1366.10.29

روزشمار جنگ سال 1366 1366.10.29
نام‌های دیگر	بیست و نه دی
تاریخ شمسی	1366.10.29
تاریخ میلادی	19 ژانویه 1988
تاریخ قمری	28 جمادی‌الاول 1408

1359.10.29

1360.10.29

1361.10.29

1362.10.29

1363.10.29

1364.10.29

1365.10.29

گزارش- 1

1. در جلسه فرماندهان قرارگاه نجف و قرارگاه قدس، برای دومین شب متوالی اجرای ادامه عملیات بیتالمقدس٢ بهمنظور تصرف ارتفاعات الاغلو، دولبشک و آمدین لغو شد. با توجه به راهبندان بسیار سنگین و چند کیلومتری جاده گردهرش از بعدازظهر دیروز و دیشب در دو طرف این ارتفاع و ایجاد مشکل در انتقال نیرو و امکانات یگانها، به طور منطقی کسب آمادگی برای اجرای عملیات به زمان بیشتری نیاز داشت. بنابراین ساعت ٩:٣٠ صبح امروز فرمانده قرارگاه نجف برای مشورت و تصمیم گیری در این باره به قرارگاه قدس رفت و این دو فرمانده پس از گفت وگو به این نتیجه رسیدند که انجام مرحله سوم عملیات با یک روز تعویق به شب بعد (٣٠/١٠/١٣٦٦) موکول شود. بدین ترتیب تا شروع مرحله سوم عملیات (شب هفتم) برای یگانها بیش از ٤٨ ساعت فرصت ایجاد شد تا نیروها و امکانات خود را از جاده گردهرش بهعنوان عقبه اصلی منطقه عملیات عبور دهند و برای انجام عملیات آمادگی لازم را به دست آورند. همچنین صبح امروز ازطرف فرمانده قرارگاه نجف دستوراتی برای مرمت و تعمیر جاده گردهرش صادر شد ازجمله اینکه از خروج وسایل سنگین راه سازی از منطقه جلوگیری شود تا با بهره گیری از این تجهیزات، جادههای مواصلاتی تعمیر گردد و امکانات و نیروها سریعتر به منطقه برسند. در عین حال در پنجمین روز از عملیات بیتالمقدس٢ درحالیکه همه تلاش میکردند برای اجرای ادامه عملیات آماده شوند چند موضوع صحنه نبرد امروز را با روزهای قبل متمایز کرد. اولین موضوع صافشدن آسمان منطقه پس از چند روز بارندگی سنگین برف و وجود مه و ابر بود. از نیمهشب گذشته بارش برف قطع و آسمان منطقه کاملاً صاف شد و زمینه مناسب برای فعالیتهای هوایی طرفین به وجود آمد. درپی آن با طلوع خورشید، جنگنده بمبافکنهای دشمن در نبود پدافند ضدهوایی مؤثر طی چند نوبت در دستههای ٢ تا ٦ فروندی در آسمان ظاهر شدند و عقبه های یگانهای منطقه عملیات را بمباران کردند. ازجمله امروز صبح در یک نوبت عقبه و محل تجمع نیروهای لشکر٦ پاسداران بمباران شد که موجب شهادت ١٠ تن و زخمیشدن ٥٠ نفر دیگر گشت. مواضع جلوی ارتفاع قمیش نیز بمباران شد.* همچنن بالگردهای دشمن به طور نسبتاً گستردهای در بالای خطوط عراقیها به پرواز در آمدند و با راکت به مواضع لشکر١٠ سیدالشهدا در ارتفاع قمیش حمله کردند. انتظار میرفت درصورت انجامنشدن عملیات یگانهای خودی، دشمن اقدام به پاتک کند. بهخصوص آنکه حساسیت عراقیها عمدتاً متوجه مواضع لشکر١٠ سیدالشهدا در جلوی ارتفاع قمیش بود اما دشمن تحرکی در اینجا نشان نداد و تنها در اوایل صبح در محور آمدین در شرق رودخانه قلعهچولان به مواضع لشکر٣٢ انصارالحسین حمله کرد که نیروهای این یگان دشمن را عقب راندند. اما درعینحال فعالیت نیروهای پیاده دشمن روی یال اصلی ارتفاع گوجار و ارتفاع الاغلو نسبتاً زیاد بود. این تحرک از روی ارتفاع قمیش (در محل قرارگاه تاکتیکی لشکر عاشورا) بهراحتی قابل مشاهده بود. بهبود وضعیت جوی شرایط مناسبی را برای نیروهای خودی نیز فراهم کرد و برای اولین بار هوانیروز امکان اجرای مأموریت یافت. بالگردها چند بار اقدام به حمل تجهیزات و امکانات روی ارتفاع ویولان در منتهی الیه شمالی عملیات برای لشکر٦ پاسداران کردند. موقع برگشت نیز تعدادی از نیروهای این یگان را که زخمی یا دچار سرمازدگی شده بودند به عقب انتقال دادند. همچنین تعدادی از نیروهای یگانها با استفاده از فرصت، قبضه های ادوات و مهمات مورد نیاز را به منطقه انتقال دادند. با توجه به ترافیک سنگین جاده گردهرش این اقدام به دست نیروهای پیاده از زیر گردهرش تا دشت هرمدان صورت گرفت. البته با احداث یک پل نفررو روی رودخانه چولان در مقابل ارتفاع ژاژیله به همت جهاد سازندگی، مسیر تا حدی کوتاهتر شده که کمکی به این یگانها است. هر چند پیمودن مسافت طولانی بهصورت پیاده برای نیروها بسیار خستهکننده است ولی چارهای جز این راه وجود ندارد. در این میان، کمبود مهمات و قبضه های توپ بیشتر نمایان است. علت اصلی این کمبودها، وضع بسیار خراب جاده، سرما و برف شدید در منطقه است. وضع جاده گردهرش بهگونهای است که پیمودن مسیر ٤ کیلومتری به ٦-٥ ساعت زمان نیاز دارد تا یک وسیله نقلیه، آن هم با کمک بلدوزر، بتواند به بالای ارتفاع برسد. پیچهای بسیار تند، شیب زیاد، گِلوشل بودن طول مسیر، وجود گودالهای بزرگ پر از آب و گِل و مشکل عبور دو خودرو از کنار یکدیگر (بهدلیل خرابی جاده و بعضاً عرض کم) در سر پیچها، مشخصات تنها جاده عقبه عملیات است. یکطرفه کردن جاده، تدبیر فرماندهی برای بهبود نسبی آمد و شد در این جاده بود.

