1364.05.19: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''<big>روزشمار جنگ</big>''' '''<big>پنجشنبــــــه</big>''' '''<big>16 آبان 1364</big>''' '''<big>23 صفر 1406</big>''' '''<big>7 نوامبر 1985</big>''' == 1 == در تلاش برای ادامه طرح‌ریزی و آماده‌سازی عملیات گسترده سپاه پاسداران در سال جاری در منطقه فاو عراق (که منطقه عملیاتی فدک نام‌گذا...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
سطر ۱: سطر ۱:
'''<big>روزشمار جنگ</big>'''
{{جعبه زندگینامه
|عنوان = روزشمار جنگ سال 1364
|نام = 1364.05.19
|نام دیگر=  نوزده مرداد
|روز= 19 مرداد 1364
|تاریخ شمسی= 1364.05.19
|تاریخ میلادی= 10 اوت 1985
|تاریخ قمری= 22 ذیقعده 1405
|اسامی عملیات=
|اسامی شهدا=
|اسامی اسرا=
}}
  <div class="bootstrap-btn">[[1359.05.19]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1360.05.19]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1361.05.19]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1362.05.19]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1363.05.19]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1365.05.19]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1366.05.19]]</div>


'''<big>پنجشنبــــــه</big>'''


'''<big>16 آبان  1364</big>'''
<div style="text-align:justify">


'''<big>23 صفر    1406</big>'''


'''<big>7 نوامبر 1985</big>'''
==  گزارش- 553 ==


== 1 ==
وضع جبهه‌ها و نيز اطلاعيه‌هاي نظامي ايران و عراق حاكي است كه امروز هم نوعي ركود در همة جبهه‌هاي جنگ حاكم بوده و تنها تبادل عادي آتش ميان دوطرف انجام مي‌شده كه در جبهة مياني (مهران و ميمك) شدت بيش‏تري داشته است.<ref>روزنامة جمهوري‌اسلامي، 20/5/1364، ص2؛ و: خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشرية "گزارش‌هاي ويژه"، شمارة 144 (20/5/1364)، ص‌1، از راديو صوت‌الجماهير (عراق).</ref>
در تلاش برای ادامه طرح‌ریزی و آماده‌سازی عملیات گسترده سپاه پاسداران در سال جاری در منطقه فاو عراق (که منطقه عملیاتی فدک نام‌گذاری شده است)، امروز در قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران جلسه‌ای با حضور فرماندهان ارشد سپاه پاسداران: رحیم صفوی فرمانده نیروی زمینی سپاه، غلامعلی رشید مسئول معاونت عملیات نیروی زمینی سپاه، عزیز جعفری فرمانده قرارگاه قدس سپاه، عباس محتاج فرمانده قرارگاه سلمان و فرمانده ناحیه 4 سپاه، احمد غلامپور (جانشين قرارگاه كربلا) و... تشکیل شد. در این جلسه مسئولان نیروی زمینی سپاه، باتوجه‌به مشکلات بسیاری که در سر راه عبور از اروندرود و اجرای عملیات در منطقه فاو وجود دارد، مخالفت جدی خود را با اجرای عملیات در این منطقه اعلام کردند و برای اجرای عملیات در مناطق دیگر پیشنهادهایی دادند.
[[رده:1]]
خلاصه‌ای از گزارش امروز راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه مرکزی سپاه، درباره دیدگاه‌های مسئولان نیروی زمینی سپاه چنین است:


پس از یک‌ روز وقفه در بررسی طرح‌‌های عملیاتی ـ که صرف پیگیری کار مهندسی در مناطق عملیاتی هور و فدک (منطقه عملیاتی فاو) گردید ـ از اوایل امروز بار دیگر مباحث اصلی عملیات آغاز شد. در طول روز مسئولان نیروی زمینی سپاه گفت‌وگو‌های بسیاری کردند و درباره مطالب متعددی ازجمله تأمین شرایط لازم برای اجرای عملیات تبادل‌نظر شد. به‌تدریج مباحث گسترده‌تر و موضوعات جدیدی مطرح شد تا جایی که غلامعلی رشید مسیر بحث را تغییر داد و گفت:
==  گزارش- 554 ==


