1362.07.23

روزشمار جنگ سال 1362 1362.07.23
نام‌های دیگر	بیست و سه مهر
تاریخ شمسی	1362.07.23
تاریخ میلادی	15 اکتبر 1983
تاریخ قمری	8 محرم 1404

1359.07.23

1360.07.23

1361.07.23

1363.07.23

1364.07.23

1365.07.23

1366.07.23

گزارش - 1

در جلسه امروز مسئولان و فرماندهان عملیات دهانة شیلر (والفجر4)* که در قرارگاه مقدم حمزه در منطقه مرانه تشکیل شد، پیشرفت کار یگان‌های مأمور، دلایل موفق‌نبودن ادغام نیروهای عمل‌کننده ارتش و سپاه، شناسایی‌های انجام‌شده در منطقه مأموریت لشکر14 امام حسین(ع) و افزایش موانع و استحکامات دشمن در منطقه عملیاتی والفجر4 مورد بررسی قرار گرفت.** در ابتدای جلسه، علی جعفری مسئول اطلاعات لشکر14 امام حسین(ع)، دربارة شناسایی‌های‌ انجام‌شده در محور عملیات این یگان گفت: دشمن مسیری را که نیروهای شناسایی قبلاً از آن تردد می‌کردند مین‌گذاری کرده است، ولی ما راه تازه‌ای را پیدا کرده‌ایم که به روی یال کله‌قندی منتهی می‌شود. وی با اعلام اینکه دشمن در منطقه عملیاتی لشکر14 استحکامات خود را تقویت کرده است، به وجود نیروهای متراکم عراق در ارتفاعات پنجوین، کله‌قندی و سنگ معدن اشاره کرد*** و افزود: دشمن قصد دارد شیار حسن‌آباد را ببندد و لذا نیروهای محلی و کماندویی مین‌ها را با گونی به محل حمل و آنجا را مین‌گذاری می‌کنند. پس از آن، حسین خرازی فرمانده لشکر14 امام حسین(ع)، ضمن تشریح نوع خطوط دشمن در منطقه اظهار کرد:«[آرایش] دشمن طوری است که مشخص نیست کجاست و چه تعداد نیرو دارد. باوجود میدان مین و سیم‌خاردار جدید دشمن روی ارتفاعات کله‌قندی و سنگ معدن، تخم‌مرغی و سه‌درختی هدف ما شناسایی است، ولی در مرحلة اول عمل نمی‌کنیم و بعد از تصرف سنگ معدن از پشت به هرگنه، سه‌درختی و... می‌زنیم. ... ازنظر توپخانه و قرارگاه مشکلی نداریم، ولی ازلحاظ شناسایی باید بگویم که کامل نیست و معبر و محور نداریم.» وی همچنین درباره ادغام نیروهای عمل‌کننده (ارتش و سپاه) افزود: «دررابطه‌با ادغام، ما نمی‌توانیم مثل جنوب ادغام شویم و قصد داریم در مرحله اول عملیات، فقط سپاه عمل کند و ارتش را وارد نکنیم. گردان‌های ارتش سنگین هستند و درصورت ادغام، تعداد نیروی هر گردان 800 نفر می‌شود که عملاً نمی‌توان [آن را] اداره کرد. بنابراین فقط در مرحلة دوم عملیات یک گردان برای تأمین ادغام می‌شود. در مرحلة اول فقط سه گردان نیرو به منطقه می‌آوریم. ما ابتدا باید، یک عملیات گشتی شناسایی و رزمی داشته باشیم و بعد مرحله دوم را از جا پای آن شروع نماییم. این واقعیت است که توی این منطقه نمی‌شود با گردان‌های سنگین ارتش ادغام شد. نیروهای گردان‌های ما فقط تک‌ور هستند. درضمن برای مرحلة اول فرصت ادغام هم نداریم.» در ادامه، سرهنگ امیربیگی فرمانده قرارگاه تاکتیکی حمزه (ارتش)* با ابراز تمایل به ادغام نیروهای سپاه و ارتش تأکید کرد که ارتش آمادگی دارد نیروها را در حد دسته ادغام و وارد عمل کند. بااین‌حال، فرمانده لشکر امام حسین(ع) اصرار داشت که نیروهای ارتش برای تأمین جاده یا مأموریت‌های پدافندی به ‌کار گرفته شوند. حسین خرازی دلیل مخالفت خود با ادغام نیروها را چنین بیان کرد: نیروهای ارتش چهار ماه است که در منطقه هستند، ولی هنوز توجیه نشده‌اند. وی در ادامه خطاب به سرهنگ امیربیگی گفت: مسائلی وجود دارد که اگر خواستید به‌طور خصوصی خدمت شما عرض می‌کنم. علی رضائیان فرمانده قرارگاه تاکتیکی حمزه (سپاه) نیز معتقد بود کلیه امور باید مشترک باشد، ولی حسین خرازی همچنان بر ادغام‌نشدن با نیروهای ارتش در مرحله اول عملیات تأکید داشت. سرانجام فرمانده لشکر14 امام حسین(ع) پذیرفت که پس از مرحله اول برای عملیات حسن‌آباد، کله‌قندی و سنگ معدن نیروهای سپاه و ارتش باهم ادغام شوند.* محمدرضا دیانی راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) درباره مأموریت سایر یگان‌ها در محور شمالی عملیات والفجر4 (محور بانه) نوشته است: 2 گردان از لشکر31 عاشورا با لشکر8 نجف ادغام خواهد شد و احمد کاظمی با 8 گردان عمل می‌کند (ارتفاعات لری، 1939، کنگرک، 1805، گرمک، براله، مارو در شمال رودخانه قزلجه). 4 گردان از لشکر31 عاشورا نیز احتیاط لشکر17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) خواهد بود که به‌احتمال زیاد روی ارتفاع کانی‌مانگا عمل خواهد کرد. لشکر27 حضرت رسول(ص) نیز روی ارتفاع سورن را شناسایی می‌کند. گردان‌های لشکر41 ثارالله(ع) هم به منطقه آمده‌اند. امروز همچنین، فرماندهان قرارگاه حمزه2 (کریم نصر فرمانده تیپ44 قمر بنی‌هاشم(ع) و سرهنگ فرتاش فرمانده تیپ3 از لشکر28 کردستان) برای بررسی منطقه عملیاتی خود در دیدگاه ارتفاع سرکچل حضور یافتند. فرماندهان مذکور پس از این بررسی به این نتیجه رسیدند که باتوجه‌به عمق زیادی که محور عملیاتی آنان در محور مریوان دارد درصورت امکان یک محور فرعی دیگر نیز برای هجوم به دشمن در نظر بگیرند.

گزارش - 2

درپی تصمیم محسن رضایی فرمانده کل سپاه، مبنی‌بر به‌کارگیری لشکر17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) در منطقه عملیاتی والفجر4، بعدازظهر امروز غلامعلی رشید مسئول عملیات قرارگاه خاتم سپاه در تماسی با مهدی زین‌الدین فرمانده لشکر17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) ضمن بیان توضیحاتی درخصوص به‌کارگیری این لشکر در ارتفاعات سورن (در منطقه عمومی) یا ارتفاعات شمال رودخانه قزلجه (لری، کنگرک، گرمک و...) اعلام کرد که این یگان باید برای انتقال به این منطقه عملیاتی آماده باشد. از سوی دیگر، محسن رضایی و غلامعلی رشید درمورد موضوع واگذاری ارتفاع شاخ خشیک در منطقه دربندیخان یا چند قله از ارتفاعات سورن به لشکر27 حضرت رسول(ص) به بحث و تبادل‌نظر پرداختند. دراین‌زمینه محسن رضایی بر اجرای عملیات در جنوب سد دربندیخان و تصرف ارتفاعات بمو و شاخ خشیک توسط این لشکر تأکید داشت.* داود رنجبر راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) دلایل پافشاری محسن رضایی بر اجرای عملیات در منطقه دربندیخان را چنین ذکر کرده است: 1. فشار برادران ارتش (سرهنگ صیاد شیرازی و ستاد نزاجا) برای اجرای عملیات و امیدواری آنها به انجام هلی‌برن** (انتقال نیرو به‌وسیله بالگرد). 2. اشتیاق محمدابراهیم همت فرمانده لشکر27 حضرت رسول(ص) برای اجرای عملیات در این منطقه و اطمینان وی به پیروزی. 3. اعتقاد به اینکه اجرای عملیات در دربندیخان می‌تواند موجب تجزیه قوای دشمن و به‌نوعی پشتیبانی از عملیات والفجر4 باشد. وی در ادامه نوشته است: «تمایل محسن رضایی برای عملیات در ارتفاع بمو به این دلیل است که سرهنگ صیاد شیرازی می‌خواهد این کار انجام بگیرد و خود سرهنگ صیاد شیرازی گفته است که محسن رضایی دراین‌باره ملاحظه مرا می‌کند. وی گفته است که بین من و محسن رضایی اختلاف سلیقه‌هایی پیش می‌آید و باید یک نفر باشد که به ما دستور بدهد و آن یک نفر نیست، لذا گاهی من ملاحظه محسن رضایی را می‌کنم و گاهی او ملاحظه مرا می‌کند و در بمو نیز باید منتظر باشیم تا فرمانده منطقه برای ما بگوید که می‌شود عمل کرد یا نه و سپس ما باید بررسی کنیم و تصمیم بگیریم که عملیات انجام بگیرد یا نگیرد.»

