1366.09.02

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1366
1366.09.2
نام‌های دیگر دو آذر
تاریخ شمسی 1366.09.02
تاریخ میلادی 23 نوامبر 1987
تاریخ قمری 1 ربیع‌الثانی 1408


1359.09.2
1360.09.2
1361.09.2
1362.09.2
1363.09.2
1364.09.2
1365.09.2



گزارش- 64

امروز نيز منطقه عملياتي نصر8 همچنان فعال‌ترين بخش جبهه‌هاي نبرد بود و عراق باوجود شكست‌هاي قبلي، باز هم مي‌كوشيد با عقب زدن رزمندگان، مجدداً بر ارتفاع "گرده‌رش" مسلط شود. از اين‌رو در ابتداي نيمه شب درصدد برآمد حمله جديدي را اجرا كند اما با تمركز آتش توپخانه و ادوات خودي روي نيروهاي دشمن، عمليات آنها متوقف شد.[۱] بعد از ظهر ساعت 17:15 دشمن تلاش ديگري با اين هدف به‌كار بست كه قله2 را از آن خود كند. علاوه بر اين، قله 1 و 2 محور ديگر حمله دشمن بود كه از طريق "يال بساوه" در پايين ارتفاع گرده‌رش قصد داشت آن را عملي سازد. براي اين منظور انبوهي از آتش توپخانه و تانك روي مواضع خودي اجرا گرديد، اما با آتش متقابل و دفاع رزمندگان در خط، حمله دشمن به شكست انجاميد و در ساعت 17:50 متوقف گرديد.[۲] ساعت 19:10 بار ديگر ارتش عراق در همان محور حمله كرد اما اين بار سريع‌تر از دفعه پيش سركوب شد.[۳]

گزارش- 65

با هدف تثبيت مواضع تصرف شده روي "گرده‌رش"، نيروهاي نامنظم اتحاديه ميهني كردستان عراق اوايل نيمه‌شب، از داخل عراق با حمله به ارتفاع "ويولان" در مجاورت غربي ارتفاع گرده‌رش، توانستند حدود يك سوم اين ارتفاع را تصرف كنند.[۴] استمرار حضور نيروهاي اتحاديه روي اين ارتفاع نيازمند پشتيباني از آنها است، بدين منظور ـ به دليل نداشتن راه زميني ـ بعد از ظهر يك فروند هلي‌كوپتر 214 درصدد برآمد آذوقه، آب و … را در شمال ارتفاع در اختيار نيروهاي اتحاديه بگذارد اما بر اثر اصابت گلوله دشمن به هلي‌كوپتر، اين مهم ميسر نشد[۵] و خلبان به سختي موفق شد هلي‌كوپتر آسيب ديده را در پايين ارتفاع گرده‌رش فرود آورد و از سقوط آن ممانعت كند.[۶] حضور روي "ويولان" ـ كه توسعه نسبي دامنة عمليات را در پي داشت ـ يكي از عوامل مؤثر در افزايش حملات دشمن به مواضع رزمندگان بود. نيروي هوايي عراق نيز امروز به طور جدي در آسمان منطقه ظاهر شد و به بمباران مواضع خودي پرداخت. هواپيماهاي عراق صبح ابتدا شرق رودخانة قلعه‏چولان و ارتفاعات رت 1 و 2 را بمباران كردند. در اين حمله به اشتباه، مواضع خود آنها نيز بمباران گرديد.[۷] در اين حمله همچنين ارتفاع "گرده‏رش" به‌وسيله بمب‌هاي خوشه‌اي بمباران شد.[۸] حوالي ظهر يك بار ديگر منطقه عملياتي بمباران شد، اين بار هواپيماهاي دشمن علاوه بر ارتفاع "گرده‏رش" ارتفاع و دره گلان در شرق رودخانه را نيز هدف بمب‌هاي خود گرفتند. همچنين دو فروند از هلي‌كوپترهاي عراق با راكت به مواضع رزمندگان روي گرده‌رش حمله كردند.[۹] تشديد فعاليت ارتش عراق نشان دهنده اميدواري آنها در بازستاندن مواضع از دست داده‌شان مي‌باشد. گفتني است كه با وجود گذشت بيش از 93 ساعت از آغاز عمليات نصر8، تا آخرين ساعت امروز (ساعت 24) حكومت عراق هيچ اظهار نظري در مورد اين عمليات نكرده است.[۱۰]

منطقه عملياتي نصر8, مواضع رزمندگان ـ 2/9/1366

گزارش- 66

نيروي زميني سپاه و قرارگاه قدس در جلسة مشتركي اجراي عمليات روي ارتفاع "آمدين" را بررسي كردند. به گفتة راوي نيروي زميني، تصرف اين ارتفاع ـ كه از طرف عراق در شرق رودخانه قلعه‏چولان و شمال شهر "ماؤوت" و از طرف ايران نزديك شهر بانه قرار دارد ـ در طرح‌هاي عملياتي شمال‌غرب مي‌بايست با ارتفاع گرده‌رش در يك مرحله انجام مي‌شد، اما عدم آمادگي يگان‌هاي قرارگاه قدس ـ كه عمدتاً به‌دليل كمبود نيرو بود ـ مانع از هم‌زماني عمليات در دو محور گرديد. اين قرارگاه مي‌بايست در 27/8/1366 اعلام آمادگي مي‌كرد. افزون بر اين، كمبود امكانات لجستيكي نيز مانع ديگري براي فعال شدن محور "آمدين" بود كه موجب شد اولويت اول به گرده‌رش داده شود و عمليات آمدين پس از آن انجام گيرد. هدف از عمليات در اين محور، آماده ساختن مقدمات عمليات اصلي در زمستان مي‌باشد، زيرا تصرف آمدين موجب رفع ديد و تير دشمن بر عقبة نيروهاي خودي هنگام حمله به ارتفاعات قميش در عمليات آتي، به حساب مي‌آيد.[۱۱]