«اصلاً بیاییم پیشنهاد بدهیم که امسال در جنوب، عملیات وسیع انجام ندهیم. تا عید 15 عملیات قدس [عملیات محدود] می‌توانیم انجام دهیم و در این فاصله دو الی سه منطقه را از هر نظر آماده کنیم و در سال آینده عملیات بزرگ انجام دهیم. امر غافلگیری برای ما مهم است. با نیرویی که حداکثر تا 70 گردان می‌رسد می‌توانیم در شمال‌غرب عملیاتی نسبتاً خوب انجام دهیم.»
در خصوص اعلام تصميمات كنفرانس سران عرب، نكتة مهم اين است كه تصميمات به‌صورت بيانيه‌اي هشدارآميز عليه مواضع جمهوري‌اسلامي ايران و در تأييد مواضع و صلح تحميلي مورد نظر عراق، انعكاس يافته‏است.
به گزارش راديو تركيه، "حسن دوم" شاه مراكش، پس از پايان كار كنفرانس كازابلانكا در يك مصاحبة مطبوعاتي گفته است: «در صورتي كه ايران در مقابل درخواست‌هاي عراق، تن به صلح ندهد و به جنگ ادامه دهد، كشورهاي عربي در مناسبات خود با آن كشور تجديد نظر خواهند كرد.» وي افزوده است: «بعد از اين، تدابير ديگري نيز در مورد ايران اتخاذ خواهد شد. ...»<ref>خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشرية "گزارش‌هاي ويژه"، شمارة 145 (21/5/1364)، ص 8 ، راديو كويت.</ref>
شيخ "صباح‌الاحمد" وزير امور خارجة كويت، هنگام بازگشت از كنفرانس فوق‌العادة سران عرب به اهميّت نكات مربوط به جنگ ايران و عراق در بيانية كنفرانس اشاره كرد و افزود: «نكات ياد شده به‌طور واضح موضع دسته‏جمعي اعراب را در ازاي عراق برادر كه حس قومي را منعكس مي‌نمايد، آشكار مي‌سازد.»<ref>خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‏هاي ويژه، شماره 144 (20/5/1364)، صص 27 و 28، راديو كويت.</ref>
راديو بي‌.بي‌.سي. نيز گزارش داد: «ملك‌ "حسن دوم" پادشاه مغرب، اعلاميه منتشره كه در پايان كنفرانس فوق‌العاده سران عرب صادر شد را دقيق‌ترين و فصيح‌ترين اعلاميه در جهت محكوميت ايران توسط اعراب، خواند و افزود (اعلاميه) ايران را به دليل مساعي‏اش براي تسخير خاك عراق و به دليل نپذيرفتن پيشنهادهاي صلح عراق، محكوم مي‌نمايد. ملك‌ حسن افزود كه هدف اينك آن خواهد بود كه كمكي كه بعضي كشورهاي عرب به ايران مي‌رسانند، كاهش داده شود گرچه انتظار نمي‌رود كه اين كمك كاملاً پايان يابد.»<ref>مأخذ 3‏، ص 22، راديو بي.‌بي.‌سي.، 19/5/1364.</ref>
راديو صوت‌الجماهير عراق هم گزارش داد: «"طه‌ياسين‌رمضان" معاون نخست‌وزير عراق، پس از شركت در كنفرانس دارالبيضا، از نتايج مثبت كنفرانس اظهار خشنودي كرد و از موضع برادران عرب در قبال طرح عراق دربارة جنگ و محكوم كردن ايران به خاطر ادامة تجاوزاتش به عراق و درخواست اكيد آن‏ها از ايران كه به جنگ خاتمه دهد، ستايش كرد و همچنين از كشورهاي شركت كننده كه در روابط خود با ايران تجديدنظر خواهند كرد و اقدامات ضروري را در اين زمينه انجام مي‌دهند، قدرداني نمود.»<ref>مأخذ 3، ص 28، راديو صوت‌الجماهير.</ref>


حاضران در جلسه با این پیشنهاد که پیش‌ازظهر و بدون حضور محسن رضایی مطرح شد، موافقت و هریک به‌نوعی آن را تصدیق ‌کردند. در ادامه بحث مزیت‌هایی برای این طرح پیشنهادی بیان شد:
==  گزارش- 555 ==


1. رعایت غافلگیری.
در پايان اجلاس فوق‌العادة سران عرب در مراكش - كه بدون حضور پنج كشور ليبي، سوريه، الجزاير، لبنان، يمن برگزار شد - اظهارات مفسران در جمع‌بندي نتايج حاصله متفاوت است: بعضي آن را چندان جدي نگرفته‏اند. بعضي نيز به توجيه نتايج ضعيف آن پرداخته‏اند، از جمله يك تفسير بي.‌بي.‌سي. - كه نگاه مثبتي به اين كنفرانس دارد - به‌عنوان نمونه آورده مي‌شود:
«علي‌رغم تحريم پنج كشور تندرو عرب، نشست مزبور نتايج مثبتي به بار آورده است اما از طرف ديگر، اين نتايج نبايد باعث عميق‌تر كردن اختلافات ميان كشورهاي شركت كننده و پنج كشوري مي‌شد كه كنفرانس را تحريم كرده‌اند. ظاهراً اين كنفرانس تحت شرايط موجود از هيچ تلاشي دريغ نكرد و شايد هم بيش از آنچه كه بسياري از ناظرين انتظارش را داشتند، موفق بود.
اصولاً همين قدر كه كنفرانس علي‌رغم مخالفت شديد پنج كشور تحريم كنندة آن، تشكيل شد، خود حائز اهميّت است زيرا نشان مي‌دهد كه كشورهاي عربي ميانه‌رو كه اكثريت را در كنفرانس‌هاي مشابه داشته‌اند، ديگر حاضر به قبول اين نيستند كه يك اقليت افراطي كه از سال 1982 تا به حال مانع از تشكيل چنين كنفرانسي شده‏است، تصميمات آنان را وتو كند. براي ملك‌حسين اين يكي از مهم‌ترين جنبه‌هاي كنفرانس بود. وي قرار است در ماه نوامبر سال جاري مسيحي با رهبران ابرقدرت‌ها ملاقات كرده تا به آنان نشان بدهد كه كشورهاي عربي ديگر دست‏خوش نابه‏ساماني‌هاي يالتاي جديد نخواهند شد.
گذشته از اين، رهبران شانزده كشور عربي شركت كننده در كنفرانس به چندين راه‏حل ديگر نيز براي از ميان بردن اختلافات ميان اعراب دست يافته‌اند. به علاوه، اين كنفرانس تصميم گرفت كه در جنگ ميان ايران و عراق پشتيباني بدون قيد و شرط خود را در اختيار عراق قرار داده و ايران را به دليل سخت‏گيري و آشتي‌ناپذيري در برخورد با پيشنهادهاي صلح بدون قيد و شرط عراق، به شدت محكوم نمايد.
كنفرانس همچنين تصميم گرفت سازمان آزادي‌بخش فلسطين را طي بيانيه‌اي رسمي مبني بر پشتيباني كامل از اين سازمان به‌عنوان يگانه نمايندة مشروع فلسطينيان، پذيرفته و حسن آزادي فعاليت سياسي كامل براي آن قائل باشد. غيبت پنج كشوري كه كنفرانس را تحريم كرده‌اند مانع از اين شد كه كنفرانس بتواند به وضع مثبتي در مورد توافق اردني - فلسطيني‌ براي فعاليت مشترك سياسي جهت حفظ حقوق فلسطينيان نايل آيد.
ظاهراً كنفرانس نتوانسته است سنت رسيدن به توافق را كه سال‌هاست مانع رسيدن به صلح در خاورميانه بوده است، از ميان بردارد و به همين دليل هم كنفرانس بالاخره بر توافق اردني - فلسطيني رسماً صحه نگذارد ]نگذاشت[ و نيز با پذيرفتن دوبارة مصر به جامعة عرب، مخالفت ورزيد و همچنين قبول نكرد كه با مسئله صحراي غربي به‌عنوان يك مسئله مربوط به اعراب و نه مسئله مربوط به افريقا، برخورد كند، در صورتي كه اين‌ها از جمله مسائلي است كه اكثريت كشورهاي عربي بر سر آن‏ها اتفاق‌نظر دارند.»<ref>مأخذ 3، صص‌ 20 و 21، راديو بي.‌بي.‌سي.، 19/5/1364.</ref>