گزارش - 3

هواپیماهای عراقی امروز در دو نوبت منطقه عمومی بانه و مریوان را بمباران کرده و خسارت‌های فراوانی به بار آوردند.* در ساعت 12، جنگنده‌های دشمن 5 نقطه از شهر و پادگان بانه را هدف قرار دادند. در این بمباران تأسیسات برق شهر آسیب دید و جریان برق قطع شد. علاوه‌براین، 10 نظامی و غیرنظامی شهید و 30 تن زخمی شدند. ‌هواپیماهای عراقی بار دیگر در ساعت 14:30، دو نقطه در شمال و جنوب این شهر را بمباران کردند. در این حمله 20 تن از مردم عادی و افراد نظامی شهید و 50 تن نیز زخمی شدند، 5 منزل مسکونی ویران شد و 39 دستگاه انواع خودرو، یک جرثقیل، یک تراکتور، 2 آشپزخانه صحرایی و 2 دستگاه موشک‌انداز ماوریک منهدم گردید. در بمباران شهر مریوان نیز که در ساعت 12:30 امروز انجام شد، 3 تن از اهالی شهر شهید شدند و خسارت‌هایی به منازل مسکونی وارد آمد. هواپیماهای عراقی همچنین پادگان بیکوس در محور سردشت - مهاباد را از ارتفاع زیاد بمباران کردند که تلفات و خساراتی درپی نداشت.

گزارش - 4

حمله عناصر گروه‌های مسلح مخالف جمهوری اسلامی به یک پایگاه نیروهای خودی در جنوب‌غربی سنندج 11 شهید و 14 زخمی بر جا گذاشت و 16 نفر نیز گروگان گرفته شدند. درپی این حمله قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) خواستار توجه بیشتر فرماندهی و ستاد مرکزی سپاه به تأمین نیرو برای پایگاه‌های تحت امر این قرارگاه شد. تعداد زیادی از عناصر حزب دمکرات کردستان ایران و سازمان کومه‌له شبانه به پایگاه روستای آویهنگ در جنوب‌غربی سنندج حمله کردند. مهاجمان، که از قبل در منازل برخی اهالی روستا پنهان شده بودند، برای غافلگیری نیروهای خودی با کمک عوامل نفوذی در مدخل روستا خرج‌گذاری کرده و انفجاری را ایجاد کردند، سپس به‌سمت پایگاه هجوم بردند. نیروهای پایگاه در مقابل مهاجمان به‌شدت مقاومت کرده و باوجود تحمل تلفات فراوان مانع سقوط پایگاه شدند، به‌طوری‌که مهاجمان در یک مرحله تا سه‌راهی شویشه تا آویهنگ در شمال به عقب رانده شدند. در این درگیری 11 تن از نیروهای پایگاه ازجمله 7 نفر از پیشمرگان مسلمان کرد به ‌شهادت رسیدند و 14 تن نیز زخمی شدند، از افراد دمکرات و کومه‌له نیز 14 نفر کشته شدند. مهاجمان امام‌جماعت مسجد آویهنگ و 15 تن دیگر از اهالی را گروگان گرفته و پس از مین‌گذاری محورهای مواصلاتی این روستا و آتش‌زدن پایگاه، انبار مهمات و 3 بلدوزر موجود در آن مکان، به ارتفاعات اطراف گریختند. گفتنی است این چهارمین حمله از این نوع در منطقه جنوب‌غربی سنندج (جنوب محور سنندج - مریوان) است. در روزهای گذشته حملات مشابهی به سه پایگاه تنگی‌سر، مهراب و نیر در همین منطقه انجام شد که براثر آن 3 پایگاه مزبور سقوط کرده، 51 تن از افراد خودی شهید، 2 تن زخمی و 7 تن دیگر گروگان گرفته شدند. به‌دنبال حملات اخیر گروه‌های مسلح ضدانقلاب و سقوط چند پایگاه خودی، امروز مصطفی ایزدی فرمانده قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) (ارومیه) و مسئول واحد اطلاعات این قرارگاه در نامه‌های جداگانه به فرماندهی و واحد اطلاعات ستاد مرکزی سپاه ضمن گلایه از کمبود نیرو در حوزه مأموریتی این قرارگاه، خواستار توجه بیشتر فرماندهی و تأمین نیروی سازمانی این قرارگاه شدند. در بخشی از نامه ایزدی فرمانده قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، آمده است: درحال‌حاضر در منطقه سردشت 400 نفر و در بانه 270 نفر کسری نیرو وجود دارد. سپاه پاسداران منطقه 10 کشوری هم به تعهد خود مبنی‌بر تأمین 200 تن و سپاه منطقه2 نیز تأمین 760 تن نیرو برای قرارگاه حمزه عمل نکرده‌اند. علاوه‌برآنکه مأموریت 202 تن از نیروهای اعزامی از سپاه منطقه2 در دو روز آینده تمام خواهد شد و هیچ امیدی برای جایگزینی آنها نیست. وی در پایان نامه خود برای کاهش ضربه‌پذیری پایگاه‌های تحت امر این قرارگاه پیشنهادی را در سه بند مطرح کرده است که بند اول متضمن تأمین خواسته‌ها و ادامه کار قرارگاه و دو بند دیگر به‌نوعی بیانگر محدودیت‌های این قرارگاه برای ادامه مأموریت می‌باشد؛ این پیشنهاد بدین شرح است: 1. نیروی بسیج مناطق به‌طورکامل تأمین شود و سایر تعهدات مناطق عملی گردد. 2. فرماندهی دستور فرماید که ما تعدادی از مناطق تحت اختیار جمهوری اسلامی را تخلیه کرده و عقب‌نشینی کنیم. 3. ستاد مرکزی افرادی را که با وضعیت فعلی قادر به کار هستند برای تحویل پست به منطقه اعزام کنند. واحد اطلاعات قرارگاه حمزه نیز در نامه‌ای به واحد اطلاعات ستاد مرکزی با اشاره به سقوط پایگاه‌های تنگی‌سر، نیر و مهراب در روزهای گذشته و شهادت تعداد قابل‌توجهی از نیروهای خودی، بر نقش افراد نفوذی به‌عنوان عاملان اصلی وقوع این حوادث تأکید کرده و خواستار توجه واحد اطلاعات ستاد مرکزی به تقویت حفاظت نیروها برای جلوگیری از ورود افراد نفوذی و سالم‌سازی پایگاه‌های منطقه شد.

گزارش - 5

اقدامات گروه‌های ضدانقلاب در مناطق عمومی دیواندره، شمال ارومیه، شمال‌غربی مهاباد و سلماس تلفات و خساراتی را درپی داشت. از سوی دیگر، منطقه‌ای در جنوب‌شرقی سردشت پاک‌سازی شد و اهالی بوکان نیز در مخالفت با گروه‌های ضدانقلاب راه‌پیمایی کردند. در ساعت 15، دو دستگاه خودروی سپاه دیواندره که از روستای شوکلان عازم شاه‌قلعه در 42 کیلومتری غرب این شهر بودند به کمین افراد مسلح غیرقانونی افتادند. خودروی ایفا که با فاصله از خودروی جلویی حرکت می‌کرد توانست با استفاده از یک موقعیت استثنایی و حرکت به عقب خود را از معرکه نجات دهد، ولی خودروی تویوتا در کمین افتاد و هر 7 سرنشین آن به شهادت رسیدند. در منطقه هشتیان در شمال ارومیه نیز یک خودروی ژاندارمری که برای آوردن غذا به قریة ایشکه‌سو رفته بود هدف حمله قرار گرفت. در این حادثه مهاجمان هر دو سرنشین خودرو را که سرباز بودند گروگان گرفتند و خودروی مزبور را به آتش کشیدند. در حادثه دیگری یکی از سربازان ژاندارمری در منطقه کوسه‌کهریزه در شمال‌غربی مهاباد با مینی که عناصر مسلح غیرقانونی کار گذاشته بودند، برخورد کرد و زخمی شد. امروز همچنین در حمله عوامل حزب دمکرات به نیروهای خودی در روستای کردوان سلماس یکی از افراد خودی زخمی شد. از سوی دیگر و در ادامه عملیات‌های پاک‌سازی مناطق کردنشین شمال‌غرب کشور، نیروهای سپاه با اجرای عملیاتی در 12 کیلومتری جنوب‌شرقی سردشت در جنوب جاده نمشیر به سردشت موفق شدند ارتفاعات واقع در منطقه بناویله، یوسف‌گل، لوله‌سر و گنه را به تصرف درآورند و روستاهای منطقه را نیز پاک‌سازی کنند، در این عملیات 3 تن از افراد خودی شهید و 4 تن نیز زخمی شدند. گزارش‌ها از کشته و زخمی‌شدن تعداد زیادی از مهاجمان حکایت دارد، اما باوجود موفقیت و تسلط عملیاتی نیروهای خودی آمار دقیقی از تلفات افراد مسلح غیرقانونی در دست نیست. امروز 20 هزار تن از اهالی بوکان و روستاهای اطراف در یک راه‌پیمایی، با محکوم‌کردن اعمال گروه‌های مسلح ضدانقلاب از عملکرد نیروهای نظامی و انتظامی در برقراری امنیت حمایت کردند. در این راه‌پیمایی که مقصد آن میدان امام خمینی این شهر بود اقشار مختلف مردم اعم از روحانیون، بازاریان، کارمندان و مسلمانان اهل‌تسنن و تشیع بوکان شرکت کرده و شعارهایی علیه گروه‌های کومه‌له، حزب دمکرات و امریکا و شوروی سردادند.

