1366.10.04: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه زندگینامه |عنوان =روزشمار جنگ سال 1366 |نام = 1366.10.04 |نام دیگر=چهار دی |روز=4 دی 1366 |تاریخ شمسی= 1366.10.04 |تاریخ میلادی=25 دسامبر 1987 |تاریخ قمری= 3 جمادی‌الاول 1408 |اسامی عملیات= |اسامی شهدا= |اسامی اسرا= }} <div class="bootstrap-btn">1359.10.04</div> <div class="bootstrap-btn">1...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
سطر ۲۵: سطر ۲۵:




==گزارش - 1==
== گزارش- 488 ==
در مهم‌ترين حادثه جبهه‌هاي جنوب ظرف روزهاي گذشته، هواپيماهاي نيروي هوايي عراق عقبه تعدادي از يگان‌هاي سپاه را بمباران كردند.<ref>سند شماره 1616 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي قرارگاه كربلا در عمليات منتفي فاو [فرهاد (عبدالله) درويشي]، ص 1/26. </ref> مناطق اطراف سد دز، هفت‏تپه، حومه شوشتر، نقاط تمركز بمباران‌ها بودند. به گفته فرمانده لشكر41 ثارالله، ساعت 10 صبح امروز 6 فروند جنگنده عراقي محل استقرار نيروهاي اين يگان را در نزديكي سد دز بمباران كردند كه بر اثر آن، 7 تن شهيد و 30 تن مجروح شدند. اگر پيش از بمباران، يك گردان از نيروهاي اين لشكر به محل ديگري براي آموزش و تمرين نرفته بودند، تلفات اين يگان ممكن بود بيش از اين باشد. همچنين بر اثر بمباران محل استقرار لشكر25 كربلا در هفت‏تپه، 2 تن مجروح شدند. به گفته برادر "مرتضي قرباني" فرمانده اين لشكر، در اين حمله 13 فروند هواپيما شركت داشتند. مركز اين بمباران، مقر آموزش مخابرات لشكر بود، اما حدود 100 تن از نيروها به محل ديگري منتقل شده بودند و همين امر تقريباً بي‌تأثير ماندن بمباران عراق را موجب شد. در اطراف شوشتر نيز عقبه لشكر8 نجف هدف بمباران واقع شد كه بر اثر آن، 13 تن مجروح و 2 تن شهيد شدند. محل تيپ جوادالائمه هم بمباران شد، اما گويا كسي آسيبي نديده است.<ref>سند شماره 1612 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي قرارگاه مقدم نيروي زميني در جنوب - خاتم 1 (جواد زمان‌زاده‌دربان)، ص 63.</ref>
درباره اين حملات عراق، خبرگزاري فرانسه به نقل از راديو بغداد اعلام كرد كه هواپيماهاي جنگي عراق پادگان‌هاي دزفول و شوشتر واقع در جنوب غربي ايران را بمباران كردند، سپس سالم به پايگاه‌هاي‌شان بازگشتند.<ref>خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، 5/10/1366، شماره 281، ص 3، بغداد - خبرگزاري فرانسه، 4/10/1366.</ref> علاوه بر حمله به محل‌هاي نظامي، هواپيماهاي دشمن به حريم هوايي استان اصفهان و شهرستان بوشهر نيز تعرض كردند، اما هيچ‌گونه بمباراني انجام نشد،<ref>همان، ص6، اصفهان - خبرگزاري جمهوري اسلامي،
4/10/1366.</ref> فقط در بوشهر ديوار صوتي شكسته شد.<ref>همان، ص7، بوشهر - خبرگزاري جمهوري اسلامي،
4/10/1366.</ref> امروز همچنين نيروي هوايي عراق از مناطق عملياتي جنوب عكس گرفته است. يك فروند "ميگ 25" در ساعت 11:30 صبح در سراسر آسمان منطقه جنوب پرواز مي‌كرد و از عقبه اهواز و شهرستان‌هاي اطراف و خطوط دفاعي ـ بدون مواجه شدن با تهديدي جدي ـ عكس مي‌گرفت. شليك توپ‌هاي ضدهوايي نيز به سبب سطح بسيار بالاي ارتفاع پرواز هواپيما، تأثيري نداشت.<ref>سند شماره 1543 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي نيروي هوايي (مهدي انصاري)، 7/8/1366 تا 18/11/1366، ص 66، شماره نوار 26552.</ref> برداشت فرماندهان خودي اين است كه اضطراب و نگراني شديد ارتش عراق از حمله آينده موجب چنين تلاش‌هايي براي كشف عمليات رزمندگان اسلام شده است.<ref>مأخذ1، ص 24.</ref>
حادثه ديگر در جنوب، انفجار زاغه مهمات سپاه در فاو بود. به گزارش برادر "جمال آبرومند" مسئول تداركات نيروي زميني سپاه، تعداد 1500 گلوله كاتيوشا، يك‌هزار گلوله ميني كاتيوشا و 1200 گلوله توپ 122 ميلي‌متري بر اثر اين انفجار از بين رفته است. وي خسارت وارده را در حدود 2 ميليون دلار اعلام كرد.<ref>سند شماره 1614 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي قرارگاه مقدم نيروي زميني در جنوب - خاتم 1 (جواد زمان‌زاده دربان), ص115.</ref>
 
==  گزارش- 489 ==
در جبهه شمال، فرماندهان سپاه همچنان با مشكلات جوّي مواجه‌اند و مي‌كوشند تا جاده‌ها را از برف پاك‌سازند كه عبور و مرور يگان‌ها برقرار شود. به گزارش فرمانده قرارگاه قدس (محمدعلي جعفري)، بارش برف موجب مسدود شدن جاده بانه ـ كاگر شده است.<ref>سند شماره 1575 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي قرارگاه نيروي زميني (مجيد مختاري)، ص 9. </ref> از طرف ديگر، صف خودروهاي متوقف شده در جاده، مشكل را دو چندان ساخته است. در اين خصوص فرمانده نيروي زميني سپاه دستور داد كه دژباني قرارگاه به كمك پليس‏راه برود تا با ياري هم، حجم ترافيك را كاهش دهند.<ref>همان، ص8.</ref> ايشان همچنين در تماس با برادر "محمد فروزنده" رئيس ستاد كل سپاه، از وي خواست از وزارت راه بخواهد كه دستگاه‌هاي مكنده برف به منطقه بفرستند و با حضور دائم، مانع از مسدود شدن جاده شوند.<ref>سند شماره 1574 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي قرارگاه نيروي زميني (محسن رخصت‌طلب و مجيد مختاري)، ص 138. </ref> فشار هوا و بارش برف همچنين موجب ريزش كوه، آسيب ديدن نيروها و سنگرها و بروز مشكلات ديگر نيز شده است؛ از جمله، ريزش كوه در محل استقرار لشكر5 نصر سبب شهادت 25 تن از نيروهاي اين يگان گرديد.<ref>همان، ص137.</ref>
تأثير بارندگي در جبهه شمال بر وضعيت يگان‌ها و عقبه آن‌ها را برادر "مجيد مختاري" راوي مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، چنين جمع‌بندي كرده است: 1ـ نامناسب بودن جاده‌هاي عقبه. 2ـ خرابي جاده‌هاي منطقه عمليات. 3ـ طغيان رودخانه و عدم امكان نصب پل روي آن. 4ـ تأثير شديد بر راه‏كار لشكرهاي10 سيدالشهدا و 31 عاشورا و احتمال منتفي شدن مانور آن‌ها. 5ـ احتمال مسدود شدن عقبه.<ref>همان، ص 1/142.</ref>
 
== گزارش- 490 ==
راديو بي‌.بي.سي. در خبرهاي خود اعلام كرد: «قايق‌هاي توپ‌دار ايران به يك كشتي حمله كردند. كشتي باركش كره‏جنوبي در خليج فارس مورد حمله قايق‌هاي توپ‌دار ايران قرار گرفته و دست‌خوش آتش‏سوزي شده است. طبق گزارش، يك هلي‌كوپتر از نيروي دريايي بريتانيا و هلي‌كوپتري از نيروي دريايي امريكا كاركنان كشتي را نجات داده و [آنان را] به ناوچه بريتانيايي "سيلاو" و ناوچه موشك‌انداز امريكايي به نام "الورود" منتقل كردند. طبق گزارش، حمله در نزديكي جزيره "ابوموسي" صورت گرفته بود كه متعلق به ايران و پايگاه پاسداران انقلاب است. حملات ايران به كشتي‌ها از اين جزيره صورت مي‌گيرد.»<ref>واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن "راديوهاي بيگانه"، 6/10/1366، صص 8 و 9، راديو بي.بي.سي.، 5/10/1366.</ref> گفته مي‌شود آتش، سه چهارم از طول اين كشتي 19682 تني را ـ كه به مقصد "دوبي" حركت مي‌كرده ـ فرا گرفته است.<ref>مأخذ 3، صص 17 و 18، دوبي - خبرگزاري رويتر،
4/10/1366.</ref> بي‌.بي.‌سي. حملات ايران به كشتي‌ها را پاسخي به حملات نيروهاي هوايي عراق به نفت‌كش‌هاي ايران در خليج‌فارس، خواند و در ادامه گزارش خود افزود: «ناوگان خارجي به ويژه ناوگان امريكايي و بريتانيايي در "خليج‌فارس" به كشتي‌هايي كه گرفتار شده‌اند، كمك مي‌كنند.»<ref>خبرگزاري جمهوري اسلامي, نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، 6/10/1366، شمارة 282، ص 3، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 5/10/1366.</ref>
همچنين خبرگزاري "رويتر" در گزارشي با نام "تشديد حملات قايق‌هاي تندرو به نفت‌كش‌ها در آستانه اجلاس سران شوراي هم‌كاري خليج‌فارس"، از حمله به يك نفت‌كش ديگر خبرداد: «ايران آخر وقت روز جمعه يك نفت‌كش متعلق به عربستان سعودي را در خليج‌فارس مورد حمله قرار داد. نفت‌كش عربستان به‌نام "نجمات" در 2 مايلي ساحل "مينا الساغر" امارات متحده عربي مورد حمله قرار گرفته و آسيب ديد. منابع مطلع مي‌گويند كه ايران در آستانه تشكيل اجلاس شوراي هم‌كاري خليج‌فارس ـ كه قرار است روز شنبه در پايتخت عربستان گشايش يابد ـ به حملات خود به وضوح شدت بخشيده است.»<ref>همان، صص 2 و 3، منامه - خبرگزاري رويتر، 5/10/1366.</ref>
 