2. آماده‌کردن سه منطقه فدک (فاو)، حیدر (روطه ـ قرنه) در هور و شمال منطقه عملیاتی بدر.
==  گزارش- 556 ==


3. آمادگی تجهیزات.
هيئت فلسطيني "جبهة نجات ملي" (متشكل از سرهنگ " ابوموسي" رهبر جنبش انقلابي فتح، " احمد جبرئيل" دبيركل جبهة خلق براي آزادي فلسطين، " ابوماهر اليماني" عضو دفتر سياسي اين جبهه و "فرحان ابوالهجا" رهبر جنبش الصاعقه) كه در ايران به سر مي‌برد در يك كنفرانس مطبوعاتي با حضور خبرنگاران داخلي و خارجي، نتايج ديدارهاي خود با مسئولان جمهوري‌اسلامي ايران را تشريح كردند و به سؤالات خبرنگاران نيز پاسخ دادند.
ابوموسي دبيركل فرماندهي موقت "جنبش انقلابي الفتح" در مورد ديدار با مسئولان، گفت: «اين اولين بار است كه اين هيئت از جمهوري‌اسلامي ايران ديدن مي‌كند. ما در اين ديدار بر هم‌پيماني خود با انقلاب اسلامي ايران تأكيد كرده و آن را در واقع پاسخي به اجلاس سران عرب در "كازابلانكا" مي‌دانيم و اعلام مي‌كنيم كه انقلاب فلسطين دوستاني دارد و ايران پايگاه دوستان ماست و اين پاسخي به توطئه‌گران مي‌باشد.»
احمد جبرئيل دبيركل جبهه خلق براي آزادي فلسطين "فرماندهي كل" نيز در پاسخ به سؤالي دربارة گرايش جبهة ملي به ملي‌گرايي و اين كه "آيا آزادي فلسطين فقط به‌وسيلة فلسطيني‌ها صورت خواهد گرفت يا به‌همت يك جبهه اسلامي"، گفت:‌ «براي آزادي فلسطين بايد كليه نيروهاي عربي و اسلامي و جنبش‌هاي آزادي‌بخش جهان تشريك مساعي نمايند.»
سپس " ابوماهر يماني" عضو دفتر سياسي جبهة خلق براي آزادي فلسطين، گفت: «كساني كه در كازابلانكا گرد هم آمدند، نمايندگان كشورهاي عربي مرتجع كه ارتباط قوي با امپرياليسم دارند، مي‌باشند. آن‏ها مي‌خواهند طرح امريكا و توطئه عليه انقلاب فلسطين و اعراب و توده‌هاي مسلمان را به اجرا درآورند. در اين كنفرانس، كشورهاي عربي مترقي و ضدامپرياليستي شركت نكردند ... "شاه حسن" به اتفاق "صدام" و "حسني مبارك" و "شاه حسين" و "ياسر عرفات" اين اجلاس را برپا نمودند و اين محور سعي مي‌كند يك پيمان عليه آرمان فلسطين و به نفع امپرياليسم و صهيونيسم را سامان دهد.» وي افزود‌: «ما نتايج اين كنفرانس را محكوم مي‌كنيم و ياسر عرفات نمايندة ملّت فلسطين نيست كه در اين كنفرانس و ديگر كنفرانس‌ها به نام فلسطين صحبت مي‌كند.»
"فرحان ابوالهجا" عضو فرماندهي نيروهاي الصاعقه نيز در مورد درگيري‌هاي اردوگاه‌هاي فلسطيني صحبت كرد و افزود كه انقلاب اسلامي ايران نقش بارزي در جهت متوقف كردن درگيري در اردوگاه‌هاي فلسطيني، ايفا كرد.
سپس ابوموسي گفت: «هم اكنون شش سازمان فلسطيني عضو جبهة نجات ملي هستند و فقط يك سازمان در كنار عرفات مي‌باشد و اين سازمان هم توسط صدام پشتيباني مي‌شود.»
احمد جبرئيل در مورد امكان افتتاح دفتري براي جبهة نجات ملي در تهران، گفت: «برادران در جمهوري‌اسلامي به خوبي عرفات را شناخته‌اند و اظهارات نخست‌وزير ايران نشان‌دهندة اين مسئله است. ... ما به مقامات ايراني گفتيم كه دفتر سازمان آزادي‌بخش فلسطين در تهران نمايندة انقلاب فلسطين نيست بلكه اين دفتر نمايندة عرفات و خط اوست، لذا ما در انتظار اين هستيم كه برادران ما چه اقدامي براي تقويت روابط با جبهة نجات ملي انجام خواهند داد.»<ref>روزنامة كيهان، 20/5/1364، ص 1 و آخر، خبرگزاري جمهوري‌اسلامي از تهران، 19/5/1364.</ref>


