1361.06.29: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه زندگینامه |عنوان =روزشمار جنگ سال 1361 |نام = 1361.06.29 |نام دیگر= بیست و نه شهریور |روز=29 شهریور 1361 |تاریخ شمسی= 1361.06.29 |تاریخ میلادی=20 سپتامبر 1982 |تاریخ قمری= 2 ذی‌الحجه 1402 |اسامی عملیات= |اسامی شهدا= |اسامی اسرا= }} <div class="bootstrap-btn">1359.06.29</div> <div cla...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
سطر ۲۴: سطر ۲۴:


<div style="text-align:justify">
<div style="text-align:justify">
==  گزارش- 430 ==
شهرهای مرزی ایران همچنان آماج حملات توپخانه‌های ارتش عراق هستند. امروز براثر گلوله‌باران شهر آبادان به وسیلۀ توپخانۀ سنگین ارتش عراق، یک منزل مسکونی آتش گرفت و بخش‌هایی از بیمارستان شرکت نفت نیز تخریب شد.<ref>سند شماره 17052 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعاتی، شماره 608، از فرماندهی نزاجا، به اطلاعات عملیات، 31/6/1361، ص 2.</ref>
در گلوله‌باران چند روستای اطراف پیرانشهر، در شمال غرب کشور نیز خسارت‌هایی به منازل روستاییان وارد آمد و چند تن از اهالی این روستاها زخمی شدند.<ref>روزنامه جمهوری اسلامی، 30/6/1361، ص 2.</ref>
==  گزارش- 431 ==
به‌دنبال آزادسازی مناطق اشغالی ایران و بیرون راندن متجاوزان ارتش عراق از خاک کشور، نیروهای سپاه در محورهای "کرخه‌نور" و "طراح"، بیش از 1500 مین از انواع ضدنفر و ضدتانک را که در زمان اشغال این مناطق به دست نیروهای عراقی کار گذاشته شده بود، کشف و خنثی کردند.<ref>دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، "رویدادها"، نشریه شماره 12، 17/7/1361، ص 4.</ref>
==  گزارش- 432 ==
بر اساس گزارش واحد اطلاعات سپاه، به‌رغم ادعاهای رهبران عراق، مبنی‌بر عقب‌نشینی کامل از خاک ایران، نیروهای ارتش عراق در منطقۀ "چم‌سری" و "چم‌هندی"، محدوده‌ای به عرض 30 و عمق 10 کیلومتر از خاک ایران را در اشغال خود دارند. آنها با در دست داشتن این مناطق، بر جادۀ مرزی عین‌خوش به استان عمارۀ عراق تسلط کامل دارند.٭<ref>سند شماره 113110 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای، 4/7/1361، ص 3.</ref>
==  گزارش- 433 ==
کشورهای عربی و غربی کمک‌های نظامی خود را به کشور عراق افزایش دادند. در ادامۀ ارسال کمک‌های نظامی کشورهای عربی به عراق، امروز از کشور عربستان، 45 تریلر و خودرو حامل سلاح، مهمات و سایر تجهیزات نظامی و از کشور اردن، 15 خودرو حامل تجهیزات نظامی، به عراق ارسال شد.<ref>سند شماره 17062 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای، ستاد مشترک ارتش، شماره 187، 1/7/1361، ص 9.</ref> همچنین دولت یمن شمالی حدود یک ماه قبل تعداد زیادی سرباز را برای کمک به ارتش عراق در جنگ با ایران، به این کشور اعزام کرد.<ref>سند شماره 17018 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بولتن اطلاعات هفتگی، ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، طرح و برنامه عملیات، شماره 36، 29/6/1361، ص ‌6.</ref>
هفته‌نامۀ آلمانی اشپیگل نیز در شمارۀ اخیر خود، با چاپ عکسی از یک کامیون نظامی آلمان که در حال بارگیری به مقصد عراق بود، کمک‌های تسلیحاتی دولت آلمان به عراق را افشا کرد. این نشریه به نقل از نمایندۀ شهر برمن در پارلمان آلمان نوشت:
علی‌رغم اینکه بر اساس قوانین موجود، ارسال جنگ‌افزار از سوی آلمان به مناطق جنگی ممنوع است، وزارت اقتصاد آلمان، اجازۀ صادرات جنگ‌افزار به عراق را به کارخانه‌های جنگ‌افزارسازی آلمان صادر کرده است. وی با اشاره به بارگیری ده‌ها کامیون نظامی در بندر برمن آلمان به مقصد عراق، اضافه کرد که مسئولیت سیاسی ارسال تسلیحات به عراق را که در حال جنگ با ایران است، نمی‏توان به عهده گرفت.<ref>مأخذ 2، ص 3؛ وـ روزنامه کیهان، 30/6/1361، ص 4.</ref>
==  گزارش- 434 ==
عملیات‌های مجاهدان عراقی علیه نیروهای ارتش بعث ادامه دارد. روزنامه اطلاعات در شماره امروز خود نوشت: مجاهدان مسلمان عراق هفتۀ گذشته با حمله به مقر نیروهای جیش‌الشعبی در قریۀ قلیاسان در نزدیکی شهر سلیمانیه، 4 تن از نیروهای بعثی را کشته و 8 تن دیگر را مجروح کردند. دو روز قبل نیز مجاهدین عراقی با حمله به پایگاه کانی‌اسپیک عراق 9 نفر از نظامیان عراقی را کشته و 20 نفر را مجروح کردند. همچنین در ادامه اعتراضات مردمی به رژیم بعث در هفتة گذشته، مردم مسلمان شهر "نال پاریز" عراق با برگزاری تظاهراتی، به نیروهای وابسته به تیپ "نال پاریز" با سنگ و آجر حمله کردند.<ref>روزنامه اطلاعات، 29/6/1361، ص 19.</ref>
==  گزارش- 435 ==
امروز 8 نفر از مسلمانان عراقی از طریق مرزهای شرقی این کشور وارد ایران شدند و درخواست پناهندگی کردند.<ref>سند شماره 67540 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد منطقه 7 اطلاعات، به ستاد مرکزی اطلاعات، 3/7/1361.</ref> همچنین طی روزهای گذشته یک خانوادۀ عراقی از اهالی نجف به ایران پناهنده شدند. سرپرست خانوادۀ ساکن در نجف اعلام کرد که چند ماه قبل نیز چهار تن از دختران خود را از طریق مرز ترکیه به ایران فرستاده است.<ref>روزنامه کیهان، 28/6/1361، ص 15.</ref>
==  گزارش- 436 ==
در مناطق شمال غربی کشور، نیروهای نظامی ایران، امروز محور پیرانشهر به سردشت را پاک‌سازی کردند. در این عملیات چهار کیلومتر دیگر از این محور آزاد شد و 9 روستای این منطقه از جمله روستاهای "شیخ گرگر"، "کلفت"، "پاوله بالا و پایین" و "تازه قلعه"، از وجود گروه‌های مسلح غیرقانونی پاک‌سازی شدند. در این اقدام، عده‌ای از نیروهای مسلح غیرقانونی کشته شدند و یک خودرو متعلق به ارتش ایران بر اثر برخورد مینی که به دست عناصر ضدانقلاب کار گذاشته بود، منهدم شد.<ref>1ـ سند شماره 43911 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی منطقه 5، به فرماندهی کل، مرکز فرماندهی، 30/6/1361؛ وـ روزنامه کیهان، 31/6/1361، ص 23.</ref>
در غرب ارومیه نیز نیروهای مسلح غیرقانونی، در ساعت 9:30 به یک خودروِ ژاندارمری کمین زدند. نیروهای ژاندارمری، هنگامی‌که مشغول چیدن نیروهای خود برای تأمین جادۀ کورانه به سیلوانا بودند در 5 کیلومتری پایگاه گردنه شیوان در کمین نیروهای شورشی گرفتار و با آنها درگیر شدند. در این درگیری 3 تن از سربازان شهید، 2 تن زخمی و 2 تن نیز گروگان گرفته شدند. از مهاجمان نیز عده‌ای کشته و زخمی شدند.<ref>سند شماره 350229 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از واحد طرح و برنامه عملیات، به دفتر سیاسی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 19/7/1361، ص 2.</ref>
==  گزارش- 437 ==
بمبی با وزن حدود یک پوند ساعت 11:15 در ترمینال جنوب و در زمان شلوغی محوطه ترمینال منفجر شد و در پی آن یک تن شهید و 30 تن دیگر از جمله یک تبعه سوری و دو افغانی به‌شدت مجروح شدند. براثر این انفجار شیشه‌های چند تعاونی مسافربری شکست و به تعدادی اتوبوس نیز خسارت‌هایی وارد آمد. طبق گزارش‌های رسیده، براثر شدت انفجار، پای تعدادی از مجروحان این حادثه قطع شده و حال برخی افراد زخمی نیز وخیم است.<ref>مأخذ 2؛ وـ سند شماره 38440 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: مرکز خبری، گزارش روزانه ویژه مسئولین روابط عمومی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، منطقه 10، شماره 109، 30/6/1361، ص 3.</ref>
==  گزارش- 438 ==
نیروهای سپاه پاسداران شهر مسجدسلیمان در استان خوزستان، در عملیاتی غافلگیرکننده موفق شدند مسئول امور مالی و مسئول تشکیلات سازمان مجاهدین خلق مسجدسلیمان را دستگیر کنند. گفتنی است که مسئول تشکیلات سازمان هنگام انتقال به قرارگاه سپاه با خوردن قرص سیانور خودکشی کرد.<ref>دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، "رویدادها و تحلیل"، نشریه شماره 46، 11/8/1361، ص 14.</ref>
==  گزارش- 439 ==
به حکم دادگاه انقلاب اسلامی شهرستان نیشابور 24 تن از اعضا و هواداران سازمان مجاهدین خلق، گروه پیکار در راه آزادی طبقه کارگر و سازمان چریک‌های فدایی خلق به زندان از سه سال تا 15 سال محکوم شدند. سه نفر از این افراد به جرم عضویت و هواداری از سازمان چریک‌های فدایی خلق، به سه تا 10 سال حبس قطعی و سه تا 5 سال حبس تعلیقی، یک نفر به جرم هواداری از گروه پیکار به سه سال حبس قطعی و سه سال حبس تعلیقی و 20 نفر نیز به جرم عضویت و هواداری از سازمان مجاهدین خلق به سه تا 15 سال حبس قطعی، و سه تا 5 سال حبس تعلیقی محکوم شدند.<ref>روزنامه جمهوری اسلامی، 29/6/1361، ص 4.</ref>
==  گزارش- 440 ==
سرهنگ صیاد شیرازی فرماندۀ نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در آستانة هفتة جنگ، در نشستی مطبوعاتی اوضاع عمومی ارتش عراق را ارزیابی و موقعیت فعلی جنگ و آرایش نیروها را تشریح کرد. وی دربارۀ روند جنگ گفت: «جنگ تحمیلی دارای سه مرحله بوده است. در مرحلۀ اول، نیروهای بعثی در منطقه‌های مورد هجوم متوقف شدند و سپس [در مرحلۀ دوم] رزمندگان اسلام عملیات خود را برای عقب ‌نشاندن دشمن آغاز کردند. در مرحلۀ سوم که امروز به انتهای آن رسیده‌ایم، نیروهای بعثی نه‌تنها اکثر مناطقی را که اشغال کرده بودند با ذلت و خواری از دست داده‌اند، بلکه در بعضی از نقاط، نیروهای رزمندۀ ایران در داخل خاک دشمن هستند. البته هنوز هم بعضی از نقاط مرزی در اختیار دشمن است و برخی از شهرهای ایران نیز در زیر آتش توپخانۀ ارتش متجاوز عراق قرار دارد، [اما] روند جنگ کاملاً به نفع نیروهای اسلام بوده است و پیروزی‌هایی که در دو سال اخیر به دست آمده، نشانگر این واقعیت است.»