==  گزارش- 491 ==
شيخ "‌زايد" حاكم امارات متحده عربي، در مصاحبه با روزنامه مصري "الاهرام" دربارة حضور امريكا در خليج‌فارس و راه جلوگيري از حمله به نفت‌كش‌ها، خواستار ايجاد يك نيروي سازمان‌ملل در خليج‌فارس به منظور حفاظت از كشتي‌راني، شد. وي در پاسخ به سؤالي در مورد تأمين آزادي كشتي‌راني در خليج فارس گفت: «بهترين راه‏حل براي جنگ، خاتمه دادن بدان است ولي اگر جنگ ادامه يابد، سازمان‌ملل بايد ترتيبي بدهد تا يك نيروي بين‌المللي براي خنثي كردن خطراتي كه كشتي‌راني در خليج‌فارس را تهديد مي‌كند، در منطقه مستقر گردد.» زايد افزود: «بسياري از كشورهاي جهان از خليج [فارس] بهره‌برداري مي‌كنند، در حالي كه طرف‌هاي درگير در آن فقط دوكشورند؛ اين ناعادلانه و غيرمنطقي است كه اين دو كشور همه جهان را از بهره‌وري از خليج [فارس] محروم سازند.»<ref>مأخذ3، ص 17، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي, 4/10/1366.</ref>
 
==  گزارش- 492 ==
امروز شوراي امنيت سازمان‌ملل به منظور تأكيد بر قطع‌نامه 598 و پيش‌برد آن، بيانيه جديد صادر كرد. در اين بيانيه ـ كه "الكساندر بلونوگف" رئيس روسي شورا آن را خواند ـ آمده است: «اعضاي شورا به ارزيابي‌يي كه دبيركل "خاوير پرزدكوئيار" در 10 دسامبر [19 آذر] يعني پس از مشورت‌هاي جداگانه و عمدتاً بي‌ثمرش با "محمدجواد لاريجاني" معاون وزير خارجه ايران و "طارق‌عزيز" وزير خارجه عراق به آن‌ها ارائه داد، توجه كرده‌اند. بيانيه شورا نگراني شديد اعضا را از روند كند و فقدان پيشرفت واقعي در اين مشورت‌ها ابراز مي‌كند و بر عزم اعضا به هر چه زودتر پايان دادن اين مناقشة 7 ساله تأكيد مي‌كند و تعهد آن‌ها نسبت به قطع‌نامه 598 به عنوان كليتي لايتجزا را تكرار مي‌نمايد. بيانيه از تلاش‌هاي دبيركل براي اجراي قطع‌نامه، همچنين [از] طرحي كلي براي دست‌يابي به اين منظور كه وي طي مذاكراتش با دو طرف آن را مورد بحث قرار داده، حمايت كرده و از "پرزدكوئيار" مي‌خواهد كه به تلاش‌هايش ادامه دهد.»<ref>روزنامه جمهوري اسلامي، 5/10/1366، ص3، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به گزارش رويتر.</ref>
بيانيه جديد شوراي امنيت با آن‌كه تحت رياست شوروي صادر شد، اما گزارش منابع خبري حاكي از دوگانگي مواضع اين كشور دارد. روزنامه فرانسوي "لوموند" در اين باره نوشته است:«رويه[=روش] شوروي از ماه ژوئيه گذشته تغييري نكرده و روس‌ها بيش از هر چيز در فكر حفظ تماس‌هاي ديپلماتيك خود با تهران هستند، از اين رو امكان اجراي مجازات‌هاي نظامي عليه ايران از هميشه ضعيف‌تر شده است.» "لوموند" درباره مواضع ساير اعضاي شوراي امنيت نيز نوشته است: «تنها فرانسه و امريكا به طور علني خواهان جلوگيري از رسيدن اسلحه به ايران هستند، ولي از ترس آن‌كه در انزوا قرار گيرند، ناچار شده‌اند با اكثريت اعضاي شوراي امنيت مصالحه كنند.»<ref>روزنامه جمهوري اسلامي، 7/10/1366، ص 3، پاريس - خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از روزنامه لوموند.</ref>
بيانيه اخير شوراي امنيت مورد استقبال دولت امريكا نيز قرار گرفته‌است. وزارت خارجه اين كشور در بيانيه‌اي ـ كه خبرگزاري "رويتر" آن را منتشر ساخت ـ گفت: «امريكا از بيانيه روز پنجشنبه شوراي امنيت سازمان‌ملل متحد كه قول تلاش بيش‌تر براي تضمين رعايت دستور آتش‌بس در جنگ ايران و عراق را داده است، استقبال مي‌كند.[...] شورا اكنون نياز به حركت فوري به طرف تهيه پيش‌نويس و تصويب قطع‌نامه‌اي الزام‌آور را كه شامل [تحريم] تسليحات طرف يا طرف‌هايي مي‌شود كه به قطع‌نامه 598 گردن ننهند، تصديق كرده و قبول دارد. [...] وظيفه فعلي و مقدم شورا عبارت است از تهيه اين قطع‌نامه الزام‌آور.» همچنين يك مقام امريكايي گفته است كه بيانيه به طور روشني شورا را به موضع امريكا نزديك‌تر كرده است.<ref>- مأخذ 3، ص 11، واشنگتن - خبرگزاري رويتر،
4/10/1366.</ref>
از سوي ديگر، راديو مسكو بحران در خليج‌فارس را فرامنطقه‌اي خواند و آن را با منافع ده‌ها كشور جهان مرتبط دانست. اين راديو به ضرورت تسريع در پايان جنگ تأكيد كرد و به نقل از "گروميكو" صدر هيئت رئيسه شوروي، توقف عمليات نظامي ايران و اتكاي صرف به اقدامات سياسي را معقولانه‌ترين روش براي ايران خواند.<ref>واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن "راديوهاي بيگانه"، 5/10/1366، صص 15 تا 17، راديو مسكو، 4/10/1366.</ref>
 
==  گزارش- 493 ==
آقاي "هاشمي‌رفسنجاني" بيانيه شوراي امنيت سازمان‌ملل متحد را تهديدكننده و در عين حال دو پهلو و با وعده و وعيد خواند. وي در خطبه‏هاي نمازجمعه امروز تهران، روش شوراي امنيت را غلط خواند و افزود:«اين كه در لفافه تهديد مي‌كنيد كه اگر تلاش‌هاي چند هفته آينده دبيركل نتيجه نداد، متوسل به قطع‌نامه دوم جهت تحريم مي‌شويم، [حرف تازه‌اي نيست] بيش‌تر از آن را قبلاً زده‌ايد و بالاترش را عمل كرديد.» آقاي هاشمي با اشاره به ثبت نام نيروهاي مردمي براي حضور در جبهه‌ها، شوراي امنيت را تهديد كرد: «در صورت تحريم تسليحاتي ايران، ما نيز صبر را كنار گذارده و اقدام به حمله‌هاي وسيع خواهيم كرد.» وي افزود: «ما راه را براي شما باز كرديم، گفتيم بياييد متجاوز را اعلام بكنيد، مسئول جنگ و خرابي‌هاي ناشي از جنگ را مشخص كنيد و برنامه تشكيل دادگاه صالحي را براي محاكمه متجاوز تنظيم و فراهم كنيد و مشخص شود كه تا چه زماني حقوق جمهوري اسلامي داده مي‌شود و متجاوز كيفر خواهد ديد؛ ديگر احتياجي به شوراي امنيت و حضور كشتي‌ها در خليج‌فارس و تهديدات و اين ارعاب‌ها نداريد. و اگر غير از اين باشد، بايد شما بياييد از روي نعش همه ما عبور بكنيد.»<ref>مأخذ19، ص11.</ref>
خبرگزاري فرانسه سخنان آقاي هاشمي را اين چنين گزارش كرد:«هاشمي‌رفسنجاني رئيس مجلس ايران، روز جمعه خاطرنشان كرد كه تحريم اسلحه عليه ايران، به معني تحريم عليه خليج‌[فارس] خواهد بود. آقاي رفسنجاني در واكنش به شوراي امنيت كه روز پنجشنبه بر ضرورت اعمال مجازات عليه ايران در صورت عدم پذيرش قطع‌نامه 598 تأكيد كرده بود، گفت: "اگر شما به خليج [فارس]، درياي "عمان" و نفت نياز نداريد، مي‌توانيد به تحريم اسلحه عليه ايران فكر كنيد، زيرا در صورت تحريم عليه ايران، تمامي بنادر خليج [فارس] از كار افتاده و ويران خواهند شد." آقاي رفسنجاني سپس شرايط ايران را براي دست‌يابي به آتش‌بس مبني بر معرفي متجاوز و مجازات آن توسط يك دادگاه صالح، تكرار كرد و افزود كه در غير اين صورت، شما بايد از روي اجساد مردم ايران عبور كنيد.»<ref>مأخذ3، ص10، پاريس - خبرگزاري فرانسه، 4/10/1366.</ref>
 