4. امکان فراهم‌آوردن نیروی بیشتر برای جنوب در زمستان آینده.
==  گزارش- 557 ==


5. تکمیل و تثبیت تشکیلات نیروی زمینی سپاه تا سال آینده.
به گزارش خبرگزاري ليبي، روزنامة "السفير" امروز به نقل از منابع ديپلماسي در قاهره، نوشت كه حكومت بعث عراق اخيراً از مصر اولين هواپيماي آموزشي از نوع "نوكافو" را تحويل گرفته است. به‌نوشتة السفير، اين هواپيما از جمله هشتاد فروند هواپيمايي است كه قرار است مصر به عراق تحويل دهد.<ref>سند شمارة 200042 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش روزانه 31/5/1364، ص 1.</ref>


در مخالفت با اجرای عملیات در منطقه فاو نیز دلایل زیر برشمرده شد:
==  گزارش- 558 ==


1. رعایت غافلگیری ناممکن است.
به گزارش آسوشيتدپرس از آنكارا، قرارداد احداث دومين خط لوله نفت خام عراق از طريق خاك تركيه، به عهدة يك كنسرسيوم از كمپاني‌هاي تركيه و ايتاليا (شركت ايتاليايي "سايپم" و شركت تركيه‌اي "تك‌فن") واگذار شده‏است. اين خط لوله قرار است نفت مناطق نفتي عراق را به ترمينال "يومورتاليك" در درياي مديترانه منتقل كند. ... اين دو شركت پيشنهاد كرده‌اند در ازاي 225 ميليون دلار، 720 كيلومتر از خط لوله را احداث كنند و تحويل دهند. اين 720 كيلومتر بخشي از خط لوله‌اي است كه در خاك تركيه قرار مي‌گيرد. احداث دويست كيلومتر بقية اين خط لوله كه در خاك عراق خواهد بود، به زودي به مناقصه گذاشته خواهد شد. اين خط لوله قرار است به موازات خط لوله قبلي كه در سال 1977 تأسيس شده‏است، كشيده شود. خط لولة اول، يك ميليون بشكه در روز ظرفيت انتقال نفت خام دارد و گفته مي‌شود خط لولة دوم نيم ميليون بشكه در روز ظرفيت خواهد داشت.<ref>روزنامة كيهان، 19/5/1364، ص 24، خبرگزاري آسوشيتدپرس از آنكارا.</ref>


2. شرایطی که فرماندهان برای اجرای عملیات مشخص کرده‌اند، تأمین نشده است.
==  گزارش- 559 ==