گزارش- 67

به گزارش معاونت اطلاعات قرارگاه مقدم نيروي زميني سپاه در جنوب (قرارگاه كربلا)، در جبهه مياني در محور عين‏خوش نيروهاي سازمان مجاهدين (موسوم به منافقين) به مواضع گردان 220 لشكر16 زرهي قزوين از نيروي زميني ارتش حمله كردند. در اين حمله كه در ساعت 1 نيمه‌شب صورت گرفت، نيروهاي منافقين از رودخانه "دويرج" گذشتند و به عمق يك كيلومتر داخل مواضع نيروهاي خودي تا حدفاصل پشت خط دوم نفوذ كردند. آنها علاوه بر انهدام 8 دستگاه تانك، 12 تن را شهيد و 10 تن را مجروح كردند و بيش از 80 تن را نيز به اسارت بردند. تعدادي از نيروهاي يكي از گروهان‌هاي گردان 220 پس از مطلع شدن از حمله، مقاومت مناسبي نشان داده‌اند.[۱۲] به گزارش ديگري كه از استان ايلام ارسال شده است، نفرات منافقين در اين حمله 300 تن بوده‌اند و حمله آنها 4 ساعت به طول انجاميده است. در ادامه گزارش آمده است: «بنابر اعلام منافقين، در دو حمله قبلي آنها به مواضع نيروي زميني ارتش در مهران و حاجي عمران، تعداد 328 نفر از رزمندگان اسير شده‌اند.»[۱۳]

گزارش- 68

به گزارش قرارگاه رمضان، پيش‌مرگان دمكرات كردستان عراق در روزهاي گذشته در عملياتي تهاجمي توانستند يك مقر گردان در شمال شرق شهر زاخو و 11 پايگاه تأميني آن را منهدم كنند. در اين حمله، 402 تن از نيروهاي دشمن به اسارت پيش‌مرگان درآمدند.[۱۴] واكنش حكومت عراق در مقابل حملات معارضان كُرد، سركوب مردم عادي بوده است. سخن‌گوي اتحاديه ميهني كردستان عراق در مصاحبه با خبرنگار راديو بي.بي.سي. در اين باره گفته است: «طي ماه جاري نيروهاي عراقي به تلافي حملات چريك‌هاي كرد، 32 نفر غيرنظامي را در روستاي شقلاوه اعدام كرده‌اند. اعدام شدگان عضويت هيچ گروه چريكي را نداشته‌اند و اعدام‌شان فقط به قصد ايجاد هراس و جلوگيري از كمك به چريك‌ها صورت گرفته است.» به گفتة اين سخن‌گو, نيروهاي امنيتي عراق در روز جمعه 20 نوامبر (29 آبان 1366) 200 كُرد را در روستاي "چمان" واقع در استان كركوك اعدام و روستا را نيز با بولدوزر با خاك يك‌سان كرده‌اند و باقي‌مانده اهالي آن را به اردوگاه كردها در صحراي جنوب عراق نزديك مرز عربستان سعودي فرستاده‌اند. اين سخن‌گو همچنين گفت: «در روز چهارشنبه 18 نوامبر (3 آبان) حادثه مشابهي در شهرك شقلاوه واقع در شمال‌شرقي اربيل در استان سليمانيه روي داد و نيروهاي عراقي 25 نفر كُرد من‏جمله تعدادي زن و كودك را اعدام كرده‌اند، مدارس و ساختمان‌هاي اصلي اين شهرك ويران شده و باقي‌مانده مردم كوه‌نشين آن منطقه به اردوگاه يادشده تبعيد شده‌اند.»[۱۵]

گزارش- 69

امروز فرمانده كل سپاه (محسن رضايي) در جلسه با نيروي زميني سپاه و قرارگاه كربلا، پيشرفت كار در منطقه عملياتي فاو را مورد بررسي قرار داد. در اين جلسه هريك از يگان‌ها شناسايي انجام شده و استعداد نيروي رزمنده خود را بيان كردند. مسئول اطلاعات قرارگاه كربلا (غلامرضا محرابي) نيز توان موجود دشمن را در جنوب برشمرد: «ارتش عراق 223 گردان از 600 گردان پياده، 31 گردان كماندو، 28 گردان مكانيزه و 23 گردان تانك در خط دارد. همچنين 47 گردان كماندو، 16 گردان مكانيزه و 51 گردان تانك در احتياط مي‌باشند. به‌طور كلي استعداد مؤثر عراق كه در عمليات كارساز است، اكنون در جنوب استقرار يافته است. از نيروهاي اصلي ارتش عراق به جز جيش‏الشعبي و …، 23 لشكر در جنوب استقرار يافته و از لحاظ كيفيت نيز، كيفي‌ترين يگان‌ها در اين منطقه حضور دارند.» وي در پاسخ به سؤال فرمانده سپاه مبني بر اين‌كه چند درصد زرهي عراق در جنوب است، گفت: «حدود 75% زرهي عراق در جنوب مي‌باشد و مكانيزه عراق نيز به همين تناسب در جنوب مستقر شده، اما نيروي پياده 50% جنوب مي‌باشد. از 600 گردان پياده، 223 گردان در جنوب است كه با احتساب نيروي احتياط، بالغ بر 270 گردان مي‌گردد. مزيد بر اين، 50 گردان توپخانه از ساير جبهه‌ها وارد جنوب شده است، اين در حالي است كه 60 گردان توپخانه عراق به طور سازماني در جنوب دائماً حضور دارند.»[۱۶] به نظر راوي قرارگاه خاتم‌الانبيا (حسين اردستاني)، اين گزارش حاكي از آن است كه ارتش عراق توان رزمي خود را از سراسر جبهه‌ها كم كرده و بر وزن جبهه جنوب افزوده است. اين جابه‌جايي كه به‌دليل اهميت و حساسيت جبهة جنوب و هدف‌هاي استراتژيك تعبيه شده در آن مي‌باشد، در آينده نيز ادامه خواهد يافت و عراق مساعي خود را در تمام ابعاد به‌كار خواهد گرفت تا نگذارد عمليات ديگري مشابه كربلاي5 و والفجر8 در جبهه جنوب انجام شده و موجب سقوط مواضعش شود. هدف ديگر عراق از تجمع نيروهايش در جنوب، حمله احتمالي به فاو مي‌باشد. مسئول اطلاعات قرارگاه كربلا در گزارش خود به فرمانده كل، به اين موضوع چنين اشاره كرد: «عراق از 5 ماه پيش نيروهاي سازماني خود از لشكر 1 تا 12 را تحت آموزش و بازسازي قرار داده و از هركدام يك گروهان و يك گردان براي حمله به فاو، جدا كرده است.[۱۷] در اين جلسه همچنين گفته شد كه ژنرال "ابوغزاله" وزير دفاع مصر، امروز به همراه "ماهر عبدالرشيد"، فرمانده سپاه هفتم عراق، از خط فاو بازديد كرده است. اين بازديد در پي حضور قبلي وي در خط فاو صورت گرفته است.[۱۸] به گفتة برادر محرابي، پنج ماه پيش نيز ابوغزاله از خط فاو ديدن كرده بود.[۱۹] محرابي با اشاره به نگراني ارتش عراق از حمله بعدي ايران، توضيحاتي درباره اقدامات پيش‌گيرانة دشمن داد و افزود: «دشمن يك گردان شناسايي به نام "العميق" را حدفاصل هورالهويزه تا كارون به داخل خاك ما فرستاده كه از مهندسي، نوع سلاح و نيروهاي ما گزارش تهيه كرده و محور حمله آتي ما را تعيين نمايند. از اين نيروها، تاكنون دو گروه دست‌گير شده‌اند.»[۲۰] در ادامة برنامه‌هاي عملياتي و اداره ميدان‌هاي نبرد، فرمانده نيروي زميني سپاه (علي شمخاني) در نامه‌اي از نيروي هوايي ارتش درخواست كرد كه از مناطق فاو تا جنوب جزيره بوبيان كويت، شرق بصره و منطقه عمومي غرب سردشت، عكس‌برداري انجام شود. در اين نامه، اولويت مناطق مورد نظر، ابتدا سردشت، سپس شرق بصره و در مرتبه سوم فاو تعيين شده است.[۲۱]