==  گزارش- 494 ==
راديو بي.بي.سي. در گزارشي با نام "ايران در سال 1987" [دي 1365 تا دي 1366] اوضاع اقتصادي و سياسي ايران را تجزيه و تحليل كرده است: «ايران در سال 1987 خود را بيش از هر زمان ديگري پس از انقلاب سال 1979 تحت فشارهاي فزاينده سياسي نظامي و اقتصادي يافت و انتظار هم نمي‌رود كه در سال 1988 رهبران ايران قادر باشند اين فشارها را تخفيف دهند. در ماه نوامبر، دولت امريكا به پيروي از تصميم قبلي دولت فرانسه، واردات نفت خام از ايران را تحريم كرد هر چند براي ترغيب ساير مشتريان مهم نفت ايران مثل ژاپن به پيروي از اين سياست، به اشكال برخورد. تحريم خريد نفت ايران، دولت ايران را مجبور كرد نفت خود را با تخفيف در بازار عرضه كند.
حجم صادرات نفت ايران در طول سال بين يك ميليون و نيم تا يك ميليون و هفتصد هزار بشكه در روز ـ كه سقف تعيين شده توسط اوپك است ـ نوسان كرد، ولي سقوط ارزش دلار و تخفيف‌هايي كه ايران براي فروش نفت صادراتي‌اش قائل شد، احتمالاً درآمد سالانه دولت از صادرات نفت را براي دومين سال متوالي زير 10 ميليارد دلار نگاه داشت. حملات هوايي عراق عليه تأسيسات نفتي ايران و نفت‌كش‌هايي كه بين "خارك" و جزاير جنوبي‌تر نفت حمل مي‌كنند، اگر چه در مجموع نتوانست در جريان نفت صادراتي ايران خللي ايجاد كند، ولي آسيب‌هاي تازة پالايش‌گاه‌ها احتمالاً دولت را مجبور خواهد كرد كه در توزيع نفت سفيد دوباره جيره‌بندي اعمال كند. افزايش هزينه جنگ در سال 1987 جلو بهبود وضع اقتصاد ايران را گرفت و ادامه كمبود مايحتاج عمومي به علاوة صعود نرخ تورم، دولت را مجبور كرد براي كسب اختيارات بيش‌تر به منظور مبارزه با گران‌فروشي و احتكار از آيت‌الله خميني كمك بطلبد. علي‌رغم افزايش درآمد نفت نسبت به سال پيش از آن، بازده صنعتي ايران در سال 1987 بهبود نيافت و فعاليت مراكز صنعتي بيش از پيش به روي تأمين احتياجات نظامي متمركز شد. افزايش درآمد دولت از صدور نفت و باز پس‌گرفتن مقاديري از مطالبات خارجي ايران، وضع ذخاير ارز و طلاي ايران را بهبود بخشيد و تا يك ماه پيش، ارزش ذخاير ارزي دولت حدود 6 ميليارد دلار تخمين زده شد. با اين حال، يك ماه پيش دولت ايران براي تأمين هزينه جنگ، جهاد مالي اعلام كرد. براساس اين طرح ـ كه خود نمايان‌گرميزان مشكلات پولي دولت است ـ هر فردي كه قادر نباشد به جبهه جنگ برود، بايد مخارج حداقل يك سرباز را تأمين كند. ايران در حالي وارد سال ميلادي 1988 مي‌شود كه بيش از هر زمان ديگري براي پايان دادن به جنگ تحت فشار بين‌المللي قرار گرفته است و اگر جنگ آن طور كه ايران مايل است پايان نيابد، اثرات اقتصادي ادامه حالت كنوني تنها مي‌تواند به وجود آورنده مشكلات بيش‌تر اقتصادي براي دولت ايران و مردم آن باشد.»<ref>مأخذ16، صص 7 تا 9، راديو بي.بي.سي.، 5/10/1366.</ref>
 
==  گزارش- 495 ==
راديو امريكا كارنامه نيروي دريايي امريكا در خليج‌فارس را اعلام كرد. اين راديو ضمن با اهميت شمردن حملات زميني ايران، رخ‌دادهاي خليج‌فارس در سال 1987 (دي 1365 تا دي 1366) را مهم‌ترين مسائل جنگ در طول سال دانست و افزود: «حوادث و رويدادهاي سال 1987 تأثير عميقي بر اوضاع منطقه داشت و كوشش جهان براي پايان دادن به اين منازعه به اوج خود رسيد.» اين راديو سپس افزود:«استقرار كشتي‌هاي جنگي خارجي در آب‌هاي خليج‌ [فارس] ـ كه در رأس آن امريكا قرار دارد ـ شديداً چهارچوب و ماهيت زد و خوردهاي آن منطقه را دگرگون ساخت. حادثه 17 مه (حمله به ناو امريكايي "استارك") طعم تلخ و خطر جنگ خليج [فارس] را به درون امريكا كشاند. در اثر حمله موشكي هواپيماهاي جنگي عراق به اين ناو امريكايي بيش از 30 ناوي امريكايي جان باختند، اما حتي پيش از اين حادثه، امريكا در نظر داشت كه حضور نظامي خود را در آب‌هاي خليج‌ [فارس] تقويت كند. امريكا موافقت كرد كه 11 نفت‌كش كويتي را تحت پرچم‌هاي خود حمايت كند و در ماه ژوئيه اسكورت نفت‌كش‌هاي كويتي را در منطقه آغاز كرد، اما در آغاز عمليات، نفت‌كش عظيم "بريجتون" در يك منطقه پر رفت و آمد كشتي‌ها، به ميني برخورد كرد كه ظاهراً توسط نيروهاي رژيم اسلامي كار گذاشته شده بود. در خلال سال، 3 بار نيروي دريايي امريكا عليه نيروهاي ايراني ناگزير دست به تلافي و حمله زد. در ماه سپتامبر هلي‌كوپترهاي جنگي امريكا به يك ناو ايراني در حالي كه سرنشينان و خدمه آن سرگرم مين‌گذاري در آب‌هاي خليج‌فارس بودند، حمله كردند. كم‌تر از 3 هفته بعد 3 قايق جنگي ايران پس از آن كه به سوي هلي‌كوپترهاي امريكايي آتش گشودند، غرق شدند و كوتاه زماني بعد نيز كشتي‌هاي جنگي امريكا 2 سكوي ايران را در ميان آب‌هاي خليج‌فارس در پاسخ به حمله موشكي ايران به نفت‌كش كويتي ـ كه زير پرچم امريكا قرار داشت ـ نابود كردند. تنها در سال 1987 حدود 160 كشتي مورد حمله قرار گرفت. امريكا عمليات نظامي خود را در آب‌هاي خليج‌فارس با تلاش‌هاي ديپلماسي براي پايان دادن به جنگ ايران و عراق هماهنگ ساخت. تنها در سال 1987، 60 هزار سرباز و غيرنظامي جان خود را به خاطر حملات تهاجمي رژيم اسلامي ايران از دست دادند و ناظرين پيش‌بيني مي‌كنند كه در سال 1988 جنگ ايران و عراق قربانيان بيش‌تري خواهد داشت.»<ref>مأخذ 3، صص 4 و 5، راديو امريكا، 4/10/1366.</ref>
 
==  گزارش- 496 ==
ماه‌نامه "ساوت" چاپ لندن، درباره نقش ايران در سال آتي در خاورميانه، نوشت: «تسلط ايران بر تحولات "خاورميانه" در 1988 ادامه خواهد يافت و احساسات گستردة ضدامريكايي، فقر و بي‌اعتمادي روزافزون نسبت به دولت‌هاي منطقه، گرايشات جديد حيات اسلامي و اعتراضات عمومي را دامن خواهد زد. از سوي ديگر، احساسات و تمايلاتي متأثر از جمهوري اسلامي سرانجام "خاورميانه" را فرا خواهد گرفت و در سال 1988 با قوت گرفتن روزافزون صداي مردم منطقه، افسانه اختلاف شيعه و سني نابود خواهد شد.» اين ماه‌نامه همچنين نوشته است: «اين كه در 1988 سازمان‌ملل قادر خواهد بود ايران را بدون توجه به شرايط آن در رابطه با جنگ به ميز مذاكره بكشاند، تصور غلطي است. تلاش‌هاي واشنگتن به منظور جلب حمايت بين‌المللي بيش‌تر براي ناوگانش در خليج‌فارس و اعمال تحريم فروش اسلحه به ايران، عزم ملت ايران را راسخ‌تر خواهد كرد.» در ادامه، "ساوت" با اظهار ترديد در مورد تحقق صلح ميان ايران و عراق, پيروزي ايران در جنگ و يا موفقيت تلاش عراق براي فلج ساختن صادرات نفت ايران در خليج‌فارس را در سال آينده مسيحي غيرمحتمل دانست. "ساوت" همچنين معتقد است فشارهاي اقتصادي بر ايران بسيار بيش‌تر سنگيني مي‌كند و حتي ممكن است آن را به صلح با عراق بكشاند. به عقيده اين ماه‌نامه، جهانيان اتفاق‌نظر دارند كه جمهوري اسلامي ايران مسئول ادامه جنگ است و ايران نبرد تبليغاتي را باخته است.<ref>مأخذ3، صص 23 و 24، لندن - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/10/1366.</ref>
 