سرهنگ صیاد شیرازی دربارۀ موقعیت ارتش بعث عراق گفت: «دادن 40 تا 50 هزار اسیر و ده‌ها هزار کشته و مجروح، ارتش بعث عراق را از نظر پرسنل شدیداً در تنگنا قرار داده است. رژیم صدام از این بابت با ضعف بسیار شدیدی روبه‌رو است. در مورد سازوبرگ نظامی، عراق به‌علت وابستگی کامل خود به غرب و شرق، محدودیتی ندارد. اما مسئله در اینجاست که تجهیزات را پرسنل باید هدایت کنند.» وی افزود: «غنائمی که در عملیات‌های مختلف به دست می‌آید، منابع خوبی برای تغذیۀ سپاه اسلام است.» فرماندۀ نیروی زمینی دربارۀ عملیات بعدی نیروهای ایران گفت: «در استراتژی نبرد اسلامی، گرفتن و حرکت برای رسیدن به اهداف مادی مطرح نبوده و نیست. بنابراین، نبرد ما برای سرکوبی ظالم و ستمگر است. رسیدن به این هدف مستلزم سرنگونی صدام و رژیم پوشالی اوست و حرکت‌های بعدی ما برای رسیدن به این اهداف خواهد بود.»<ref>روزنامه کیهان، 30/6/1361، ص 19.</ref>
سرهنگ صیاد شیرازی همچنین در گفت‌وگو با روزنامۀ جمهوری اسلامی، رسالت نیروهای خودی را یادآوری کرد و تحولات روحی جامعه را نتیجۀ رهبری امام خمینی دانست و گفت: «رزمندگان ما باید بدانند که بیش‌ازپیش رسالت سنگین الهی و رزم در راه خدا روی دوششان هست، چون آن قدر ما شهدای شناخته و ناشناخته در این مسیر داشتیم و آنها با رفتنشان نشان دادند که چه راه و ارزشی را طی کردند و امروز این بار سنگین تداوم رزم در راه خدا را به دوش ما گذاشتند. با رفتن آنها درست است که به ظاهر ما مقداری از فقدان آنها دچار کمبود شدیم، ولی در عمل دیدیم که به‌ازای هر رفتن، جوشش‌ها و خروش‌ها برای ادامۀ حرکت بیشتر شده است و این همان قدرت خداست که به ما توجه می‌دهد که شهید نمی‌میرد، شهید زنده است و زنده بودن را در این می‌بینیم که الهام شهید را به گوش خودمان بشنویم و با فکر خودمان احساس بکنیم. بنابراین با توجه به اینکه سیر حرکت ما یک سیر حرکت تکاملی مثبت در جهت منسجم و متشکل بودن است و اینکه خوی رزمندگی در بین مردم به وجود آمده و اینکه هیچ‌گاه ما بدون هادی و هدایتگر نبودیم و همیشه امام عزیزمان را داشتیم، با این دعا که از خدا بخواهیم، امام عزیزمان را تا به ثمر رسیدن انقلاب کبیر مهدی(عج) برایمان حفظ کند. باید به برادران رزمنده توصیه کنیم که انسجام و تشکل خودشان را از دست ندهند و همچنان برای ادامۀ جنگ‌هایی که داریم کوشا باشند و این رزم‌ها را به‌عنوان برکت حرکتمان تلقی کنند. ان‌شاءالله خداوند به ما توفیق استقامت و پایداری در این راه را بدهد.»<ref>مأخذ 2، ص 2، ویژه‌نامه.</ref>
==  گزارش- 441 ==
در پی احتمال آغاز یک حرکت نظامی از طرف ایران در جبهه‌های جنگ، مسئولان عراق تلاش‌های خود را برای پایان دادن به جنگ افزایش دادند. نعیم حداد رئیس مجلس ملی عراق امروز با رئیس ایتالیایی کنفرانس بین‌المجالس دیدار کرد و پیشنهاد عراق به کنفرانس برای پایان دادن به جنگ عراق و ایران را با وی بررسی کرد. نعیم حداد بدون اشاره به تجاوز عراق به ایران و درخواست مسئولان ایران مبنی‌بر پرداخت غرامت به این کشور گفت که عراق از هرگونه پیشنهاد مسالمت‏آمیز استقبال می‌کند.<ref>خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه، "گزارش‌های ویژه"، شماره 186، 31/6/1361، ص 2، رم ـ خبرگزاری عراق، 30/6/1361.</ref>
==  گزارش- 442 ==
با پیش‌بینی احتمال شروع عملیات گستردۀ ایران در جبهه‌های جنگ، تلاش‌های بین‌المللی برای میانجیگری میان ایران و عراق شدت یافت.
در پی اعلام دبیرکل سازمان ملل مبنی‌بر اعزام مجدد نمایندۀ ویژه خود برای گفت‌وگو با ایران برای میانجیگری و به‌دنبال پیروزی اولاف پالمه در انتخابات سوئد، امروز رادیو کلن به نقل از وی اعلام کرد که در مقام رئیس دولت سوئد سعی خواهد کرد که در جنگ عراق و ایران میانجیگری کند.<ref>خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه، "گزارش‌های ویژه"، شماره 185، 30/6/1361، ص 13، رادیو کلن، 29/6/1361.</ref>
کشور فرانسه نیز که از شرکای اصلی عراق در جنگ علیه ایران به شمار می‌رود، در پی میانجیگری بین ایران و عراق است. به نوشتة مجلۀ الدستور چاپ لندن، یک هیئت پارلمانی فرانسه قرار است در اواخر ماه جاری میلادی (اواسط مهر 1361) از تهران و بغداد دیدار کند. این هیئت فرانسوی ضمن اطلاع از وضعیت جنگ، زمینه‌های احتمالی میانجیگری فرانسه بین دو کشور درگیر را نیز بررسی خواهد کرد. به گزارش این نشریه، دیپلماسی فرانسه از چند ماه پیش تلاش‌های بسیاری را برای عادی کردن روابط با ایران آغاز کرده است.<ref>خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه، "گزارش‌های ویژه"، شماره 192، 6/7/1361، صص 3 و 4، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 5/7/1361.</ref> دراین‌حال، هفته‌نامۀ فرانسوی‌زبان لوپوئن در گزارشی دربارۀ روابط فرانسه و عراق نوشت: علیرغم جنگ بین ایران و عراق، مذاکرات پاریس و بغداد برای بازسازی ساختمان نیروگاه اتمی تموز و تحویل اورانیوم به عراق به‌عنوان یکی از زمینه‌های همکاری گستردۀ دو کشور، همچنان ادامه دارد.<ref>مأخذ 19، ص 17، رادیو صدای آزاد ایران، 29/6/1361.</ref>
==  گزارش- 443 ==
با گذشت دو سال از تجاوز عراق به ایران، محافل خبری خارجی ضمن تحلیل وضعیت نظامی ایران و عراق، دربارۀ حملۀ جدید و منطقۀ احتمالی عملیات آیندة ایران گمانه‌زنی کردند.
خبرگزاری فرانسه در گزارشی از تهران که به مناسبت گذشت دو سال از جنگ عراق و ایران تهیه کرده است. درباره تجاوز عراق به ایران، بی‌اساس بودن ادعاهای عراق در حمله به پایانۀ نفتی خارک و تغییر موازنۀ نبرد به سود ایران مطالبی به این شرح درج کرده است:
در حالی که دو سال از آغاز جنگ میان ایران و عراق می‌گذرد، این جنگ در خاک عراق و به ابتکار صدام در خلیج فارس ادامه دارد. درحالی‌که اطلاعیه‌های رسمی ارتش عراق از بمباران پایانۀ نفتی ایران در جزیرۀ خارک خبر می‌دهد، منابع و محافل دریانوردی خارجی، اطلاعات ایران دایر بر عادی بودن اوضاع در این منطقه را مورد تأیید قرار می‌دهند. در ادامۀ این گزارش آمده است: رهبران ایران که پس از شکستن حصر آبادان در سپتامبر 1981 (مهرماه 1360) و با انجام یک رشته عملیات پیروزمندانه ابتکار عمل را در دست گرفته و با زور اسلحه تقریباً تمام اراضی اشغال‌شده از سوی ارتش عراق در ماه‌های اول جنگ را باز پس گرفته‌اند، تهدید کرده‌اند که اگر آنها از صادرات نفت محروم شوند، به تلافی آن، دیگر کشورها را نیز از صادرات نفت محروم خواهند کرد.<ref>همان، صص 5 و 6، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 29/6/1361.</ref>
خبرگزاری رویتر نیز در تفسیری از تحولات جنگ، پس از گمانه‌زنی دربارۀ حملۀ جدید ایران، به ناکامی عراق پس از هفته‌های اولیۀ تجاوز سراسری این رژیم به ایران، برتری نظامی ایران در حال حاضر، اقدام عراق در توسعه دادن به میدان جنگی از جبهه‌های زمینی به خلیج ‌فارس، تأثیر این عملکرد عراق در صدور نفت ایران و ابتکار ایران در رفع تنگناهای موجود برای صدور نفت اشاره کرده است. در گزارش این خبرگزاری آمده است: «به گفتۀ دیپلمات‌های غربی و تحلیلگران نظامی، ایران به مناسبت فرارسیدن دومین سالگرد جنگ خلیج [‌فارس] قصد دارد دست به یک حملة تهاجمی بزند. در همین حال عراق برای خاتمه دادن به این جنگ دست به چند ابتکار صلح در صحنۀ بین‌المللی زده است. عراقی‌ها می‌گویند که ایران به‌منظور یک حملۀ قریب‌الوقوع نیروهای خود را در طول مرزهای مورد مناقشه‌اش با این کشور سازمان داده است. بغداد اعتراف کرد که حملۀ ایرانی‌ها از شرق بندر بصره صورت خواهد گرفت. لازم به تذکر است که بندر بصره یکی از اهداف مهم نیروهای ایرانی در تهاجم عملیات به‌اصطلاح "رمضان" بوده است. اما بعضی دیگر از تحلیلگران نظامی معتقدند که نیروهای ایرانی ممکن است در شمال جبهه جنوبی، یعنی از مجاور شاهراه بین‌المللی بغداد حملۀ خود را آغاز کرده و پایتخت عراق را مورد تهدید قرار دهند.
این جنگ که متخصصان دفاعی غربی آن را مهم‌ترین جنگ تهاجمی در سراسر دنیا توصیف می‌کنند، از هنگامی‌که پرزیدنت صدام حسین در تاریخ 22 سپتامبر [31 شهریور 1359] ارتش خود را به ایران گسیل داشت، تا کنون به قیمت جان ده‌ها هزار تن از مردم دو کشور تمام شده است. ایران تا کنون پیشنهادهای صلح از جانب پرزیدنت صدام را رد کرده و تلاش‌های میانجی‌گرانه را عقیم گذارده است. در همین حال رهبران روحانی در تهران، همچنان امیدوارند که رهبر عراق صدام حسین سقوط کند. تمام امید روحانیون به برانگیختن شیعیان عراق علیه صدام حسین می‌باشد، گرچه این امید با شکست ضد حملة ایران در اوایل سال جاری به یأس تبدیل شد.
درحالی‌که 2 سال پیش، عراق با تمام نیرو به خاک ایران حمله و مناطق وسیعی را اشغال کرد، انتظار می‌رفت که در عرض چند هفته جنگ را ببرد، ولی اکنون این ایران است که از این کشور میلیاردها دلار غرامت و تاوان جنگی را تقاضا می‌کند. تحلیلگران نظامی به تهاجم "رمضان" به‌عنوان یک تاکتیک غلط و اشتباه نگریسته و می‌گویند، ایران در بیرون راندن نیروهای عراقی از خاکش، می‌توانست بهتر عمل کند. اما همین تحلیلگران به‌خاطر آنچه که می‌تواند نبرد سرنوشت‌ساز و نهایی این جنگ باشد، می‌گویند، شرایط در حال حاضر در مقایسه با شرایط جولای گذشته[تیر ـ مرداد] بهتر به نظر می‌آید. تب جنگ تا حدودی در صحنه‌های نبرد فروکش کرده است و ایرانیان از تهاجم خود از یک جبهۀ باریک در بصره که با مقاومت شدید عراقی‌ها روبه‌رو شد، درس‌های زیادی گرفتند. هر دو طرف درگیر در طول دو ماه آرامش و سکونی که از حملۀ رمضان می‌گذرد، علائمی را مبنی‌بر شروع یک حملۀ قریب‌الوقوع از خود نشان داده‌اند.
