان حمل هلي‌كوپتر، موشك‌هاي سطحي "هارپون"، موشك‌هاي ضدهوايي "استاندارد"، توپ‌هاي 76 ميلي‌متري، سيستم 20 ميلي‌متري "فالانكس"، سونار كشف اهداف زير دريايي و اژدرها و با 29 گره سرعت، قابليت مناسبي براي انجام‌دادن مأموريت‌هاي محوله دارد. ناوچه موشك‌انداز "كيد" (kidd) با شماره بدنه DD = 993 از ديگر ناوچههاي جنگي كارآمد امريكا در منطقه است. اين ناوچه در زمره چهار فروند ناوچه‌‌اي است كه رژيم سابق ايران به امريكا سفارش داده بود ساخت و تكميل آن تا سال 1981 (1360) به طول انجاميد و با لغو آن قرارداد، نام ناوچه از "كوروش" به "كيد" تغيير يافت و با توجه به تناسب آن جهت مانور در آب‌هاي كم عمق و كم وسعت، در زمره ناوگان خليج‌فارس نيروي‌دريايي امريكا درآمد. اين ناوچه 8300 تني با طول 6/171 متر خود، قابليت حمل دو فروند هلي‌كوپتر را دارد و با تجهيزات موشك‌هاي سطحي "هارپون"، موشك‌هاي هوايي استاندارد، دو قبضه توپ 127 ميلي‌متري (5 اينچي)، سيستم توپ‌هاي ضدموشكي "فالانكس" (mk-16-clws)، سيستم ضددريايي (Asroc) و با سرعت 33گره دريايي، يكي از ناوهاي مخصوص در جنگ‌هاي عمومي و چندمنظوره مي‌باشد كه مي‌تواند در يك زمان، در سه نوع جنگ ضدهوايي، سطحي و ضدزيردريايي امريكا شركت كند. اين ناوچه، نوع تغيير يافته ناوچه كلاس "اسپرنس" (Sprance) و يكي از بهترين ناوچههاي در نيروي دريايي امريكا است و مأموريت آن به‌خصوص در هنگام عبور از مقابل سايت موشك‌هاي "كرم ابريشم" ايران، حساس‌تر مي‌شد.[۴۶] ضميمه دوم گزارش 20 امريكا با تفكيك تهديدات محتمل، ماهيت تهديد و موقعيت جغرافيايي آن در طول مسير حركت كاروان، پنج منطقه حساس را مشخص كرد و تدابير و طرح‌هاي لازم را براي آنها در نظرگرفته بود كه به ترتيب موقعيت جغرافيايي از ابتداي حركت كاروان تا سواحل كويت به شرح زير مي‌باشد: 1) استقرار موشك‌هاي ساحل به درياي رزمندگان اسلام موسوم به "كرم‌ابريشم" در دهانه ورودي تنگه هرمز و در ارتفاعات منطقه "كوهستك". 2) استفاده از جزاير "ابوموسي" و موقعيت‌هاي جغرافيايي مشابه (جزيره سيري) كه امكان تهاجم سريع و موفقيت‌آميز نيروهاي اسلام را با قايق‌هاي توپ‌دار خود به كاروان كشتي‌هاي امريكايي فراهم مي‌آورد و اين نيروها مي‌توانستند با عقب‌نشيني فوري به پايگاه‌هاي خود در اين جزاير، از مواضع پدافندي خود استفاده كنند. 3) امكان تهاجم هوايي و هلي‌كوپتري در مناطق خليج‌فارس، يعني حدفاصل جزيره سيري تا روبه‌روي سواحل قطر. 4) امكان تهاجم شناوري در محدوده عمومي جزيره فارسي درشمال خليج‌فارس. 5) كانال ورودي بندر "الاحمدي" كويت و احتمال مين‌گذاري مجدد، كه نيروي دريايي كويت با اكيپ كارشناسي اعزامي از امريكا، به‌صورت كامل مأمور حفاظت از اين آب‌راه تا پايان موفقيت‌آميز عمليات شده بودند.[۴۷] ضميمه سوم گزارش 20 به هنگام اعلام آماده‌باش، كاپيتان "دانيل مورفي" فرمانده ناوچه "كيد" كه در سمت راست كاروان در حال حركت بود، در پشت بلندگوي ناوچه قرارگرفت و 380 نيروي ناوچه مذكور را از تاريخچه استقرار سايت موشكي نيروهاي اسلام در ارتفاعات "كوهستك"، آگاه كرد. وي با نشان دادن تصاويري از شش سكوي پرتاب موشك ـ كه ماهواره‌هاي جاسوسي امريكا تهيه كرده بودند ـ موقعيت منطقه را براي نيروها تشريح كرد.[۴۸] ضميمه چهارم گزارش 20 رزم‌ناو موشك‌انداز "ريورز" (Revers) از كلاس "لهي" (Leahy) نيز با هشت هزار تن ظرفيت جابه‌جايي، يكي از ناوهاي جنگي نيروي دريايي امريكا است. اين ناو 163 متري با تجهيزاتي مانند موشك‌هاي سطحي "هارپون"، موشك‌هاي "استاندارد"، دو سيستم توپ‌هاي "فالانكس" و ساير تجهيزات ضدزيردريايي، با 33 گره سرعت و 513 خدمه، به‌همراه ناوشكن كروملين با پوشش دادن به جناح شمالي كاروان و در طي مدت عبور از مقابل جزيره "ابوموسي"، نقش خود را در اين عمليات انجام داد و سپس از كاروان جدا شد.[۴۹]
منابع و مآخذ روزشمار 1366/04/31
- ↑ سند شماره 208834 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: سپاه پاسداران، نيروي دريايي، اگر من بودم مي‌زدم، 8/10/1371، ص23.