==  گزارش- 497 ==
در آستانه تشكيل اجلاس شوراي هم‌كاري خليج‌فارس كه از فردا در رياض پايتخت عربستان تشكيل مي‌شود، راديو امريكا گفت: «مسئله جنگ ايران و عراق همچون جلسات پيشين در صدر دستور مذاكرات قرار خواهد داشت.»
اين راديو افزود: «كنفرانس سال گذشته در "ابوظبي"، صحنه را براي حضور نيروهاي دريايي خارجي در خليج‌فارس آماده ساخت، زيرا رهبران 6 كشور عضو شوراي هم‌كاري خليج‌فارس با صدور بيانيه‌اي اعلام كردند كه حفاظت از خطوط كشتي‌راني در خليج‌فارس، از مسئوليت جوامع بين‌المللي به شمار مي‌رود و بلافاصله پس از آن، دولت كويت با ايالات متحده، اتحاد شوروي و ساير كشورها براي جلب حمايت آنان از صادرات نفت آن كشور از طريق دريا كه زير حمله نيروي دريايي جمهوري اسلامي قرار داشت، وارد مذاكره گرديد. متحدان كويت در شوراي هم‌كاري حمايت خود را از توافق كويت با "مسكو"، "واشنگتن" و ساير قدرت‌هاي دريايي اعلام كردند. از سوي ديگر، شورا نقش فعال بيش‌تري براي پايان دادن به جنگ ايران و عراق از طريق ديپلماتيك ايفا كرده است. در سال‌هاي اخير 3 كشور شمالي عضو شورا يعني عربستان سعودي، كويت و بحرين به انتقادات خود از دولت تهران افزودند. در ماه‌هاي اخير بر اثر حملات موشكي ايران به كويت و شورش‌هايي كه با الهام گرفتن از ايران تابستان گذشته در "مكه" روي داد، انتقاد از جمهوري اسلامي به دشمني‌هاي آشكار تبديل شده است. مقام‌هاي 3 كشور جنوبي عضو شوراي هم‌كاري خليج [فارس] يعني عمان، قطر و امارات عربي متحده هر چند به طور خصوصي ايران را به خاطر پافشاري ادامه جنگ و دشمني با كويت و عربستان سعودي محكوم مي‌كنند، ولي ضمناً در پي حفظ گفت و شنود و برقراري رابطه با دولت جمهوري اسلامي نيز برآمده‌اند.»<ref>مأخذ 3، صص 19 و 20، راديو امريكا، 4/10/1366.</ref>
 
==  گزارش- 498 ==
مصر از پيروزي احتمالي ايران در جنگ، احساس خطر مي‌كند و لذا با عراق و كشورهاي شوراي هم‌كاري خليج‌فارس هم‌كاري نظامي مي‌كند. روزنامه "نيويورك‌تايمز" در اين‌باره نوشته است: «تازه‌ترين نشانه افزايش نمايش سيماي مصر در منطقه خليج‌فارس، پيمان نظامي جديدي است با كويت. به گفته مقام‌هاي مصري در اين پيمان آموزش افراد بيش‌تري از پرسنل نظامي كويت در نيروهاي مسلح مصر، استقرار مستشاران نظامي مصر در كويت و فروش موشك‌هاي زمين به هواي مصر به كويت، پيش‌بيني شده است.
ديپلمات‌هاي مصري و ديگر كشورهاي عرب مي‌گويند كه گام‌هاي اخير براي تحكيم و تقويت موازين دفاعي كشورهاي عرب در برابر ايران شامل مانورهاي نظامي مصر و اردن و افزايش قابل توجه مستشاران نيروهاي هوايي و زميني مصر در عراق و هم‌كاري‌هاي نظامي با امارات متحده عربي و عربستان سعودي بوده است. احياي مشاركت مصر و اعراب در زمينه توليد اسلحه، تحت عنوان "سازمان توسعه صنعتي اعراب" نيز از جملة اين اقدامات بوده است. ترتيباتي كه بيش‌تر در اين زمينه به عمل آمده بود، در سال 1979 پس از انعقاد پيمان صلح مصر و اسرائيل راكد ماند.» به نظر "يوسف ابراهيم" نويسنده اين مقاله: «سيماي تازه مصر به ويژه از آن جهت با اهميت مي‌نمايد كه هزاران مصري بسيج شده از ميان 5/1 تا 2 ميليون نفر شمار تخميني مصريان مقيم و مشغول به كار در عراق، هم اينك همراه با نيروهاي مسلح عراق مي‌جنگند و بنا به گزارش‌هاي موجود, صدها تن از مصريان به عنوان اسراي جنگي در ايران گرفتارند. مصر سالانه معادل يك ميليارد دلار اسلحه به عراق صادر مي‌كند.»
نيويورك تايمز افزوده است: «ديپلمات‌هاي ارشد مصري تأكيد مي‌كنند كه هم‌كاري‌هاي نظامي تازه، از ديدار ماه سپتامبر سران عرب در امان پايتخت اردن، مايه مي‌گيرد. مارشال "ابوغزاله" در مصاحبه‌هاي خود با مطبوعات عربي گفته است كه مصر علائق امنيتي حياتي در خليج‌فارس دارد. به گفته وي، در هم شكسته شدن خطوط دفاعي عراق، نفود ايران را به كرانه‌هاي درياي سرخ خواهد كشاند و امنيت مصر را تهديد خواهد كرد.»<ref>مأخذ3، صص 19 تا 21، راديو امريكا، 4/10/1366.</ref>
 
==  گزارش- 499 ==
روزنامه واشنگتن‌پست مدعي است كه چين فروش تجهيزات نظامي پيشرفته به ايران را ادامه مي‌دهد. اين روزنامه به نقل از مقام‌هاي امريكايي نوشته كه چين علاوه بر موشك‌هاي "كرم ابريشم"، موشك‌هاي پيشرفته‌تري نيز به ايران تحويل داده است. به گفتة آن مقام‌هاي امريكايي، موشك‌هاي جديد احتمالاً از نوع موشك‌هاي كروز چيني "سي ـ801" بوده كه كارآيي آن مانند موشك‌هاي "اگزوسه" و "هارپون" است. در ادامه گزارش واشنگتن‏پست آمده است: «فروش سلاح‌هاي چيني به ايران موضوع اصلي درگيري ميان پكن و واشنگتن است. امريكا به منظور قانع كردن چين به قطع تحويل اسلحه به ايران، به مبارزه‌اي ديپلماتيك دست زده و دو ماه قبل نيز تصميم گرفت تا صادرات تكنولوژي پيشرفته خود به چين را به حالت تعليق درآورد. واشنگتن تلاش مي‌كند تا شوراي امنيت در مورد تحريم فروش اسلحه به ايران تصميم‌گيري كند, ولي به گفته يك مقام امريكايي، چين و شوروي در بلند مدت عمده‌ترين مانع در اين تحريم قاطع هستند.»<ref>مأخذ3، صص 11 و 12، واشنگتن - خبرگزاري فرانسه، 4/10/1366.</ref>
 
==  گزارش- 500 ==
حكومت عراق احداث يك خط لوله جديد انتقال نفت از طريق "كركوك" به بندر "عقبه" را دنبال مي‌كند. راديو اسرائيل از قول روزنامة دانماركي "پوليتيكن" گفت: «عراق قصد دارد خط لوله جديدي براي انتقال نفت از "كركوك" به بندر "عقبه" در جنوب اردن، احداث كند. عراق هم‌اكنون روزانه در حدود 2 ميليون بشكه نفت را از طريق چند خط لوله كه از عربستان سعودي و تركيه مي‌گذرد، به خارج صادر مي‌كند.»<ref>مأخذ3، ص‌ 23، راديو اسرائيل، 4/10/1366.</ref>
در خصوص مسائل اقتصادي كشور، يك خبر حاكي از كاهش توليد گندم ايران در سال 1366 مي‌باشد. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، آقاي دكتر "زالي" وزير كشاورزي، در گفت‌وگوي اختصاصي با اين خبرگزاري اعلام كرد كه در زمينه كشت محصول گندم، سال 1366 در سطح كشور توليد كم‌تري داشته‌ايم. وي علت كاهش توليد گندم را ـ كه نسبت به سال گذشته رقمي بين 400 تا 500 هزار تن كاهش داشته ـ بروز خشك‌سالي و از بين رفتن ديم‌زارها ذكر كرد. وي اعلام كرد كه در سال جاري در سطح كشور 7 ميليون تن گندم توليد شده است.<ref>مأخذ3، ص‌ 14، اهواز - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/10/1366.</ref>
 