گزارش - 6

نخست‌وزیر در بازدید از صنایع هواپیمایی ایران وابسته به سازمان صنایع دفاعی، خواستار تقویت پروژه‌های مربوط به خودکفایی در این صنایع شد. به نوشته روزنامه کیهان، میرحسین موسوی در این بازدید با اشاره به اهمیت پروژه‌های خودکفایی صنایع هواپیمایی کشور بر استفاده از امکانات سایر ارگان‌ها برای پیشبرد این طرح‌ها تأکید کرد. وی در سخنانی در جمع کارکنان این صنعت گفت: «ملت ما علی‌رغم همه توطئه‌ها روی پای خود ایستاده است و رمز این ایستادگی این است که جز از خدا نمی‌ترسد و به ظرفیت عظیم الهی درون انسان‌ها پی برده است. امروز با همین آشیانه‌ها و کارگاه‌های ساخت قطعات و تعمیر فانتوم و موتور هواپیماهای مختلف شما ثابت کردید که ملت ما قادر است سرنوشت خود را به دست گیرد.»

گزارش - 7

برای رسیدگی به وضعیت آسیب‌دیدگان در حملات عراق به مناطق مسکونی شهرهای کشور، اولین جلسه هماهنگی ستاد پشتیبانی و تسریع کمک به مناطق آسیب‌دیده در جنگ تشکیل شد. به نوشته روزنامه کیهان، در این جلسه که به ریاست آیت‌الله مهدوی کنی و با حضور ایروانی، سرافرازی، محلاتی، آقازاده، رفیق‌دوست، عسگراولادی و نمایندگان چند وزارتخانه و نهاد انقلابی در محل جامعه روحانیت مبارز تهران تشکیل شد، آیت‌الله مهدوی کنی ضمن تشریح وظایف و تعیین محورهای اصلی کار ستاد نظیر تأمین نیازهای اولیه آسیب‌دیدگان و آماده‌سازی گروه‌های امداد تأکید کرد: «طبق فرمان امام وظایف ستاد به تسریع، هماهنگی و نظارت بر سازمان‌های ذی‌ربط محدود است و ستاد هیچ‌گونه تداخلی در وظایف محوله به نهادها و سازمان‌ها ایجاد نخواهد کرد.» این روزنامه یادآور شد در تاریخ 14 مهرماه جاری آیت‌الله مهدوی کنی ازسوی امام خمینی رهبر انقلاب، مأموریت یافت برای تسریع در امر کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان از حملات هوایی، زمینی و موشکی دشمن، ستادی تشکیل داده و اقدامات لازم را برای ایجاد هماهنگی در کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان به عمل آورد.

گزارش - 8

وزیر امور خارجه عراق دستیابی به هواپیماهای سوپراتاندارد را تلویحاً تلاشی ازسوی این کشور به‌منظور بین‌المللی‌کردن جنگ دانست. مجله المستقبل (چاپ پاریس) در شماره اخیر خود با درج اظهارات طارق عزیز وزیر امور خارجه عراق در حاشیه سی‌وهشتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل به نقل از وی آورده است: «عراق به‌مجرد دست‌یافتن به سوپراتانداردها قادر خواهد بود که جنگ درازمدت خود را به جهان خاطرنشان سازد و شاید طرف‌های ذی‌ربط وارد عمل شوند و شاید که ایران در موضع خود تجدیدنظر کند، چراکه بالمال ملاک نه‌تنها ازطریق به‌کارگیری نیرو مشخص می‌شود بلکه شناخت دیگران نسبت به آن و پی بردن به بهایی که درنتیجه به‌کارگیری آن علیه آنان خواهد پرداخت، تعیین‌کننده است.» المستقبل با اشاره به دیدارهای طارق عزیز از مسکو، پاریس و نیویورک افزود: «طارق عزیز این کشورها را در جریان موضع عراق قرار داده است و این کشورها متقابلاً موضع عراق را تأیید و از آن قدردانی کردند.» به نوشته این نشریه وزیر امور خارجه عراق در گفت‌وگو با خبرنگار المستقبل به روابط گسترده عراق با شوروی و موضع این کشور درباره جنگ پرداخته و خاطرنشان کرده است: «اتحاد شوروی به‌طور مستقیم و از خلال رسانه‌های تبلیغاتی خود از موضع صلح‌طلبی عراق ستایش کرده و یادآور می‌شود که ایران در جنگ از خود لجاجت به خرج می‌دهد.» وی همچنین ضمن اشاره به اینکه امریکا نیز ازطریق جورج شولتز وزیر امور خارجه این کشور، تمایل خود را به یافتن یک راه‌حل فوری برای خاتمه درگیری ابراز داشته است، افزود: «در ملاقات با شولتز در نیویورک به وی گفته است که ما نتایج ملموس و مواضع مشخص‌تر امریکا را تأکید می‌کنیم و از آن کشور تقاضا داریم که اظهارات خود را در عمل نشان دهد.» در همین حال، رادیو امریکا در گزارشی با اشاره به قابلیت‌های فنی هواپیماهای سوپراتاندارد و امید عراق در پایان‌دادن به جنگ ازطریق تهدید به استفاده از این جنگنده‌ها گفت: کارشناسان معتقدند که هیچ‌یک از دو کشور ایران و عراق قادر نیست این جنگ فرسایشی را از‌نظر نظامی با پیروزی به پایان رساند. ایران با مساحت و جمعیتی نزدیک به سه برابر عراق برای دستیابی به پیروزی عجله‌ای ندارد و همچنان روزانه بیش از 2 میلیون بشکه نفت برای پرداخت هزینه این جنگ فرسایشی استخراج می‌کند، درحالی‌که صادرات نفتی عراق به یک‌پنجم میزان پیشین آن کاهش یافته و ذخیره پولی این کشور نیز به پایان رسیده است. عراق چنین استدلال می‌کند که با به‌کارگیری هواپیماهای سوپراتاندارد علیه تأسیسات نفتی ایران در جزیره خارک و سایر اهداف نفتی ایران در خلیج‌فارس، این کشور را با همان مشکلات مالی درگیر خواهد ساخت که درحال‌حاضر خود با آن روبه‌رو است و چنانچه ایران به‌تلافی حملات هوایی عراق به تأسیسات نفتی آن کشور دهانه خلیج‌فارس را به روی خطوط کشتیرانی بین‌المللی ببندد با خطر مقابله ایالات متحده امریکا و هم‌پیمانانش مواجه خواهد شد. به گفته رادیو امریکا، مقام‌های امریکایی باتوجه‌به استیصال عراق در جنگ و موضع انعطاف‌ناپذیر ایران نمی‌توانند هشدارهای دو کشور را نادیده گیرند. حال آنکه دیگر منابع مطلع بر این باورند که عراق صرفاً می‌خواهد از این هواپیماها به‌عنوان حربه‌ای برای تشویق محافل جهانی به پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق استفاده کند و از سوی دیگر دوستان عرب خود را به افزایش کمک‌های مالی به عراق ترغیب کند. نشریه المستقبل نیز با اشاره به تهدید عراق مبنی‌بر بمباران تأسیسات نفتی ایران در جزیره خارک خاطرنشان کرد: «اگرچه ممکن است عراق جهت تسریع در پایان‌دادن به جنگ و جلوگیری از فرسایش اقتصاد خود اقدام به بمباران تأسیسات نفتی جزیره خارک بنماید تا از این رهگذر ایران را به میز مذاکره بکشاند، اما باتوجه‌به ویژگی‌های تکنیکی این جزیره که توسط امریکا‌یی‌ها بنا نهاده شده انهدام آن بسیار مشکل است و بمباران این جزیره تنها ممکن است که از نزدیک‌شدن کشتی‌ها و مختل‌ساختن جریان حمل‌ونقل نفت جلوگیری به عمل آورد و شرکت‌های نفتی را از انجام معاملات نفتی با ایران بترساند.»