ایران از 22 تا 28 سپتامبر [از 31 شهریور تا 6 مهر] را هفتۀ جنگ اعلام کرده است. در طی این مدت ظاهراً با طرح و برنامه و مراسمی سعی در بالا بردن آنچه که تحلیلگران غربی آن را حمایت ضعیف ایرانیان از جنگ می‌دانند، خواهد شد. یک دیپلمات غربی گفت: ایرانی‌ها مقارن با سالگردها بسیار قوی می‌شوند و این‌بار ممکن است تصمیم بگیرند که این قدرت را در یک حملۀ تهاجمی نشان بدهند و یا باز ممکن است تصمیم داشته باشند که یک هفتۀ دیگر یا بیشتر صبر کنند.
عراق نیز در عین اینکه در مورد حملۀ قریب‌الوقوع نیروهای ایران هشدار داده است، باز خواستار اجرای آتش‌بس فوری بین طرفین درگیر شده است. نعیم حداد رئیس مجلس عراق هفتۀ گذشته در ایتالیا به رویتر گفت: بغداد عقیده دارد که نیروهای ایرانی برای یک تهاجم به عمق خاک عراق آماده شده‌اند.
هر دو کشور به مناسبت سالگرد جنگ دست به کوشش‌های بی‌سابقه‌ای در جهت دعوت خبرنگاران خارجی زده‌اند. تهران و بغداد معمولاً بعد از یک پیروزی در صحنۀ نبرد، قوانین مشکل و سخت مربوط به ورود را از جلوی پای خبرنگاران خارجی برمی‌دارند.
تصمیم عراق مبنی بر تمرکز حملات اخیرش به مهم‌ترین ترمینال نفتی ایران در جزیرۀ خارک، از دیگر تحولات این جنگ است که برای منطقۀ خلیج [‌فارس] و جهان عرب بسیار مهم تلقی می‌شود. عراق در ماه گذشته یک منطقۀ ممنوعه در رأس خلیج [‌فارس] اعلام و تهدید کرد، کشتی‌هایی را که به این منطقۀ وارد شوند، غرق خواهد کرد. از آن هنگام تا کنون، طبق گزارش‌های رسیده، دو کشتی متعلق به ترکیه و یونان غرق شده‌اند. [هرچند] حملۀ هواپیماهای عراق به کشتی‌های بین‌المللی باعث شد که نرخ بیمه کشتی‌رانی برای کشتی‌هایی که وارد این منطقه می‌شوند، افزایش یابد، اما کاهش قیمت نفت ایران تا حدودی این نرخ بالارونده (یا رو به افزایش) را مهار کرده است. محمد غرضی وزیر نفت ایران گفت: ترمینال خارک در مقابل هواپیماهای عراقی مقاومت کرده و هنوز به صدور 7/1 میلیون بشکه نفت در روز خود ادامه می‌دهد. [درهرحال] میزان واقعی خسارات مادی وارده از سوی عراق هرچه که باشد، به نظر نمی‌رسد که بغداد در عزم روحانیون حاکم بر ایران در ادامۀ جنگ تزلزلی به وجود آورده باشد. میرحسین موسوی نخست‌وزیر ایران هفتۀ گذشته گفت، پیروزی ایران در این جنگ سرنوشت منطقه را عوض خواهد کرد و باعث گسترش اسلام در سراسر دنیا خواهد شد.
محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران انقلاب نیز اظهار داشت که وی مطمئن است که نیروهای ایرانی، کربلا، شهر مقدس شیعیان در داخل خاک عراق را به تصرف خود درخواهند آورد.
دولت بغداد در عین اصرار و فشار بر برقراری صلح، سعی کرده است که آمادگی‌اش را برای مقابله با هر حمله‌ای از سوی نیروهای ایرانی نیز نشان دهد. یاسین رمضان معاون نخست‌وزیر عراق در 4 سپتامبر، [13 شهریور] یعنی در سالگرد حملۀ توپخانه ایران به مناطق عراق که به عقیدۀ بغداد انگیزۀ اصلی شروع جنگ است، گفت: ما تا زمانی که جنگ ادامه داشته باشد احتیاجات آن را تأمین خواهیم کرد ولی درعین‌حال از هر فرصتی که به صلح (یا برقراری صلح) منجر شود، استفاده خواهیم کرد. تحلیلگران نظامی عقیده دارند که عراق در مقابل هر حمله و تهاجمی در یک جبهۀ وسیع به‌شدت مقاومت خواهد کرد. اگرچه در این میان قدرت هوایی هر دو طرف درگیر به زیر سؤال می‌رود.
به عقیدۀ تحلیلگران، به نظر می‌رسد که ایران احتیاجاتش را از بلوک کمونیستی مثل رومانی، لهستان و کرۀ شمالی برآورده ساخته و نیروهایش را سازمان داده است، اما دلایل دیگری حاکی از آن است که ایران در بخش داخلی، نتایج حاصله از تلفات جانی را که در حمله به مواضع دشمن برایش حاصل می‌شود، نمی‌تواند تحمل کند.»<ref>همان، صص 4 ـ 2، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 29/6/1361. </ref>
در همین زمینه روزنامۀ هرالدتریبون نیز در گزارشی با استناد به اظهارات مقامات وزارت دفاع و وزرات امور خارجه امریکا نوشت: نکته‌ای که تقریباً مسلم است، تدارک تهران برای حملۀ مجدد به عراق حداقل در دو جبهه، یکی در جبهۀ بصره و دیگری در جبهه‌ای مقابل شهر قصرشیرین ایران است. به ‌همین خاطر دولت عراق نیز با افزایش استحکامات دفاعی در شهر بصره و تخلیۀ منطقه‌ای در حدود 20 کیلومتر در مقابل شهر قصرشیرین ایران، اقدامات لازم را برای مقابله با حملات ایران انجام داده است. آنها همچنین سعی کرده‌اند تا از تجربیات نظامی شوروی در ایجاد استحکامات دفاعی استفاده کنند.<ref>همان، ص 15، رادیو ایران، 29/6/1361.</ref> مقام‌های امریکایی همچنین معتقد هستند که نشانه‌هایی در دست است که دولت ایران احتمالاً پس از یک حملۀ بزرگ به عراق، آمادگی شروع مذاکرات صلح را خواهد داشت. آنها همچنین بر این باورند که با توجه به سخنان مقامات ایران مبنی‏بر عقب راندن توپخانۀ عراق، هدف حملۀ ایران، یک پیشروی 30 کیلومتری در عمق خاک عراق خواهد بود.<ref>همان، ص 14، رادیو ایران، 29/6/1361.</ref>
==  گزارش- 444 ==
امام خمینی در پیامی به مناسبت عید سعید قربان، حملات اخیر اسرائیل به لبنان، قتل عام مردم بی‌دفاع آن کشور و سکوت کشورهای مسلمان در برابر این حملات را تقبیح کردند. در این پیام آمده است: «مصیبت بزرگ و فاجعۀ عظیمی که همۀ مصیبت‌ها و فاجعه‌ها پیش آن ناچیز است، آن است که مشتی تروریست صهیونیست بی‌حیثیت، به بدترین وجه بر مسلمانان تاخت‌و تاز کنند. مسلمانانی که دارای آن همه امکانات معنوی و مادی هستند که با یک تشر می‌توانند امریکا را از منطقه عقب برانند، تا چه رسد به اسرائیل. ما نه فقط برای آوارگی یک عده مظلوم که از سرزمین‌های خود رانده شدند و پناهگاهی ندارند در سوگ و عزا هستیم، که مصیبت بزرگ آن است که این جنایت‌ها به دست اسرائیل در مرئی و منظر دولت‌های مدعی اسلام انجام می‌شود. فاجعۀ بزرگ آن است که این دولت‌های مدعی اسلام برای ناز شست امریکا و اسرائیل فعالیت‌ می‌کنند که موبه‌مو "طرح کمپ دیوید" یا شبیه آن را اجرا کنند و به‌دنبال این جنایت عظیم صریحاً اسرائیل را به رسمیت یا به آقایی بشناسند. فاجعه برای مسلمانان آن است که بعضی از دولت‌های به‌اصطلاح مسلمان، با دیدن این فجایع بزرگ، مانع می‌شوند تا مظلومان از دست ستمگران، حتی ناله کنند. ... دولت‌ها نه‌تنها از ترس امریکا نمی‌توانند اظهار مظلومیت مظلومان را حتی در کشورهای خودشان بشنوند، بلکه چنانچه دیدیم با ملت غارت‌زدة ایران که با نهضت اسلامی خود می‌خواهد فریاد مظلومانه سر دهد و به ملت‌های مظلوم جهان داد خود را برساند، چه‌ها کرده و در مخالفت با ایران حتی از امریکا و اسرائیل گوی سبقت را ربودند و برای تقرب به ستمکاران، با تمام قوای تبلیغاتی و تسلیحاتی به متجاوز به ایران کمک نمودند.»<ref>مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، "صحیفه امام"، مجموعه آثار امام خمینی(س)، جلد 16، تهران: چاپ اول، پاییز 1378، صص 510 و511.</ref>
در قسمت دیگری از این پیام آمده است‌: «چه دردناک و مصیبت‌بار است که در جوار مسلمانان و دولت‌های به‌اصطلاح اسلامی، اسرائیل غاصب این‌چنین جسورانه و فاتحانه به مردم مظلوم لبنان، به خواهران و برادران عزیز بیروتی تجاوز کند و به‌جای آنکه دولت‌های کشورهای اسلامی به دفاع که یک فرضیۀ الهی و انسانی است، برخیزند، این‌چنین نرمش نشان دهند؛ بلکه برای مقصد شوم امریکا و اسرائیل به فعالیت‌ برخیزند و به‌جای اسرائیل ستم‌پیشه، ایران اسلامی و اسلام را در ایران هدف قرار دهند. آیا اگر امروز توانستند عذرهایی برای سکوت بلکه کمک به مقاصد شوم این جنایتکار و اربابش بتراشند، تاریخ را هم می‌توانند به انحراف بکشند؟ آیا ملت‌های آزاد را هم می‌توانند فریب دهند؟ آیا خداوند منتقم را هم با عذرهای غیرموجه خود می‌توانند قانع کنند؟ و آیا این‌طور که اینان اسلام بزرگ را به ملعبه و بازی گرفته‌اند، گناه بزرگشان بخشودنی است؟ و آیا از عهدۀ جواب برای خون‌های زنان و مردان بی‌گناه بیروت برمی‌آیند؟»<ref>همان، ص 514.</ref>
==  گزارش- 445 ==
آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور در مراسم گشایش هشتمین نمایشگاه بین‌المللی بازرگانی و پنجمین نمایشگاه اختراعات و ابتکارات، این‌گونه اقدامات را نشانۀ عزم ایران برای رشد خلاقیت‌ها، علم و تکنولوژی، حتی در وضعیت سخت جنگی دانست. گزارش روزنامۀ جمهوری اسلامی از این مراسم چنین است: «حجت‌الاسلام خامنه‌ای رئیس‌جمهوری طی سخنانی ضمن قدردانی از دست‌اندرکاران برگزاری این نمایشگاه به توطئه‌های دشمنان انقلاب اسلامی جهت از حرکت انداختن جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: دشمنان انقلاب با کارشکنی، تحمیل جنگ، محاصرۀ اقتصادی و انواع توطئه‌های داخلی و خارجی می‌خواستند انقلاب را از حرکت بازدارند تا مستضعفین جهان امیدشان نسبت به انقلاب اسلامی از دست رفته و انقلاب نتواند انتظار و امید آنان را برآورده سازد.
وی گفت: تشکیل این نمایشگاه به همۀ علاقه‌مندان انقلاب اسلامی نشان داد که حتی در دشوارترین شرایط و هنگام جنگ و عسرت‌های گوناگون که بر ما تحمیل می‌شود و درهنگامی که عناصر فعال در حال نبرد با دشمنان خارجی هستند، باز این ملت می‌تواند روحیۀ انقلابی خود را در شکل فعالیت‌های اقتصادی برای همۀ علاقه‌مندان به اثبات برساند.