گزارش- 70

روزنامه "داگنز نيهتر" چاپ سوئد، در تفسيري دربارة موقعيت كنوني جبهه‌هاي جنگ عراق و ايران و حمله آتي جمهوري اسلامي نوشت: «زمستان فرا رسيده است و زمين‌هاي اطراف بصره براي انجام عمليات آماده شده است. منابع مي‌گويند ايران 250هزار نيروي نظامي براي انجام يك حمله بزرگ آماده ساخته است. … يك مفسر غربي ديگر عقيده دارد كه در اين شرايط سؤال عمده، ميزان توانايي سربازان عراقي است. وي عقيده دارد كه امسال احتمالاً سالي خواهد بود كه ايرانيان از سدهاي دفاعي عراق خواهند گذشت.»[۲۲] روزنامه "فايننشال تايمز" نيز نوشت: «از نظر بسياري از ناظرين، نيروهاي ايران در اوايل سال 1987 به‏طور خطرناكي به يافتن رخنه در درون نيروهاي دفاعي عراق در اطراف "بصره" نزديك گرديده‌اند. در حمله ماه ژانويه چند خط دفاعي از جمله خط دفاعي سربازان رياست‌جمهوري منهدم شدند. اين حركت، "صدام حسين" حاكم عراق را در سردرگمي ناگوارتري قرار مي‌دهد زيرا وي همواره از پذيرفتن مسئوليت آغاز جنگ سر باز زده و اكنون با آينده تاريك اعتراف به گناه‌كار بودن يا روزشمار سقوط خود، مواجه است.»[۲۳] راديو امريكا نيز گفت: «بيش‌تر مفسران يك حمله بزرگ زميني ايران را پيش‌بيني كرده‌اند، اما به باور آنها اين حمله در جنوب عراق و در امتداد شهر بندري بصره صورت خواهد گرفت.»[۲۴] يك روزنامه آلماني نيز پيش‌بيني كرده است كه هفتمين سال جنگ ايران و عراق، خونين‌ترين سال اين جنگ خواهد بود.[۲۵]

گزارش- 71

حجت‏الاسلام "محمدعلي رحماني"، مسئول واحد بسيج مستضعفين سپاه پاسداران دربارة بالا بردن توان رزمي كشور گفت: «براي نشان دادن آمادگي دفاعي و به نمايش گذاشتن توان رزمي نيروهاي رزمنده و اقشار مختلف مردم، مانور عظيم سپاهيان محمد(ص) در كشور در حال انجام است.» وي همچنين گفت: «براي بالا بردن قدرت رزمي، امسال برنامه‌هاي آموزش نظامي، جذب و سازمان‌دهي را گسترش خواهيم داد.»[۲۶] سپاه يكم نيروي زميني سپاه (منطقه يك ثارالله) نيز در اطلاعيه‌اي از پاسداران مشمول و نيروهاي بسيج آموزش ديده در طرح "مالك اشتر" و كليه كساني كه توانايي فرماندهي دسته، گروهان، گردان و رسته‌هاي تخصصي را دارند خواست خود را به اين ستاد معرفي كنند.[۲۷] همچنين وزارت فرهنگ و آموزش عالي نيز طرح اعزام شش‌ماهه دانشجويان به جبهه‌هاي جنگ را اعلام كرد. مطابق مفاد اين آيين‏نامه، همه دانشجويان پسر دوره كارشناسي كه مدت دو سال از زمان اعلام قبولي آنان در كنكور دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي گذشته، موظف به گذراندن شش ماه از خدمت وظيفه عمومي هستند. اين مدت براي دانشجويان دوره‌هاي كارداني، كارشناسي ناپيوسته و كارشناسي ارشد يك سال از زمان اعلام قبولي در آزمون ورودي است. مطابق اين دستورالعمل، يك ماه اول هر دورة اعزام، به آموزش نظامي اختصاص دارد كه قبل از دوره شش ماهه بايد انجام شود. مدت يك ماهه آموزش، طبق مصوبه شوراي عالي پشتيباني جنگ و شوراي عالي برنامه‌ريزي آموزشي وزارت فرهنگ و آموزش عالي، به عنوان واحد درسي براي دانشجويان منظور مي‌شود.[۲۸] در بازتاب اين تصميم، خبرگزاري فرانسه گزارش داد: «تمام دانشجويان ايراني كه در سال‌هاي 84 ـ 1983 يا سال‌هاي بعد در دانشگاه‌ها نام‌نويسي كرده‌اند بايد ظرف 25 روز آينده به مدت شش ماه راهي جبهه‌ها بشوند. ناظران اظهار عقيده كرده‌اند كه از زمان شروع جنگ با عراق، اين نخستين بار است كه دانشجويان ايراني به نحوي آمرانه در نيروهاي مسلح به‌كار گرفته مي‌شوند.»[۲۹] همچنين به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، در داخل مراكز آموزشي شايعه شده است كه مدارس و دانشگاه‌ها تعطيل شده و دولت به اجبار دانشجويان و دانش‏آموزان را به جبهه مي‌فرستد.[۳۰]