 




نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۲۵

روزشمار جنگ سال 1366
1366.10.04
نام‌های دیگر چهار دی
تاریخ شمسی 1366.10.04
تاریخ میلادی 25 دسامبر 1987
تاریخ قمری 3 جمادی‌الاول 1408


1359.10.04
1360.10.04
1361.10.04
1362.10.04
1363.10.04
1364.10.04
1365.10.04



گزارش- 488

در مهم‌ترين حادثه جبهه‌هاي جنوب ظرف روزهاي گذشته، هواپيماهاي نيروي هوايي عراق عقبه تعدادي از يگان‌هاي سپاه را بمباران كردند.[۱] مناطق اطراف سد دز، هفت‏تپه، حومه شوشتر، نقاط تمركز بمباران‌ها بودند. به گفته فرمانده لشكر41 ثارالله، ساعت 10 صبح امروز 6 فروند جنگنده عراقي محل استقرار نيروهاي اين يگان را در نزديكي سد دز بمباران كردند كه بر اثر آن، 7 تن شهيد و 30 تن مجروح شدند. اگر پيش از بمباران، يك گردان از نيروهاي اين لشكر به محل ديگري براي آموزش و تمرين نرفته بودند، تلفات اين يگان ممكن بود بيش از اين باشد. همچنين بر اثر بمباران محل استقرار لشكر25 كربلا در هفت‏تپه، 2 تن مجروح شدند. به گفته برادر "مرتضي قرباني" فرمانده اين لشكر، در اين حمله 13 فروند هواپيما شركت داشتند. مركز اين بمباران، مقر آموزش مخابرات لشكر بود، اما حدود 100 تن از نيروها به محل ديگري منتقل شده بودند و همين امر تقريباً بي‌تأثير ماندن بمباران عراق را موجب شد. در اطراف شوشتر نيز عقبه لشكر8 نجف هدف بمباران واقع شد كه بر اثر آن، 13 تن مجروح و 2 تن شهيد شدند. محل تيپ جوادالائمه هم بمباران شد، اما گويا كسي آسيبي نديده است.[۲] درباره اين حملات عراق، خبرگزاري فرانسه به نقل از راديو بغداد اعلام كرد كه هواپيماهاي جنگي عراق پادگان‌هاي دزفول و شوشتر واقع در جنوب غربي ايران را بمباران كردند، سپس سالم به پايگاه‌هاي‌شان بازگشتند.[۳] علاوه بر حمله به محل‌هاي نظامي، هواپيماهاي دشمن به حريم هوايي استان اصفهان و شهرستان بوشهر نيز تعرض كردند، اما هيچ‌گونه بمباراني انجام نشد،[۴] فقط در بوشهر ديوار صوتي شكسته شد.[۵] امروز همچنين نيروي هوايي عراق از مناطق عملياتي جنوب عكس گرفته است. يك فروند "ميگ 25" در ساعت 11:30 صبح در سراسر آسمان منطقه جنوب پرواز مي‌كرد و از عقبه اهواز و شهرستان‌هاي اطراف و خطوط دفاعي ـ بدون مواجه شدن با تهديدي جدي ـ عكس مي‌گرفت. شليك توپ‌هاي ضدهوايي نيز به سبب سطح بسيار بالاي ارتفاع پرواز هواپيما، تأثيري نداشت.[۶] برداشت فرماندهان خودي اين است كه اضطراب و نگراني شديد ارتش عراق از حمله آينده موجب چنين تلاش‌هايي براي كشف عمليات رزمندگان اسلام شده است.[۷] حادثه ديگر در جنوب، انفجار زاغه مهمات سپاه در فاو بود. به گزارش برادر "جمال آبرومند" مسئول تداركات نيروي زميني سپاه، تعداد 1500 گلوله كاتيوشا، يك‌هزار گلوله ميني كاتيوشا و 1200 گلوله توپ 122 ميلي‌متري بر اثر اين انفجار از بين رفته است. وي خسارت وارده را در حدود 2 ميليون دلار اعلام كرد.[۸]

گزارش- 489

در جبهه شمال، فرماندهان سپاه همچنان با مشكلات جوّي مواجه‌اند و مي‌كوشند تا جاده‌ها را از برف پاك‌سازند كه عبور و مرور يگان‌ها برقرار شود. به گزارش فرمانده قرارگاه قدس (محمدعلي جعفري)، بارش برف موجب مسدود شدن جاده بانه ـ كاگر شده است.[۹] از طرف ديگر، صف خودروهاي متوقف شده در جاده، مشكل را دو چندان ساخته است. در اين خصوص فرمانده نيروي زميني سپاه دستور داد كه دژباني قرارگاه به كمك پليس‏راه برود تا با ياري هم، حجم ترافيك را كاهش دهند.[۱۰] ايشان همچنين در تماس با برادر "محمد فروزنده" رئيس ستاد كل سپاه، از وي خواست از وزارت راه بخواهد كه دستگاه‌هاي مكنده برف به منطقه بفرستند و با حضور دائم، مانع از مسدود شدن جاده شوند.[۱۱] فشار هوا و بارش برف همچنين موجب ريزش كوه، آسيب ديدن نيروها و سنگرها و بروز مشكلات ديگر نيز شده است؛ از جمله، ريزش كوه در محل استقرار لشكر5 نصر سبب شهادت 25 تن از نيروهاي اين يگان گرديد.[۱۲] تأثير بارندگي در جبهه شمال بر وضعيت يگان‌ها و عقبه آن‌ها را برادر "مجيد مختاري" راوي مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، چنين جمع‌بندي كرده است: 1ـ نامناسب بودن جاده‌هاي عقبه. 2ـ خرابي جاده‌هاي منطقه عمليات. 3ـ طغيان رودخانه و عدم امكان نصب پل روي آن. 4ـ تأثير شديد بر راه‏كار لشكرهاي10 سيدالشهدا و 31 عاشورا و احتمال منتفي شدن مانور آن‌ها. 5ـ احتمال مسدود شدن عقبه.[۱۳]

گزارش- 490

راديو بي‌.بي.سي. در خبرهاي خود اعلام كرد: «قايق‌هاي توپ‌دار ايران به يك كشتي حمله كردند. كشتي باركش كره‏جنوبي در خليج فارس مورد حمله قايق‌هاي توپ‌دار ايران قرار گرفته و دست‌خوش آتش‏سوزي شده است. طبق گزارش، يك هلي‌كوپتر از نيروي دريايي بريتانيا و هلي‌كوپتري از نيروي دريايي امريكا كاركنان كشتي را نجات داده و [آنان را] به ناوچه بريتانيايي "سيلاو" و ناوچه موشك‌انداز امريكايي به نام "الورود" منتقل كردند. طبق گزارش، حمله در نزديكي جزيره "ابوموسي" صورت گرفته بود كه متعلق به ايران و پايگاه پاسداران انقلاب است. حملات ايران به كشتي‌ها از اين جزيره صورت مي‌گيرد.»[۱۴] گفته مي‌شود آتش، سه چهارم از طول اين كشتي 19682 تني را ـ كه به مقصد "دوبي" حركت مي‌كرده ـ فرا گرفته است.[۱۵] بي‌.بي.‌سي. حملات ايران به كشتي‌ها را پاسخي به حملات نيروهاي هوايي عراق به نفت‌كش‌هاي ايران در خليج‌فارس، خواند و در ادامه گزارش خود افزود: «ناوگان خارجي به ويژه ناوگان امريكايي و بريتانيايي در "خليج‌فارس" به كشتي‌هايي كه گرفتار شده‌اند، كمك مي‌كنند.»[۱۶] همچنين خبرگزاري "رويتر" در گزارشي با نام "تشديد حملات قايق‌هاي تندرو به نفت‌كش‌ها در آستانه اجلاس سران شوراي هم‌كاري خليج‌فارس"، از حمله به يك نفت‌كش ديگر خبرداد: «ايران آخر وقت روز جمعه يك نفت‌كش متعلق به عربستان سعودي را در خليج‌فارس مورد حمله قرار داد. نفت‌كش عربستان به‌نام "نجمات" در 2 مايلي ساحل "مينا الساغر" امارات متحده عربي مورد حمله قرار گرفته و آسيب ديد. منابع مطلع مي‌گويند كه ايران در آستانه تشكيل اجلاس شوراي هم‌كاري خليج‌فارس ـ كه قرار است روز شنبه در پايتخت عربستان گشايش يابد ـ به حملات خود به وضوح شدت بخشيده است.»[۱۷]

گزارش- 491

شيخ "‌زايد" حاكم امارات متحده عربي، در مصاحبه با روزنامه مصري "الاهرام" دربارة حضور امريكا در خليج‌فارس و راه جلوگيري از حمله به نفت‌كش‌ها، خواستار ايجاد يك نيروي سازمان‌ملل در خليج‌فارس به منظور حفاظت از كشتي‌راني، شد. وي در پاسخ به سؤالي در مورد تأمين آزادي كشتي‌راني در خليج فارس گفت: «بهترين راه‏حل براي جنگ، خاتمه دادن بدان است ولي اگر جنگ ادامه يابد، سازمان‌ملل بايد ترتيبي بدهد تا يك نيروي بين‌المللي براي خنثي كردن خطراتي كه كشتي‌راني در خليج‌فارس را تهديد مي‌كند، در منطقه مستقر گردد.» زايد افزود: «بسياري از كشورهاي جهان از خليج [فارس] بهره‌برداري مي‌كنند، در حالي كه طرف‌هاي درگير در آن فقط دوكشورند؛ اين ناعادلانه و غيرمنطقي است كه اين دو كشور همه جهان را از بهره‌وري از خليج [فارس] محروم سازند.»[۱۸]