... رئیس‌جمهوری با اشاره به رودررویی ضدانقلاب و مردم گفت: دو عامل ضدانقلاب به سرکردگی قدرت‌های جهانی و روحیۀ انقلابی و عشق انگیزۀ حفظ انقلاب اسلامی در مردم، در مقابل یکدیگر هستند و مبارزه‌ای در درازمدت دارند و امروز همچون گذشته که گفته شد، ثابت شد که عامل انقلاب و عشق ملت به آن، عامل رشد خلاقیت‌ها، عامل وحدت و یکپارچگی و عامل تمسک به اسلام بر عامل ضدانقلاب پیروز خواهد شد. رئیس‌جمهوری گفت: ملت ما نه‌تنها در میدان جنگ پیروز شده و به‌زودی به پیروزی نهایی دست خواهد یافت، بلکه در میدان فعالیت اقتصادی و خودکفایی و دست یافتن به هر چیزی که ما را از قدرت‌های جهانی بی‌نیاز کند، هرچه بیشتر پیش خواهد رفت و پیروز خواهد شد.»<ref>مأخذ 2، ص 9.</ref>
==  گزارش- 446 ==
میرحسین موسوی نخست‌وزیر ایران، با انتشار بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن کشتار پناهندگان فلسطین در اردوگاه‌های صبرا و شتیلا و ابراز تأسف از این مصیبت، امروز را عزای عمومی اعلام کرد. در قسمتی از این بیانیه آمده است: برخلاف کشتارهایی نظیر دیریاسین و کفَرقاسم که تا مدتی ابعاد آن در پس پرده باقی ماند و کسی از آن اطلاعی نداشت، صهیونیسم جنایتکار امروز در برابر چشمان جهانیان به کشتار وسیع کودکان، زنان و مردان بی‌پناه دست زده است، فاجعۀ وحشتناکی که نمونۀ آن را در تاریخ نیز نمی‌توان یافت. در این بیانیه اضافه شده است: سکوت گورستانی دولت‌های اسلامی‌، بهترین مشوق امریکا و رژیم غاصب صهیونیستی برای قتل عام بی‌رحمانۀ مردمی است که گناهشان ایمان به اسلام است‌.<ref>مأخذ 15، ص 2؛ وـ روزنامه کیهان، 29/6/1361، ص 15.</ref>
==  گزارش- 447 ==
سفیر جدید اتحاد جماهیر شوروی امروز با هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار و گفت‌وگو کرد. وی در این دیدار تمایل کشورش را به برقراری و توسعۀ روابط دوستانه بین دو کشور به خصوص در زمینه بازرگانی ابراز کرد. رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در این دیدار اظهار امیدواری کرد که دو کشور بتوانند در هر زمینۀ از جمله در زمینه اقتصادی با یکدیگر همکاری کنند.<ref>مأخذ 2.</ref>
==  گزارش- 448 ==
الکساندر تریگونا وزیر امورخارجۀ مالت که در تهران به‌سرمی‌برد، امروز در دیدار با مهندس میرحسین موسوی نخست‌وزیر ایران، خواستار توسعۀ روابط دو کشور شد. نخست‌وزیر نیز ضمن تأکید بر اهمیت روابط دو کشور، در تشریح مواضع کشورمان گفت: ما اعتقاد داریم که جز با خروج امریکا از منطقه، امنیت واقعی به وجود نخواهد آمد. وی با اشاره به اقدامات امریکا و اسرائیل در لبنان گفت: این اقدامات موجب بیداری ملت‌های منطقه و درنهایت نابودی آنان خواهد شد.<ref>مأخذ 16، ص 19.</ref> وزیر امور خارجۀ مالت امروز با غرضی وزیر نفت کشورمان نیز دیدار کرد و خواستار توسعۀ روابط اقتصادی دو کشور شد.<ref>همان، ص 18.</ref>
==  گزارش- 449 ==
به دنبال اعلام مقامات اسرائیل مبنی‌بر عدم اطلاع از تصمیم فالانژیست‌ها در کشتار فلسطینیان در اردوگاه‌های آوارگان، روزنامه‌های اسرائیلی اظهارات مقامات این رژیم را غیرواقعی دانستند. خبرگزاری رویتر در این باره گزارش داد: مدارک جدید نشان می‌دهد که رهبران اسرائیل از کشتار فلسطینیان در اردوگاه‌های آوارگان آگاهی داشتند، اما هیچ اقدامی برای جلوگیری از کشتار که 36 ساعت طول کشید، نکردند. خبرنگاران اسرائیلی گفتند، آنها بامداد جمعه از کشتار آگاه شدند در حالیکه سخن‌گویان دولت گفته بودند ظهر شنبه از خبر کشتار مطلع شدند. خبرنگار نظامی روزنامه "هاآرتص" گفت: وی بامداد جمعه رهبران اسرائیل را از کشتار فلسطینی‌ها آگاه کرده بود و ادعای سخن‌گویان دولت دروغ محض است. خبرنگار نظامی روزنامه "آهارونوت" نیز نوشت: نخستین گزارش‌های مربوط به کشتار در شب بین پنجشنه و جمعه در اختیار وزیران و فرماندهان عالی‌رتبه ارتش اسرائیل قرار گرفت و قبلاً کابینه اسرائیل ورود شبه‌نظامیان مسیحی را به اردوگاه‌های شتیلا و صبرا تصویب کرده بود. وی افزود: با وجودی که آنها از همه چیز اطلاع داشتند، هیچ اقدامی برای جلوگیری از کشتار نکردند و فالانژیست‌ها هر کسی را که در اردوگاه می‌دیدند، می‌کشتند. روزنامه آهارونوت نوشت: ورود نیروهای فالانژیست به اردوگاه‌ها بدون هیچ‌گونه مخالفتی در جلسه کابینه در پنجشنبه شب تصویب شده بود.<ref>مأخذ 2، ص 3.</ref>
==  گزارش- 450 ==
واکنش‌ها به قتل عام فلسطینیان در اردوگاه‌های صبرا و شتیلا ادامه دارد. شفیق ورزان نخست‌وزیر لبنان امریکا را مسئول قتل عام آوارگان فلسطینی در غرب بیروت دانست. ورزان در مصاحبه با آسوشیتدپرس گفت: من امریکایی‌ها را مسئول این جریان می‌دانم، زیرا آنها کتباً اطمینان داده بودند که اسرائیلی‌ها وارد غرب بیروت تخواهند شد. ورزان افزود: اگر اسرائیلی‌ها به غرب بیروت یورش نمی‌آوردند این جنایت اتفاق نمی‌افتاد. وی گفت: مردان مسلحی که به اردوگاه‌های فلسطینی هجوم بردند، با اسرائیلی‌ها هم‌دست بودند و اجازه داشتند از محل‌های بازرسی واقع در مناطق تحت اشغال اسرائیل بگذرند.
شورای مرکزی فلسطین نیز با انتشار اطلاعیه‌ای رژیم صهیونیستی، ارتش لبنان و نیروهای چندملیتی (امریکا، فرانسه و ایتالیا) را مسئول کشتار غیرنظامیان فلسطینی دانست. به گزارش رویتر این شورا پس از جلسه یک‌روزه اعلام داشت، سازمان آزادی‌بخش فلسطین انتقام خون‌ریزی بیروت را خواهد گرفت و قاتلان آن باید حساب سخت تلخی را پس دهند. در اعلامیه شورای مرکزی فلسطین آمده است: ارتش لبنان در این کشتار مسئول است، زیرا کشتار در اردوگاه‌های آوارگان صبرا و شتیلا پس از اینکه این ارتش مسئولیت ادارۀ غرب بیروت را به عهده گرفت، به وقوع پیوست و امریکا نیز مسئول است، زیرا کشتار در حالی روی داد که دولت ریگان از اسرائیل حمایت می‌کرد و به‌رغم تضمین‌هایی که فیلیپ حبیب فرستادۀ ویژۀ امریکا به خاورمیانه داده و توافقی که با وی به دست آمده بود، این کشتار اتفاق افتاد و نشان داد که امریکا شایستگی ایفای یک نقش عادلانه در خاورمیانه را ندارد. این اعلامیه حاکی است فرانسه و ایتالیا نیز مسئولند، به دلیل اینکه نیروهایشان را پیش از موعد از بیروت خارج کردند. در اعلامیه گفته شده اسرائیل از حمله به لبنان که با توافق امریکا و حمایت این کشور عملی شد، یکی از هدف‌هایش نابودی سازمان آزادی‌بخش فلسطین از نظر سیاسی و نظامی و قلع و قمع مردم فلسطین و هدف دیگرش تحکیم سلطۀ امریکا بر منطقه و منحصر کردن نفوذ امریکا با کارگزاری اسرائیل به عنوان پلیس امریکا در این ناحیه بوده است.
در همین حال خبرگزاری‌ها از مسکو گزارش دادند، برژنف رهبر شوروی در پیامی به ریگان رئیس‌جمهور امریکا خواستار اقدام مشترک دو کشور در شورای امنیت سازمان ملل متحد برای جلوگیری از اقدام‌های اسرائیل شد.
برژنف در پیام خود به ریگان که به وسیله تاس خبرگزاری رسمی شوروی انتشار یافت، تصریح کرده است، مسئولیت سیل خونی که در لبنان سرازیر شده، به عهده کسانی است که می‌توانستند مانع اقدام‌های تل‌آویو شوند و نشدند. برژنف در پایان از همتای امریکایی خود خواسته برای وادار کردن اسرائیل به اطاعت از تصمیم‌های شورای امنیت بهتر است دو کشور به یک اقدام مشترک دست بزنند.
دولت ایتالیا نیز در اطلاعیه‌ای شدید‌اللحن، کشتار غیرنظامیان فلسطینی را محکوم کرد. احزاب سیاسی ایتالیا هم این جنایت را محکوم کردند. اتحادیه‌های کارگری این کشور نیز امروز در اعتراض به کشتار صبرا و شتیلا به اعتصاب یک ساعته دست زدند. به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس کارگران ایتالیایی در اجتماعات خود با محکوم کردن این جنایت، اسرائیل را مسئول آن دانستند.<ref>همان.</ref>
==  گزارش- 451 ==
بر اساس توافق انجام شده بین سه کشور امریکا، فرانسه و ایتالیا، نیروهای نظامی این سه کشور مجدداً در غالب نیروهای چندملیتی عازم بیروت می‌شوند.
این مطلب را رونالد ریگان در مصاحبة تلویزیونی امشب خود اعلام کرد و گفت: در چارچوب توافق با فرانسه و ایتالیا، واحدی از تفنگداران و نظامیان امریکایی به زودی عازم لبنان خواهند شد.
میتران رئیس‌جمهوری فرانسه نیز در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: به تقاضای دولت لبنان و در پاسخ به تمامی جناح‌های مختلف به‌ویژه دنیای عرب تصمیم گرفته است نیروهای فرانسوی را در چارچوب تشکیل نیروهای چندملیتی به لبنان اعزام دارد. میتران تأکید کرد: این نیرو همانند اولین نیروی چندملیتی، واحدهایی از فرانسه، امریکا و ایتالیا خواهد بود.
وزارت خارجه ایتالیا نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: نیروهای چندملیتیِ جدید، در یک مدت محدود تسهیلاتی را برای دولت لبنان برای انجام وظایف خود ایجاد خواهد کرد.
یک مقام بلندپایة دولت امریکا، دراین‌باره گفت: نیروهای بین‌المللی تا بعدازظهر پنج‌شنبه مجدداً در لبنان مستقر خواهند شد.
گفتنی است، روز گذشته شاذلی قلیبی دبیرکل اتحادیه عرب، در نامه‌ای به ریگان، میتران و پرتینی رؤسای جمهور امریکا فرانسه و ایتالیا از آنان خواسته بود که نیروهای آنان در قالب نیروهای چندملیتی، اقداماتی فوری برای آرام کردن اوضاع شهر بیروت انجام دهند. به گزارش خبرگزاری فرانسه قلیبی تأکید کرده است: به نظر می‌آید خروج فلسطینی‌های مسلح از غرب بیروت که زیر نظر نیروهای چند‌ملیتی انجام شد به عوض آنکه برای در امان بودن غیر‌نظامیان اعمال شده باشد برای نیروهای مهاجم تسهیلات حمله به اردوگاه‌های بلادفاع آوارگان فلسطینی را ایجاد کرده است.<ref>همان، ص 5.</ref>
 