گزارش - 9

احداث خط لوله انتقال نفت عراق به عربستان سعودی، تأمین اعتبار پروژه‌های ساختمانی عراق توسط هند و انجام مقدمات دیدار نخست‌وزیر یوگسلاوی از بغداد، اهم گزارش‌های امروز درزمینه روابط بازرگانی خارجی عراق است. به گزارش رادیو بی‌بی‌سی صدام حسین رئیس‌جمهور عراق، اعلام کرد عربستان سعودی با ایجاد یک خط لوله نفتی از عراق به این کشور که کار ساخت آن در سال آینده انجام خواهد گرفت، موافقت کرده است. این اقدام برای بهبود صادرات نفت عراق می‌باشد که براثر جنگ مختل شده است. صدام حسین همچنین گفت که اردن نیز با حمل نفت خام صادراتی عراق توسط تانکرهای نفتکش از آن کشور موافقت کرده است. خبرگزاری جمهوری اسلامی نیز به نقل از روزنامه انگلیسی فایننشال ‌تایمز گزارش داد: بانک تازه‌تأسیس صادرات واردات هند و بانک مرکزی عراق درمورد تأمین اعتبارات لازم برای اتمام پروژه‌های ساختمانی عراق که قرار بود توسط شرکت‌های هندی انجام پذیرد، به توافق رسیدند. این بانک مبلغ 295 میلیون دلار به‌منظور ادامه پروژه‌های ساختمانی و پرداخت اقساط معوقه عراق اختصاص داده است. به نوشته فایننشال تایمز، به‌منظور کمک به ذخیره ارزی عراق، کشور هند با واردکردن 4 میلیون بشکه نفت خام و 100 هزار تن سولفور از این کشور تا پایان سال 1984 موافقت کرده است. در همین حال، خبرگزاری عراق از ملاقات زون دراگان معاون نخست‌وزیر یوگسلاوی در امور اقتصادی و هیئت همراه وی با وزیر بازرگانی عراق در بغداد خبر داد. این دیدار امروز و در چارچوب فراهم‌کردن مقدمات گفت‌وگوی ملیکا بلانیتس رئیس شورای اجرایی متحد جمهوری یوگسلاوی (نخست‌وزیر) با طه ‌یاسین رمضان معاون اول نخست‌وزیر عراق صورت گرفت. در این ملاقات درباره اجرای پروتکل همکاری‌های مشترک اقتصادی و فنی و نیز فعالیت شرکت‌های یوگسلاوی و چگونگی اجرای چند پروژه توسعه در عراق بحث و گفت‌وگو شد.

گزارش - 10

امروز اخبار ضدونقیضی از تحویل هواپیماهای فرانسوی سوپراتاندارد به عراق انتشار پیدا کرد. روزنامه فرا‌نسوی فرانس‌سوار نوشت پنج فروند هواپیمای سوپراتاندارد فرانسوی هفته گذشته پس از یک پرواز سری که شامل فرود در جزیره کرس، یونان و ترکیه می‌شد وارد عراق شده‌اند. روزنامه لوکوتیدین دوپاری (چاپ پاریس) نیز ضمن اعلام این خبر و با بیان اینکه هواپیماهای مذکور فاقد قطعات اساسی‌ای هستند که حداکثر کارایی آنها را تأمین می‌کند، افزود: «به‌دنبال فشار شدید ژاپن بر فرانسه، عراق متعهد شده است به نفتکش‌های این کشور که مشغول بارگیری نفت از ایران هستند حمله نکند.» به عقیده مفسر این نشریه، درحال‌حاضر، جهان نیاز چندانی به نفت خلیج‌فارس ندارد و باتوجه‌به اینکه بسته‌شدن احتمالی تنگه هرمز موقتی خواهد بود این اقدام در آینده تأثیر مثبتی بر ارزش دلار خواهد داشت. در بخش دیگری از مطلب لوکوتیدین دوپاری آمده است: اعراب و فرانسه به‌دلیل بدهی عراق به آنها که بالغ‌بر 45 میلیارد دلار می‌باشد در دام حمایت از صدام افتاده‌اند. نشریه لیبراسیون (چاپ پاریس) هم ضمن اشاره به سخنان دیروز پیر موروا نخست‌وزیر فرانسه، که گفته بود دولت فرانسه مجبور به تأیید یا تکذیب مطالب انتشاریافته درمورد تحویل تجهیزات نظامی به عراق نمی‌باشد، نوشت: «دولت دستخوش همه‌گونه فشار است و در اجرای تعهداتش دچار تردید شده است و محتاطانه می‌کوشد تا موقعیتش را در خلیج [فارس] مسموم نسازد.» لیبراسیون افزود: «تردید دولت فرانسه درهرحال چندان ارتباطی با تهدیدات ایران ندارد، زیرا این کشور [ایران] خود به تنگه هرمز نیاز دارد و نیز ... تقریباً کلیه اتباع فرانسوی مقیم ایران مخفیانه به‌وسیله ایرفرانس به فرانسه بازگشته‌اند.» در همین حال، در بغداد محمد قاسم فرمانده نیروی هوایی عراق، اعلام کرد: ورود هواپیماهای سوپراتاندارد به‌علت اشکالات فنی به تعویق افتاده است و خلبان‌های عراقی هنوز دوره آموزشی خود را در فرانسه می‌گذرانند. وی توضیح بیشتری دراین‌باره نداد، اما رادیو بی‌بی‌سی در گزارشی به اظهارات هفته گذشته رئیس‌جمهور عراق اشاره و اعلام کرد: صدام حسین گفته بود درمورد نرسیدن هواپیماها با مقامات فرانسوی تماس گرفته و گمان می‌کند این تعویق به‌دلیل فشاری است که بریتانیا و امریکا به فرانسه می‌آورند. صدام همچنین گفت که فرانسه توافق کرده تعهد خود را اجرا کند و هواپیماها قبل از پایان ماه جاری میلادی تحویل عراق خواهد شد. از سوی دیگر، روزنامه لوموند (چاپ پاریس) در گزارشی با عنوان "تهدید غیرمستقیم صدام" به نقل از رئیس‌جمهور عراق در نشست مطبوعاتی هفته پیش وی با خبرنگاران فرانسوی نوشت: عراق از میتران انتظار دارد که سوپراتانداردها را به این کشور تحویل دهد، زیرا در غیر این صورت، بازرگانان فرانسوی متوجه خواهند شد که موفقیتشان در عراق قبل از هر چیز بستگی به دوستی عراق با فرانسه داشته است. این دوستی هرچند عمیق باشد، درصورت عدم تحویل هواپیماها دوام نخواهد یافت. به گفته رادیو اسرائیل، صدام حسین در گفت‌وگو با خبرنگاران مطبوعات فرانسه اظهار کرده است نیروی هوایی عراق دارای یک اسکادران هواپیمای میراژ اف1 می‌باشد که آنها نیز به موشک‌های اگزوسه مجهزند و جنگنده‌های اف1 همانند سوپراتانداردها دقیق و پرقدرت هستند و او درک نمی‌کند چرا ارسال سوپراتانداردها موجب این‌همه آشوب شده است. وی همچنین تأکید کرده است هیچ محدودیتی را درزمینه طرز استفاده از سوپراتانداردها نخواهد پذیرفت.