گزارش- 492

امروز شوراي امنيت سازمان‌ملل به منظور تأكيد بر قطع‌نامه 598 و پيش‌برد آن، بيانيه جديد صادر كرد. در اين بيانيه ـ كه "الكساندر بلونوگف" رئيس روسي شورا آن را خواند ـ آمده است: «اعضاي شورا به ارزيابي‌يي كه دبيركل "خاوير پرزدكوئيار" در 10 دسامبر [19 آذر] يعني پس از مشورت‌هاي جداگانه و عمدتاً بي‌ثمرش با "محمدجواد لاريجاني" معاون وزير خارجه ايران و "طارق‌عزيز" وزير خارجه عراق به آن‌ها ارائه داد، توجه كرده‌اند. بيانيه شورا نگراني شديد اعضا را از روند كند و فقدان پيشرفت واقعي در اين مشورت‌ها ابراز مي‌كند و بر عزم اعضا به هر چه زودتر پايان دادن اين مناقشة 7 ساله تأكيد مي‌كند و تعهد آن‌ها نسبت به قطع‌نامه 598 به عنوان كليتي لايتجزا را تكرار مي‌نمايد. بيانيه از تلاش‌هاي دبيركل براي اجراي قطع‌نامه، همچنين [از] طرحي كلي براي دست‌يابي به اين منظور كه وي طي مذاكراتش با دو طرف آن را مورد بحث قرار داده، حمايت كرده و از "پرزدكوئيار" مي‌خواهد كه به تلاش‌هايش ادامه دهد.»[۱۹] بيانيه جديد شوراي امنيت با آن‌كه تحت رياست شوروي صادر شد، اما گزارش منابع خبري حاكي از دوگانگي مواضع اين كشور دارد. روزنامه فرانسوي "لوموند" در اين باره نوشته است:«رويه[=روش] شوروي از ماه ژوئيه گذشته تغييري نكرده و روس‌ها بيش از هر چيز در فكر حفظ تماس‌هاي ديپلماتيك خود با تهران هستند، از اين رو امكان اجراي مجازات‌هاي نظامي عليه ايران از هميشه ضعيف‌تر شده است.» "لوموند" درباره مواضع ساير اعضاي شوراي امنيت نيز نوشته است: «تنها فرانسه و امريكا به طور علني خواهان جلوگيري از رسيدن اسلحه به ايران هستند، ولي از ترس آن‌كه در انزوا قرار گيرند، ناچار شده‌اند با اكثريت اعضاي شوراي امنيت مصالحه كنند.»[۲۰] بيانيه اخير شوراي امنيت مورد استقبال دولت امريكا نيز قرار گرفته‌است. وزارت خارجه اين كشور در بيانيه‌اي ـ كه خبرگزاري "رويتر" آن را منتشر ساخت ـ گفت: «امريكا از بيانيه روز پنجشنبه شوراي امنيت سازمان‌ملل متحد كه قول تلاش بيش‌تر براي تضمين رعايت دستور آتش‌بس در جنگ ايران و عراق را داده است، استقبال مي‌كند.[...] شورا اكنون نياز به حركت فوري به طرف تهيه پيش‌نويس و تصويب قطع‌نامه‌اي الزام‌آور را كه شامل [تحريم] تسليحات طرف يا طرف‌هايي مي‌شود كه به قطع‌نامه 598 گردن ننهند، تصديق كرده و قبول دارد. [...] وظيفه فعلي و مقدم شورا عبارت است از تهيه اين قطع‌نامه الزام‌آور.» همچنين يك مقام امريكايي گفته است كه بيانيه به طور روشني شورا را به موضع امريكا نزديك‌تر كرده است.[۲۱] از سوي ديگر، راديو مسكو بحران در خليج‌فارس را فرامنطقه‌اي خواند و آن را با منافع ده‌ها كشور جهان مرتبط دانست. اين راديو به ضرورت تسريع در پايان جنگ تأكيد كرد و به نقل از "گروميكو" صدر هيئت رئيسه شوروي، توقف عمليات نظامي ايران و اتكاي صرف به اقدامات سياسي را معقولانه‌ترين روش براي ايران خواند.[۲۲]

گزارش- 493

آقاي "هاشمي‌رفسنجاني" بيانيه شوراي امنيت سازمان‌ملل متحد را تهديدكننده و در عين حال دو پهلو و با وعده و وعيد خواند. وي در خطبه‏هاي نمازجمعه امروز تهران، روش شوراي امنيت را غلط خواند و افزود:«اين كه در لفافه تهديد مي‌كنيد كه اگر تلاش‌هاي چند هفته آينده دبيركل نتيجه نداد، متوسل به قطع‌نامه دوم جهت تحريم مي‌شويم، [حرف تازه‌اي نيست] بيش‌تر از آن را قبلاً زده‌ايد و بالاترش را عمل كرديد.» آقاي هاشمي با اشاره به ثبت نام نيروهاي مردمي براي حضور در جبهه‌ها، شوراي امنيت را تهديد كرد: «در صورت تحريم تسليحاتي ايران، ما نيز صبر را كنار گذارده و اقدام به حمله‌هاي وسيع خواهيم كرد.» وي افزود: «ما راه را براي شما باز كرديم، گفتيم بياييد متجاوز را اعلام بكنيد، مسئول جنگ و خرابي‌هاي ناشي از جنگ را مشخص كنيد و برنامه تشكيل دادگاه صالحي را براي محاكمه متجاوز تنظيم و فراهم كنيد و مشخص شود كه تا چه زماني حقوق جمهوري اسلامي داده مي‌شود و متجاوز كيفر خواهد ديد؛ ديگر احتياجي به شوراي امنيت و حضور كشتي‌ها در خليج‌فارس و تهديدات و اين ارعاب‌ها نداريد. و اگر غير از اين باشد، بايد شما بياييد از روي نعش همه ما عبور بكنيد.»[۲۳] خبرگزاري فرانسه سخنان آقاي هاشمي را اين چنين گزارش كرد:«هاشمي‌رفسنجاني رئيس مجلس ايران، روز جمعه خاطرنشان كرد كه تحريم اسلحه عليه ايران، به معني تحريم عليه خليج‌[فارس] خواهد بود. آقاي رفسنجاني در واكنش به شوراي امنيت كه روز پنجشنبه بر ضرورت اعمال مجازات عليه ايران در صورت عدم پذيرش قطع‌نامه 598 تأكيد كرده بود، گفت: "اگر شما به خليج [فارس]، درياي "عمان" و نفت نياز نداريد، مي‌توانيد به تحريم اسلحه عليه ايران فكر كنيد، زيرا در صورت تحريم عليه ايران، تمامي بنادر خليج [فارس] از كار افتاده و ويران خواهند شد." آقاي رفسنجاني سپس شرايط ايران را براي دست‌يابي به آتش‌بس مبني بر معرفي متجاوز و مجازات آن توسط يك دادگاه صالح، تكرار كرد و افزود كه در غير اين صورت، شما بايد از روي اجساد مردم ايران عبور كنيد.»[۲۴]

گزارش- 494

راديو بي.بي.سي. در گزارشي با نام "ايران در سال 1987" [دي 1365 تا دي 1366] اوضاع اقتصادي و سياسي ايران را تجزيه و تحليل كرده است: «ايران در سال 1987 خود را بيش از هر زمان ديگري پس از انقلاب سال 1979 تحت فشارهاي فزاينده سياسي نظامي و اقتصادي يافت و انتظار هم نمي‌رود كه در سال 1988 رهبران ايران قادر باشند اين فشارها را تخفيف دهند. در ماه نوامبر، دولت امريكا به پيروي از تصميم قبلي دولت فرانسه، واردات نفت خام از ايران را تحريم كرد هر چند براي ترغيب ساير مشتريان مهم نفت ايران مثل ژاپن به پيروي از اين سياست، به اشكال برخورد. تحريم خريد نفت ايران، دولت ايران را مجبور كرد نفت خود را با تخفيف در بازار عرضه كند. حجم صادرات نفت ايران در طول سال بين يك ميليون و نيم تا يك ميليون و هفتصد هزار بشكه در روز ـ كه سقف تعيين شده توسط اوپك است ـ نوسان كرد، ولي سقوط ارزش دلار و تخفيف‌هايي كه ايران براي فروش نفت صادراتي‌اش قائل شد، احتمالاً درآمد سالانه دولت از صادرات نفت را براي دومين سال متوالي زير 10 ميليارد دلار نگاه داشت. حملات هوايي عراق عليه تأسيسات نفتي ايران و نفت‌كش‌هايي كه بين "خارك" و جزاير جنوبي‌تر نفت حمل مي‌كنند، اگر چه در مجموع نتوانست در جريان نفت صادراتي ايران خللي ايجاد كند، ولي آسيب‌هاي تازة پالايش‌گاه‌ها احتمالاً دولت را مجبور خواهد كرد كه در توزيع نفت سفيد دوباره جيره‌بندي اعمال كند. افزايش هزينه جنگ در سال 1987 جلو بهبود وضع اقتصاد ايران را گرفت و ادامه كمبود مايحتاج عمومي به علاوة صعود نرخ تورم، دولت را مجبور كرد براي كسب اختيارات بيش‌تر به منظور مبارزه با گران‌فروشي و احتكار از آيت‌الله خميني كمك بطلبد. علي‌رغم افزايش درآمد نفت نسبت به سال پيش از آن، بازده صنعتي ايران در سال 1987 بهبود نيافت و فعاليت مراكز صنعتي بيش از پيش به روي تأمين احتياجات نظامي متمركز شد. افزايش درآمد دولت از صدور نفت و باز پس‌گرفتن مقاديري از مطالبات خارجي ايران، وضع ذخاير ارز و طلاي ايران را بهبود بخشيد و تا يك ماه پيش، ارزش ذخاير ارزي دولت حدود 6 ميليارد دلار تخمين زده شد. با اين حال، يك ماه پيش دولت ايران براي تأمين هزينه جنگ، جهاد مالي اعلام كرد. براساس اين طرح ـ كه خود نمايان‌گرميزان مشكلات پولي دولت است ـ هر فردي كه قادر نباشد به جبهه جنگ برود، بايد مخارج حداقل يك سرباز را تأمين كند. ايران در حالي وارد سال ميلادي 1988 مي‌شود كه بيش از هر زمان ديگري براي پايان دادن به جنگ تحت فشار بين‌المللي قرار گرفته است و اگر جنگ آن طور كه ايران مايل است پايان نيابد، اثرات اقتصادي ادامه حالت كنوني تنها مي‌تواند به وجود آورنده مشكلات بيش‌تر اقتصادي براي دولت ايران و مردم آن باشد.»[۲۵]