وضعیت خراب جاده گردهرش و مشکل کمکرسانی به یگانها بهویژه در قرارگاه قدس در پنجمین روز عملیات کماکان دغدغه فرماندهان و نیروها است.

گزارش- 2

2. از اولین ساعت پس از نیمه شب دشمن به مواضع لشکر٦ پاسداران، روی یال ارتفاع ویولان حمله کرد، اما با مقاومت نیروهای خودی، موفق به پیشروی نشد. متقابلاً نیروهای این لشکر یال موسوم به ویسی را پاکسازی کردند که در این درگیری حدود ٥٠ تن از افراد دشمن کشته یا زخمی شدند. همچنین عراقیها به مواضع لشکر١٠ سیدالشهدا روی ارتفاع قمیش حمله کردند که دفع شد. در سمت راست ارتفاع الاغلو نیز گزارشها حاکی از آن است که نیروهای عراقی در آن نقطه نسبتاً متمرکز شدهاند. نارساییهای ناشی از خرابی جادهها امکان استفاده از فرصتها را از نیروهای خودی سلب کرده است و در این حال با وجود غافلگیری اولیه، دشمن تاحدودی توانسته است عقبماندگی خود را جبران نماید. فرمانده سپاه تلاش دارد برای کاستن از حساسیت دشمن، وانمود کند که عملیات تمام شده است، اما در همین حال، سیاست تبلیغاتی کشور جهت دیگری را مغایر با تدابیر فرماندهان نظامی دنبال میکند. به گزارش راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ (حسین اردستانی) نحوه تبلیغات ستاد تبلیغات جنگ و دستگاههای اطلاعرسانی کشور درباره روند عملیات، باعث نارضایتی فرماندهی سپاه شده است. رضایی از عملکرد ستاد تبلیغات جنگ به مصطفی ایزدی اعتراض کرد و سیاست تبلیغاتی موجود را خلاف نظر خود دانست. وی اعتقاد داشت در حالی که ما میخواهیم عملیات را تمام شده نشان دهیم، ستاد تبلیغات جنگ چنین وانمود میکند که ما قصد تصرف سلیمانیه را داریم. وی همچنین دستور داد که واحدهای تبلیغاتی ردههای مختلف سپاه مانند قرارگاه نیروی زمینی سپاه، قرارگاه رمضان و مانند آنها از انتشار هرگونه اطلاعیهای درباره عملیات خودداری کنند و صدور هر نوع اطلاعیه فقط از طرف ستاد کل سپاه صورت پذیرد.