گزارش - 11

درپی تهدید عراق به استفاده از هواپیماهای سوپراتاندارد علیه تأسیسات نفتی ایران و افزایش نگرانی‌ها از خطر گسترش جنگ، سه کشتی حامل تفنگ‌داران دریایی و یک ناو هواپیمابر امریکا به‌سوی اقیانوس هند حرکت کردند. در همین حال، یک دیپلمات شوروی هشدار داد مداخله امریکا موجب تشدید تنش و وخامت اوضاع منطقه خواهد شد. روزنامه امریکایی وال‌ استریت ژورنال به نقل از سخنگوی وزارت دفاع امریکا (پنتاگون)، ضمن تأیید حرکت سه کشتی از تفنگ‌داران دریایی امریکا از آب‌های لبنان به‌طرف اقیانوس هند، افزود: حرکت این کشتی‌ها عکس‌العمل خوش‌بینانه و محتاطانه‌ای است که پس از توافق نیروهای درگیر در جنگ لبنان برای یک آتش‌بس، امکان‌پذیر گردید. هفته‌نامه انگلیسی گاردین نیز در شماره اخیر خود با اشاره به اعزام ناو هواپیمابر امریکایی "رنجر" به اقیانوس هند به‌دنبال افزایش بحران در منطقه خلیج‌فارس و نیز عدم واکنش رسمی امریکا به تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق، اعلام کرد که چند هفته پیش یک گروه ویژه به‌منظور بررسی راه‌های مقابله با اقدام احتمالی دولت ایران به بستن تنگه هرمز تشکیل شده است. به نوشته گاردین، عراق قبلاً مقامات امریکایی را از قصد خود برای پایان‌دادن به جنگ ازطریق به‌کارگیری جنگنده‌های سوپراتاندارد علیه ایران آگاه کرده بود. این درحالی است که لاری اسپیکز سخنگوی کاخ سفید، روز گذشته با یادآوری نگرانی امریکا از هرگونه مداخله در عبورومرور کشتی‌های غیرجنگی از آب‌های بین‌المللی ضمن خودداری از توضیح درمورد اقدام امریکا در قبال بسته‌شدن تنگه هرمز گفته بود: «ما فقط قادر خواهیم بود که سیاست خودمان مبنی‌بر فراهم‌نکردن اسلحه برای ایران و عراق را پیگیری نماییم، اما به‌هرحال به‌علت اهمیت منطقه با کشورهای منطقه و هم‌پیمانان خود دررابطه‌با اهمیت خلیج [فارس] در تماس هستیم.» از سوی دیگر، به گزارش خبرگزاری کویت از سازمان ملل، ریچارد اوینیک معاون نماینده شوروی در سازمان ملل در یک نشست مطبوعاتی اعلام کرد که اگر امریکا بخواهد مستقیماً در خلیج‌فارس مداخله کند وخامت اوضاع را در منطقه تشدید خواهد کرد. وی افزود: از عکس‌العمل دولت متبوع خود آگاه نیست، ولی شوروی از چنین مداخله‌ای استقبال نخواهد کرد. در همین حال، خبرگزاری رسمی شوروی (تاس) در تفسیری بر گزارش روزنامه امریکایی بوستون کلاب درباره طرح دولت ریگان برای انتقال یک گروه از جنگنده‌های اف15 به‌منظور شرکت در مانور مشترک امریکا و عربستان سعودی نوشت: حدس مسئله دشوار نیست که چنین عملیاتی درعمل، متضمن مداخله مستقیم نظامی امریکا در جنگ عراق - ایران، به‌دست‌گرفتن کنترل میادین نفتی به‌بهانه حفاظت از آنها و ایجاد کنترل راهبردی بر تمامی منطقه خلیج‌فارس است. بعضی از نشریات منطقه نیز تحلیل‌های مشابهی را درخصوص مداخله کشورهای غربی و امریکا در منطقه خلیج‌فارس منتشر کردند. روزنامه الوحده (چاپ امارات متحده عربی) نوشت: کشورهای خارجی نیروهای خود را برای مداخله در خلیج‌فارس تحت بهانه حفاظت از منطقه آماده می‌کنند. نشریه الوطن (چاپ کویت)، که از روزنامه‌های هوادار فلسطین است، امریکا را متهم به تلاش برای بهره‌برداری از جنگ ایران و عراق در جهت تأمین منافع خود متهم کرد. این روزنامه نوشت: «تبلیغات و جاروجنجال امریکا و حرکات وسیع نظامی این کشور ما را متقاعد می‌سازد که امریکا فرصت را از دست نخواهد داد و از بهانه‌ای که ایران یا عراق درمورد تهدید علیه کشتیرانی، علی‌رغم عملی‌کردن یا نکردن آن به دست می‌دهند، استفاده خواهد کرد.»

گزارش - 12

احتمال گسترش جنگ ایران و عراق موجب تشدید تلاش‌های سیاسی شورای همکاری خلیج‌فارس برای پایان‌دادن به جنگ شده است. امروز رادیو کویت به نقل از عبدالعزیز حسین وزیر مشاور در امور شورای وزیران کویت، اعلام کرد در چهارمین اجلاس شورای همکاری خلیج‌فارس در دوحه موضوع جنگ ایران و عراق مورد بحث قرار خواهد گرفت. عبدالعزیز حسین درعین‌حال هشدار داد هرگونه اقدامی برای بستن خلیج‌فارس به روی کشتیرانی بین‌المللی خطرهای بسیاری برای تمامی دولت‌های منطقه به دنبال خواهد داشت. در همین حال، خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داد: الجزایری‌ها اخیراً به نمایندگی از کشورهای محافظه‌کار منطقه خلیج‌فارس که نگران تشدید بحران در منطقه هستند تلاش‌های جدیدی را آغاز کرده‌اند. مقامات الجزایری مذاکراتی را با رهبران کویت و امارات متحده عربی انجام داده‌اند. روز جمعه گذشته نیز سعود الفیصل وزیر امور خارجه عربستان که حامل پیامی از شاه فهد بود عازم پایتخت الجزایر شد تا مسئله جنگ را با مقامات الجزایری مورد بررسی قرار دهد. آسوشیتدپرس در ادامه افزود: حبیب شطی رئیس سازمان کنفرانس اسلامی که زمانی درصدد انجام اقدامات میانجیگرانه برای پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق بود، درمورد توقف فوری جنگ اظهار بدبینی کرد. وی در مصاحبه با روزنامه الوطن (چاپ کویت) با بیان اینکه انتظار دارد قبل از برقراری هرگونه مصالحه میان ایران و عراق، جنگ بین آنها شدت بیشتری پیدا کند، افزود: «تقاضاهای ایران تغییری نکرده و در رأس آنها موضوع محاکمه صدام حسین رئیس‌جمهور عراق، قرار دارد که نباید انتظار داشت مورد قبول ما و یا عراق قرار گیرد.» در همین حال، مجله المستقبل (چاپ پاریس) به نقل از یکی از مسئولان بلندپایه کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس نوشت: کشورهای خلیجی از پایان‌یافتن جنگ ایران و عراق کلاً مأیوس هستند. به عقیده این کشورها جنگ جز با پایان زندگی (امام) خمینی خاتمه نخواهد یافت. به نوشته المستقبل، این مقام بلندپایه گفت: «این برداشت و طرز تفکر پس از دیدار شیخ صباح ‌الاحمد وزیر خارجه کویت و راشد عبدالله وزیر خارجه امارات متحده عربی از تهران در ماه اردیبهشت گذشته و ملاقات با مسئولین ایران، در نزد کشورهای خلیجی حاصل شده است.» این نشریه در ادامه به نگرانی کشورهای خلیج‌فارس از تبعات ناشی‌از گسترش جنگ و عملی‌شدن تهدید ایران به بستن تنگه هرمز اشاره کرد. که درواقع این موضوع خود انگیزه‌ای برای تلاش بیشتر کشورهای مذکور درجهت خاتمه‌بخشیدن به جنگ ایران و عراق شده است. المستقبل دراین‌باره آورده است: «در پرتو جو حاکم بر منطقه خلیج [فارس]، محافل خلیجی از ابراز نگرانی عمیق خود درمورد جدی‌بودن تهدیدات ایران دایر بر بستن تنگه هرمز و تعطیلی کشتیرانی برای مدتی طولانی درصورت بمباران‌شدن جزیره خارک امتناع نمی‌کنند، زیرا که پرتاب یک گلوله کاتیوشا از جزیره قشم برای بستن تنگه هرمز کافی خواهد بود و ایران برای انجام این امر هرگز به بهره‌برداری از سلاح دریایی خود که همچنان قوی است و جنگ قادر به فرسایش آن نبوده است نیاز ندارد.» المستقبل با اشاره به استقرار توپ‌های 130 و 155 میلی‌متری در امتداد جزایر سه‌گانه افزود: هیچ‌یک از کشورهای خلیجی به‌دنبال درسی که از جنگ عراق و ایران فراگرفتند هرگز به خود اجازه نخواهند داد تا به مقابله با ایران برخیزند و به گفته یکی از مقامات عرب این کشورها هرگز در جنگ با ایران خطر نخواهند کرد؛ جنگی که می‌دانند چگونه آغاز می‌شود، ولی نمی‌دانند چگونه پایان می‌یابد. محور دیگر تلاش‌های کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس ترغیب سوریه به بازگشایی خط لوله نفتی است که از شمال عراق شروع شده و با عبور از خاک سوریه به پایانه‌های بارگیری نفت در مدیترانه منتهی می‌شود. بازگشایی این خط لوله موجب رفع تنگنای صادرات نفت عراق خواهد شد و تصور می‌شود بدین‌ترتیب انگیزه این کشور در حمله به تأسیسات نفتی ایران برطرف گردد. مجله المستقبل در شماره اخیر خود در مطلبی به شرایط سوریه برای راه‌اندازی مجدد خط لوله نفتی عراق پرداخته و با اشاره به دیدار و گفت‌وگوی شیخ زاید بن سلطان آل نهیان حاکم امارات عربی متحده با حافظ اسد رئیس‌جمهور سوریه آورده است: دمشق شرط کرده 30 درصد از درآمد این خط لوله به سوریه اختصاص یابد، اما «هنوز بغداد به این خواسته سوریه پاسخ نداده است.» المستقبل افزوده است: «محافل دیپلماتیک عراق در کشورهای منطقه به امکان بهره‌برداری عراق از مخازن نفتی شناور خود در بحرین که دو سال قبل خریداری کرده برای صدور روزانه یک میلیون بشکه نفت از جزیره فاو در جنوب شط‌العرب [اروندرود] اشاره کرده‌اند.» بااین‌حال به نوشته این مجله «بهره‌برداری از این مخازن دربرابر حملات احتمالی ایران نیاز به حفاظت دارد که جنگنده‌های سوپراتاندارد قادر به آن می‌باشند.» المستقبل خاطرنشان ساخته است: «کشورهای خلیج‌فارس خواهان توافق ضمنی عراق و ایران برای آزادی صدور نفت در هر دو کشور هستند.»