گزارش- 72

درباره جهاد مالي شايعات مختلفي در جامعه رواج يافته است. خبرگزاري جمهوري اسلامي در گزارشي در اين باره آورده است: «به‌دنبال سخنان آيت‌الله خامنه‌اي در مورد بسيج كليه امكانات مالي كشور، ضدانقلابيون سريعاً شايع كردند كه دولت در نظر دارد سرمايه‌ها را مصادره كرده و كساني را كه تمايل ندارند مستقيماً در جنگ شركت كنند، تحت فشار قرار داده و سرمايه و دارايي‌هاي آنها را براي تدارك نيرو به زور خواهد گرفت. به عنوان مثال، اين شايعه در چند روز گذشته در محافل مختلف شنيده شد كه دولت قصد دارد از سپرده‌هاي مردم در بانك‌ها كه بالاي صدهزار تومان است به تناسب حجم آن، بيست‏هزار تومان به بالا رأساً برداشت نمايد. از سوي ديگر، شايعه شده كه دولت بدون توجه به ميزان درآمد و يا امكانات مالي افراد، همه را مجبور خواهد كرد كه حتي با استقراض و يا فروش وسايل خود، به جبهه‌ها كمك مالي كنند. از اين‌رو عده‌اي به بانك‌ها مراجعه كرده و سرمايه‌هاي خود را از بانك خارج كرده‌اند و در نتيجه تعدادي از بانك‌ها در روز شنبه (30/8/1366) با كمبود نقدينه مواجه شدند. در همين رابطه در سه روز اول هفته بهاي ارزهاي عمده در بازار آزاد تهران افزايش شديدي پيدا كرد و پس از دو ماه كه روند نزولي يافته بود، دوباره رو به افزايش گذارد.»[۳۱]

گزارش- 73

آقاي هاشمي‏رفسنجاني در اجتماع بزرگ نيروهاي بسيجي مشهد و مردم اين شهر گفت: «امروز ايران در يك دست پيشنهاد طرح عادلانة پايان جنگ و در دست ديگر مانور مردم را دارد.»[۳۲] حجت‌الاسلام هاشمي رفسنجاني همچنين با طرح اين موضوع كه تنها كشوري كه حاضر است پنجه در پنجه ديو استكبار غرب بيندازد و براي حفاظت از اسلام تا آخرين قطره خون خود را به زمين بريزد، ملت انقلابي ايران است،[۳۳] گفت: «اگر امريكا، انگليس، هلند، بلژيك، شوروي و ارتجاع عرب اين توطئه‌ها را [حضور نظامي در خليج فارس] براي خاموش كردن صداي ما انجام نداده بودند، ايران نيازي به حركت جديد نمي‌ديد و نيازي براي جهاد مالي وجود نداشت و امكانات وسيعي براي به خطر انداختن امكانات امريكا و استكبار تدارك نمي‌ديد. امروز يك تز روشن و مشخص براي جنگ تعيين شده است كه اگر متجاوز را مي‌شناسيد و قبول داريد، دادگاه محاكمة آنرا تشكيل دهيد. پس اگر امروز ما در سطح وسيع نيرو جمع مي‌كنيم و طبل جنگ مي‌زنيم، افراد مغرض نمي‌توانند ادعا كنند كه ايران جنگ‌طلب است، چرا كه پيشنهاد درست را عرضه كرده و در دنيا هر فكر منطقي مي‌پذيرد كه ايران راه درستي را مي‌رود و امريكا كه براي فكر تحميلي شوراي امنيت، به خليج فارس لشكر مي‌كشد، به عنوان يك دخالت‌گر شناخته شده است.»[۳۴]

اجتماع مردم مشهد در حمايت از رزمندگان و ادامه مقابله با رژيم عراق تهران نيز شاهد گردهم‌آيي دانش‏آموزان و فرهنگيان بود. در اين تجمع يك روزه كه در مجموعة ورزشي شهيد "شيرودي" برگزار گرديد و جمعي از مسئولان وزارت آموزش و پرورش حضور داشتند، وزير كشور (حجت‏الاسلام علي‌اكبر محتشمي) گفت: «پس از پيروزي در جنگ تحميلي نيز درگيري با استكبارجهاني ادامه خواهد يافت.» وي خطاب به حاضران افزود: «ما بايد فرزندان خود را از همان ابتدا با مفاهيم شهادت و افتخار آشنا كنيم تا آنها با اين روحيه خو بگيرند تا در آينده از دست‌آوردهاي انقلاب دفاع كنند و به هيچ قيمتي حاضر نشوند با دشمنان سازش كنند و از حركت‌هاي انقلابي باز مانند. … بايد به جنگ سياسي با ابرقدرت‌ها پرداخت ولي نبايد مسئله جنگ به پيچ و خم‌هاي سياسي كشانده شود. بنابراين بايد از حركت جديدي كه توسط امام و شوراي عالي پشتيباني جنگ آغاز شده است، حمايت فعال شود.» در پايان اين گردهم‌آيي قطع‌نامه‌اي در هفت ماده قرائت شد. در يكي از مواد قطع‌نامه آمده است: «ما از فرماندهان جنگ مي‌خواهيم كه نسبت به سازمان‌دهي و به‌كارگيري نيروهاي آماده و جان بركف آموزش و پرورش عاجلاً اقدام كنند.»[۳۵]

گزارش- 74

خليج فارس امروز شاهد حمله به كشتي‌هاي تجاري بود. براساس اخبار منتشره، در ساعت 8:45 كشتي 16859 تني پاناما به نام "يوني مسترز" كه بار كانتينر داشت و به مقصد حجاز در حركت بود، در تنگه هرمز مورد حمله قرار گرفت. به اين كشتي 34 فروند موشك آر.پي.جي. شليك شده است. كشتي تجاري 8750 تني "فاندوليا" (فوندوليا) متعلق به روماني نيز كه به طرف كويت در حركت بود، مورد اصابت 10 فروند موشك قرار گرفت.[۳۶] اين كشتي در اجاره ايتاليا بوده است.[۳۷] خبرگزاري رويتر به نقل از منابع كشتي‌راني گزارش داد: «حمله به كشتي رومانيايي "فاندوليا" با استفاده از توپ‌هاي سنگين و پس از خودداري كشتي مزبور از اعلام محموله و مقصد خود صورت گرفته و اين حمله با قايق تندرو نبوده است.»[۳۸] راديو امريكا نيز در مورد نحوة حمله به كشتي "يوني مسترز" گزارش داد كه اين كشتي به‌وسيله نارنجك‏انداز و مسلسل مورد حمله قرار گرفته اما تلفات جاني نداشته است و علي‌رغم حمله، كشتي به سفر خود به سوي بندر دوبي در امارات عربي متحده ادامه داد. به گزارش اين راديو، حمله دوم قايق‌هاي مسلح ايران كه بسيار شديدتر بود به يك كشتي باري رومانيايي صورت گرفته است كه بر اثر آن سه تن از كاركنان كشتي از جمله ناخداي آن به شدت مجروح شدند.[۳۹] ستاد مشترك ارتش دراطلاعيه شماره 3030 خود اعلام كرد كه كشتي يوناني "جي مي ليتا" كه از روز 30 آبان‏ماه تحت كنترل نيروي دريايي ارتش قرار داشت، پس از كنترل محموله آن، در ساعت 23:30 آزاد شد.[۴۰] در ادامه كشف و خنثي‏سازي مين در خليج فارس، سخن‌گوي پنتاگون اعلام كرد كه واحدهاي نيروي دريايي امريكا دو مين جديد را كشف و خنثي كرده‌اند. اين مين‌ها در نزديكي جزيره فارسي، همان محلي كه نفت‌كش‌ "بريجتون" در ماه ژوئيه گذشته (2 مرداد) با مين برخورد كرد، كشف و منهدم شده‌اند.[۴۱] به گفته خبرگزاري آلمان، عربستان سعودي به طور تلويحي اعلام كرده كه كشورهاي عرب غير درگير در جنگ در حوزه خليج فارس، سعي دارند با استفاده از روابط حسنه با عراق در جهت متوقف كردن حملات روزافزون به كشتي‌هاي تجاري در خليج فارس, اقداماتي را انجام دهند.[۴۲]