گزارش- 3

3. طبق قرار قبلی**، ساعت ٢١:٤٠ امشب جلسه فرماندهان قرارگاههای قدس و نجف و یگانهای تحت امر آنها با موضوع بررسی مانور مرحله سوم عملیات بیت المقدس٢ در محل قرارگاه نجف در مقر جوادالائمه (قرارگاه تاکتیکی نجف در گردهرش) در حضور فرمانده کل سپاه پاسداران تشکیل شد.*** مباحث طرحشده در این جلسه که حدود ٤ ساعت به طول انجامید، عمدتاً حول موضوعات شب گذشته دور میزند. با تأخیری که برای بار دوم در انجام ادامه عملیات پیش آمده به نظر میرسد قصد دیگر فرمانده سپاه از جمعکردن فرماندهان آن است که با ادامه عملیات جدیتر برخورد شود و اهمیت این مرحله برای فرماندهان بیشتر و بهتر جا بیفتد. همچنین وی درصدد است تا آخرین وضعیت دشمن و میزان پیشرفت و آمادگی یگانهای خودی را به دست آورد و تغییرات احتمالی در طرح مانور را انجام دهد. درباره دشمن مطالب جدیدی ازجانب فرماندهان بیان شد که بیشتر به محور قمیش در محدودۀ مأموریت لشکر سیدالشهدا است. بهخصوص اینکه در جلسه شب گذشته این نگرانی وجود داشت که با توجه به پافشاری دشمن در روزهای اول برای بازپسگیری تپههای قمیش، فشار مضاعفی متوجه این قسمت خواهد بود ولیکن گزارش فرمانده لشکر١٠ سیدالشهدا و تأیید و تکمیل آن توسط محمد باقری مسئول اطلاعات نیروی زمینی سپاه حاکی از حضور نیروهای جاشِ کُرد عراقی در خط دشمن است. این خبر برای فرماندهی تعجببرانگیز بود و جمع حاضر آن را حمل بر اتخاذ موضع دفاعی از سوی عراق کردند. به نظر میرسد که محسن رضایی از این گزارش چنین برداشت کرده که عراقیها قصد تعرض نداشته و عملیات ایران را مهم تلقی نکردهاند و این چیزی است که وی همواره تأکید داشته تا چنین ذهنیتی در دشمن ایجاد شود و تلاش خودی را در این منطقه محدود و جزئی قلمداد و گمان کند هدف اساسی درپی ندارد. در ادامه جلسه عزیز جعفری درباره کیفیت تحرک دشمن در محور قرارگاه قدس گفت: «امروز وضع منطقه خلوت بود و دشمن تکتک ایفا میآورد، آتش او هم کمتر شده بود، ولی منظمتر بود و عقبتر را هم میزد.» در محور قرارگاه نجف (الاغلو) وضعیت دشمن متفاوت است، گرچه گزارشهای ارائهشده مانند مینگذاری و اقدامات دفاعی دشمن، فرماندهان قرارگاه نجف را به این جمعبندی رسانده که دشمن در فکر حمله نیست و به ایجاد خط دفاعی روی آورده است ولی در عین حال خبر از حضور فعال دشمن روی الاغلو نیز میدهند. ازجمله اینکه محمدباقر قالیباف اظهار داشت: «امروز روی الاغلو حدود ٢٠٠ نفر بهسمت پایین میآمدند. خیلی شلوغ بود و برخلاف آن سمت، جاش نیست، همه از ارتش [عراق] بودند.» وضعیت آمادگی یگانها فرماندهان لشکرهای ٢٧، ٣١، ٥، ٥٢ و تیپ٣٥ میزان پیشرفت کارها و انتقال تجهیزات و امکانات یگانهای خود را به فرمانده سپاه گزارش دادند. گزارش فرماندهان این یگانها نشان داد که توان قابل توجهی از نظر گردان، آتش در خط (ادوات) و قبضههای توپ به جلو و... منتقل نشده است. همه تلاش چند روزه یگانها به آوردن چندین قبضه خمپاره، مقداری مهمات و انتقال چندین گردان و... خلاصه شده است. همانگونه که به دفعات مکرر از جانب فرماندهان بیان میشود مشکل اصلی آنها ناشی از اوضاع بسیار حاد جادههای مواصلاتی و نیز سرما و برف شدید منطقه است. تعدادی از یگانهای قرارگاه قدس که محدوده مانور آنها ازسمت شرق رودخانه قلعهچولان (جلوی ماؤوت) قابل پوشش آتش ادوات است قبضههای خمپاره خود را در آن قسمت قرار دادهاند. طرح مانور آنچه از زبان فرماندهان قرارگاهها بیان شد با مانور تعیین شده قبلی تفاوت چندانی نداشت. عزیز جعفری فرمانده قرارگاه قدس گفت: «قرارگاه قدس لشکر٥٧ ابوالفضل را در سمت چپ الاغلو گذاشته تا یالهای آن را تصرف کند و در نزدیکی یال مشرف به دهکده درون تنگه خط دفاعی درست کند. لشکر٢٧ حضرت رسول ابتدای دولبشک و پاکسازی سه یال ابتدای الاغلو را به عهده دارد و بر روی دولبشک تا نیمه آن نیز عمل خواهد کرد. صبح لشکر قدس، خط را از این یگان تحویل میگیرد و در روز ادامه میدهد و اگر در روز نتوانست، در شب بعد مأموریت خود را تا انتهای دولبشک انجام خواهد داد. لشکر٢٧ دفاع درون تنگه را به عهده میگیرد و تنگه دولبشک به عهده قرارگاه قدس میباشد.» استعداد یگانهای قرارگاه قدس بدین صورت است که لشکر قدس ٣ گردان، لشکر٢٧ حضرت رسول ٢ گردان و لشکر٥٧ ابوالفضل سه گردان به غرب رودخانه انتقال دادهاند. نورعلی شوشتری فرمانده قرارگاه نجف نیز مانور این قرارگاه را چنین بیان کرد: لشکر عاشورا با دو فلش روی ارتفاع و یال سمت راست الاغلو عمل میکند. لشکر نصر مسئولیت باز کردن ابتدای تنگه الاغلو را دارد که لشکر عاشورا بتواند وارد عمل شود. لشکر نصر همچنین تا انتهای تنگه را پاکسازی و تصرف میکند. تیپ٣٥ امام حسن روی گوجار (قسمتی که دشمن حضور دارد) تا دم آن را به سمت شمال تصرف خواهد کرد. در مرحله دوم لشکر٢١ امام رضا نیمه دوم الاغلو و لشکر٥ نصر یالهای ما بین دُم گوجار و انتهای الاغلو را عمل میکنند و در انتهای الاغلو و دشت راست آن با یکدیگر الحاق مینمایند. لشکر٢١ و تیپ١٢ قائم در مرحله اول احتیاط قرارگاه هستند. بنابراین در ادامه عملیات، نسبت به مانور شب سوم و چهارم سه فلش جدید در نظر گرفته شده است: ١. یالهای سمت راست الاغلو. ٢. یالهای سمت چپ الاغلو. ٣. فلش مستقل برای تنگه دولبشک.**** نسبت به اهداف واگذارشده، یگانهای مرحله اول بعضاً شناسایی اندکی انجام دادهاند. غالب یگانها بهدلیل فرصت کم و مشکلات جوی قادر به این کار نشدهاند. وجود برف و ماندن جای پای نیروهای شناسایی از موضوعات اساسی در کندی شناسایی است. همچنین تاریکی مطلق شب و سرمای طاقتفرسا ازجمله دیگر عوامل آن است. درباره زمان اجرای عملیات، فرماندهان یگانها بعضاً به تأخیر مجدد تمایل نشان میدادند. محمد کوثری در این مورد میگوید: «اگر پس فردا شب عمل شود، بچهها توجیهتر میشوند. همین یک روز که عقب افتاد ما خودمان کلی توجیه شدیم.» محسن رضایی نظر منفی خود را در پاسخ او چنین ابراز میدارد: «دیگه به هم میخورد. چون دشمن خودش را جمع میکند. نباید زمان بیشتر داد.» پس از جلسه، محسن رضایی در صحبت با عزیز جعفری علت مخالفت خود با درخواست زمان ٢٤ ساعت برای شناسایی یگانها را اینگونه ذکر میکند: «اینها اگر زمان شناسایی بدهیم، میروند جای پایشان میماند. دشمن همه راهکارها را میفهمد.» با وجود این، عزیز جعفری معتقد بود که مرحله بعدی عملیات با فاصله زمانی بیشتری انجام شود تا آمادگی و توجیه و شناسایی و... وضعیت مطلوبتری به خود بگیرد.

گزارش- 4

4. با توجه به آشکار شدن دشواریهای گسترش عملیات بیتالمقدس٢، لزوم پیگیری جدیتر آمادهسازی منطقه حلبچه احساس میشود، لذا امروز فرمانده کل سپاه دو جلسه دراینباره برقرار کرد.***** به گزارش راوی قرارگاه مرکزی، امروز در منطقه عمومی حلبچه و سد دربندیخان دو جلسه تشکیل شد. در جلسه اول محمد مقدم فرمانده تیپ٧٥ ظفر از قرارگاه رمضان، راجع به شناسایی، استعداد دشمن، طرح مانور، سازمانرزم و میزان شرکت گروههای معارض و کرد عراقی مطالبی را به اطلاع فرماندهی کل رساند. همچنین حمزه حمیدینیا از فرماندهان سپاه هشتم خراسان، درباره پیشرفت جاده، نصب پل، احداث اورژانس و مانند آن، گزارش کوتاهی ارائه داد. سپس جلسه دیگری با حضور قرارگاه فتح (از قرارگاه رمضان) و سپاه هشتم به طور مشترک با آقای رضایی تشکیل شد و طرفین در جریان فعالیتهای یکدیگر قرار گرفتند. در این منطقه ارتفاعات بالامبو، شیندروی و یال ارتباطی سازان برای عملیات مطرح است. با تصرف این ارتفاعات، شهر حلبچه و دشت عمومی منطقه به تصرف درمیآید.