گزارش - 13

اولین مانور مشترک نظامی شش کشور عضو شورای همکاری خلیج‌فارس* امروز درحالی پایان یافت که به عقیده ناظران، این کشورها درحال‌حاضر از توانایی دفاعی لازم دربرابر اقدام نظامی احتمالی ایران برخوردار نیستند. به گزارش خبرگزاری امارات، در مرحله پایانی مانور مذکور در غرب صحرای ابوظبی شیخ خلیفه بن ‌زائد ولیعهد و معاون فرمانده نیروهای مسلح امارات شرکت کرد. رادیو بی‌بی‌سی در گزارشی از ابوظبی خاطرنشان کرد که برای نخستین‌بار چنین مانوری در یکی از نقاط جهان عرب با نظارت شورای همکاری کشورهای خلیج‌فارس برگزار گردید. این مانور که با شرکت حدود 10 هزار نفر برگزار شد با اجرای یک شبه‌حمله به موضعی در بالای یک تپه به اوج خود رسید. حمله مذکور به‌وسیله تانک‌هایی انجام شد که تحت حفاظت هوایی جت‌های میراژ و بالگردها قرار داشتند. به گزارش بی‌بی‌سی، این مانورها حامل پیامی سیاسی برای جهان است مبنی‌بر اینکه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس عزمی راسخ دارند که به فلسفه اتکاء به خویش جنبه عملی ببخشند زیرا برای آنها تصور اینکه در هنگام ضرورت بدون هیچ تردید و درنگی از ایالات متحده امریکا یاری بخواهند، بسیار دشوار بود. این گزارش در ادامه با اشاره به نگرانی شش کشور عربی حوزه خلیج‌فارس از برانگیختن خصومت همسایه خود ایران، به نقل از سرتیپ محمد سعید البادی رئیس ستاد ارتش امارات متحده عربی آورده است: نیروی نظامی مشترک کشورهای عضو شورای همکاری، خطر و تهدیدی علیه هیچ کشوری نیست. تشکیل این نیرو اساساً به‌واسطه ضرورتی است که نیازهای امنیتی در این نقطه حساس از جهان آن را ایجاب می‌کند. سرتیپ البادی افزود هرکس خواهان صلح است باید برای جنگ هم آمادگی داشته باشد. بی‌بی‌سی در پایان گزارش خود توانایی دفاعی شورای همکاری خلیج‌فارس را چنین ارزیابی کرده است: اما مانورهای نظامی که در بیابانی در ابوظبی انجام می‌گیرد هر کیفیتی داشته باشد، در اینجا تا اندازه‌ای این نگرانی موجود است که اگر ایران بخواهد راه کلی صادرات نفت خلیج‌فارس را سد کند کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس درحال‌حاضر کم‌وبیش فاقد نیروی پایداری هستند، به‌خصوص اگر ایران تصمیم بگیرد که در تنگه هرمز مین‌گذاری کند. برای مقابله با این احتمال امریکا اعلام کرده که چه کشورهای حوزه خلیج‌فارس از آن کشور درخواست کنند و چه درخواست نکنند درصورت اقدام ایران به بستن تنگه هرمز برای بازنگاه‌داشتن این آبراه مداخله خواهد کرد.

گزارش - 14

امروز درمورد تأثیر قطع احتمالی صادرات نفت از خلیج‌فارس بر بازار جهانی این محصول دیدگاه‌های متفاوتی مطرح شد. دراین‌حال منابع خبری از افزایش حق بیمه نفتکش‌های عازم پایانه نفتی ایران در خلیج‌فارس به‌دلیل آنچه "خطرات فزاینده جنگ در منطقه" خوانده می‌شود، خبر دادند. خوزه مورنو لئون وزیر انرژی و معادن ونزوئلا که قرار است در سفر هفته آینده‌اش به سه کشور کویت، امارات عربی متحده و عربستان سعودی راه‌های جلوگیری از اشباع بازار نفت را مورد بحث و بررسی قرار دهد، احتمال منجرشدن جنگ ایران و عراق به یک ضربه نفتی را بعید دانست. اولاف لانتسکه رئیس آژانس بین‌المللی انرژی نیز پیش‌بینی کرد که حتی درصورت اقدام ایران به بستن تنگه هرمز، جریان نفت جهان غرب فلج نخواهد شد. به گزارش خبرگزاری آلمان، لانتسکه افزود: بسته‌شدن تنگه هرمز باعث کمبود روزانه 8 میلیون بشکه نفت در سطح جهان خواهد شد که دراین‌میان کشورهای صنعتی غرب فقط از 16 درصد مصرف نفت روزانه خود محروم خواهند شد و این کمبود را می‌توان از نیجریه، اندونزی، مکزیک، عربستان سعودی (ازطریق دریای سرخ) و منابع دیگر تأمین کرد. علاوه‌براین، نشریه نفتی لندن ‌اویل ریپورت از دیدگاهی متفاوت به بررسی این مسئله پرداخت و خاطرنشان ساخت درصورت بسته‌شدن تنگه هرمز، با افزایش ظرفیت انتقال نفت عربستان در دریای سرخ و افزایش ظرفیت تولید دیگر کشورهای عضو اوپک در خارج از محدوده خلیج‌فارس، بازار نفت همچنان 5/3 تا 5/4 میلیون بشکه کمبود خواهد داشت. این نشریه سپس نتیجه‌گیری کرد که حتی وقوع چنین شرایطی موجب پیدایش وضعیتی نظیر سال‌های 1974 - 1973 و 1979 - 1978 نخواهد شد، چراکه هم‌اکنون تقاضای چندانی وجود ندارد، بااین‌حال اگر بستن تنگه هرمز ادامه پیدا کند قیمت نفت سرانجام به آسمان خواهد رسید. از سوی دیگر، به گزارش روزنامه لیبراسیون (چاپ پاریس)، بیمه‌کنندگان کشتی‌ها در لندن که اوایل هفته جاری از بیمه‌کردن نفتکش‌های عازم پایانه جزیره خارک خودداری می‌کردند، از دیروز ضمن افزایش حق بیمه، مجدداً نفتکش‌های مذکور را بیمه می‌کنند. این روزنامه افزود: «بیمه‌کنندگان دلیل افزایش حق بیمه را خطرات فزاینده جنگ در منطقه دانسته‌اند، اما به‌احتمال زیاد، عراق و برخی از دوستانش ازجمله فرانسه، عامل این واکنش زودرس بیمه‌کنندگان بوده‌اند.» به نوشته لیبراسیون، با افزایش حق بیمه، ایران قیمت نفت خام خود را کاهش می‌دهد تا مشتریان را از دست ندهد و درنتیجه «از منابع قابل‌توجه مالی محروم می‌شود. عراق و متحدینش به‌منظور مذاکره [با ایران] دقیقاً روی تضعیف مالی ایران حساب می‌کنند.»

گزارش - 15

کارشناسان امور غرب آسیا در مرکز مطالعات بین‌المللی و راهبردی در واشنگتن آخرین تحولات جنگ ایران و عراق را با محوریت مسئله نفت و توانایی ایران در عملی‌ساختن تهدید خود مبنی‌بر بستن تنگه هرمز مورد بحث قرار دادند. به گزارش رادیو امریکا، هنری شولر یکی از مدیران سابق شرکت‌های نفتی درباره اهمیت نفت خلیج‌فارس در اقتصاد جهان گفت: بیش از نیمی از نفتی که در سال 1981 در تجارت جهانی مورد دادوستد قرار گرفت از خلیج‌فارس تأمین شد و احتمال نمی‌رود در سال 1982 از این میزان کاسته شده باشد. هر اندازه که تقاضا برای نفت بیشتر شود این نسبت نیز بیشتر خواهد شد. عراق از ذخائر نفتی قابل‌توجهی برخوردار است، اما به‌سبب جنگ نمی‌تواند نفت خود را ازطریق خلیج‌فارس صادر کند. خط لوله‌ای که بخشی از نفت صادراتی عراق را ازطریق سوریه به بنادر دریای مدیترانه منتقل می‌کرد از آوریل سال گذشته و درپی اتحاد تهران و دمشق قطع شده است. عراق درحال‌حاضر فقط به‌وسیله خط لوله‌ای که از خاک ترکیه می‌گذرد قادر است مقدار کمی نفت صادر کند. فردریک اکسل کارد کارشناس مرکز مطالعات بین‌المللی و راهبردی نیز با اشاره به سه میلیون و پانصدهزار بشکه نفتی که عراق روزانه پیش از جنگ صادر می‌کرد یادآور شد: صادرات نفت عراق اکنون به ششصد تا هفتصد هزار بشکه در روز محدود شده و به همین نسبت نیز از درآمد نفت آن کاسته شده است. باآنکه عراق درپی کاهش درآمد نفت سیاست صرفه‌جویی‌های اقتصادی را در پیش گرفت که به سیاست "سفت‌کردن کمربندها" شهرت دارد، اما احتمال اینکه عراق به‌سبب دشواری‌های اقتصادی برای پایان‌بخشیدن به جنگ به شرایط ایران تن در دهد بسیار ناچیز است. ایران نیز باوجود تلفات سنگین انسانی که گفته می‌شود به حدود پانصدهزار نفر می‌رسد حاضر نیست از امید خود برای سرنگون‌ساختن صدام حسین رئیس‌جمهوری عراق، دست بردارد و به جنگ پایان دهد. یوسف ابراهیم خبرنگار روزنامه وال ‌استریت ژورنال نیز با بدبینی آینده جنگ را چنین پیش‌بینی کرد: این طولانی‌ترین جنگ در تاریخ نوین غرب آسیا است و فکر می‌کنم تا زمانی‌که رهبری در ایران دچار تغییر و تحول نشود جنگ هم پایان نخواهد گرفت. منظور من از تغییر در رهبری فقط پایان حیات آیت‌الله خمینی نیست. یوسف ابراهیم همچنین با بیان اینکه ایران آن‌گونه که تهدید کرده‌ است توانایی بستن تنگه هرمز را ندارد، افزود: کاملاً آشکار است که آنها نمی‌توانند با غرق‌کردن 10، 12 تانکر نفتکش و گذاشتن تانکرها به روی هم تنگه هرمز را ببندند. آنها خودشان قادر به چنین کاری نیستند. چنین اندیشه‌ای حتی با کارگذاشتن مین هم عملی نیست. آنچه مورد بحث است ترساندن و به‌وحشت‌انداختن شرکت‌های بیمه یا ناخدایان کشتی‌های نفتکش ازطریق غرق‌ساختن یکی دو تانکر یا شلیک به‌سوی آنها است.