3. زمان کافی برای آماده‌کردن زمین ازجنبه مهندسی دراختیار نیست.
نشرية "ميدل‌ايست اكونوميك دايجست" چاپ لندن، در مقاله‌اي "با عنوان "عراق نيروهاي خود را براي پرداخت قروض بسيج مي‌كند"، با اشاره به جنگ جديد فرسايشي ايران عليه عراق، اين كشور (عراق) را در بازپرداخت بدهي‌هاي خود در آينده - به‌رغم راه‌اندازي خط لوله‌هاي عربستان و تركيه - ناتوان خواند. در اين مقاله آمده است:
«در حالي كه جنگ ايران و عراق وارد ششمين سال خود مي‌شود، عراق اكنون با دشمن جديدي مواجه شده است. دولت صدام‌حسين پس از مستحكم كردن نيروي دفاعي خود در مقابل حملات ايران، مقابله با تلاش‌هاي ايجاد يك جنگ فرسايشي و استحكام بخشيدن به اقتصاد كشور جهت برآوردن نيازهاي ضروري جنگ، اكنون با مسئله پرداخت قروض بين‌المللي درگير است. پرداخت قروض كه ميزان آن‏ها به سطح بي‌سابقه و باور نكردني رسيده است، از توانايي عراق در تأمين هزينه‌هاي جنگ كه حداقل پانزده ميليون دلار در روز تخمين زده مي‌شود، مي‌كاهد. گفته مي‌شود رقم واقعي قروض عراق حدود چهل ميليارد دلار است كه حداقل 25 ميليارد دلار آن متعلق به عربستان‌سعودي، كويت و ساير كشورهاي حوزة خليج‌فارس مي‌باشد. گمان مي‌رود ميزان قروضي كه پرداخت آن‏ها در سال 1983 به مدت دو سال معوق مانده و بايد در سال جاري پرداخت گردند، حدود يك ميليارد دلار باشد. اين مبلغ علاوه بر قسط‌هايي كه عراق به فرانسه، آلمان غربي و انگليس مي‌پردازد، قرض پانصد ميليون دلاري عراق كه به صورت وام از بانك‌هاي اروپايي دريافت شده بود، در سال 1983 به موقع پرداخت شد، اما از ژاپن خواسته شد تا موعد سررسيد وام‌هايي را كه به عراق داده است، به مدت دو سال به تعويق بيندازد و ژاپني‌ها هم با بي‌ميلي با اين پيشنهاد موافقت كردند.
با وجود درآمد اضافي حاصل از صدور نفت از طريق خط لوله‌هاي عربستان و تركيه، ميزان بدهي‌هاي عراق با افتتاح پروژه‌هاي جديد و انعقاد قراردادهاي تداركاتي و سررسيد قروض معوقه، افزايش خواهد يافت ...
همچنين افزايش ميزان صادرات نفت كه با افتتاح خط لولة تركيه در اواسط 1987 قرار است به سطح دو ميليون بشكه در روز ]و با [تكميل مرحلة دوم خط لولة عربستان در 1988 به 1/3 ميليون بشكه در روز برسد، به معني افزايش فروش نفت صادراتي نخواهد بود، چرا كه عراق بايد براي فروش اضافي نفت، موافقت اوپك را به دست آورد، در نتيجه ممكن است سهميه‌اي را كه اوپك براي عراق تعيين كرده است و ميزان آن 2/1 ميليون بشكه در روز است، از سوي اين كشور ناديده انگاشته شود و علي‌رغم كاهش قيمت نفت سعي كند تا حدي كه امكان دارد، نفت خام خود را روانه بازارها كند. به پيش‌بيني تحليل‌گران، عراق بدون توجه به نظرات و توصيه‌هاي اوپك به زودي تا سر حد امكان صادرات ]نفت[ خود را افزايش خواهد داد.»<ref>خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشرية "گزارش‌هاي ويژه"، شمارة 146 (22/5/1364)، ص 11، به نقل از نشرية "ميدل ايست اكونوميك دايجست"، چاپ لندن، 19/5/1364</ref>