نسخهٔ کنونی تا ‏۴ مارس ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۵۶

روزشمار جنگ سال 1361
1361.06.29
نام‌های دیگر بیست و نه شهریور
تاریخ شمسی 1361.06.29
تاریخ میلادی 20 سپتامبر 1982
تاریخ قمری 2 ذی‌الحجه 1402


1359.06.29
1360.06.29
1362.06.29
1363.06.29
1364.06.29
1365.06.29
1366.06.29





گزارش- 430

شهرهای مرزی ایران همچنان آماج حملات توپخانه‌های ارتش عراق هستند. امروز براثر گلوله‌باران شهر آبادان به وسیلۀ توپخانۀ سنگین ارتش عراق، یک منزل مسکونی آتش گرفت و بخش‌هایی از بیمارستان شرکت نفت نیز تخریب شد.[۱] در گلوله‌باران چند روستای اطراف پیرانشهر، در شمال غرب کشور نیز خسارت‌هایی به منازل روستاییان وارد آمد و چند تن از اهالی این روستاها زخمی شدند.[۲]

گزارش- 431

به‌دنبال آزادسازی مناطق اشغالی ایران و بیرون راندن متجاوزان ارتش عراق از خاک کشور، نیروهای سپاه در محورهای "کرخه‌نور" و "طراح"، بیش از 1500 مین از انواع ضدنفر و ضدتانک را که در زمان اشغال این مناطق به دست نیروهای عراقی کار گذاشته شده بود، کشف و خنثی کردند.[۳]

گزارش- 432

بر اساس گزارش واحد اطلاعات سپاه، به‌رغم ادعاهای رهبران عراق، مبنی‌بر عقب‌نشینی کامل از خاک ایران، نیروهای ارتش عراق در منطقۀ "چم‌سری" و "چم‌هندی"، محدوده‌ای به عرض 30 و عمق 10 کیلومتر از خاک ایران را در اشغال خود دارند. آنها با در دست داشتن این مناطق، بر جادۀ مرزی عین‌خوش به استان عمارۀ عراق تسلط کامل دارند.٭[۴]

گزارش- 433

کشورهای عربی و غربی کمک‌های نظامی خود را به کشور عراق افزایش دادند. در ادامۀ ارسال کمک‌های نظامی کشورهای عربی به عراق، امروز از کشور عربستان، 45 تریلر و خودرو حامل سلاح، مهمات و سایر تجهیزات نظامی و از کشور اردن، 15 خودرو حامل تجهیزات نظامی، به عراق ارسال شد.[۵] همچنین دولت یمن شمالی حدود یک ماه قبل تعداد زیادی سرباز را برای کمک به ارتش عراق در جنگ با ایران، به این کشور اعزام کرد.[۶] هفته‌نامۀ آلمانی اشپیگل نیز در شمارۀ اخیر خود، با چاپ عکسی از یک کامیون نظامی آلمان که در حال بارگیری به مقصد عراق بود، کمک‌های تسلیحاتی دولت آلمان به عراق را افشا کرد. این نشریه به نقل از نمایندۀ شهر برمن در پارلمان آلمان نوشت: علی‌رغم اینکه بر اساس قوانین موجود، ارسال جنگ‌افزار از سوی آلمان به مناطق جنگی ممنوع است، وزارت اقتصاد آلمان، اجازۀ صادرات جنگ‌افزار به عراق را به کارخانه‌های جنگ‌افزارسازی آلمان صادر کرده است. وی با اشاره به بارگیری ده‌ها کامیون نظامی در بندر برمن آلمان به مقصد عراق، اضافه کرد که مسئولیت سیاسی ارسال تسلیحات به عراق را که در حال جنگ با ایران است، نمی‏توان به عهده گرفت.[۷]

گزارش- 434

عملیات‌های مجاهدان عراقی علیه نیروهای ارتش بعث ادامه دارد. روزنامه اطلاعات در شماره امروز خود نوشت: مجاهدان مسلمان عراق هفتۀ گذشته با حمله به مقر نیروهای جیش‌الشعبی در قریۀ قلیاسان در نزدیکی شهر سلیمانیه، 4 تن از نیروهای بعثی را کشته و 8 تن دیگر را مجروح کردند. دو روز قبل نیز مجاهدین عراقی با حمله به پایگاه کانی‌اسپیک عراق 9 نفر از نظامیان عراقی را کشته و 20 نفر را مجروح کردند. همچنین در ادامه اعتراضات مردمی به رژیم بعث در هفتة گذشته، مردم مسلمان شهر "نال پاریز" عراق با برگزاری تظاهراتی، به نیروهای وابسته به تیپ "نال پاریز" با سنگ و آجر حمله کردند.[۸]

گزارش- 435

امروز 8 نفر از مسلمانان عراقی از طریق مرزهای شرقی این کشور وارد ایران شدند و درخواست پناهندگی کردند.[۹] همچنین طی روزهای گذشته یک خانوادۀ عراقی از اهالی نجف به ایران پناهنده شدند. سرپرست خانوادۀ ساکن در نجف اعلام کرد که چند ماه قبل نیز چهار تن از دختران خود را از طریق مرز ترکیه به ایران فرستاده است.[۱۰]

گزارش- 436

در مناطق شمال غربی کشور، نیروهای نظامی ایران، امروز محور پیرانشهر به سردشت را پاک‌سازی کردند. در این عملیات چهار کیلومتر دیگر از این محور آزاد شد و 9 روستای این منطقه از جمله روستاهای "شیخ گرگر"، "کلفت"، "پاوله بالا و پایین" و "تازه قلعه"، از وجود گروه‌های مسلح غیرقانونی پاک‌سازی شدند. در این اقدام، عده‌ای از نیروهای مسلح غیرقانونی کشته شدند و یک خودرو متعلق به ارتش ایران بر اثر برخورد مینی که به دست عناصر ضدانقلاب کار گذاشته بود، منهدم شد.[۱۱] در غرب ارومیه نیز نیروهای مسلح غیرقانونی، در ساعت 9:30 به یک خودروِ ژاندارمری کمین زدند. نیروهای ژاندارمری، هنگامی‌که مشغول چیدن نیروهای خود برای تأمین جادۀ کورانه به سیلوانا بودند در 5 کیلومتری پایگاه گردنه شیوان در کمین نیروهای شورشی گرفتار و با آنها درگیر شدند. در این درگیری 3 تن از سربازان شهید، 2 تن زخمی و 2 تن نیز گروگان گرفته شدند. از مهاجمان نیز عده‌ای کشته و زخمی شدند.[۱۲]

گزارش- 437

بمبی با وزن حدود یک پوند ساعت 11:15 در ترمینال جنوب و در زمان شلوغی محوطه ترمینال منفجر شد و در پی آن یک تن شهید و 30 تن دیگر از جمله یک تبعه سوری و دو افغانی به‌شدت مجروح شدند. براثر این انفجار شیشه‌های چند تعاونی مسافربری شکست و به تعدادی اتوبوس نیز خسارت‌هایی وارد آمد. طبق گزارش‌های رسیده، براثر شدت انفجار، پای تعدادی از مجروحان این حادثه قطع شده و حال برخی افراد زخمی نیز وخیم است.[۱۳]

گزارش- 438

نیروهای سپاه پاسداران شهر مسجدسلیمان در استان خوزستان، در عملیاتی غافلگیرکننده موفق شدند مسئول امور مالی و مسئول تشکیلات سازمان مجاهدین خلق مسجدسلیمان را دستگیر کنند. گفتنی است که مسئول تشکیلات سازمان هنگام انتقال به قرارگاه سپاه با خوردن قرص سیانور خودکشی کرد.[۱۴]

گزارش- 439

به حکم دادگاه انقلاب اسلامی شهرستان نیشابور 24 تن از اعضا و هواداران سازمان مجاهدین خلق، گروه پیکار در راه آزادی طبقه کارگر و سازمان چریک‌های فدایی خلق به زندان از سه سال تا 15 سال محکوم شدند. سه نفر از این افراد به جرم عضویت و هواداری از سازمان چریک‌های فدایی خلق، به سه تا 10 سال حبس قطعی و سه تا 5 سال حبس تعلیقی، یک نفر به جرم هواداری از گروه پیکار به سه سال حبس قطعی و سه سال حبس تعلیقی و 20 نفر نیز به جرم عضویت و هواداری از سازمان مجاهدین خلق به سه تا 15 سال حبس قطعی، و سه تا 5 سال حبس تعلیقی محکوم شدند.[۱۵]

گزارش- 440

سرهنگ صیاد شیرازی فرماندۀ نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در آستانة هفتة جنگ، در نشستی مطبوعاتی اوضاع عمومی ارتش عراق را ارزیابی و موقعیت فعلی جنگ و آرایش نیروها را تشریح کرد. وی دربارۀ روند جنگ گفت: «جنگ تحمیلی دارای سه مرحله بوده است. در مرحلۀ اول، نیروهای بعثی در منطقه‌های مورد هجوم متوقف شدند و سپس [در مرحلۀ دوم] رزمندگان اسلام عملیات خود را برای عقب ‌نشاندن دشمن آغاز کردند. در مرحلۀ سوم که امروز به انتهای آن رسیده‌ایم، نیروهای بعثی نه‌تنها اکثر مناطقی را که اشغال کرده بودند با ذلت و خواری از دست داده‌اند، بلکه در بعضی از نقاط، نیروهای رزمندۀ ایران در داخل خاک دشمن هستند. البته هنوز هم بعضی از نقاط مرزی در اختیار دشمن است و برخی از شهرهای ایران نیز در زیر آتش توپخانۀ ارتش متجاوز عراق قرار دارد، [اما] روند جنگ کاملاً به نفع نیروهای اسلام بوده است و پیروزی‌هایی که در دو سال اخیر به دست آمده، نشانگر این واقعیت است.» سرهنگ صیاد شیرازی دربارۀ موقعیت ارتش بعث عراق گفت: «دادن 40 تا 50 هزار اسیر و ده‌ها هزار کشته و مجروح، ارتش بعث عراق را از نظر پرسنل شدیداً در تنگنا قرار داده است. رژیم صدام از این بابت با ضعف بسیار شدیدی روبه‌رو است. در مورد سازوبرگ نظامی، عراق به‌علت وابستگی کامل خود به غرب و شرق، محدودیتی ندارد. اما مسئله در اینجاست که تجهیزات را پرسنل باید هدایت کنند.» وی افزود: «غنائمی که در عملیات‌های مختلف به دست می‌آید، منابع خوبی برای تغذیۀ سپاه اسلام است.» فرماندۀ نیروی زمینی دربارۀ عملیات بعدی نیروهای ایران گفت: «در استراتژی نبرد اسلامی، گرفتن و حرکت برای رسیدن به اهداف مادی مطرح نبوده و نیست. بنابراین، نبرد ما برای سرکوبی ظالم و ستمگر است. رسیدن به این هدف مستلزم سرنگونی صدام و رژیم پوشالی اوست و حرکت‌های بعدی ما برای رسیدن به این اهداف خواهد بود.»[۱۶] سرهنگ صیاد شیرازی همچنین در گفت‌وگو با روزنامۀ جمهوری اسلامی، رسالت نیروهای خودی را یادآوری کرد و تحولات روحی جامعه را نتیجۀ رهبری امام خمینی دانست و گفت: «رزمندگان ما باید بدانند که بیش‌ازپیش رسالت سنگین الهی و رزم در راه خدا روی دوششان هست، چون آن قدر ما شهدای شناخته و ناشناخته در این مسیر داشتیم و آنها با رفتنشان نشان دادند که چه راه و ارزشی را طی کردند و امروز این بار سنگین تداوم رزم در راه خدا را به دوش ما گذاشتند. با رفتن آنها درست است که به ظاهر ما مقداری از فقدان آنها دچار کمبود شدیم، ولی در عمل دیدیم که به‌ازای هر رفتن، جوشش‌ها و خروش‌ها برای ادامۀ حرکت بیشتر شده است و این همان قدرت خداست که به ما توجه می‌دهد که شهید نمی‌میرد، شهید زنده است و زنده بودن را در این می‌بینیم که الهام شهید را به گوش خودمان بشنویم و با فکر خودمان احساس بکنیم. بنابراین با توجه به اینکه سیر حرکت ما یک سیر حرکت تکاملی مثبت در جهت منسجم و متشکل بودن است و اینکه خوی رزمندگی در بین مردم به وجود آمده و اینکه هیچ‌گاه ما بدون هادی و هدایتگر نبودیم و همیشه امام عزیزمان را داشتیم، با این دعا که از خدا بخواهیم، امام عزیزمان را تا به ثمر رسیدن انقلاب کبیر مهدی(عج) برایمان حفظ کند. باید به برادران رزمنده توصیه کنیم که انسجام و تشکل خودشان را از دست ندهند و همچنان برای ادامۀ جنگ‌هایی که داریم کوشا باشند و این رزم‌ها را به‌عنوان برکت حرکتمان تلقی کنند. ان‌شاءالله خداوند به ما توفیق استقامت و پایداری در این راه را بدهد.»[۱۷]