گزارش - 16

اتحاد شوروی تلاش می‌کند روابط نزدیک چهارجانبه‌ای را میان عراق، سوریه، اردن و سازمان آزادی‌بخش فلسطین برقرار سازد. مجله المستقبل (چاپ پاریس) در شماره اخیر خود به بررسی این موضوع پرداخته است. این نشریه در گزارشی با عنوان "کشورهای حوزه خلیج‌فارس از تلاش مسکو برای ایجاد مصالحه بین سوریه و عراق استقبال و پشتیبانی به عمل آوردند" نوشت: در تیرماه گذشته، دیداری بین عبدالحلیم خدام و طارق‌ عزیز وزرای امور خارجه سوریه و عراق با حضور مقامات روسی در مسکو انجام شد. دو وزیر فقط به دست‌دادن با یکدیگر اکتفا کردند و هیچ‌گونه صحبتی میان آنها ردوبدل نشد و بالاخره این دیدار در میان نگرانی روس‌ها بدون هیچ نتیجه‌ای به پایان رسید، اما درپی این تلاش‌ها آشکار شد که بین سوریه و اردن روابط نزدیک و گرمی برقرار شده است. مجله المستقبل در ادامه افزود: به‌منظور بارور ساختن تلاش‌های شوروی برای ایجاد نزدیکی بین دمشق و بغداد، اجلاس اخیر وزیران امور خارجه شورای همکاری خلیج‌فارس که در مردادماه گذشته در طائف برگزار شد به شیخ صباح ‌الاحمد وزیر امور خارجه کویت مأموریت داد تا با سفر به بغداد و دمشق مقامات عراقی و سوری را به تلاش برای ایجاد تفاهم بین دو رژیم تشویق کند. باوجود این تلاش‌ها، مفسرین خوش‌بین در خلیج‌فارس معتقدند تا مادامی‌که مصلحتی برای سوریه وجود نداشته باشد نمی‌توان به برقراری روابط نزدیک میان سوریه و عراق و درنتیجه، اقدام میانجیگری سوریه در نزد ایران امیدوار بود. المستقبل به نقل از یکی از مقامات کشورهای خلیج‌فارس دراین‌خصوص آورده است: کشورهای خلیجی باید به‌دنبال یافتن یک مصلحت سوری بروند و اگر نیافتند، یک مصلحت سوری اختراع کنند تا سوریه را به پذیرش مصالحه با عراق و انجام میانجیگری نزد ایران ترغیب سازند. این نشریه همچنین ضمن اشاره به نزدیکی اتحاد شوروی و عراق درپی وخامت روابط ایران و مسکو به‌ویژه بعد از دستگیری سران حزب توده افزوده است: روابط محکم و دوستانه جاری بین مسکو و بغداد این عقیده را در روس‌ها به وجود آورده که نباید از امکان تحقق یک محور چهارجانبه متشکل از سوریه، عراق، اردن و سازمان آزادی‌بخش فلسطین مأیوس بود. هدف از ایجاد این محور برقراری اتحاد بین کشورهای یادشده برای ایستادگی دربرابر ایالات متحده و متحدین آن می‌باشد. به‌ویژه باتوجه‌به اینکه دخالت نظامی و مستقیم امریکا در جنگ (داخلی) لبنان و شکست قطعی سیاست امریکا در حل بحران غرب آسیا و ناتوانی هیئت حاکمه این کشور در انجام تعهدات خود درزمینه اعمال فشار به رژیم صهیونیستی برای عقب‌نشینی از لبنان و متوقف‌ساختن احداث شهرک‌های یهودی‌نشین در کرانه باختری و... عامل مشوقی در این رهگذر بوده است. ازاین‌رو اتحاد شوروی به‌خوبی درک می‌کند که درصورت برقراری محور فوق، ایالات متحده امریکا دیگر قادر به دورساختن شوروی از جست‌وجوی هر نوع راه‌حلی برای مسئله غرب آسیا و یا جنگ عراق با ایران نخواهد بود و درنهایت باید برای مسکو یک نقش اساسی در نظر گرفت.

گزارش - 17

به‌دنبال توقف فعالیت کمیته چهارجانبه نظامی در لبنان* خبرگزاری فرانسه امروز از بیروت گزارش داد کمیته مذکور پس از آنکه نمایندگان جنبش امل و حزب سوسیالیست ترقی‌خواه لبنان درمورد تصمیم خود مبنی‌بر تعلیق شرکتشان در این کمیته تجدیدنظر کردند کار خود را از سر گرفت. بنا به این گزارش، تجدیدنظر این دو حزب پس از اقدامات رفیق حریری میانجی عربستان سعودی حاصل شده است. حریری درحال انجام مذاکراتی با رهبران گروه‌های لبنانی، دولت لبنان و دستیار رابرت مک‌فارلین فرستاده ویژه امریکا به غرب آسیا است. هدف این تماس‌ها تعیین محل اجلاس نشست آشتی ملی لبنان است که طرف‌های مختلف تاکنون بر سر آن به توافق نرسیده‌اند. در همین حال، ریموند اده معاون مسیحیان لبنان گفت در این اجلاس شرکت نخواهد کرد. وی نخستین اولویت را خروج نیروهای رژیم صهیونیستی از لبنان اعلام کرد.

ضمیمه اول گزارش1: تشریح جغرافیایی منطقه عملیاتی والفجر4 • تشریح منطقه عملیاتی شیلر: در استان کردستان ایران، خط مرزی در حدفاصل مریوان تا بانه (طبق قرارداد مرزی) به‌سمت داخل ایران فرورفتگی پیدا کرده و ارتباط مستقیم دو شهر مریوان و بانه را با یکدیگر قطع می‌کند. این منطقه به‌دلیل وجود رودخانه‌ای به نام شیلر، "دهانه شیلر" نامیده می‌شود. منطقه دهانه شیلر در مجاورت استان سلیمانیه عراق قرار دارد. گفتنی است استان‌های کردستان ایران و سلیمانیه عراق هر دو از مناطق کردنشین هستند. • جنس زمین منطقه منطقه شیلر تلفیقی از دشت و ارتفاع است و ازنظر جنس زمین، دو نوع است: الف) سنگی و سنگلاخی: رأس اغلب ارتفاعات سنگلاخ است. ب) خاکی: اکثر زمین‌های منطقه حتی دامنه ارتفاعات از جنس خاک رس می‌باشد و فقط در کنار و مسیر رودخانه جنس زمین شن و ماسه است. به‌علت جنس خاک، در مواقع بارندگی سطح زمین چسبنده شده و حرکت خودروها کند و گاهی غیرممکن می‌گردد، این وضعیت در قسمت‌های شمالی کوهستان‌ها مانع تردد خودروهای چرخ‌دار در خارج از جاده می‌شود. اما در فصول غیربارانی عبور خودروهای شنی‌دار و چرخ‌دار خارج از جاده امکان‌پذیر است. اکثر ارتفاعات منطقه پوشیده از جنگل‌های بلوط است که ارتفاع و قطر درخت‌ها در رأس ارتفاعات، بیشتر بوده و دید و تیر را محدود می‌کند.

• ارتفاعات منطقه ارتفاعات این منطقه را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد: 1. ارتفاعات مرزی؛ 2. ارتفاعات درون شیلر؛ 3. ارتفاعاتی که دهانه شیلر را مسدود می‌کند (یعنی خط مرزی به‌صورت مستقیم به وجود می‌آید).

1. ارتفاعات مرزی: ارتفاعات جنوبی شیلر، به‌ترتیب از غرب به شرق عبارت‌اند از:

الف) ارتفاعات سورن این ارتفاعات که بخشی از سلسله‌جبال زاگرس محسوب می‌شود، تقریباً 50 کیلومتر از مرز ایران و عراق را تشکیل داده و با حداکثر ارتفاع 2570 متر از شمال نوسود در ایران تا توتمان در جنوب پنجوین ادامه می‌یابد.