گزارش- 5

5. درپی از سرگیری حملات عراق به کشتیها در خلیج فارس، نیروی دریایی سپاه پاسداران طرح آفندی پیشنهادی علیه شناورهای تحت حمایت امریکا در محدودۀ تنگه هرمز تا جزیره بوموسی را ابلاغ کرد. همچنین امروز در جلسهای با حضور تعدادی از مسئولین این نیرو****** دربارۀ چگونگی اجرای این سیاست بحث و گفتوگو شد. موضوعات اشاره شده در این جلسه عبارتند از: چگونگی اجرای عملیاتهای مقابله به مثل در شرایط اسکورت که دراینباره به محدودیتهایی از قبیل برد محدود و حجم کم آتش سلاحها و لزوم نزدیک شدن به شناورهای دشمن برای اجرای عملیات یادآوری شد و شرکت کنندگان به موانع نبرد نزدیک که شامل آسیب پذیری خودی به لحاظ محدودیتها درزمینه سلاح و سرعت کم شناورها بود، اشاره کردند. به همین لحاظ تصمیم گرفته شد برای پرهیز از این آسیب پذیریها به سلاح مورد نیاز از جمله توپ با برد مؤثر ٥ کیلومتر و سلاح دفاع نقطهای با برد مؤثر ٥ کیلومتر دسترسی داشته باشند. همچنین عنوان شد برای اجرای مأموریت فوق، در اختیار گرفتن شناورهایی با ویژگیهای ذیل لازم است. ١- سرعت حداقل ٥٥ گره و حداکثر ٦٠ گره******* ٢- تناژ بار ٤ تن ٣- قدرت دریانوردی ٢٥٠ مایل ٤- قدرت دریا فرس٣ ٥- حداکثر طول ١٦ متر ٦- جنس فایبرگلاس علاوه بر اینها سازمان مورد نیاز برای اجرای مأموریتها در منطقه یکم چهار تیم، منطقه دوم دو تیم و منطقه سوم دو تیم برآورد گردید.

گزارش- 6

6. ستاد مرکزی سپاه پاسداران در نامهای به مناطق و نواحی ذیربط، متن نامۀ فرمانده کل سپاه دربارۀ اجرای فرمان امام خمینی و صراحت قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مبنیبر دخالت نکردن نیروهای نظامی و انتظامی در امر انتخابات را ابلاغ کرد و کلیه نیروهای تحت امر سپاه پاسداران اعم از سپاهی، روحانیون شاغل در سپاه، بسیجی ویژه و پاسدار وظیفه را ملزم به اجرای مفاد آن کرد. در بخشهایی از این نامه که بر اساس مصوبه شورای مرکزی سپاه برای رسیدگی به تخلفات انتخاباتی نیروهای نظامی و انتظامی تنظیم گردیده،******** نیروهای سپاهی و بسیجی ویژه در کلیه فعالیتهای انتخاباتی له یا علیه نامزدهای انتخاباتی سومین دورۀ مجلس شورای اسلامی شامل پخش و نصب اعلامیه، عکس، پوستر، ایراد سخنرانی، حضور و تردد در ستادهای انتخاباتی منع شدهاند. همچنین در این نامه به ممنوعیت واگذاری مکانها و امکانات سپاه، تردد کاندیداها در مکانهای متعلق به سپاه، نصب اطلاعیه در این مکانها نیز اشاره شده است. اما در عین حال تأکید شده است که اجرای مفاد این دستورالعمل مانع تشویق و تبلیغ و ایجاد شور و هیجان در مردم برای شرکت در اصل انتخابات و شرکت فعالانه در روز رأیگیری نخواهد بود. دعوت نکردن از کاندیداهای انتخابات و یا طرفداران آنها برای سخنرانی و یا بازدید از مکانهای سپاه، دقت در دعوت از اینگونه افراد در مراسمها نظیر اعزام نیرو و یا بزرگداشت شهدا، رعایت اصل بیطرفی کامل و کاهش مراسمهای عمومی سپاه از تاریخ ٢٠/١٠/١٣٦٦ تا پایان انتخابات از دیگر بخشهای این نامه است. روحانیون شاغل در سپاه، فرماندهان و مسئولین ردههای مختلف سپاه و فرماندهان یگانهای رزمی موظف به حسن اجرای بخشنامه گردیدند.