گزارش- 75

سفر يك هيئت بازرگاني از سوريه به بغداد، بازتاب نسبتاً گسترده‌اي در گزارش‌هاي خبرگزاري‌ها و اظهارات برخي سران كشورهاي عربي داشته است. راديو بي.بي.سي. در تفسيري در اين باره با اشاره به ملاقات صدام و حافظ اسد در كنفرانس امان و تأثير آن در بهبود روابط عراق و سوريه، گفت: «يك هيئت سوري به منظور شركت در كنفرانس اتاق بازرگاني و صنايع اعراب وارد بغداد شده است. در اجلاس سران عرب كه به تازگي در امان برگزار شد، يكي از كوشش‌هاي عمده، خاتمه بخشيدن به دشمني سابقه‌دار عراق و سوريه بود. در اين اجلاس كه ملك حسين پادشاه اردن ميزبان آن بود، پادرمياني‌هاي گسترده‌اي در اين مورد انجام گرفت تا بالاخره گزارش رسيد كه در مناسبات سوريه و عراق پيشرفت‌هايي حاصل شده است. اكنون كه هيئت عالي‌رتبه تجاري سوريه در بغداد به‌سر مي‌برد، رياست اين هيئت را "بدرالدين شلاح" رئيس اتاق بازرگاني سوريه به‌عهده دارد. آقاي "شلاح" پيش از عزيمت به بغداد در دمشق به خبرنگاران اظهار داشت احتمال دارد هيئت تحت سرپرستي او بتواند امكان برقراري مجدد روابط دو كشور را مورد بررسي قرار دهد.» اين راديو سپس افزوده است: «ديدار اعضاي اتاق‌هاي بازرگاني كشورهاي عربي از يك‌ديگر، امري است مرسوم و دور از احتياط است كه حضور هيئت بازرگاني سوري در بغداد را بيش از حد پراهميت تلقي كنيم. اين روابط بين دمشق و بغداد از پنج سال پيش قطع شده است.»[۴۳] اين خبر در گزارش خبرگزاري رويتر چنين منعكس شده است: «در پي حضور يك هيئت بازرگاني سوريه در كنفرانس تجارت عربي در بغداد، گامي در جهت بهبود روابط دو كشور كه طي دهه گذشته به لحاظ اختلافات سياسي تيره بوده است، برداشته شد. رئيس اتاق بازرگاني سوريه كه رياست هيئت بازرگاني اعزامي را عهده‌دار است، قبل از آغاز سفر به خبرنگاران گفت دولت سوريه براي سفر به بغداد به اين هيئت اجازه مخصوص داده است.»[۴۴] آسوشيتدپرس نيز با اشاره به سفر هيئت سوري به بغداد, گزارش داد: «علي‌رغم تنش‌هاي ناشي از حمايت دمشق از ايران در جنگ خليج[فارس]، ديپلمات‌هاي عرب گفتند عراق و سوريه در مسير بهبود روابط قرار دارند. با اين حال، دو دولت عراق و سوريه از سفر اتباع خود به كشور يك‌ديگر ممانعت مي‌كنند و مقامات به ندرت در جلسات سازمان‌هاي عربي در پايتخت‌هاي يكديگر شركت جسته‌اند.» آسوشيتدپرس افزوده است: «كمي پس از اجلاس سران در امان ـ كه طي آن "حافظ اسد" و "صدام" با يكديگر ملاقات كردند ـ رسانه‌هاي خبري عراق حملات به سوريه و حافظ اسد را متوقف كردند.»[۴۵] "حسني مبارك" رئيس‏جمهوري مصر نيز با اشاره به طولاني بودن عادي‌شدن روابط سوريه و عراق و تأثير موضع طرف‌دارانه دمشق بر اوضاع كنوني خليج فارس، گفت: «راهي كه بايد طي شود هنوز طولاني است، زيرا اختلافات ميان دو كشور ريشه‌دار است. اگر اعراب متحد بودند، ايران به نداي عقل پاسخ مي‌داد.»[۴۶] "حسين" شاه اردن، به عنوان يكي از حاميان سرسخت عراق در جنگ، با اشاره به نزديك شدن سوريه و عراق، رئيس‏جمهور سوريه را به عنوان يك رهبر عرب با قابليت‌ها و كفايت‌هاي بسيار، نام برد. همچنين "طاهر المصري" وزيرخارجه اردن، در مورد كنفرانس "امان" به عنوان خاست‌گاه بهبود روابط سوريه و عراق گفت: «اين كنفرانس در زماني كه وقت مناسب براي تغيير موضع سوريه به‌حساب مي‌آيد، برگزار گرديد. … نشست "امان" با كنفرانس‌هاي سران عرب در گذشته چنان فرق داشت كه بعضي از شركت‏كنندگان را به حيرت واداشته بود. مسئله فلسطين كه تمامي كنفرانس‌هاي قبلي را تحت‏الشعاع قرار مي‌داد و نُقل مجلس اين كنفرانس‌ها بود، در اين كنفرانس اساساً مطرح نگرديد.»[۴۷]