- ↑ پيشين، ص25.
- ↑ پيشين، ص28.
- ↑ واحد مركزي خبر، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن راديوهاي بيگانه، 3/5/1366، صص 9 ـ 8، به نقل از راديو امريكا، 1/5/1366.
- ↑ واحد مركزي خبر، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن راديوهاي بيگانه، 3/5/1366، ص8، به نقل از راديو امريكا، 1/5/1366.
- ↑ واحد مركزي خبر، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن راديوهاي بيگانه، 1/5/1366، صص 22 ـ 21، به نقل از راديو بي.بي.سي.، 1/5/1366.
- ↑ روزنامه رسالت، 31/4/1366، ص12، به نقل از خبرگزاري رويتر.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 31/4/1366، ص11، به نقل از خبرگزاري رويتر.
- ↑ روزنامه رسالت، 1/5/1366، ص12.
- ↑ روزنامه رسالت، 31/4/1366، ص11، واحد مركزي خبر، به نقل از خبرگزاري رويتر.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه" نشريه شماره 125،1/5/1366، ص30، فجيره ـ به نقل از خبرگزاري رويتر، 31/4/1366.
- ↑ روزنامه رسالت، 31/5/1366، ص12، بن ـ به نقل از خبرگزاري.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 31/4/1366ن ص20، به نقل از خبرگزاري رويتر.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 31/4/1366، ص3، خبرگزاري فرانسه، به نقل از خبرگزاري تاس.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 31/4/1366، ص20، مسكو ـ خبرگزاري فرانسه، به نقل از خبرگزاري تاس.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 31/4/1366، ص20، واشنگتن ـ خبرگزاري رويتر.
- ↑ واحد مركزي خبر، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن راديوهاي بيگانه، 1/5/1366، صص 17 ـ 16، به نقل از راديو بي.بي.سي.، 31/4/1366.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلام، 31/4/1366، ص7، به نقل از روزنامه "نيويورك تايمز".
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 125، 1/5/1366، ص28، خبرگزاري جمهوري اسلامي، راديو بي.بي.سي.، 31/4/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 127، 3/5/1366، ص7، لندن ـ به نقل از خبرگزاري جمهوري اسلامي، 1/5/1366.
- ↑ San Francisco Chronicle (July 21, 1987) P.17.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 31/4/1366، ص7، به نقل از روزنامه "اوراديني" چاپ يونان؛ وـ روزنامه كيهان، 31/4/1366، ص20، واحد مركزي خبر، به نقل از خبرگزاري رويتر.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 126، 2/5/1366، صص11ـ10 تهران ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از راديو بي.بي.سي.، 1/5/1366.
- ↑ روزنامه كيهان، 31/4/1366، ص3.
- ↑ روزنامه كيهان، 1/5/1366، ص18.
- ↑ روزنامه كيهان، 31/4/1366، ص3.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 1/5/1366، ص82.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 1/5/1366، ص12.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 31/4/1366، ص2 به نقل از خبرگزاري آسوشيتدپرس.
- ↑ روزنامه كيهان، 31/4/1366، ص2، به نقل از راديو امريكا.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 125، 1/5/1366، ص23، راديو امريكا، به نقل از روزنامه "كريستين ساينس مانيتور"، 31/4/1366.
- ↑ واحد مركزي خبر، صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن راديوهاي بيگانه، 1/5/1366، صص 12 ـ 11، به نقل از راديو امريكا، 31/4/1366.
- ↑ روزنامه كيهان، 31/4/1366، ص20، رم ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از روزنامه ايتاليايي لاربر بليكا.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 126، 1/5/1366، صص 38 ـ 37، پاريس ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از راديو فرانسه، 31/4/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 126، 2/5/1366، صص 37 ـ 36، پاريس ـ به نقل از روزنامه"لزاكو"، 31/4/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، 126، 2/5/1366، صص 37 ـ 36، پاريس ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از روزنامه "ليبراسيون"، 31/4/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 126، 1/5/1366، صص 21 ـ 20، تهران ـ خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از خبرگزاري فرانسه، 31/4/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 31/4/1366، ص2، لندن ـ به نقل از خبرگزاري جمهوري اسلامي.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 126، 2/5/1366، صص 27 ـ 25، به نقل از راديو صوت‌الجماهير، 1/5/1366.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 1/5/1366، ص3، بيروت ـ به نقل از خبرگزاري جمهوري اسلامي.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 31/4/1366، ص3، بيروت ـ به نقل از واحد مركزي خبر.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 31/4/1366، ص3، لبنان ـ به نقل از روزنامه "السفير".
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 125، 1/5/1366، ص31، فجيره ـ به نقل از خبرگزاري رويتر، 31/4/1366.
- ↑ روزنامه كيهان، 31/4/1366، ص2.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 125، 1/5/1366، صص 26 ـ 25، به نقل از از راديو كلن، 31/4/1366.
- ↑ سند شماره 208834/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: سپاه پاسداران، نيروي دريايي، اگر من بودم مي‌زدم، 8/10/1371، صص23ـ22.
- ↑ ـ پيشين، ص25.
- ↑ ـ پيشين، ص25.
- ↑ ـ پيشين، صص23ـ22