4. نیروی موردنیاز تأمین نشده است.
==  گزارش- 560 ==


5. هماهنگی در فعالیت‌هایی که برای تأمین امکانات می‌شود وجود ندارد.
صداي امريكا امروز مطلبي از نشريه "واشنگتن تايمز" پخش كرد. كه تحليلي بود به قلم "جويس‌استار" (مدير برنامه خاورميانه در مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي دانشگاه "جورج‌تاون") دربارة مسائل اقتصادي عراق. نويسنده كوشيده است ضمن نقد شيوه‌هاي سوسياليستي كنوني حاكم بر عراق، چشم‌اندازي از تغيير مدل اقتصاد اين كشور به سمت مدل‌هاي غربي ارائه دهد. در اين تحليل، دولت عراق به كاهش كنترل اقتصاد دولتي و جهت‌گيري به سمت گسترش بخش خصوصي، توصيه شده‏است تا بتواند بر مشكلات و معضلات اقتصادي و اجتماعي آتي در عراق فائق آيد. در اين گزارش تحليلي آمده‏است:
«نبردي كه تاكنون 37 ميليارد دلار ارز خارجي عراق را به مصرف رسانده و يك وام خارجي حدود بيست ميليارد دلار را كه پيش‏تر وجود نداشت، به‌وجود آورده‏است. البته اين بدهي، چيزي حدود پنجاه ميليارد دلاري را كه اعراب به‌ويژه عربستان و كويت به صورت بلاعوض وام پرداخته‌اند، در برنمي‌گيرد. بدهي‌ها، عراق را ناچار ساخته است زمان پرداخت قراردادهاي خارجي‏اش را تغيير دهد، با اين حال، مقام‌هاي بلند‌پايه عراق چون "طه‌ياسين‌رمضان" معاون اول نخست‌وزير، معتقدند كه سال 1985 آخرين سال بحراني براي اقتصاد عراق و سال 86 نقطة عطفي براي دهة آينده خواهد بود. رمضان فاش ساخت كه دولت دو برنامة عمراني پنج ساله را براي سال‌هاي 86 تا 90 آماده كرده‏است. يك برنامه بر اين تصور قرار دارد كه جنگ با ايران به زودي و كم‏تر از دو سال ديگر تمام خواهد شد؛ برنامة ديگر براساس احتمال ادامة نامحدود جنگ تنظيم شده است. اما به گفتة طه‌ياسين‌رمضان در هر دو مورد، عراق در دهة 90 با كشوري كه متكي به نفت، است متفاوت خواهد بود و به سوي اقتصاد مخلوطي كه به مدل غربي نزديك‌تر است حركت خواهد كرد.»
مفسر واشنگتن‌تايمز به نقل از رمضان نوشته است: «هدف اين است كه اقتصاد، از درآمد نفت جدا شود و فرآورده‌هاي كشاورزي و صنعتي اهميّت پيدا كند. حتي اگر اين محصولات به صورت منبع عمده‌اي براي درآمدهاي صادراتي درنيايد، عراق از نظر كشاورزي به خود كفايي كامل مي‌رسد.» اما "جويس استار" توجه مي‌دهد: «دولت بعث ظاهراً به خوبي آگاه است كه براي رسيدن به اين سطح توليد، كنترل دولت بر اقتصاد بايد كاهش يابد، بخش خصوصي گسترش يابد و پول‌هاي بي‌حسابي كه قبلاً در راه منافع اجتماعي به مصرف مي‌رسيد براي سرمايه‌گذاري به كار گرفته شود.» وي اميدوارانه ‌افزوده است: «"طه‌ياسين‌رمضان" معاون اول نخست‌وزير عراق، با كساني كه معتقدند سوسياليزم يعني اين كه دولت مالك همه چيز باشد، موافق نيست.»
در ادامة تفسير آمده‏است: «اگر دولت عراق بخواهد برنامه‌ها را به شيوه كنوني‌اش اجرا كند، احتمالاً سال‌هاي آينده با حذف بسياري از كارهايي كه دولت با كمك‌هاي خود، قيمت آن‏ها را پايين نگاه مي‌دارد و شايد حتي آنچه عراقي‌ها آن را " امتيازات" مي‌نامند، همراه خواهد بود. امتيازها اقداماتي چون دادن اتومبيل‌هاي تازة برزيلي و ژاپني به سربازاني كه از جبهه بازمي‌گردند تا خانه‌هاي رايگان براي افرادي كه نقش و سهم برجسته‌اي در انجام كارها دارند، در برمي‌گيرد. از اين گذشته، عراقي‌ها ممكن است خود را براي نخستين بار با قوانين ماليات بر درآمد به شيوة غرب رو به رو ببينند، اما هر گونه تغييري حتي تدريجي در شيوة زندگي خوب عراقي‌ها، ممكن است مشكلات چندي براي رژيمي به وجود آورد كه پايگاه قدرت خود را بر مواد غذايي و مسكن ارزان، مراقبت‌هاي رايگان بهداشتي، آموزش رايگان و پرداخت يكي از بالاترين مددمعاش‌هاي اولاد در جهان، استوار ساخته است.
به گفتة رمضان، پاسخ دولت اين است كه امتيازهايي براي يك سطح قابل قبول زندگي وجود دارد، پس از آن، امتيازهايي هست كه موقتي است و احتمالاً با شرايط تغيير مي‌كند.» با اين حال، مفسر واشنگتن تايمز افزوده است: «براي رژيمي كه توانسته است منافع مردم را از گهواره تا گور - كه "ماركس" هرگز تصورش را - نمي‌كرد - فراهم آورد و در همان حال، خونين‌ترين جنگ تاريخ معاصر را ادامه دهد، چنين تغييري بدون ترديد دشوار خواهد بود.»<ref>مأخذ 3، صص 17 و 18 و 19، راديو امريكا، 19/5/1364.</ref>


6. اجرای تک پشتیبانی در جزیره مینو میسر نیست.
==  گزارش- 561 ==


درمجموع هرچه مباحث عمیق‌تر می‌شد، انگیزه اصلی و دلیل انتخاب منطقه عملیاتی فاو با ابهام بیشتر مواجه و حتی گفته می‌شد که منطقه فاو براثر فشارهای سیاسی برای عملیات انتخاب شده است.
امروز نيز تحرك ايذايي عناصر ضدانقلاب در جهت مقابله با برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري، با پخش اطلاعيه و ايجاد انفجارات جزئي ادامه يافت.
در تهران انفجار خفيفي در ميدان "رسالت" داخل كيسه‌هاي زباله روي داد كه پس از حضور مأموران و مردم، عكس‌هاي شاه معدوم و مداركي از ادارة "ركن 3" ارتش مشاهده گرديد. همچنين افرادي ناشناس، مغازة قنادي "سجاد" واقع در خيابان سبلان را به آتش كشيدند. صاحب اين مغازه را كه پدر يك شهيد مي‌باشد - چندين بار منافقين تهديد كرده و يك بار نيز اتومبيلش را آتش زده بودند.<ref>سند شمارة 200034 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش روزانه 21/5/1364، ص 1.</ref>
يك دستگاه خودرو متعلق به شركت نفت در شهرستان قم<ref>سند شمارة 200036 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: اسناد سياسي، 23/5/1364، ص 1.</ref> و دو دستگاه خودرو ديگر (لندرور) متعلق به ادارة كشاورزي اروميه و سپاه شهرستان خوي نيز امروز به آتش كشيده شد.<ref>سند شمارة 200035 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش روزانه 22/5/1364، ص 2.</ref>
در اين حال، "فدائيان خلق" شاخة اكثريت، اعلاميه‌هايي در مورد تحريم انتخابات رياست جمهوري، در خلخال پخش كردند.<ref>سند شمارة 087513 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: اطلاعات نظامي ستاد منطقة 2 نجف اشرف (سپاه)، 24/5/1364.</ref> راديو صداي آزاد ايران متعلق به دسته‌اي از سلطنت‌طلبان مقيم خارج كشور نيز از مردم خواست تا با تحريم انتخابات رياست جمهوري، "رشد ملي و آگاهي و هشياري" خود را به دنيا اثبات كنند.<ref>خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، ويژه‏نامة "انتخابات رياست‌جمهوري و رسانه‌هاي گروهي جهان،" نشرية شماره11، 20/5/1364، ص6 ، راديو صداي آزاد ايران، 19/5/1364.</ref>