گزارش- 7

7. عملیات بیتالمقدس٢ در نظر تحلیلگران سیاسی - نظامی، نوعی فریب و یا تجزیه نمودن ارتش عراق از جبهه جنوب قلمداد شده است. روزنامه انگلیسی ایندیپندنت نوشته است: ایران برخلاف معمول در سرمای شدید دست به عملیات زده در حالی که قبلاً در فصل زمستان حملات خود را در جنوب متمرکز میکرد. به گفته منابع غربی هدف ایران از این حمله وادار کردن عراق به گسترده کردن بیش از حد واحدهای زرهیاش میباشد. روزنامه الرأی العام چاپ کویت نیز در سرمقاله خود نوشت: هدف حمله ایران در کردستان عراق، منحرف ساختن توجه از بسیج عمده نیروهای ایران در جبهه های جنوبی عراق میباشد. الرأی العام با تحلیل جنبه سیاسی عملیات ایران، این حمله را بیتوجهی ایران به تلاش شورای همکاری خلیجفارس برای برقراری صلح عنوان کرده و نوشته است: بهتر بود ایران به جای حمله، به برقراری یک آتشبس شش ماهه در جبهه ها مبادرت میورزید و با کشورهای شورا، همکاری میکرد. رادیو بی بی سی نیز با تحلیلی نزدیک به روزنامه ایندیپندنت عملیات ایران در جبهه های شمالی را مقدمه اقدام در جنوب قلمداد کرد و گفت: عملیات نیروهای ایران در شمال احتمالاً مقدمه حمله تازهای علیه شهر بصره میباشد. این رادیو افزوده است: بیشتر ناظران برایشان مطرح شده که آیا ایران اصلاً در نظر دارد دست به تهاجم بزرگی بزند یا خیر، آنها یادآور میشوند که آمادگی و تدارکات نیروهای ایران به اندازه حمله سال گذشته علیه بصره، کامل بهنظر نمیرسد. اما برعکس موقعیت نیروهای عراق ظاهراً بهتر شده است و مخصوصاً خطوط دفاعی اطراف بصره را تا حد قابل ملاحظهای تقویت کردهاند. از این رو بعضی از منابع آگاه میگویند که ممکن است ایران به جای یک تهاجم بزرگ به انجام یک رشته حملات متوسط اکتفا کند. بیبیسی با توصیف جبهه شمال به عنوان یک دردسر برای ارتش عراق میگوید: از یک طرف این ناحیه کوهستانی تسلط بر مواضع را برای نیروهای عراق دشوار میکند. از طرفی دیگر در یک سال گذشته فعالیتهای نظامی در شمال نه تنها به وسیله نیروهای ایران، بلکه از طرف کُردهای طرفدار ایران هم افزایش زیادی پیدا کرده است.

گزارش- 8

8. یک نشریه داخلی وزارت امور خارجه ایران ارسال تجهیزات نظامی غربی به کشورهای خلیجفارس از سوی مصر را نشانه تلاش این کشور برای تغییر موازنه قوا به نفع رژیم عراق در جنگ با ایران اعلام کرده است. در این گزارش آمده است: ظرف چهار روز گذشته با برقراری یک پل هوایی بین هلند و مصر، هواپیماهای سی١٣٠ امریکایی انواع مختلف موشکهای زمین به زمین، زمین به هوا، هوا به دریا و تجهیزات نفرات را از طریق پایگاههای نظامی ازجمله لئو آردل در شمال هلند به مقصد مصر حمل مینمایند. این تحرکات کاملاً غیرعادی است و به احتمال زیاد با اعلام تقلیل قدرت خارجی برای خروج از منطقه خلیجفارس، کنفرانس سران عرب در امان، کنفرانس ریاض و سفر مبارک و ابوغزاله به منطقه در ارتباط است. نیروهای مرتجع میخواهند از این طریق با ورود مصر به جرگۀ کشورهای منطقه علیه جمهوری اسلامی و به دست آوردن مقداری وقت، تعادل قوا را در منطقه به نفع دشمن تغییر دهند. در ذیل این گزارش به پارهای ملاحظات که مؤید خبر و تحلیل مذکور بوده و با جنگ تحمیلی نیز مرتبط میباشد، اشاره گردیده است. این ملاحظات عبارتند از: مجله جینز دیفنس در مورخ ٩ ژانویه (١٩/١٠/١٣٦٦) بهنقل از یک روزنامه مخالف مصری به نام وفد نوشته بود که یک سیستم دفاعی غربی در ماه فوریه جهت مقابله با هرگونه تهدید تهاجمی ایران به کشورهای عضو شورای همکاری شروع به کار خواهد کرد. ماه گذشته منطقه شاهد فعالیت و تحرک بسیار زیادی ازجانب مصر در ارتباط با کشورهای خلیجفارس بوده است که اکثراً جنبه نظامی داشت و یا مذاکرات حول محور فوق صورت پذیرفته است. گزارشات رسیده حاکی از استقرار تعدادی موشکهای زمین به هوا و ضد موشک در جزیره فیلکه کویت دارد. اخباری مبنی بر حضور کارشناسان نظامی مصر در کویت و عربستان نیز واصل گردیده است. وابسته نظامی ترکیه در ریاض به یکی از اعضای نمایندگی ایران اظهار داشته که به هنگام دیدار ابوغزاله از کویت ١٧ فروند هواپیمای سی١٣٠ تجهیزات نظامی از مصر به کویت حمل کردهاند که عمدتاً در رابطه با دفاع ضدهوایی میباشد. حسنی مبارک که هماکنون مشغول دیدار از کشورهای منطقه است، طی مصاحبهای مسئله اعزام نیرو به این کشورها را رد نموده ولی کمکهای نظامی تسلیحاتی را امکانپذیر دانسته است.

گزارش- 9

9. در پی شایع شدن خبرهایی در محافل سیاسی دربارۀ طرح جدید ایران برای پایان دادن به جنگ با عراق، امروز جعفر محلاتی کاردار ایران در سازمانمللمتحد ضمن رد هرگونه موضعگیری جدید ایران اعلام کرد که ما قبلاً هرگونه انعطافپذیری لازم را انجام دادهایم. به گزارش خبرگزاری رویتر از سازمانملل، سرپرست نمایندگی ایران در این سازمان امروز پس از دیدار با دبیرکل سازمانملل به خبرنگاران گفت، در بازگشت از تهران، هیچ طرح جدید صلحی را به همراه ندارد. رویتر میافزاید: محمدجعفر محلاتی پس از یک دیدار ٣٠ دقیقهای با دبیرکل گفت: «مطلقاً هیچ طرح جدیدی وجود ندارد و تهران چیزی برای افزودن به مطالب قبلی ندارد، ما قبلاً همه نوع انعطافپذیری را نشان دادهایم.»