گزارش- 441

در پی احتمال آغاز یک حرکت نظامی از طرف ایران در جبهه‌های جنگ، مسئولان عراق تلاش‌های خود را برای پایان دادن به جنگ افزایش دادند. نعیم حداد رئیس مجلس ملی عراق امروز با رئیس ایتالیایی کنفرانس بین‌المجالس دیدار کرد و پیشنهاد عراق به کنفرانس برای پایان دادن به جنگ عراق و ایران را با وی بررسی کرد. نعیم حداد بدون اشاره به تجاوز عراق به ایران و درخواست مسئولان ایران مبنی‌بر پرداخت غرامت به این کشور گفت که عراق از هرگونه پیشنهاد مسالمت‏آمیز استقبال می‌کند.[۱۸]

گزارش- 442

با پیش‌بینی احتمال شروع عملیات گستردۀ ایران در جبهه‌های جنگ، تلاش‌های بین‌المللی برای میانجیگری میان ایران و عراق شدت یافت. در پی اعلام دبیرکل سازمان ملل مبنی‌بر اعزام مجدد نمایندۀ ویژه خود برای گفت‌وگو با ایران برای میانجیگری و به‌دنبال پیروزی اولاف پالمه در انتخابات سوئد، امروز رادیو کلن به نقل از وی اعلام کرد که در مقام رئیس دولت سوئد سعی خواهد کرد که در جنگ عراق و ایران میانجیگری کند.[۱۹] کشور فرانسه نیز که از شرکای اصلی عراق در جنگ علیه ایران به شمار می‌رود، در پی میانجیگری بین ایران و عراق است. به نوشتة مجلۀ الدستور چاپ لندن، یک هیئت پارلمانی فرانسه قرار است در اواخر ماه جاری میلادی (اواسط مهر 1361) از تهران و بغداد دیدار کند. این هیئت فرانسوی ضمن اطلاع از وضعیت جنگ، زمینه‌های احتمالی میانجیگری فرانسه بین دو کشور درگیر را نیز بررسی خواهد کرد. به گزارش این نشریه، دیپلماسی فرانسه از چند ماه پیش تلاش‌های بسیاری را برای عادی کردن روابط با ایران آغاز کرده است.[۲۰] دراین‌حال، هفته‌نامۀ فرانسوی‌زبان لوپوئن در گزارشی دربارۀ روابط فرانسه و عراق نوشت: علیرغم جنگ بین ایران و عراق، مذاکرات پاریس و بغداد برای بازسازی ساختمان نیروگاه اتمی تموز و تحویل اورانیوم به عراق به‌عنوان یکی از زمینه‌های همکاری گستردۀ دو کشور، همچنان ادامه دارد.[۲۱]

گزارش- 443

با گذشت دو سال از تجاوز عراق به ایران، محافل خبری خارجی ضمن تحلیل وضعیت نظامی ایران و عراق، دربارۀ حملۀ جدید و منطقۀ احتمالی عملیات آیندة ایران گمانه‌زنی کردند. خبرگزاری فرانسه در گزارشی از تهران که به مناسبت گذشت دو سال از جنگ عراق و ایران تهیه کرده است. درباره تجاوز عراق به ایران، بی‌اساس بودن ادعاهای عراق در حمله به پایانۀ نفتی خارک و تغییر موازنۀ نبرد به سود ایران مطالبی به این شرح درج کرده است: در حالی که دو سال از آغاز جنگ میان ایران و عراق می‌گذرد، این جنگ در خاک عراق و به ابتکار صدام در خلیج فارس ادامه دارد. درحالی‌که اطلاعیه‌های رسمی ارتش عراق از بمباران پایانۀ نفتی ایران در جزیرۀ خارک خبر می‌دهد، منابع و محافل دریانوردی خارجی، اطلاعات ایران دایر بر عادی بودن اوضاع در این منطقه را مورد تأیید قرار می‌دهند. در ادامۀ این گزارش آمده است: رهبران ایران که پس از شکستن حصر آبادان در سپتامبر 1981 (مهرماه 1360) و با انجام یک رشته عملیات پیروزمندانه ابتکار عمل را در دست گرفته و با زور اسلحه تقریباً تمام اراضی اشغال‌شده از سوی ارتش عراق در ماه‌های اول جنگ را باز پس گرفته‌اند، تهدید کرده‌اند که اگر آنها از صادرات نفت محروم شوند، به تلافی آن، دیگر کشورها را نیز از صادرات نفت محروم خواهند کرد.[۲۲] خبرگزاری رویتر نیز در تفسیری از تحولات جنگ، پس از گمانه‌زنی دربارۀ حملۀ جدید ایران، به ناکامی عراق پس از هفته‌های اولیۀ تجاوز سراسری این رژیم به ایران، برتری نظامی ایران در حال حاضر، اقدام عراق در توسعه دادن به میدان جنگی از جبهه‌های زمینی به خلیج ‌فارس، تأثیر این عملکرد عراق در صدور نفت ایران و ابتکار ایران در رفع تنگناهای موجود برای صدور نفت اشاره کرده است. در گزارش این خبرگزاری آمده است: «به گفتۀ دیپلمات‌های غربی و تحلیلگران نظامی، ایران به مناسبت فرارسیدن دومین سالگرد جنگ خلیج [‌فارس] قصد دارد دست به یک حملة تهاجمی بزند. در همین حال عراق برای خاتمه دادن به این جنگ دست به چند ابتکار صلح در صحنۀ بین‌المللی زده است. عراقی‌ها می‌گویند که ایران به‌منظور یک حملۀ قریب‌الوقوع نیروهای خود را در طول مرزهای مورد مناقشه‌اش با این کشور سازمان داده است. بغداد اعتراف کرد که حملۀ ایرانی‌ها از شرق بندر بصره صورت خواهد گرفت. لازم به تذکر است که بندر بصره یکی از اهداف مهم نیروهای ایرانی در تهاجم عملیات به‌اصطلاح "رمضان" بوده است. اما بعضی دیگر از تحلیلگران نظامی معتقدند که نیروهای ایرانی ممکن است در شمال جبهه جنوبی، یعنی از مجاور شاهراه بین‌المللی بغداد حملۀ خود را آغاز کرده و پایتخت عراق را مورد تهدید قرار دهند. این جنگ که متخصصان دفاعی غربی آن را مهم‌ترین جنگ تهاجمی در سراسر دنیا توصیف می‌کنند، از هنگامی‌که پرزیدنت صدام حسین در تاریخ 22 سپتامبر [31 شهریور 1359] ارتش خود را به ایران گسیل داشت، تا کنون به قیمت جان ده‌ها هزار تن از مردم دو کشور تمام شده است. ایران تا کنون پیشنهادهای صلح از جانب پرزیدنت صدام را رد کرده و تلاش‌های میانجی‌گرانه را عقیم گذارده است. در همین حال رهبران روحانی در تهران، همچنان امیدوارند که رهبر عراق صدام حسین سقوط کند. تمام امید روحانیون به برانگیختن شیعیان عراق علیه صدام حسین می‌باشد، گرچه این امید با شکست ضد حملة ایران در اوایل سال جاری به یأس تبدیل شد. درحالی‌که 2 سال پیش، عراق با تمام نیرو به خاک ایران حمله و مناطق وسیعی را اشغال کرد، انتظار می‌رفت که در عرض چند هفته جنگ را ببرد، ولی اکنون این ایران است که از این کشور میلیاردها دلار غرامت و تاوان جنگی را تقاضا می‌کند. تحلیلگران نظامی به تهاجم "رمضان" به‌عنوان یک تاکتیک غلط و اشتباه نگریسته و می‌گویند، ایران در بیرون راندن نیروهای عراقی از خاکش، می‌توانست بهتر عمل کند. اما همین تحلیلگران به‌خاطر آنچه که می‌تواند نبرد سرنوشت‌ساز و نهایی این جنگ باشد، می‌گویند، شرایط در حال حاضر در مقایسه با شرایط جولای گذشته[تیر ـ مرداد] بهتر به نظر می‌آید. تب جنگ تا حدودی در صحنه‌های نبرد فروکش کرده است و ایرانیان از تهاجم خود از یک جبهۀ باریک در بصره که با مقاومت شدید عراقی‌ها روبه‌رو شد، درس‌های زیادی گرفتند. هر دو طرف درگیر در طول دو ماه آرامش و سکونی که از حملۀ رمضان می‌گذرد، علائمی را مبنی‌بر شروع یک حملۀ قریب‌الوقوع از خود نشان داده‌اند. ایران از 22 تا 28 سپتامبر [از 31 شهریور تا 6 مهر] را هفتۀ جنگ اعلام کرده است. در طی این مدت ظاهراً با طرح و برنامه و مراسمی سعی در بالا بردن آنچه که تحلیلگران غربی آن را حمایت ضعیف ایرانیان از جنگ می‌دانند، خواهد شد. یک دیپلمات غربی گفت: ایرانی‌ها مقارن با سالگردها بسیار قوی می‌شوند و این‌بار ممکن است تصمیم بگیرند که این قدرت را در یک حملۀ تهاجمی نشان بدهند و یا باز ممکن است تصمیم داشته باشند که یک هفتۀ دیگر یا بیشتر صبر کنند. عراق نیز در عین اینکه در مورد حملۀ قریب‌الوقوع نیروهای ایران هشدار داده است، باز خواستار اجرای آتش‌بس فوری بین طرفین درگیر شده است. نعیم حداد رئیس مجلس عراق هفتۀ گذشته در ایتالیا به رویتر گفت: بغداد عقیده دارد که نیروهای ایرانی برای یک تهاجم به عمق خاک عراق آماده شده‌اند. هر دو کشور به مناسبت سالگرد جنگ دست به کوشش‌های بی‌سابقه‌ای در جهت دعوت خبرنگاران خارجی زده‌اند. تهران و بغداد معمولاً بعد از یک پیروزی در صحنۀ نبرد، قوانین مشکل و سخت مربوط به ورود را از جلوی پای خبرنگاران خارجی برمی‌دارند. تصمیم عراق مبنی بر تمرکز حملات اخیرش به مهم‌ترین ترمینال نفتی ایران در جزیرۀ خارک، از دیگر تحولات این جنگ است که برای منطقۀ خلیج [‌فارس] و جهان عرب بسیار مهم تلقی می‌شود. عراق در ماه گذشته یک منطقۀ ممنوعه در رأس خلیج [‌فارس] اعلام و تهدید کرد، کشتی‌هایی را که به این منطقۀ وارد شوند، غرق خواهد کرد. از آن هنگام تا کنون، طبق گزارش‌های رسیده، دو کشتی متعلق به ترکیه و یونان غرق شده‌اند. [هرچند] حملۀ هواپیماهای عراق به کشتی‌های بین‌المللی باعث شد که نرخ بیمه کشتی‌رانی برای کشتی‌هایی که وارد این منطقه می‌شوند، افزایش یابد، اما کاهش قیمت نفت ایران تا حدودی این نرخ بالارونده (یا رو به افزایش) را مهار کرده است. محمد غرضی وزیر نفت ایران گفت: ترمینال خارک در مقابل هواپیماهای عراقی مقاومت کرده و هنوز به صدور 7/1 میلیون بشکه نفت در روز خود ادامه می‌دهد. [درهرحال] میزان واقعی خسارات مادی وارده از سوی عراق هرچه که باشد، به نظر نمی‌رسد که بغداد در عزم روحانیون حاکم بر ایران در ادامۀ جنگ تزلزلی به وجود آورده باشد. میرحسین موسوی نخست‌وزیر ایران هفتۀ گذشته گفت، پیروزی ایران در این جنگ سرنوشت منطقه را عوض خواهد کرد و باعث گسترش اسلام در سراسر دنیا خواهد شد. محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران انقلاب نیز اظهار داشت که وی مطمئن است که نیروهای ایرانی، کربلا، شهر مقدس شیعیان در داخل خاک عراق را به تصرف خود درخواهند آورد. دولت بغداد در عین اصرار و فشار بر برقراری صلح، سعی کرده است که آمادگی‌اش را برای مقابله با هر حمله‌ای از سوی نیروهای ایرانی نیز نشان دهد. یاسین رمضان معاون نخست‌وزیر عراق در 4 سپتامبر، [13 شهریور] یعنی در سالگرد حملۀ توپخانه ایران به مناطق عراق که به عقیدۀ بغداد انگیزۀ اصلی شروع جنگ است، گفت: ما تا زمانی که جنگ ادامه داشته باشد احتیاجات آن را تأمین خواهیم کرد ولی درعین‌حال از هر فرصتی که به صلح (یا برقراری صلح) منجر شود، استفاده خواهیم کرد. تحلیلگران نظامی عقیده دارند که عراق در مقابل هر حمله و تهاجمی در یک جبهۀ وسیع به‌شدت مقاومت خواهد کرد. اگرچه در این میان قدرت هوایی هر دو طرف درگیر به زیر سؤال می‌رود. به عقیدۀ تحلیلگران، به نظر می‌رسد که ایران احتیاجاتش را از بلوک کمونیستی مثل رومانی، لهستان و کرۀ شمالی برآورده ساخته و نیروهایش را سازمان داده است، اما دلایل دیگری حاکی از آن است که ایران در بخش داخلی، نتایج حاصله از تلفات جانی را که در حمله به مواضع دشمن برایش حاصل می‌شود، نمی‌تواند تحمل کند.»[۲۳] در همین زمینه روزنامۀ هرالدتریبون نیز در گزارشی با استناد به اظهارات مقامات وزارت دفاع و وزرات امور خارجه امریکا نوشت: نکته‌ای که تقریباً مسلم است، تدارک تهران برای حملۀ مجدد به عراق حداقل در دو جبهه، یکی در جبهۀ بصره و دیگری در جبهه‌ای مقابل شهر قصرشیرین ایران است. به ‌همین خاطر دولت عراق نیز با افزایش استحکامات دفاعی در شهر بصره و تخلیۀ منطقه‌ای در حدود 20 کیلومتر در مقابل شهر قصرشیرین ایران، اقدامات لازم را برای مقابله با حملات ایران انجام داده است. آنها همچنین سعی کرده‌اند تا از تجربیات نظامی شوروی در ایجاد استحکامات دفاعی استفاده کنند.[۲۴] مقام‌های امریکایی همچنین معتقد هستند که نشانه‌هایی در دست است که دولت ایران احتمالاً پس از یک حملۀ بزرگ به عراق، آمادگی شروع مذاکرات صلح را خواهد داشت. آنها همچنین بر این باورند که با توجه به سخنان مقامات ایران مبنی‏بر عقب راندن توپخانۀ عراق، هدف حملۀ ایران، یک پیشروی 30 کیلومتری در عمق خاک عراق خواهد بود.[۲۵]