درنهایت رحیم‌ صفوی، غلامعلی ‌رشید، عزیز جعفری، احمد ‌غلامپور و... برای دادن پیشنهادهای جدید و مخالفت با اجرای عملیات در منطقه فاو به نتیجه قطعی رسیدند و قرار شد در جلسه‌ای با فرمانده کل سپاه دراین‌باره به بحث بپردازند.<ref>سند شماره 0634/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: انتخاب منطقه عملیاتی فدک (فاو)، گزارش راوی قرارگاه خاتم، در عملیات والفجر8، داوود رنجبر، صص 92 ـ 91.</ref>


== 2 ==
[[رده:2]]
در ادامه بحث درباره طراحی عملیات در منطقه فاو، بعدازظهر امروز جلسه‌ای با حضور محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران، و برادرانی که در جلسه صبح حضور داشتند. در قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران تشکیل شد. نخست رحیم صفوی شروع به صحبت کرد:


برادران حاضر در این جلسه از ابتدای جنگ، در جنگ بوده‌اند و فلسفه وجودی‌شان در جنگ یک فلسفه محکم زیربنایی و عقیدتی است و براساس پایبندی به مقام ولایت آمدند در جنگ و با اعتقاد به اینکه این جنگ، جنگ بین حق و باطل است و جبهه حسینی‌ها علیه یزید‌ی‌هاست و اینکه هر زمانی هم که امام تکلیف کند، حاضر به ریختن خونشان به پای درخت ایمان و عقیده‌شان هستند... .


... برادران با یک دید واقع‌بینانه می‌خواهند روی مسئله جنگ فکر و کار کنند. ما دید واقع‌بینانه را از این نظر می‌گوییم که اگر به یک چیزهایی که می‌دانیم آماده نمی‌شود و در زمان لازم امکان فراهم‌شدن آن نیست توجه نکنیم، این یک دید غیرواقع‌بینانه است. من اساس تردید را عدم واقع‌بینی مسائل می‌دانم؛ اگر کسی واقع‌بینانه وارد یک صحنه و یک عملی بشود، در او هیچ تردیدی نیست.


ما از عملیات‌های رمضان تا والفجرها و حتی خیبر و بدر به این نتیجه قطعی رسیده‌ایم که با مقدورات و امکانات موجود نمی‌توانیم عملیات گسترده‌ای داشته باشیم. البته عملیات گسترده در توان جمهوری اسلامی هست ولی در توان سپاه پاسداران نیست. الآن هیچ‌کدام از شرایط اجرای عملیات حاصل نیست. شما از شرایط اجرای عملیات را "حفظ غافلگیری" اعلام کرده‌اید. خوب ما چشممان را ببندیم و بگوییم دشمن نفهمیده؟ این‌همه اقدامات مهندسی شده، این‌همه جاسوس‌های دشمن در منطقه‌ هست. شما گفته بودید که از شرایط اجرای عملیات این است که "ما 150 گردان نیرو" داشته باشیم. فرماندهان مناطق ما می‌گویند که این نیرو فراهم نمی‌شود. شورای عالی سپاه می‌گوید این نیرو حاصل نمی‌شود و از 76 هزار بسیجی که باید داشته باشیم الآن حدود 26 هزار نفر موجود داریم، یعنی یک‌سوم؛ این دوسوم نیروی دیگری که به‌صورت بسیجی باید بیاید، با این مسائلی که الآن هست و باتوجه‌به زمان و آموزش و... نمی‌آیند. ما می‌گوییم وقتی نیرو آمد 55 الی 60 روز وقت لازم است تا برای عملیات آماده بشوند.
== <big>منابع و مآخذ روزشمار 1364/05/19 </big> ==


می‌گوییم مهمات‌ در وضع بسیار بدی است، ما حدود یک‌چهارم، یک‌پنجم، مهمات لازم را داریم و این چیزی نیست که در یک‌ ماه یا دو ماه آینده دست ما برسد. آمار برخی از اقلام مهمات یک‌دهم و یک‌ششم تعداد لازم است. ما اگر بخواهیم اینها را نادیده بگیریم که همان عملیات بدر می‌شود. آن مقدار تجهیزات موردنیاز که برآورد شده برای عملیات، برخی تا شش ماه و یک سال دیگر قابل‌تهیه‌شدن نیست. ...
{{پانویس}}


برای این عملیات‌ها ما قرارگاه‌ها و لشکرهایمان هنوز هیچ شکلی نگرفته است.
<references/>


مسئله‌مان الآن عملیات گسترده آینده است؛ بیشتر فرماندهان از آقای مرتضی قربانی و احمد کاظمی تا دیگر برادران به ما اعتراض می‌کنند که اینجا نمی‌توانیم عمل کنیم.


از شرایط دیگر برای عملیات این بود که در جزیره مینو تک پشتیبانی انجام بگیرد که 50 درصد موفقیت در این است؛ این شرط هم آماده نیست.