گزارش- 10

10. در حالی که رایزنیهای غیر علنی ایران با مقامات سازمانملل و برخی اعضای شورای امنیت این سازمان برای جابهجاییهایی در برخی بندهای قطعنامه٥٩٨ در جریان است، فشارهای سیاسی و تبلیغاتی بر ایران همچنان ادامه دارد. در همین ارتباط لُرد تریف جارنی وزیر مشاور در امور دفاعی انگلیس در گفتوگو با روزنامه سعودی عکاظ در این باره گفت: «وقت آن رسیده که ایرانیها موضع خود را نسبت به قطعنامه٥٩٨ شورای امنیت اعلام نمایند تا بتوان یک تصمیم فوری در این زمینه اتخاذ کرد.» وی همچنین گفت: «آنچه که بایستی ازلحاظ منطقی تصمیم گرفته شود صدور قطعنامه دیگری ازسوی شورای امنیت است تا بهوسیله آن کشوری که با اجرای قطعنامه مخالفت نماید تحریم تسلیحاتی گردد.» وی افزود: «دولت انگلیس در صورت صدور چنین قطعنامهای ازسوی شورای امنیت از آن استقبال خواهد کرد.» وی افزود: «ولی مشکل بزرگ ما در حال حاضر موضع شوروی است.» همچنین ارنست زیویرف، سفیر شوروی در کویت نیز در یک اعلام موضع بینابینی اعلام کرد: «شوروی با تعیین مجازات علیه کشوری که قطعنامه٥٩٨ را رد کند موافق است، اما مسکو معتقد است هنوز تلاشهای جاری برای اجرای قطعنامه٥٩٨ به پایان نرسیده و امیدهایی در این زمینه وجود دارد.» سفیر شوروی افزود: «صادر کردن یک قطعنامه کار مشکلی نیست بلکه مهم این است که عوامل فعالی برای عملی ساختن آن فراهم باشد.» وی درمورد دشوار بودن اجرای طرح تحریم تسلیحاتی ایران گفت: «بسیار مشکل است شرکتهای امریکایی و برخی از کشورهای غربی و عربی را که به ایران سلاح میفرستند مجبور ساخت دست از این اقدام بردارند.» وی با اظهار این مطلب که جنگ ایران و عراق برای شوروی خسارت اقتصادی به دنبال داشته است، گفت: «قبل از آغاز جنگ حدود ١٠٠٠ کارشناس روسی در ایران و عراق به کار مشغول بودند اما این تعداد پس از جنگ به کشورشان فراخوانده شدند و این یک زیان اقتصادی برای مسکو محسوب میشود.» زیویرف درمورد روابط کشورش با ایران گفت: «شوروی سعی میکند که مناسبات سیاسی و اقتصادی و بازرگانی خود را با ایران گسترش دهد.» سفیر شوروی گفت: «میزان تبادل تجاری میان شوروی و ایران در حال حاضر کمتر از سطح تجاری دو کشور در زمان شاه است.» وی گفت: «تماسهای میان مقامات شوروی و ایران ازطریق وزارت خارجه دو کشور در سطوح مختلف در حال انجام است.» سفیر شوروی هدف اینگونه تماسها را تأثیر گذاشتن بر موضع ایران در قبال جنگ و تشویق مقامات ایران در جهت توقف آن ذکر کرد. سفیر کانادا در وین نیز درباره اتمام جنگ گفت: «علیرغم ابراز تأسف از وقوع جنگ و ضمن حفظ رابطه با ایران اعلام میداریم که خواهان اجرای قطعنامه٥٩٨ شورای امنیت هستیم و اگر قطعنامه دیگری در خصوص تحریم ایران صادر شود ضمن حفظ روابط ناچاراً به آن رأی خواهیم داد.» سازمان همبستگی کشورهای آفریقایی و آسیایی نیز در پایان چهارمین اجلاس خود در قاهره از اجرای فوری قطعنامه٥٩٨ شورای امنیت برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق حمایت به عمل آورده و لزوم تشکیل یک کنفرانس بینالمللی صلح خاورمیانه (غرب آسیا) با شرکت تمامی گروههای ذینفع را مورد تأکید قرار داده است.

گزارش- 11

11. باری روبین، عضو مؤسسه سیاست خارجی، وابسته به دانشگاه جان هاپکینز امریکا در مطلبی با عنوان سقوط به اعماق خلیجفارس در نشریه فارین پالیسی، استراتژی حضور نظامی امریکا در منطقه خلیجفارس را نقد کرده و دولتمردان این کشور را از رویارویی با ایران پرهیز داده است. روبین مینویسد: گسترش دامنه مداخله امریکا در خلیجفارس، واشنگتن را در موقعیت خطرناکی قرار میدهد. گرچه هنوز هیچیک از چند خواب آشفتهای که امریکا برای خود دیده، تحقق نیافته است. او اضافه میکند: دولت ریگان به مجرد آنکه تصمیم گرفت کار اسکورت کشتیهای حامل نفت و گاز کویت را آغاز کند، تعهد نظامی نامحدودی را در خلیجفارس گردن گرفت که میتواند واشنگتن را به جنگ عراق و ایران بکشاند. هدف امریکا در وهله اول میبایست تضمین این نکته باشد که پای امریکا و شورای همکاری خلیجفارس به مناقشه کشیده نخواهد شد، گرچه عدول امریکا از سیاست زیر پرچم بُردن نفتکشهای کویتی به نظر غیرممکن میآید و حمایت از عملیات چندملیتی تحت رهبری امریکا و تلاشها برای محدود ساختن هر چه بیشتر دامنه مناقشه از خطراتی که امریکا با آن مواجه هست، خواهد کاست. نویسنده با مقایسه جنگ عراق و ایران با بحران اعراب و اسرائیل نوشته است: ابرقدرتها اهداف مشترک بیشتری را در دنبال کردن بحران کنونی خلیجفارس در مقایسه با بحران اعراب و اسرائیل دنبال میکنند. واشنگتن و مسکو هر دو میکوشند از گسترش دامنه جنگ ایران و عراق ممانعت به عمل آورند و خواستار آنند که جنگ توأم با بازگشت نیروها به مرزهای پیش از شروع آن، خاتمه یابد. هم امریکا و هم شوروی خواستار جلوگیری از بسط احیای اسلامی که ثبات رژیمهای عرب حوزه خلیجفارس و جمهوریهای مسلماننشین شوروی را تهدید میکند هستند. باری روبین با ترسیم فرض نزدیک شدن پیروزی ایران میگوید: چنانچه سربازان ایران آماده پیروزی بر رژیم عراق باشند، سربازان امریکا نباید برای مقابله و رویارویی با ارتش ایران اعزام شوند. با این حال، متأسفانه خطرات نزدیکتری را باید انتظار داشته باشند. امریکا نمیتواند به قیمتی قابل قبول ایران را به خاتمه جنگ وادار سازد. [بههرحال] واشنگتن باید از بروز یک جنگ تمامعیار در منطقه پرهیز کند. تجارب اخیر نظیر «فتحالباب استراتژیک» با ایران که بر شالوده درستی استوار نبود، موجبی برای نگرانی است. عضو مؤسسه سیاست خارجی دانشگاه جان هاپکینز در نتیجهگیری مینویسد: تجزیه و تحلیل متعادل دولتمردان امریکا از اقدامهایی که میتواند به صورت مترادفی استراتژیک برای ریختن بنزین بر آتش باشد، ضرورت تام دارد.