گزارش- 76

انعقاد قرارداد دفاعي ميان ايران و شوروي را ـ كه پس از مصاحبه آقاي هاشمي رفسنجاني با روزنامه "آساهي" ژاپن، كشورهاي عربي را سخت نگران كرده بود ـ سفير شوروي در مصر تكذيب كرد. مقام‌هاي وزارت خارجه مصر گفتند كه سفير شوروي به "عصمت عبدالمجيد" وزيرخارجه مصر، گفته است كه شوروي در نظر ندارد با ايران يك قرارداد دفاعي جديد امضا كند. يونايتدپرس كه اين خبر را نقل كرده، افزوده است: «"ژوروليوف" سفير شوروي در مصر، گزارش‌هاي مبني بر تدارك امضاي يك قرارداد دفاعي جديد بين شوروي و ايران را قاطعانه تكذيب نمود.»[۴۸]

گزارش- 77

به‌دنبال انتشار خبر دست‌يابي ايران به موشك‌هاي "استينگر"، مجله "اخبار امريكا و گزارش‌هاي جهان" چاپ امريكا، نوشت: «صدها ميليون دلار از كمك‌هاي امريكا به مبارزان افغاني به‌وسيله برخي رهبران نامطمئن چريك‌ها يا به‌وسيله برخي سياست‌مداران تبعيدي افغان مورد سوء استفاده قرار گرفته است. گفته مي‌شود دو تن از فرماندهان مجاهدين تعداد 16 دستگاه موشك استينگر را در مقابل دريافت يك ميليون دلار به پاسداران انقلاب اسلامي فروخته‌اند. مقامات امريكايي اصرار دارند كه بقبولانند اين موشك‌ها به سرقت رفته‌اند.»[۴۹] راديو بي.بي.سي. نيز در اين باره گفت: «گفته مي‌شود كه در دست‌رس قرار گرفتن اين موشك‌ها اين نگراني را به‌وجود آورده كه ديري نخواهد گذشت كه از اين موشك‌ها عليه نيروهاي امريكا استفاده خواهد شد. نقل مي‌شود كنگره امريكا از گزارش‌هاي اخير درباره اين‌كه موشك‌هاي "استينگر" كه در اختيار مجاهدين افغان گذاشته شده بود، به‏دست ايران افتاده است سخت نگران شده است.»[۵۰] در خصوص منابع تسليحاتي ايران، روزنامه "واشنگتن تايمز" به نقل از منابع سعودي ادعا كرد كه شوروي اخيراً توافق كرده در مقابل دريافت نفت و گاز طبيعي ايران، مقادير عظيمي تسليحات پيچيده در اختيار ايران بگذارد.[۵۱]

گزارش- 78

مسئله نفت در اقتصاد جنگ، اصلي‌ترين عامل مؤثر بر موازنه قدرت ميان ايران و عراق مي‌باشد، و همچنين مهم‌ترين وسيله‌اي است كه از جانب قدرت‌هاي بزرگ و كشورهاي منطقه براي تأثير بر سرنوشت جنگ انتخاب شده است. از اين‌رو بازاريابي، تلاش براي اختصاص سهميه بيش‌تر و نيز افزايش قيمت، عناصر مؤثر در اين موضوع مي‌باشند. در داخل اوپك، ايران جزو جناح خواهان افزايش قيمت و عربستان و كويت مهم‌ترين اعضاي جناح حفظ قيمت در سطح كنوني، هستند. با نزديك شدن اجلاس اوپك، مسئله سهميه و قيمت، در اظهارات مقام‌هاي كشورهاي عضو اوپك و همچنين گزارش‌ها و خبرهاي خبرگزاري‌ها و منابع خبري مطرح گرديده است. دربارة موضوع سهميه و ادعاي عراق و درخواست ايران براي افزايش قيمت نفت، "سوبروتو" وزير نفت و انرژي اندونزي, گفت: «تعيين سهميه توليد نفت براي عراق، يكي از سه مانع اصلي بر سر راه يك موافقت‌نامه اوپك در ماه آينده در وين خواهد بود.» به گزارش رويتر، "سوبروتو" همچنين گفته است: «عراق زماني كه خط لوله نفت خود را از طريق تركيه در سال 1988 تكميل كند، مي‌تواند روزانه 4 ميليون بشكه نفت توليد كند. توليد كنوني روزانه نفت عراق حدود 7/2 ميليون بشكه است و احتمالاً تاپايان سال جاري ميلادي به 3 ميليون بشكه مي‌رسد. … عراق از پذيرفتن سهميه تعيين شده‌اش از سوي اوپك كه 5/1 ميليون بشكه است، خودداري مي‌كند و خواهان سهميه برابر با ايران است، اما برآورده شدن اين شرط يعني سهميه‌اي به ميزان 36/2 ميليون بشكه، بسيار مشكل است و ايران قطعاً چنين قراردادي را وتو خواهد كرد. ايران همچنين پيشتاز كشورهايي در اوپك است كه خواهان افزايش قيمت پايه اوپك از 18 دلار به 20 دلار هستند.»[۵۲] ناظران عقيده دارند كه عراق يكي از موانع اصلي بر سر راه اوپك براي رسيدن به يك موافقت‌نامه است. واحد مركزي خبر به نقل از منابع صنعت نفت گزارش داده است: «عراق از جمله كشورهاي عضو اوپك بوده كه با توليد بيش از سهميه خود، به وفورِ نفت در بازار جهاني كمك كرده است. اين كشور داراي سهميه 54/1 ميليون‌بشكه در روز است درحالي‌كه توليد آن درحال‌حاضر در حدود7/2ميليون‌بشكه در روز است.»[۵۳] همچنين در مورد افزايش قيمت نفت، به گزارش خبرگزاري آسوشيتدپرس، يك مقام رسمي در وزارت نفت عربستان‌سعودي در گفت‌وگو با خبرگزاري رسمي اين كشور تأكيد كرده كه عربستان تا قبل از پايان سال 1988 با افزايش بهاي پايه نفت اوپك موافقت نخواهد كرد و پس از سال 1988 نيز پس از ثابت شدن اين مطلب كه تقاضا براي نفت افزايش يافته و بازار نفت مي‌تواند افزايش بها را تحمل كند، افزايش قيمت صورت خواهد گرفت. "شيخ علي" وزير نفت كويت نيز در گفت‌وگو با روزنامه "الوطن" هرگونه افزايش در بهاي نفت را منتفي دانست.[۵۴]