گزارش- 495

راديو امريكا كارنامه نيروي دريايي امريكا در خليج‌فارس را اعلام كرد. اين راديو ضمن با اهميت شمردن حملات زميني ايران، رخ‌دادهاي خليج‌فارس در سال 1987 (دي 1365 تا دي 1366) را مهم‌ترين مسائل جنگ در طول سال دانست و افزود: «حوادث و رويدادهاي سال 1987 تأثير عميقي بر اوضاع منطقه داشت و كوشش جهان براي پايان دادن به اين منازعه به اوج خود رسيد.» اين راديو سپس افزود:«استقرار كشتي‌هاي جنگي خارجي در آب‌هاي خليج‌ [فارس] ـ كه در رأس آن امريكا قرار دارد ـ شديداً چهارچوب و ماهيت زد و خوردهاي آن منطقه را دگرگون ساخت. حادثه 17 مه (حمله به ناو امريكايي "استارك") طعم تلخ و خطر جنگ خليج [فارس] را به درون امريكا كشاند. در اثر حمله موشكي هواپيماهاي جنگي عراق به اين ناو امريكايي بيش از 30 ناوي امريكايي جان باختند، اما حتي پيش از اين حادثه، امريكا در نظر داشت كه حضور نظامي خود را در آب‌هاي خليج‌ [فارس] تقويت كند. امريكا موافقت كرد كه 11 نفت‌كش كويتي را تحت پرچم‌هاي خود حمايت كند و در ماه ژوئيه اسكورت نفت‌كش‌هاي كويتي را در منطقه آغاز كرد، اما در آغاز عمليات، نفت‌كش عظيم "بريجتون" در يك منطقه پر رفت و آمد كشتي‌ها، به ميني برخورد كرد كه ظاهراً توسط نيروهاي رژيم اسلامي كار گذاشته شده بود. در خلال سال، 3 بار نيروي دريايي امريكا عليه نيروهاي ايراني ناگزير دست به تلافي و حمله زد. در ماه سپتامبر هلي‌كوپترهاي جنگي امريكا به يك ناو ايراني در حالي كه سرنشينان و خدمه آن سرگرم مين‌گذاري در آب‌هاي خليج‌فارس بودند، حمله كردند. كم‌تر از 3 هفته بعد 3 قايق جنگي ايران پس از آن كه به سوي هلي‌كوپترهاي امريكايي آتش گشودند، غرق شدند و كوتاه زماني بعد نيز كشتي‌هاي جنگي امريكا 2 سكوي ايران را در ميان آب‌هاي خليج‌فارس در پاسخ به حمله موشكي ايران به نفت‌كش كويتي ـ كه زير پرچم امريكا قرار داشت ـ نابود كردند. تنها در سال 1987 حدود 160 كشتي مورد حمله قرار گرفت. امريكا عمليات نظامي خود را در آب‌هاي خليج‌فارس با تلاش‌هاي ديپلماسي براي پايان دادن به جنگ ايران و عراق هماهنگ ساخت. تنها در سال 1987، 60 هزار سرباز و غيرنظامي جان خود را به خاطر حملات تهاجمي رژيم اسلامي ايران از دست دادند و ناظرين پيش‌بيني مي‌كنند كه در سال 1988 جنگ ايران و عراق قربانيان بيش‌تري خواهد داشت.»[۲۶]

گزارش- 496

ماه‌نامه "ساوت" چاپ لندن، درباره نقش ايران در سال آتي در خاورميانه، نوشت: «تسلط ايران بر تحولات "خاورميانه" در 1988 ادامه خواهد يافت و احساسات گستردة ضدامريكايي، فقر و بي‌اعتمادي روزافزون نسبت به دولت‌هاي منطقه، گرايشات جديد حيات اسلامي و اعتراضات عمومي را دامن خواهد زد. از سوي ديگر، احساسات و تمايلاتي متأثر از جمهوري اسلامي سرانجام "خاورميانه" را فرا خواهد گرفت و در سال 1988 با قوت گرفتن روزافزون صداي مردم منطقه، افسانه اختلاف شيعه و سني نابود خواهد شد.» اين ماه‌نامه همچنين نوشته است: «اين كه در 1988 سازمان‌ملل قادر خواهد بود ايران را بدون توجه به شرايط آن در رابطه با جنگ به ميز مذاكره بكشاند، تصور غلطي است. تلاش‌هاي واشنگتن به منظور جلب حمايت بين‌المللي بيش‌تر براي ناوگانش در خليج‌فارس و اعمال تحريم فروش اسلحه به ايران، عزم ملت ايران را راسخ‌تر خواهد كرد.» در ادامه، "ساوت" با اظهار ترديد در مورد تحقق صلح ميان ايران و عراق, پيروزي ايران در جنگ و يا موفقيت تلاش عراق براي فلج ساختن صادرات نفت ايران در خليج‌فارس را در سال آينده مسيحي غيرمحتمل دانست. "ساوت" همچنين معتقد است فشارهاي اقتصادي بر ايران بسيار بيش‌تر سنگيني مي‌كند و حتي ممكن است آن را به صلح با عراق بكشاند. به عقيده اين ماه‌نامه، جهانيان اتفاق‌نظر دارند كه جمهوري اسلامي ايران مسئول ادامه جنگ است و ايران نبرد تبليغاتي را باخته است.[۲۷]

گزارش- 497

در آستانه تشكيل اجلاس شوراي هم‌كاري خليج‌فارس كه از فردا در رياض پايتخت عربستان تشكيل مي‌شود، راديو امريكا گفت: «مسئله جنگ ايران و عراق همچون جلسات پيشين در صدر دستور مذاكرات قرار خواهد داشت.» اين راديو افزود: «كنفرانس سال گذشته در "ابوظبي"، صحنه را براي حضور نيروهاي دريايي خارجي در خليج‌فارس آماده ساخت، زيرا رهبران 6 كشور عضو شوراي هم‌كاري خليج‌فارس با صدور بيانيه‌اي اعلام كردند كه حفاظت از خطوط كشتي‌راني در خليج‌فارس، از مسئوليت جوامع بين‌المللي به شمار مي‌رود و بلافاصله پس از آن، دولت كويت با ايالات متحده، اتحاد شوروي و ساير كشورها براي جلب حمايت آنان از صادرات نفت آن كشور از طريق دريا كه زير حمله نيروي دريايي جمهوري اسلامي قرار داشت، وارد مذاكره گرديد. متحدان كويت در شوراي هم‌كاري حمايت خود را از توافق كويت با "مسكو"، "واشنگتن" و ساير قدرت‌هاي دريايي اعلام كردند. از سوي ديگر، شورا نقش فعال بيش‌تري براي پايان دادن به جنگ ايران و عراق از طريق ديپلماتيك ايفا كرده است. در سال‌هاي اخير 3 كشور شمالي عضو شورا يعني عربستان سعودي، كويت و بحرين به انتقادات خود از دولت تهران افزودند. در ماه‌هاي اخير بر اثر حملات موشكي ايران به كويت و شورش‌هايي كه با الهام گرفتن از ايران تابستان گذشته در "مكه" روي داد، انتقاد از جمهوري اسلامي به دشمني‌هاي آشكار تبديل شده است. مقام‌هاي 3 كشور جنوبي عضو شوراي هم‌كاري خليج [فارس] يعني عمان، قطر و امارات عربي متحده هر چند به طور خصوصي ايران را به خاطر پافشاري ادامه جنگ و دشمني با كويت و عربستان سعودي محكوم مي‌كنند، ولي ضمناً در پي حفظ گفت و شنود و برقراري رابطه با دولت جمهوري اسلامي نيز برآمده‌اند.»[۲۸]