گزارش- 12

12. روزنامه کریستین ساینس مانیتور در گزارشی مفصل، اقدامات امریکا در ایجاد بستر و عقبههای مناسب برای عملیات نظامی در خلیجفارس را مورد بررسی قرار داده و نوشته است: امریکا برای روز مبادا و به هنگام بروز درگیری در خلیجفارس شبکه گستردهای از تأسیسات پهلوگیری و پرواز احداث کرده است تا نیروهای خود را در منطقه در سطحی گسترده حمایت کند. به گزارش پیتر گریر، خبرنگار این روزنامه از واشنگتن: پس از شش سال فعالیت آرام و بدون سروصدا پنتاگون احداث شبکه گستردهای از بنادر، باندهای پرواز و انبار مهمات را که در صورت بروز جنگ در اطراف خلیجفارس مورد استفاده نیروهای امریکا قرار خواهد گرفت تقریباً به اتمام رسانده است. تأسیسات گستردهای که با هزینهای در حدود یک میلیارد دلار بنا نهاده شده، تا حدودی مورد استفاده عملیات اسکورت کشتیها در خلیجفارس قرار دارد و در حال حاضر در هفته چهار هواپیمای لجستیکی از باندهای تازه درست شده امریکا در منطقه خلیجفارس استفاده میکنند. به نوشته این روزنامه: مجموعه دریایی - هوایی امریکا در عمان مهمترین بخش این شبکه است، ولی کشورهای سومالی، کنیا، بحرین، مغرب و پرتغال نیز تأسیساتی در اختیار وزارت دفاع امریکا قرار دادهاند. این نقاط تنها در موارد اضطراری و مطابق توافقهایی که در سالهای اخیر به عمل آمده مورد استفاده امریکا قرار میگیرد. روزنامه مذکور به نقل از سرلشکر کریستیان پتی فرمانده لجستیک امریکا در خلیجفارس، مینویسد: «وضعیت خلیجفارس سبب شد تا مسائلی که در گذشته با مخالفت کشورهای کوچک خلیجفارس روبهرو شده بار دیگر مطرح شود.» روزنامه کریستین ساینس مانیتور در ادامه مینویسد: چند کشور منطقه دربرابر این روش نرمش نشان دادند، عمان در سال ١٩٨٠ چنین توافقی را با امریکا امضا کرد و باز هم در سال ١٩٨٥ آن را تمدید نمود. در حال حاضر امریکا به سه پایگاه اصلی شامل جزیره «مسیره» در اقیانوس هند، پایگاه هوایی «سیب» در شمال و پایگاه هوایی «تونگرایت» در جنوب عمان دسترسی دارد. تا به حال امریکا ٢٥٦ میلیون دلار صرف احداث باند فرودگاه، ایستگاههای سوخت و دیگر پروژههای نظامی در عمان کرده است. به نوشته روزنامه کریستین ساینس مانیتور: در کشور سومالی، امریکا به تأسیسات دریایی و هوایی در بربره و در موگادیشو دسترسی دارد. مقامات امریکا میگویند از این پایگاهها که ١٤٠٠ مایل با خلیجفارس فاصله دارد میتوان خطوط دریایی را کنترل کرد و از آن به عنوان نقاط تمرکز در مواقع بحرانی استفاده کرد. در کنیا مطابق قراردادی که در سال ١٩٨٠ به امضا رسید امریکا میتواند در صورت نیاز از بندر مومباسا و فرودگاه همجوار آن استفاده کند. در حال حاضر کشتیهای امریکا در بندر مومباسا پهلوگیری میکنند. امریکا با صرف ٣٠ میلیون دلار بندر مومباسا را عمیقتر ساخته است تا ناوهای هواپیمابر نیز بتوانند در آن پهلو بگیرند. پرتغال و مغرب نیز با وجود آنکه هزاران کیلومتر از خلیجفارس فاصله دارند بااینحال در امتداد خطوط ارتباطی استراتژیک قرار گرفتهاند و میتوانند به عنوان پایگاههای عملیات پشتیبانی و تدارکاتی عمل کنند. از سال ١٩٨١ امریکا ١٠٠ میلیون دلار در کشورهای مغرب و پرتغال سرمایهگذاری نظامی کرده است. از جمله این پروژهها میتوان از انباری که چهار میلیون گالن سوخت ذخیره میکند نام برد. به نوشته کریستین ساینس مانیتور: جزیره دیهگو گارسیا تنها پایگاه نظامی دائمی امریکا بین ایتالیا و فیلیپین است و در آن جزیره نیروهای رزمی یک تیپ تفنگداران دریایی امریکا و در حدود هفت هزار تن تجهیزات بندرسازی ارتش انبار شده است. به گفته سرلشکر پتی، پنتاگون روی هم رفته یک میلیارد و یکصد میلیون دلار را صرف پروژههای نظامی کرده است و در حدود سیصد میلیون دلار دیگر نیز به مصرف دیگر طرحها خواهد رسید. نظامیان امریکا اذعان دارند که پشتیبانی از نیروهای نظامی در آن سوی دنیا کار آسانی نخواهد بود و آنها مایلند بتوانند تأسیساتی در مصر و به خصوص عربستان داشته باشند.