گزارش- 79

خبرگزاري جمهوري اسلامي به نقل از رويتر نوشت: «امروز بهاي نفت در بازارهاي جهان به ميزان قابل توجهي افزايش يافت. براساس گزارش رويتر, عصر روز دوشنبه در بازارهاي اروپايي بهاي نفت "برنت" درياي شمال معادل بشكه‌اي 17 دلار و 80 سنت يعني 20 سنت بالاتر از قيمت روز جمعه اعلام شد. قيمت نفت سبك پايه امريكا "نفت غرب تگزاس" با افزايش معادل 35 سنت برابر بشكه‌اي 19 دلار و 15 سنت و نفت دوبي با افزايش مختصري معادل 5 سنت برابر بشكه‌اي 16 دلار و 45 سنت گزارش شد.»[۵۵] اين در حالي است كه كارشناسان نفتي برآورد كرده‌اند كه باوجود بالا رفتن سطح تقاضاي مصرف نفت در زمستان آينده، سطح قيمت‌هاي كنوني اوپك (18 دلار در هر بشكه) اندكي كاهش خواهد يافت. هفته‌نامه "ميدل ايست اكونوميست سُروي" با اشاره به نقش ايران در اين كاهش، نوشته است: «ايران از سوي مشتريان ژاپني ناراضي خود تحت فشار قرار گرفته و بدين طريق به تخفيف قيمت نفت خام خود پايين‏تر از سطح قيمت‌هاي بازار آزاد و نيز بهاي نفت كشورهاي همسايه مانند عمان و امارات عربي متحده دست زده است.» اين هفته‌نامه همچنين ادعا كرده كه ايران پيش از اين از فروش 20 ميليون بشكه نفت خام كه در خارج از كشور در نقاطي مانند بندر "رتردام" و نيز تانكرهاي شناور در آب‌هاي اروپا ذخيره كرده، عاجز مانده است. هفته‌نامه سرويس‌هاي اقتصادي خاورميانه متذكر شده كه ميزان جاري تخفيف بهاي فروش نفت خام در بازار جهاني به سطح دو دلار پايين‏تر از بهاي رسمي در هر بشكه تثبيت شده است. اين نشريه در بخشي از اين گزارش از عراق و امارات متحده عربي نيز به عنوان دو كشور توليدكننده عضو اوپك كه به تخفيف بهاي فروش نفت خام خود دست زده‌اند، نام برده است.[۵۶] راديو بي.بي.سي. نيز به نقل از روزنامه‌هاي انگليسي گفت: «در هفته‌هاي اخير درآمد نفت ايران شديداً پايين آمده است و فروش نفت اين كشور شايد به يك ميليون و چهارصدهزار بشكه در روز رسيده باشد. اين مقدار نصف ميزان صادرات نفت ايران در ماه اوت گذشته است كه در آن هنگام وقفه‌اي در حملات عراق به نفت‌كش‌ها پيش آمد و موجب افزايش صادرات نفت گرديده است اما اكنون چندين كشتي حامل نفت ايران در درياها، خريداري براي آنها يافت نمي‌شود. ايران براي ترغيب مشتري حاضر شده است در قيمت نفت خود تخفيف زيادي بدهد.»[۵۷] همچنين به گزارش خبرگزاري فرانسه از ابوظبي, معاون مديركل امور خاورميانه وزارت امورخارجه ژاپن كه سرگرم ديدار از منطقه خليج فارس است، روز گذشته گفت كه كشورش واردات نفت از ايران را افزايش نخواهد داد و تحريم خريد نفت خام ايران براي ژاپن نيز دشوار است. منابع نزديك به هيئت نمايندگي ژاپن گفته‌اند كه حجم واردات اين كشور از ايران 300 هزار بشكه در روز است. اين منابع پيش‌بيني كرده‌اند كه واردات ژاپن از ايران به‌طور تدريجي كاهش خواهد يافت و در ماه نوامبر 220 هزار بشكه و در دسامبر به 101 هزار بشكه در روز كاهش خواهد يافت. به گفته اين منابع، هدف از سفر دكتر ولايتي وزير امورخارجه ايران به ژاپن ـ كه از امروز شروع شده است ـ تحت فشار قرار دادن دولت ژاپن براي افزايش واردات خود از ايران است.[۵۸] روزنامه اطلاعات درباره صادرات غيرنفتي ايران به نقل از گمرك جمهوري اسلامي نوشته است: «براساس آمار گمرك جمهوري اسلامي ايران، در هفت ماهه [اول] سال 1366 مقدار 717 هزار تن كالاهاي غيرنفتي به ارزش 45452 ميليون ريال معادل (615 ميليون دلار) به بازارهاي دنيا عرضه شده است كه طي ده سال گذشته از لحاظ وزن و ارزش بي‌سابقه بوده و در مقام مقايسه با مدت مشابه سال قبل از لحاظ وزن 113 درصد و از نظر ارزش 31 درصد افزايش داشته است.»[۵۹]

گزارش- 80

راديو بي.بي.سي. مصاحبه‌اي با سخن‌گوي كردهاي عراق در ايران، انجام داده و به نقل از وي اوضاع شمال عراق و نقش ايران در فعال شدن كردهاي معارض را تشريح كرده است: «تازه‌ترين تحرك نظامي ايران در كردستان عراق تحت عنوان عمليات نصر9 صورت گرفته است. مدت‌هاست معلوم شده بود كه ايران در جبهه شمالي جنگ در حال فراهم آوردن تداركات گسترده است. گروه‌هاي كرد مخالف عراق توسط ايران به انواع و اقسام سلاح‌هاي پيچيده مجهز شده‌اند، اين سلاح‌ها در گذشته در اختيار گروه‌هاي يادشده قرار داده نمي‌شد. به علاوه ايران مشاوران نظامي خود را به داخل كردستان عراق فرستاده تا نيروي رزمي چريك‌هاي كرد را تقويت كنند. در حال حاضر عراق توسط دو لوله نفتي خود كه از طريق كردستان به تركيه كشيده شده، سالانه بيش از يك‌ميليون بشكه نفت خام به اروپا صادر مي‌كند؛ حضور چريك‌هاي كرد تحت حمايت ايران در اين مناطق باعث شده كه دولت "تركيه" نگران خراب‌كاري آنها در لوله‌هاي نفت شود. در عرض چند سال گذشته ارتش تركيه در چندين مورد فعالانه وارد ماجرا شد و مراكز تجمع چريك‌هاي ضددولتي كردستان عراق را بمباران كرد. بنا به اظهار خود كردها، عمليات اخير نيروهاي ايران چيزي سواي شبيخون‌هاي متعدد و هر روزه گروه‌هاي چريكي كرد به پاسگاه‌ها و دفاتر نيروهاي عراقي است. امروز سخن‌گوي حزب دمكرات كردستان عراق ضمن يك مكالمه تلفني كه از شهر اروميه ايران انجام گرفت، اظهار داشت كه در عمليات اخير نيروهاي عراقي دست‌پاچگي خاصي ملاحظه مي‌شود، اين وضع از زماني پديد آمده كه دولت ايران از كليه افراد سالم كشور خواسته جهت اعزام شدن به جبهه آماده شوند.»[۶۰]