ب) کوه ‌زله یا ارتفاعات پنجوین این ارتفاعات در جنوب‌غربی و مشرف بر شهر پنجوین واقع شده، از خط مرزی تا جاده پنجوین - سیدصادق (در جنوب کانی‌مانگا) در جهت جنوب به شمال امتداد می‌یابد و همراه ارتفاعات کانی‌مانگا گذرگاه یا تنگه‌ای را به نام روکان تشکیل می‌دهند. ارتفاعات مذکور دارای چند قله می‌باشد که به‌طور میانگین حدود 1800 متر ارتفاع دارند. ارتفاعات سنگ معدن، کله‌قندی در جنوب و دو ارتفاع 1810 و 1830 در میانه و در شمال آن شاخ شوکت قرار دارد که به جاده روکان نالپاریز ختم می‌شود. در قسمت جنوبی ارتفاعات زله، شیاری وجود دارد که به‌دلیل وجود روستایی به نام حسن‌آباد، این شیار نیز حسن‌آباد خوانده می‌شود، این ارتفاعات در جنوب به دو قسمت تقسیم می‌شود؛ به‌طوری‌که در غرب شیار، قله کله‌قندی و در شرق آن یال حسن‌آباد قرار دارد. خط مرزی پس از عبور از ارتفاعات زله با گذشتن از چندین تپه کم‌ارتفاع و قسمتی از دشت پنجوین قله خلوزه1 را دربرمی‌گیرد.

ج) ارتفاعات خلوزه این ارتفاعات شامل دو بخش می‌شود: خلوزه1 و خلوزه2 که هر دو با اختلاف اندکی حدود 1800 متر ارتفاع دارند و به‌صورت شرقی - غربی به داخل شیلر کشیده شده‌اند، به‌صورتی‌که خلوزه2 کاملاً در داخل شیلر قرار گرفته است.

د) ارتفاعات مارو خطوط مرزی پس از خلوزه به‌سمت ارتفاع مارو که با ارتفاع 1832 متر در شمال‌شرقی خلوزه واقع شده امتداد پیدا کرده است. پس از این ارتفاع کوه شیلر با 2600 متر ارتفاع قرار دارد. خط مرز از کوه شیلر به بعد به‌طرف غرب تغییر مسیر می‌دهد.

2. ارتفاعات درون شیلر: الف) ارتفاعات شمالی • ارتفاعات لری به بلندی 2020 متر، دارای چند قله و شیبی ملایم است. • ارتفاع کنگرک، به بلندی 1810 متر که نوک آن سنگی و دامنه‌اش خاکی است. • ارتفاع گرمک، با وسعت کم و حدود 1816 متر بلندی است. بین سه ارتفاع ذکرشده فاصله وجود دارد که فاصله بین لری و کنگرک به‌دلیل وسعت آن، حالت دشت دارد و تقریباً جنگلی است. فاصله بین کنگرک و گرمک نیز را یک تنگه تشکیل داده که جاده‌ای از آنجا عبور می‌کند و پادگان گرمک در آن منطقه قرار دارد. در شرق این ارتفاعات دو ارتفاع براله و ادامة آن سربراله، واقع شده و ادامة این دو ارتفاع به ارتفاعات مارو و خلوزه متصل می‌شود.

ب) ارتفاعات جنوبی از شرق به غرب • ارتفاع هفت‌توانان که ارتفاعی است کشیده با ارتفاع 1500 متر. • تپه شهدا در جنوب هفت‌توانان واقع شده و دشتی با وسعت دو کیلومتر، این دو را از یکدیگر جدا می‌کند. این دو ارتفاع داخل خاک ایران قرار دارد و دشمن روی این مناطق حضور دارد. • تعدادی ارتفاعات کوچک که بیشتر در اطراف شهر پنجوین قرار دارند؛ ازجمله تخم‌مرغی، سه‌درختی و هرگنه که حدود 1400 تا 1500 متر ارتفاع دارند. • کلو با ارتفاع 1512 متر در انتهای غربی خلوزه2.

3. ارتفاعاتی که دهانه شیلر را مسدود می‌کند: ارتفاع مهم و راهبردی کانی‌مانگا که در امتداد دو ارتفاع مهم، از شمال لری و سورکوه و از جنوب به سورن منتهی می‌شود. این ارتفاع دارای قلل زیادی است؛ ازجمله شیخ گزنشین با 1877 متر ارتفاع، شاخ تارچر با 1866 متر و 2 ارتفاع 1904 و 1900. این دو ارتفاع از جنوب به جاده سیدصادق - پنجوین منتهی می‌شود.

• دشت پنجوین در شمال شهر پنجوین دشت وسیعی به نام پنجوین وجود دارد که در میان ارتفاعات لری، کنگرک، گرمک، کلو، هرگنه، زله و کانی‌مانگا احاطه شده است.

• تنگه‌های موجود در منطقه در آغاز دهانه شیلر بین چهار ارتفاع مهم (سورکوه، لری، کانی‌مانگا و سورن) سه تنگه وجود دارد: تنگه اول بین ارتفاع سورکوه و لری می‌باشد که رودخانه شیلر از آن عبور می‌کند و به‌دلیل نبودن جاده مناسب از اهمیت زیادی برخوردار نیست. تنگه دوم، بین ارتفاع لری و کانی‌مانگا که رودخانه قزلجه‌سو از میان این تنگه عبور می‌کند. تنگه سوم، تنگه بین کانی‌مانگا، سورن و زله می‌باشد. این تنگه به‌دلیل وجود دو ارتفاع زله و سورن طولانی شده و جاده مهم پنجوین به سیدصادق از این تنگه می‌گذرد و از این جهت دارای اهمیت فراوانی است و عقبه اصلی دشمن در منطقه محسوب می‌گردد. این تنگه به‌دلیل وجود شهرکی به نام نالپاریز در انتهای غربی تنگه، به نام نالپاریز خوانده می‌شود. • رودخانه شیلر رودخانه شیلر که از ارتفاعات قسمت شمالی شیلر سرچشمه می‌گیرد و به رودخانة زاب کوچک می‌ریزد 150 کیلومتر طول دارد و در بهار، غیرقابل عبور و در بقیه فصول در قسمت‌هایی که رودخانه از زمین‌های صاف عبور می‌کند قابل عبور است.

- جاده‌های موجود در منطقه 1. جاده آسفالته سیدصادق - سلیمانیه، به طول 50 کیلومتر و عرض 7 متر است. 2. جاده آسفالته سیدصادق به حلبچه و خرمال به طول 38 کیلومتر و عرض 6 متر است. 3. جاده آسفالته پنجوین - سیدصادق، به طول 15 کیلومتر و عرض 6 متر که از تنگه طولانی نالپاریز عبور می‌کند.

- جاده‌های داخل شیلر الف) جاده شوسه پنجوین به گرمک - سرسوراو. ب) جاده شوسه پنجوین به نخلان میشاو. ج) جاده آسفالته کخلان تا سرسوراو. د) جاده آسفالته درجه3 از پنجوین تا مرز (به‌طرف بایوه). هـ) جاده آسفالته درجه2 پنجوین - هرگنه - ولیاوه و هلال‌آوه. از دیگر جاده‌های شوسه منطقه می‌توان به این موارد اشاره کرد: جاده شوسه پنجوین - کانی‌مانگا این جاده از روی قله شیخ گزنشین از سلسله قله‌های کانی‌مانگا عبور می‌کند به چوارتا و از آنجا به سلیمانیه ختم می‌شود؛ جاده جنوب کانی‌مانگا به توتمان که از بین ارتفاعات زله و سورن عبور می‌کند؛ جاده سرتاسری روی ارتفاعات پنجوین (زله) که از جاده آسفالت پنجوین - سیدصادق منشعب می‌شود و قله‌های ارتفاعات مشرف به پنجوین را به هم وصل می‌کند.

ضمیمه دوم گزارش1: اهداف و مزیت‌های اجرای عملیات در منطقه دهانه شیلر اصلی‌ترین هدف عملیات منطقه شیلر اتصال ارتفاعات سورکوه در جنوب‌غربی بانه (از شمال) به ارتفاعات سورن در غرب مریوان (در جنوب) بود تا با بهره‌گیری از آن خط مرزی از حالت فرورفتگی خارج و خط پدافندی مناسبی به دست آید. علاوه‌براین اهداف فرعی دیگری نیز برای اجرای این عملیات در نظر گرفته شد که برخی از آنها عبارت‌اند از: استقرار یگان‌ها در مواضع قابل‌پدافند با تصرف منطقه شیلر؛ تأمین پادگان‌های گرمک و پنجوین؛ در معرض تهدید قرارگرفتن حدود 13 شهر و شهرک عراقی درپی تصرف ارتفاعات سورن و یال‌های غربی آن؛ فراهم‌شدن امکانی مناسب برای بهره‌برداری‌های سیاسی ازطریق تصرف منطقة شیلر؛ خارج‌ساختن شهر و منطقه مریوان از زیر آتش توپخانه عراق با عقب‌راندن دشمن و قطع یکی از راه‌های اصلی ارتباطی ضدانقلاب با عراق که تأثیر فراوانی بر فعالیت ضدانقلاب می‌گذارد.

پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1362/07/23