گزارش- 444

امام خمینی در پیامی به مناسبت عید سعید قربان، حملات اخیر اسرائیل به لبنان، قتل عام مردم بی‌دفاع آن کشور و سکوت کشورهای مسلمان در برابر این حملات را تقبیح کردند. در این پیام آمده است: «مصیبت بزرگ و فاجعۀ عظیمی که همۀ مصیبت‌ها و فاجعه‌ها پیش آن ناچیز است، آن است که مشتی تروریست صهیونیست بی‌حیثیت، به بدترین وجه بر مسلمانان تاخت‌و تاز کنند. مسلمانانی که دارای آن همه امکانات معنوی و مادی هستند که با یک تشر می‌توانند امریکا را از منطقه عقب برانند، تا چه رسد به اسرائیل. ما نه فقط برای آوارگی یک عده مظلوم که از سرزمین‌های خود رانده شدند و پناهگاهی ندارند در سوگ و عزا هستیم، که مصیبت بزرگ آن است که این جنایت‌ها به دست اسرائیل در مرئی و منظر دولت‌های مدعی اسلام انجام می‌شود. فاجعۀ بزرگ آن است که این دولت‌های مدعی اسلام برای ناز شست امریکا و اسرائیل فعالیت‌ می‌کنند که موبه‌مو "طرح کمپ دیوید" یا شبیه آن را اجرا کنند و به‌دنبال این جنایت عظیم صریحاً اسرائیل را به رسمیت یا به آقایی بشناسند. فاجعه برای مسلمانان آن است که بعضی از دولت‌های به‌اصطلاح مسلمان، با دیدن این فجایع بزرگ، مانع می‌شوند تا مظلومان از دست ستمگران، حتی ناله کنند. ... دولت‌ها نه‌تنها از ترس امریکا نمی‌توانند اظهار مظلومیت مظلومان را حتی در کشورهای خودشان بشنوند، بلکه چنانچه دیدیم با ملت غارت‌زدة ایران که با نهضت اسلامی خود می‌خواهد فریاد مظلومانه سر دهد و به ملت‌های مظلوم جهان داد خود را برساند، چه‌ها کرده و در مخالفت با ایران حتی از امریکا و اسرائیل گوی سبقت را ربودند و برای تقرب به ستمکاران، با تمام قوای تبلیغاتی و تسلیحاتی به متجاوز به ایران کمک نمودند.»[۲۶] در قسمت دیگری از این پیام آمده است‌: «چه دردناک و مصیبت‌بار است که در جوار مسلمانان و دولت‌های به‌اصطلاح اسلامی، اسرائیل غاصب این‌چنین جسورانه و فاتحانه به مردم مظلوم لبنان، به خواهران و برادران عزیز بیروتی تجاوز کند و به‌جای آنکه دولت‌های کشورهای اسلامی به دفاع که یک فرضیۀ الهی و انسانی است، برخیزند، این‌چنین نرمش نشان دهند؛ بلکه برای مقصد شوم امریکا و اسرائیل به فعالیت‌ برخیزند و به‌جای اسرائیل ستم‌پیشه، ایران اسلامی و اسلام را در ایران هدف قرار دهند. آیا اگر امروز توانستند عذرهایی برای سکوت بلکه کمک به مقاصد شوم این جنایتکار و اربابش بتراشند، تاریخ را هم می‌توانند به انحراف بکشند؟ آیا ملت‌های آزاد را هم می‌توانند فریب دهند؟ آیا خداوند منتقم را هم با عذرهای غیرموجه خود می‌توانند قانع کنند؟ و آیا این‌طور که اینان اسلام بزرگ را به ملعبه و بازی گرفته‌اند، گناه بزرگشان بخشودنی است؟ و آیا از عهدۀ جواب برای خون‌های زنان و مردان بی‌گناه بیروت برمی‌آیند؟»[۲۷]

گزارش- 445

آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور در مراسم گشایش هشتمین نمایشگاه بین‌المللی بازرگانی و پنجمین نمایشگاه اختراعات و ابتکارات، این‌گونه اقدامات را نشانۀ عزم ایران برای رشد خلاقیت‌ها، علم و تکنولوژی، حتی در وضعیت سخت جنگی دانست. گزارش روزنامۀ جمهوری اسلامی از این مراسم چنین است: «حجت‌الاسلام خامنه‌ای رئیس‌جمهوری طی سخنانی ضمن قدردانی از دست‌اندرکاران برگزاری این نمایشگاه به توطئه‌های دشمنان انقلاب اسلامی جهت از حرکت انداختن جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: دشمنان انقلاب با کارشکنی، تحمیل جنگ، محاصرۀ اقتصادی و انواع توطئه‌های داخلی و خارجی می‌خواستند انقلاب را از حرکت بازدارند تا مستضعفین جهان امیدشان نسبت به انقلاب اسلامی از دست رفته و انقلاب نتواند انتظار و امید آنان را برآورده سازد. وی گفت: تشکیل این نمایشگاه به همۀ علاقه‌مندان انقلاب اسلامی نشان داد که حتی در دشوارترین شرایط و هنگام جنگ و عسرت‌های گوناگون که بر ما تحمیل می‌شود و درهنگامی که عناصر فعال در حال نبرد با دشمنان خارجی هستند، باز این ملت می‌تواند روحیۀ انقلابی خود را در شکل فعالیت‌های اقتصادی برای همۀ علاقه‌مندان به اثبات برساند. ... رئیس‌جمهوری با اشاره به رودررویی ضدانقلاب و مردم گفت: دو عامل ضدانقلاب به سرکردگی قدرت‌های جهانی و روحیۀ انقلابی و عشق انگیزۀ حفظ انقلاب اسلامی در مردم، در مقابل یکدیگر هستند و مبارزه‌ای در درازمدت دارند و امروز همچون گذشته که گفته شد، ثابت شد که عامل انقلاب و عشق ملت به آن، عامل رشد خلاقیت‌ها، عامل وحدت و یکپارچگی و عامل تمسک به اسلام بر عامل ضدانقلاب پیروز خواهد شد. رئیس‌جمهوری گفت: ملت ما نه‌تنها در میدان جنگ پیروز شده و به‌زودی به پیروزی نهایی دست خواهد یافت، بلکه در میدان فعالیت اقتصادی و خودکفایی و دست یافتن به هر چیزی که ما را از قدرت‌های جهانی بی‌نیاز کند، هرچه بیشتر پیش خواهد رفت و پیروز خواهد شد.»[۲۸]

گزارش- 446

میرحسین موسوی نخست‌وزیر ایران، با انتشار بیانیه‌ای ضمن محکوم کردن کشتار پناهندگان فلسطین در اردوگاه‌های صبرا و شتیلا و ابراز تأسف از این مصیبت، امروز را عزای عمومی اعلام کرد. در قسمتی از این بیانیه آمده است: برخلاف کشتارهایی نظیر دیریاسین و کفَرقاسم که تا مدتی ابعاد آن در پس پرده باقی ماند و کسی از آن اطلاعی نداشت، صهیونیسم جنایتکار امروز در برابر چشمان جهانیان به کشتار وسیع کودکان، زنان و مردان بی‌پناه دست زده است، فاجعۀ وحشتناکی که نمونۀ آن را در تاریخ نیز نمی‌توان یافت. در این بیانیه اضافه شده است: سکوت گورستانی دولت‌های اسلامی‌، بهترین مشوق امریکا و رژیم غاصب صهیونیستی برای قتل عام بی‌رحمانۀ مردمی است که گناهشان ایمان به اسلام است‌.[۲۹]

گزارش- 447

سفیر جدید اتحاد جماهیر شوروی امروز با هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی دیدار و گفت‌وگو کرد. وی در این دیدار تمایل کشورش را به برقراری و توسعۀ روابط دوستانه بین دو کشور به خصوص در زمینه بازرگانی ابراز کرد. رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در این دیدار اظهار امیدواری کرد که دو کشور بتوانند در هر زمینۀ از جمله در زمینه اقتصادی با یکدیگر همکاری کنند.[۳۰]

گزارش- 448

الکساندر تریگونا وزیر امورخارجۀ مالت که در تهران به‌سرمی‌برد، امروز در دیدار با مهندس میرحسین موسوی نخست‌وزیر ایران، خواستار توسعۀ روابط دو کشور شد. نخست‌وزیر نیز ضمن تأکید بر اهمیت روابط دو کشور، در تشریح مواضع کشورمان گفت: ما اعتقاد داریم که جز با خروج امریکا از منطقه، امنیت واقعی به وجود نخواهد آمد. وی با اشاره به اقدامات امریکا و اسرائیل در لبنان گفت: این اقدامات موجب بیداری ملت‌های منطقه و درنهایت نابودی آنان خواهد شد.[۳۱] وزیر امور خارجۀ مالت امروز با غرضی وزیر نفت کشورمان نیز دیدار کرد و خواستار توسعۀ روابط اقتصادی دو کشور شد.[۳۲]