منابع و مآخذ روزشمار 1366/09/02

  1. ↑ سند شماره 1536 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نجف اشرف در عمليات نصر8 (يدالله ايزدي‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏)، 1/9/1366 تا 6/9/1366، ص32.
  2. ↑ همان، صص 30و31.
  3. ↑ همان، ص34.
  4. ↑ سند شماره 1532 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه خاتم در عمليات نصر8 (حسين اردستاني)، 26/8/1366 تا 11/9/1366, ص86.
  5. ↑ همان، ص98.
  6. ↑ مأخذ 1، ص33.
  7. ↑ مأخذ 1، ص29.
  8. ↑ مأخذ 1، ص24.
  9. ↑ مأخذ 1، ص33.
  10. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 249 (3/9/1366)، ص3، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 2/9/1366.
  11. ↑ مأخذ4، صص 87 و 94 و 97.
  12. ↑ سند شماره 29672 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش شماره 5090، 3/9/1366، معاونت اطلاعات قرارگاه مقدم نيروي زميني سپاه در جنوب (كربلا)، ص1.
  13. ↑ سند شماره 200675 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: منابع سياسي خارجي، 5/9/1366، ص 5.
  14. ↑ سند شماره 97927 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "گزارش"، از روابط عمومي فرماندهي قرارگاه رمضان، 2/9/1366(تك برگ).
  15. ↑ مأخذ10، ص7، بخش فارسي راديو بي.بي.سي.، 2/9/1366، ساعت 19:45.
  16. ↑ سند شماره 1569 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه خاتم‏ در عمليات نصر8 (حسين اردستاني)، 15/9/1366 تا 16/9/1366، صص140 تا 142.
  17. ↑ همان، ص 140 مكرر.
  18. ↑ همان، ص 140.
  19. ↑ همان، ص140 مكرر.
  20. ↑ همان، ص 140.
  21. ↑ سند شماره 143035 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرمانده نيروي زميني سپاه, به فرمانده نهاجا (معاونت اطلاعات) درخواست عكس‌برداري هوايي، 2/9/1366، صص1و2.
  22. ↑ مأخذ 10، صص5 و6، استكهلم - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 2/9/1366.
  23. ↑ مأخذ 10، ص4، لندن - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 2/9/1366.
  24. ↑ مأخذ 10، صص13و14، بخش فارسي راديو امريكا، 2/9/1366.
  25. ↑ مأخذ10، ص5، بن - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 2/9/1366، به نقل از يك روزنامه آلماني.
  26. ↑ روزنامه اطلاعات، 2/9/1366، ص3.
  27. ↑ همان ص2.
  28. ↑ همان ص4.
  29. ↑ مأخذ 10، ص29، پاريس - خبرگزاري فرانسه، 2/9/1366.
  30. ↑ مأخذ 10، ص20.
  31. ↑ مأخذ 10، صص20و21، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 2/9/1366.
  32. ↑ روزنامه اطلاعات، 3/9/1366، ص3، مشهد - خبرنگار اطلاعات
  33. ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 3/9/1366، ص 12، مشهد - خبرنگار روزنامه جمهوري اسلامي.
  34. ↑ مأخذ 32.
  35. ↑ روزنامه كيهان, 2/9/1366, ص2.
  36. ↑ سند شماره 029680 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: 4/9/1366, نامه از فرمانده نيروي زميني سپاه,‌ به فرمانده كل سپاه (تك برگ)؛ و مأخذ 10, ص18, لندن‌ - خبرگزاري فرانسه, 2/9/1366.
  37. ↑ سند شماره 97920 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: تلفن‏گرام, از دفتر فرمانده نيروي دريايي سپاه, به دفتر فرمانده كل سپاه, 2/9/1366 (تك برگ).
  38. ↑ مأخذ 10, ص19, دوبي‌ - خبرگزاري رويتر, 2/9/1366.
  39. ↑ مأخذ 10, ص13 و14, بخش فارسي راديو امريكا, 2/9/1366.
  40. ↑ روزنامه اطلاعات, 4/9/1366, ص18.
  41. ↑ مأخذ 10, ص24, واشنگتن -‌ خبرگزاري يونايتدپرس,‌ 2/9/1366.
  42. ↑ مأخذ 10, ص19, رياض - خبرگزاري آلمان, 2/9/1366.
  43. ↑ مأخذ 10، صص33و34، راديو بي.بي.سي. 2/9/1366.
  44. ↑ مأخذ 10، ص39، بغداد - خبرگزاري رويتر، 2/9/1366.
  45. ↑ مأخذ 10، ص43، بغداد - خبرگزاري آسوشيتدپرس، 2/9/1366.
  46. ↑ مأخذ 10، صص39و40، قاهره - خبرگزاري فرانسه، 2/9/1366.
  47. ↑ اداره كل مطبوعات و رسانه‌هاي خارجي وزارت ارشاد اسلامي، نشريه "بررسي مطبوعات جهان" شماره 1284 (15/9/1366)، صص2و3، چاپ اروپا (سوئيس)، 2/9/1366.
  48. ↑ مأخذ 10، ص2، قاهره - خبرگزاري يونايتدپرس، 2/9/1366.
  49. ↑ مأخذ 10، صص26و27، واشنگتن - خبرگزاري كويت، 2/9/1366.
  50. ↑ مأخذ 10، ص32، راديو بي.بي.سي. 2/9/1366.
  51. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه" شماره 250 (4/9/1366)، ص26، واشنگتن - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 3/9/1366، به نقل از روزنامه واشنگتن‌تايمز.
  52. ↑ مأخذ32, ص15، تهران - واحد مركزي خبر.
  53. ↑ مأخذ32, ص15، تهران - واحد مركزي خبر.
  54. ↑ مأخذ 10، ص37، رياض - خبرگزاري آسوشيتدپرس، 2/9/1366.
  55. ↑ مأخذ40، ص19، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
  56. ↑ مأخذ 10، ص38، منامه - خبرگزاري آلمان غربي، 2/9/1366.
  57. ↑ مأخذ 10، ص32، راديو بي.بي.سي. 2/9/1366.
  58. ↑ مأخذ 51، صص17و18، ابوظبي - خبرگزاري فرانسه, 3/9/1366.
  59. ↑ مأخذ26، ص4.
  60. ↑ مأخذ 10، صص7و9، راديو بي.بي.سي. 2/9/1366.






برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1366.09.02&oldid=2358»