گزارش- 13

13. به گزارش خبرگزاری رویتر تلاش سوریه برای گشودن باب گفتوگو بین ایران و کشورهای عربی حاشیه خلیجفارس با واکنش منفی دولت و رسانه های عراقی مواجه شد. دو روزنامه اصلی بغداد اینگونه اقدامات را تحریکات مشکوکی خواندند که هدف آن جز روسفید کردن تهران و منزوی ساختن عراق نیست. حملات هماهنگ مطبوعات عراق درپی موافقت ایران با گشودن باب مذاکره با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس که با میانجیگیری سوریه حاصل شده است، صورت میگیرد. این روزنامه ها این مذاکرات را ناقض مفاد اجلاس سران عرب در امان دانستند. روزنامه الثوره ارگان حزب حاکم بعث عراق نوشت: اظهارات اخیر درمورد این مذاکرات و حرکات بعضیها ما را وامیدارد تا با شک و شبهه انگیزههایی را که پشت آن قرار دارد، دنبال کنیم. دیگر روزنامه دولتی عراق، یعنی الجمهوریه هم نوشت: تحریکاتی که ازسوی برخی از جناحهای عرب در این راستا صورت میگیرد، هدفی جز احیای جوی که قبل از برگزاری اجلاس سران در بین اعراب وجود داشت ندارد. این روزنامه افزود: آنها میخواهند چهره زشت رژیم ایران را زدوده و عراق را در بین برادران عربش منزوی سازند.

گزارش- 14

14. خبرگزاری جمهوری اسلامی گزارش داد، محمد سلمان وزیر اطلاعات سوریه، طی یک مصاحبه اختصاصی با «آنسا» خبرگزاری رسمی ایتالیا اعلام کرد: امریکا و سوریه تماسهای نسبتاً محرمانهای را برای حل اوضاع خلیجفارس و منطقه غرب آسیا آغاز کردهاند ولی تاکنون این تماسها به نتایج محکمی نینجامیده است. وزیر اطلاعات سوریه گفت: مذاکرات سوریه و امریکا در دمشق آغاز شده است و واشنگتن بدین منظور فرستادگانی به دمشق گسیل داشته است. وی در پاسخ به سؤال خبرنگار آنسا درمورد تلاشهای میانجیگرانه سوریه تأیید کرد که آنچه تلاش میانجیگرانه سوریه درمورد جنگ ایران و عراق خوانده میشود از کریسمس گذشته (اوایل دی ماه ٦٦) با سفر فاروقالشرع وزیر امور خارجه سوریه، به تهران و ریاض آغاز شده است. وی با اعلام این مطلب که سوریه مخالف ادامه این جنگ است تأکید کرد: این عراق بوده است که با نقض موافقتنامه عدم تجاوز خود به ایران، جنگ را آغاز کرده است

________________________________________

• هواپیماهای عراقی ساعت ١٣:٢٣ امروز آسمان شهر بانه را نیز مورد تجاوز هوایی قرار دادند، اما با عکسالعمل پدافند هوایی مستقر در شهر، بدون امکان اقدام، آسمان شهر را ترک کردند. (خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، شماره ٣٠٦، ٣٠/١٠/١٣٦٦، ص٢، سنندج، خبرگزاری جمهوری اسلامی، ٢٩/١٠/١٣٦٦) بهنظر میرسد تجاوز به آسمان این شهر بیشتر به منظور شناسایی وضعیت عقبه اصلی عملیات انجام شده باشد.
  • براساس اعلام قرار بود جلسه ساعت ٢٠ تشکیل شود لکن همانند شب گذشته محسن رضایی و مصطفی ایزدی در ترافیک جاده گردهرش گرفتار و ناچار شدند مسافت نسبتاً طولانی را پیاده طی کنند که ساعت ٢١:٣٥ به محل جلسه رسیدند و پس از آمدن آنها بلافاصله جلسه تشکیل شد. [سند شماره ١٥٨٦/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه نجف در عملیات بیتالمقدس٢ (یدالله ایزدی)، ٢٦/١٠/١٣٦٦ تا ٢٩/١٠/١٣٦٦، ص١٤٦]
    • افراد حاضر در جلسه عبارتاند از: برادران رضایی، ایزدی، شوشتری، عزیز جعفری، نوری، استوار، پیشبهار، قاآنی، قالیباف، احمدی، سعادتی، مهدیانپور، کوثری، منصوری، فضلی، یعقوبی، محصولی، شریعتی، عبداللهی، سلیمیان، دانشیار، باقری، نجات، آقاخانی، مهدوینژاد و راویان مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ شامل حسین اردستانی راوی قرارگاه خاتم الانبیا سپاه، یدالله ایزدی راوی قرارگاه نجف و علی مژدهی راوی قرارگاه قدس. [سند شماره ٦٧٣/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش راوی قرارگاه خاتم در عملیات بیتالمقدس٢ (حسین اردستانی)، ص٦٥]
      • جزئیات مانور یگانهای قرارگاه قدس و نجف، بعدازظهر امروز در جلسات جداگانهای در قرارگاه با حضور فرماندهان یگانهای عملکننده بررسی شده بود و نتیجه آن در این جلسه به فرمانده کل سپاه ارائه گردید.
        • عملیات در منطقه دشت حلبچه از مدتها مدنظر بود. ویژگیهایی چون عدم توجه جدی دشمن، وسعت و گسترش زمین و مسلح نبودن آن در مقایسه با مناطق عملیاتی جنوب، وجود شهرها و قریههای نزدیک به مرز با گرایشات مردمی نزدیک به جمهوری اسلامی، اهمیت سیاسی و نظامی حلبچه و از همه مهمتر غفلت عراق از این نقطه (به دلیل توجه به منطقه ماؤوت (بیتالمقدس٢) از جمله دلایل توجه فرمانده سپاه به این نقطه بود.
          • افراد حاضر در این جلسه حسین علایی، حسینیتاش، احمدیان، کاظمی، صالحی و علی فدوی بودند. (سند شماره ٥٠٥٤٥٣ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: ادامه بحث درمورد عملیاتهای مقابله به مثل، ٣٠/١٠/١٣٦٦.)
            • هر گره دریایی معادل ١٨٥٢ متر است.
              • اجلاس شورای مرکزی سپاه پاسداران در تاریخ ١٦/١٠/١٣٦٦ برگزار شد.

منابع و مآخذ روزشمار 1366/10/29