گزارش- 498

مصر از پيروزي احتمالي ايران در جنگ، احساس خطر مي‌كند و لذا با عراق و كشورهاي شوراي هم‌كاري خليج‌فارس هم‌كاري نظامي مي‌كند. روزنامه "نيويورك‌تايمز" در اين‌باره نوشته است: «تازه‌ترين نشانه افزايش نمايش سيماي مصر در منطقه خليج‌فارس، پيمان نظامي جديدي است با كويت. به گفته مقام‌هاي مصري در اين پيمان آموزش افراد بيش‌تري از پرسنل نظامي كويت در نيروهاي مسلح مصر، استقرار مستشاران نظامي مصر در كويت و فروش موشك‌هاي زمين به هواي مصر به كويت، پيش‌بيني شده است. ديپلمات‌هاي مصري و ديگر كشورهاي عرب مي‌گويند كه گام‌هاي اخير براي تحكيم و تقويت موازين دفاعي كشورهاي عرب در برابر ايران شامل مانورهاي نظامي مصر و اردن و افزايش قابل توجه مستشاران نيروهاي هوايي و زميني مصر در عراق و هم‌كاري‌هاي نظامي با امارات متحده عربي و عربستان سعودي بوده است. احياي مشاركت مصر و اعراب در زمينه توليد اسلحه، تحت عنوان "سازمان توسعه صنعتي اعراب" نيز از جملة اين اقدامات بوده است. ترتيباتي كه بيش‌تر در اين زمينه به عمل آمده بود، در سال 1979 پس از انعقاد پيمان صلح مصر و اسرائيل راكد ماند.» به نظر "يوسف ابراهيم" نويسنده اين مقاله: «سيماي تازه مصر به ويژه از آن جهت با اهميت مي‌نمايد كه هزاران مصري بسيج شده از ميان 5/1 تا 2 ميليون نفر شمار تخميني مصريان مقيم و مشغول به كار در عراق، هم اينك همراه با نيروهاي مسلح عراق مي‌جنگند و بنا به گزارش‌هاي موجود, صدها تن از مصريان به عنوان اسراي جنگي در ايران گرفتارند. مصر سالانه معادل يك ميليارد دلار اسلحه به عراق صادر مي‌كند.» نيويورك تايمز افزوده است: «ديپلمات‌هاي ارشد مصري تأكيد مي‌كنند كه هم‌كاري‌هاي نظامي تازه، از ديدار ماه سپتامبر سران عرب در امان پايتخت اردن، مايه مي‌گيرد. مارشال "ابوغزاله" در مصاحبه‌هاي خود با مطبوعات عربي گفته است كه مصر علائق امنيتي حياتي در خليج‌فارس دارد. به گفته وي، در هم شكسته شدن خطوط دفاعي عراق، نفود ايران را به كرانه‌هاي درياي سرخ خواهد كشاند و امنيت مصر را تهديد خواهد كرد.»[۲۹]

گزارش- 499

روزنامه واشنگتن‌پست مدعي است كه چين فروش تجهيزات نظامي پيشرفته به ايران را ادامه مي‌دهد. اين روزنامه به نقل از مقام‌هاي امريكايي نوشته كه چين علاوه بر موشك‌هاي "كرم ابريشم"، موشك‌هاي پيشرفته‌تري نيز به ايران تحويل داده است. به گفتة آن مقام‌هاي امريكايي، موشك‌هاي جديد احتمالاً از نوع موشك‌هاي كروز چيني "سي ـ801" بوده كه كارآيي آن مانند موشك‌هاي "اگزوسه" و "هارپون" است. در ادامه گزارش واشنگتن‏پست آمده است: «فروش سلاح‌هاي چيني به ايران موضوع اصلي درگيري ميان پكن و واشنگتن است. امريكا به منظور قانع كردن چين به قطع تحويل اسلحه به ايران، به مبارزه‌اي ديپلماتيك دست زده و دو ماه قبل نيز تصميم گرفت تا صادرات تكنولوژي پيشرفته خود به چين را به حالت تعليق درآورد. واشنگتن تلاش مي‌كند تا شوراي امنيت در مورد تحريم فروش اسلحه به ايران تصميم‌گيري كند, ولي به گفته يك مقام امريكايي، چين و شوروي در بلند مدت عمده‌ترين مانع در اين تحريم قاطع هستند.»[۳۰]

گزارش- 500

حكومت عراق احداث يك خط لوله جديد انتقال نفت از طريق "كركوك" به بندر "عقبه" را دنبال مي‌كند. راديو اسرائيل از قول روزنامة دانماركي "پوليتيكن" گفت: «عراق قصد دارد خط لوله جديدي براي انتقال نفت از "كركوك" به بندر "عقبه" در جنوب اردن، احداث كند. عراق هم‌اكنون روزانه در حدود 2 ميليون بشكه نفت را از طريق چند خط لوله كه از عربستان سعودي و تركيه مي‌گذرد، به خارج صادر مي‌كند.»[۳۱] در خصوص مسائل اقتصادي كشور، يك خبر حاكي از كاهش توليد گندم ايران در سال 1366 مي‌باشد. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، آقاي دكتر "زالي" وزير كشاورزي، در گفت‌وگوي اختصاصي با اين خبرگزاري اعلام كرد كه در زمينه كشت محصول گندم، سال 1366 در سطح كشور توليد كم‌تري داشته‌ايم. وي علت كاهش توليد گندم را ـ كه نسبت به سال گذشته رقمي بين 400 تا 500 هزار تن كاهش داشته ـ بروز خشك‌سالي و از بين رفتن ديم‌زارها ذكر كرد. وي اعلام كرد كه در سال جاري در سطح كشور 7 ميليون تن گندم توليد شده است.[۳۲]




منابع و مآخذ روزشمار 1366/10/04

  1. ↑ سند شماره 1616 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي قرارگاه كربلا در عمليات منتفي فاو [فرهاد (عبدالله) درويشي]، ص 1/26.
  2. ↑ سند شماره 1612 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي قرارگاه مقدم نيروي زميني در جنوب - خاتم 1 (جواد زمان‌زاده‌دربان)، ص 63.
  3. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، 5/10/1366، شماره 281، ص 3، بغداد - خبرگزاري فرانسه، 4/10/1366.
  4. ↑ همان، ص6، اصفهان - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/10/1366.
  5. ↑ همان، ص7، بوشهر - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/10/1366.
  6. ↑ سند شماره 1543 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي نيروي هوايي (مهدي انصاري)، 7/8/1366 تا 18/11/1366، ص 66، شماره نوار 26552.
  7. ↑ مأخذ1، ص 24.
  8. ↑ سند شماره 1614 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي قرارگاه مقدم نيروي زميني در جنوب - خاتم 1 (جواد زمان‌زاده دربان), ص115.
  9. ↑ سند شماره 1575 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي قرارگاه نيروي زميني (مجيد مختاري)، ص 9.
  10. ↑ همان، ص8.
  11. ↑ سند شماره 1574 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه راوي قرارگاه نيروي زميني (محسن رخصت‌طلب و مجيد مختاري)، ص 138.
  12. ↑ همان، ص137.
  13. ↑ همان، ص 1/142.
  14. ↑ واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن "راديوهاي بيگانه"، 6/10/1366، صص 8 و 9، راديو بي.بي.سي.، 5/10/1366.
  15. ↑ مأخذ 3، صص 17 و 18، دوبي - خبرگزاري رويتر، 4/10/1366.
  16. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي, نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، 6/10/1366، شمارة 282، ص 3، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 5/10/1366.
  17. ↑ همان، صص 2 و 3، منامه - خبرگزاري رويتر، 5/10/1366.
  18. ↑ مأخذ3، ص 17، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي, 4/10/1366.
  19. ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 5/10/1366، ص3، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به گزارش رويتر.
  20. ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 7/10/1366، ص 3، پاريس - خبرگزاري جمهوري اسلامي، به نقل از روزنامه لوموند.
  21. ↑ - مأخذ 3، ص 11، واشنگتن - خبرگزاري رويتر، 4/10/1366.
  22. ↑ واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران، بولتن "راديوهاي بيگانه"، 5/10/1366، صص 15 تا 17، راديو مسكو، 4/10/1366.
  23. ↑ مأخذ19، ص11.
  24. ↑ مأخذ3، ص10، پاريس - خبرگزاري فرانسه، 4/10/1366.
  25. ↑ مأخذ16، صص 7 تا 9، راديو بي.بي.سي.، 5/10/1366.
  26. ↑ مأخذ 3، صص 4 و 5، راديو امريكا، 4/10/1366.
  27. ↑ مأخذ3، صص 23 و 24، لندن - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/10/1366.
  28. ↑ مأخذ 3، صص 19 و 20، راديو امريكا، 4/10/1366.
  29. ↑ مأخذ3، صص 19 تا 21، راديو امريكا، 4/10/1366.
  30. ↑ مأخذ3، صص 11 و 12، واشنگتن - خبرگزاري فرانسه، 4/10/1366.
  31. ↑ مأخذ3، ص‌ 23، راديو اسرائيل، 4/10/1366.
  32. ↑ مأخذ3، ص‌ 14، اهواز - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 4/10/1366.






برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1366.10.04&oldid=2399»