گزارش- 449

به دنبال اعلام مقامات اسرائیل مبنی‌بر عدم اطلاع از تصمیم فالانژیست‌ها در کشتار فلسطینیان در اردوگاه‌های آوارگان، روزنامه‌های اسرائیلی اظهارات مقامات این رژیم را غیرواقعی دانستند. خبرگزاری رویتر در این باره گزارش داد: مدارک جدید نشان می‌دهد که رهبران اسرائیل از کشتار فلسطینیان در اردوگاه‌های آوارگان آگاهی داشتند، اما هیچ اقدامی برای جلوگیری از کشتار که 36 ساعت طول کشید، نکردند. خبرنگاران اسرائیلی گفتند، آنها بامداد جمعه از کشتار آگاه شدند در حالیکه سخن‌گویان دولت گفته بودند ظهر شنبه از خبر کشتار مطلع شدند. خبرنگار نظامی روزنامه "هاآرتص" گفت: وی بامداد جمعه رهبران اسرائیل را از کشتار فلسطینی‌ها آگاه کرده بود و ادعای سخن‌گویان دولت دروغ محض است. خبرنگار نظامی روزنامه "آهارونوت" نیز نوشت: نخستین گزارش‌های مربوط به کشتار در شب بین پنجشنه و جمعه در اختیار وزیران و فرماندهان عالی‌رتبه ارتش اسرائیل قرار گرفت و قبلاً کابینه اسرائیل ورود شبه‌نظامیان مسیحی را به اردوگاه‌های شتیلا و صبرا تصویب کرده بود. وی افزود: با وجودی که آنها از همه چیز اطلاع داشتند، هیچ اقدامی برای جلوگیری از کشتار نکردند و فالانژیست‌ها هر کسی را که در اردوگاه می‌دیدند، می‌کشتند. روزنامه آهارونوت نوشت: ورود نیروهای فالانژیست به اردوگاه‌ها بدون هیچ‌گونه مخالفتی در جلسه کابینه در پنجشنبه شب تصویب شده بود.[۳۳]

گزارش- 450

واکنش‌ها به قتل عام فلسطینیان در اردوگاه‌های صبرا و شتیلا ادامه دارد. شفیق ورزان نخست‌وزیر لبنان امریکا را مسئول قتل عام آوارگان فلسطینی در غرب بیروت دانست. ورزان در مصاحبه با آسوشیتدپرس گفت: من امریکایی‌ها را مسئول این جریان می‌دانم، زیرا آنها کتباً اطمینان داده بودند که اسرائیلی‌ها وارد غرب بیروت تخواهند شد. ورزان افزود: اگر اسرائیلی‌ها به غرب بیروت یورش نمی‌آوردند این جنایت اتفاق نمی‌افتاد. وی گفت: مردان مسلحی که به اردوگاه‌های فلسطینی هجوم بردند، با اسرائیلی‌ها هم‌دست بودند و اجازه داشتند از محل‌های بازرسی واقع در مناطق تحت اشغال اسرائیل بگذرند. شورای مرکزی فلسطین نیز با انتشار اطلاعیه‌ای رژیم صهیونیستی، ارتش لبنان و نیروهای چندملیتی (امریکا، فرانسه و ایتالیا) را مسئول کشتار غیرنظامیان فلسطینی دانست. به گزارش رویتر این شورا پس از جلسه یک‌روزه اعلام داشت، سازمان آزادی‌بخش فلسطین انتقام خون‌ریزی بیروت را خواهد گرفت و قاتلان آن باید حساب سخت تلخی را پس دهند. در اعلامیه شورای مرکزی فلسطین آمده است: ارتش لبنان در این کشتار مسئول است، زیرا کشتار در اردوگاه‌های آوارگان صبرا و شتیلا پس از اینکه این ارتش مسئولیت ادارۀ غرب بیروت را به عهده گرفت، به وقوع پیوست و امریکا نیز مسئول است، زیرا کشتار در حالی روی داد که دولت ریگان از اسرائیل حمایت می‌کرد و به‌رغم تضمین‌هایی که فیلیپ حبیب فرستادۀ ویژۀ امریکا به خاورمیانه داده و توافقی که با وی به دست آمده بود، این کشتار اتفاق افتاد و نشان داد که امریکا شایستگی ایفای یک نقش عادلانه در خاورمیانه را ندارد. این اعلامیه حاکی است فرانسه و ایتالیا نیز مسئولند، به دلیل اینکه نیروهایشان را پیش از موعد از بیروت خارج کردند. در اعلامیه گفته شده اسرائیل از حمله به لبنان که با توافق امریکا و حمایت این کشور عملی شد، یکی از هدف‌هایش نابودی سازمان آزادی‌بخش فلسطین از نظر سیاسی و نظامی و قلع و قمع مردم فلسطین و هدف دیگرش تحکیم سلطۀ امریکا بر منطقه و منحصر کردن نفوذ امریکا با کارگزاری اسرائیل به عنوان پلیس امریکا در این ناحیه بوده است. در همین حال خبرگزاری‌ها از مسکو گزارش دادند، برژنف رهبر شوروی در پیامی به ریگان رئیس‌جمهور امریکا خواستار اقدام مشترک دو کشور در شورای امنیت سازمان ملل متحد برای جلوگیری از اقدام‌های اسرائیل شد. برژنف در پیام خود به ریگان که به وسیله تاس خبرگزاری رسمی شوروی انتشار یافت، تصریح کرده است، مسئولیت سیل خونی که در لبنان سرازیر شده، به عهده کسانی است که می‌توانستند مانع اقدام‌های تل‌آویو شوند و نشدند. برژنف در پایان از همتای امریکایی خود خواسته برای وادار کردن اسرائیل به اطاعت از تصمیم‌های شورای امنیت بهتر است دو کشور به یک اقدام مشترک دست بزنند. دولت ایتالیا نیز در اطلاعیه‌ای شدید‌اللحن، کشتار غیرنظامیان فلسطینی را محکوم کرد. احزاب سیاسی ایتالیا هم این جنایت را محکوم کردند. اتحادیه‌های کارگری این کشور نیز امروز در اعتراض به کشتار صبرا و شتیلا به اعتصاب یک ساعته دست زدند. به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس کارگران ایتالیایی در اجتماعات خود با محکوم کردن این جنایت، اسرائیل را مسئول آن دانستند.[۳۴]

گزارش- 451

بر اساس توافق انجام شده بین سه کشور امریکا، فرانسه و ایتالیا، نیروهای نظامی این سه کشور مجدداً در غالب نیروهای چندملیتی عازم بیروت می‌شوند. این مطلب را رونالد ریگان در مصاحبة تلویزیونی امشب خود اعلام کرد و گفت: در چارچوب توافق با فرانسه و ایتالیا، واحدی از تفنگداران و نظامیان امریکایی به زودی عازم لبنان خواهند شد. میتران رئیس‌جمهوری فرانسه نیز در یک مصاحبه تلویزیونی گفت: به تقاضای دولت لبنان و در پاسخ به تمامی جناح‌های مختلف به‌ویژه دنیای عرب تصمیم گرفته است نیروهای فرانسوی را در چارچوب تشکیل نیروهای چندملیتی به لبنان اعزام دارد. میتران تأکید کرد: این نیرو همانند اولین نیروی چندملیتی، واحدهایی از فرانسه، امریکا و ایتالیا خواهد بود. وزارت خارجه ایتالیا نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: نیروهای چندملیتیِ جدید، در یک مدت محدود تسهیلاتی را برای دولت لبنان برای انجام وظایف خود ایجاد خواهد کرد. یک مقام بلندپایة دولت امریکا، دراین‌باره گفت: نیروهای بین‌المللی تا بعدازظهر پنج‌شنبه مجدداً در لبنان مستقر خواهند شد. گفتنی است، روز گذشته شاذلی قلیبی دبیرکل اتحادیه عرب، در نامه‌ای به ریگان، میتران و پرتینی رؤسای جمهور امریکا فرانسه و ایتالیا از آنان خواسته بود که نیروهای آنان در قالب نیروهای چندملیتی، اقداماتی فوری برای آرام کردن اوضاع شهر بیروت انجام دهند. به گزارش خبرگزاری فرانسه قلیبی تأکید کرده است: به نظر می‌آید خروج فلسطینی‌های مسلح از غرب بیروت که زیر نظر نیروهای چند‌ملیتی انجام شد به عوض آنکه برای در امان بودن غیر‌نظامیان اعمال شده باشد برای نیروهای مهاجم تسهیلات حمله به اردوگاه‌های بلادفاع آوارگان فلسطینی را ایجاد کرده است.[۳۵]  



منابع و مآخذ روزشمار 1361/06/29

  1. ↑ سند شماره 17052 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعاتی، شماره 608، از فرماندهی نزاجا، به اطلاعات عملیات، 31/6/1361، ص 2.
  2. ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 30/6/1361، ص 2.
  3. ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، "رویدادها"، نشریه شماره 12، 17/7/1361، ص 4.
  4. ↑ سند شماره 113110 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای، 4/7/1361، ص 3.
  5. ↑ سند شماره 17062 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای، ستاد مشترک ارتش، شماره 187، 1/7/1361، ص 9.
  6. ↑ سند شماره 17018 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بولتن اطلاعات هفتگی، ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، طرح و برنامه عملیات، شماره 36، 29/6/1361، ص ‌6.
  7. ↑ مأخذ 2، ص 3؛ وـ روزنامه کیهان، 30/6/1361، ص 4.
  8. ↑ روزنامه اطلاعات، 29/6/1361، ص 19.
  9. ↑ سند شماره 67540 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد منطقه 7 اطلاعات، به ستاد مرکزی اطلاعات، 3/7/1361.
  10. ↑ روزنامه کیهان، 28/6/1361، ص 15.
  11. ↑ 1ـ سند شماره 43911 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی منطقه 5، به فرماندهی کل، مرکز فرماندهی، 30/6/1361؛ وـ روزنامه کیهان، 31/6/1361، ص 23.
  12. ↑ سند شماره 350229 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از واحد طرح و برنامه عملیات، به دفتر سیاسی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 19/7/1361، ص 2.
  13. ↑ مأخذ 2؛ وـ سند شماره 38440 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: مرکز خبری، گزارش روزانه ویژه مسئولین روابط عمومی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، منطقه 10، شماره 109، 30/6/1361، ص 3.
  14. ↑ دفتر سیاسی نمایندگی امام در سپاه، "رویدادها و تحلیل"، نشریه شماره 46، 11/8/1361، ص 14.
  15. ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 29/6/1361، ص 4.
  16. ↑ روزنامه کیهان، 30/6/1361، ص 19.
  17. ↑ مأخذ 2، ص 2، ویژه‌نامه.
  18. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه، "گزارش‌های ویژه"، شماره 186، 31/6/1361، ص 2، رم ـ خبرگزاری عراق، 30/6/1361.
  19. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه، "گزارش‌های ویژه"، شماره 185، 30/6/1361، ص 13، رادیو کلن، 29/6/1361.
  20. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه، "گزارش‌های ویژه"، شماره 192، 6/7/1361، صص 3 و 4، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 5/7/1361.
  21. ↑ مأخذ 19، ص 17، رادیو صدای آزاد ایران، 29/6/1361.
  22. ↑ همان، صص 5 و 6، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 29/6/1361.
  23. ↑ همان، صص 4 ـ 2، تهران ـ خبرگزاری جمهوری اسلامی، 29/6/1361.
  24. ↑ همان، ص 15، رادیو ایران، 29/6/1361.
  25. ↑ همان، ص 14، رادیو ایران، 29/6/1361.
  26. ↑ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، "صحیفه امام"، مجموعه آثار امام خمینی(س)، جلد 16، تهران: چاپ اول، پاییز 1378، صص 510 و511.
  27. ↑ همان، ص 514.
  28. ↑ مأخذ 2، ص 9.
  29. ↑ مأخذ 15، ص 2؛ وـ روزنامه کیهان، 29/6/1361، ص 15.
  30. ↑ مأخذ 2.
  31. ↑ مأخذ 16، ص 19.
  32. ↑ همان، ص 18.
  33. ↑ مأخذ 2، ص 3.
  34. ↑ همان.
  35. ↑ همان، ص 5.






برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1361.06.29&oldid=3507»