حاصل‌نشدن این شرایط، برابر است با شکست و این شکست هم دیگر شکست بدر و خیبر نیست، شکستی است که هم فرماندهان ما روحیه‌شان خرد و شکسته می‌شود و هم نسبت به رده‌های بالاتر اصلاً بی‌اعتقاد می‌شوند. الآن بسیجی‌های کاظمی [لشکر8 نجف] به فرمانده‌شان ایرادی ندارند، به مسئولین جنگ و مملکت اعتراض دارند. می‌گویند اینها چه مسئولینی هستندکه نمی‌آیند ببینند چه شده؟ در عملیات قادر چه گذشته؟ یعنی یک اعتراض عمومی را خواهیم داشت، الآن فرمانده لشکرها به قرارگاه‌ها بی‌اعتمادند، این بی‌اعتمادی اوج می‌گیرد.[[پرونده:Rahim-safavi-1.jpg|بندانگشتی|رحيم صفوي فرمانده نيروي زميني سپاه، اجراي عمليات محدود در سال 1364 و آمادگي براي عمليات گسترده در سال 1365 را پيشنهاد مي‌كند.]]رحیم صفوی در ادامه، پیشنهاد خود و دیگر مسئولان نیروی زمینی سپاه را چنین مطرح می‌کند:


«با این نیرو‌هایی که دارند می‌آیند، تا اوایل سال آینده 10 الی 15 عملیات محدود و موفق انجام بدهیم و هم‌زمان با این عملیات‌ها، خودمان را آماده کنیم و برای اوایل سال آینده در منطقه شمال‌غرب بجنگیم و هم‌زمان با آنها منطقه فدک و منطقه حیدر و حتی منطقه بالاتر را یعنی شمال منطقه عملیات بدر را آماده کنیم. یعنی تمام کارهایش آماده بشود و در این سه منطقه بعد از عملیات‌های شمال‌غرب عملیات کنیم. عملیات‌های شمال‌غرب را با نیرویی به‌اندازه 60 تا 70 گردان عمل کنیم، ولی عملیات‌های جنوب را که ارزش و اهمیتش کاملاً روشن است احتیاج به غافلگیری، آماده‌کردن منطقه و آمادگی تجهیزات، وسایل و امکانات دارد، آماده بشوند تا عملیات را جلو ببریم. ما شرایط خودمان را با [عملیات‌های] خیبر و بدر بسنجیم، اگر موفقیتی نمی‌بینیم دست به عملی نزنیم که باعث ناراحتی بشود. برویم محکم به مسئولین بگوییم ما عملیات‌های محدود را ادامه می‌دهیم تا چندین ماه دیگر، بعد هم در شمال‌غرب می‌جنگیم و بعد از آن در جنوب.»<ref>همان، صص 94 ـ 92.</ref>[[پرونده:Mohsen-rezaii-1.jpg|بندانگشتی|فرمانده كل سپاه محسن رضايي، در جلسه قرارگاه مركزي سپاه با اشاره به اهميت اجراي عمليات آتي (فاو)، اين جلسه را تلخ‌ترين جلسه در طول دوران فرماندهي‌اش ناميد.]]پس از سخنان رحیم صفوی، محسن رضایی درحالی‌که ناراحتی در چهره‌اش نمایان بود، پس از چند دقیقه تأمل شروع به صحبت کرد که بخش‌هایی از آن چنین است: «متأسفانه این جلسه برای ما تلخ‌ترین جلسه‌ای است که در تاریخ عمر جنگ دارم. تازه می‌فهمم که عمق ترمزی که الآن در آن پایین و عمق سدی که در بالای ما ایجاد شده، از پایین داریم ترمز می‌کنیم و از بالا یک سدی شده هم آن سد و هم ترمز شما، درست آن بن‌بستی که در جنگ پیدا شده، الآن پیدا کرده است. شما در بدر آمدید گفتید که بیاییم عملیات شماره 2 را، اول انجام بدهیم، گفتیم برادران این حرف را نزنید اگر یک ماه به شما فرصت دادیم، رفتید روی عملیات شماره 2 کار کردید، شاید وسط کار دوباره گفتید که نباید انجام بدهیم... چقدر استدلال شما یا برادرمان رشید آوردید که چرا نباید عملیات شماره 2 را انجام بدهیم؟... الآن تنها راه ما "فاو" است، فاو مهم است. حالا می‌گوییم فاو، اول می‌گویید القرنه بعد از القرنه می‌آیید می‌گویید نخیر، شمال‌غرب. خدا وکیلی همه‌تان می‌توانید بزنید روی قرآن که اگر یک ‌ماه دیگر رفتید روی شمال‌غرب فکر کردید، دوباره نیایید بگویید که نمی‌شود و... زمان دارد می‌گذرد و این دو ضعف که ضعف اساسی است و مبنای ترمز را تشکیل داده از پایین داریم ترمز می‌کنیم، از بالا هم که سد راه رشد توان رزمی و رشد قوه رزمی پیدا شده، حالا این وسط چه باید کرد؟ ما باید بفهمیم می‌خواهیم بجنگیم ولو با 2 نفر، حتی با یک‌گروهان می‌شود جنگید و می‌شود از دشمن تلفات گرفت. با 2 نفر هم می‌شود جنگید. ضعف سومی که هست این است که شما می‌گویید که توان جمهوری اسلامی می‌رسد، توان جمهوری اسلامی می‌رسد یعنی ضعف سوم. این ترمز و آن سد، جنگ را به بن‌بست رساندند، کی می‌گوید توان جمهوری اسلامی می‌رسد جمهوری اسلامی معجونی است از دستاورد انقلاب و رژیم سابق که دست ما مانده، شما صحبت از یک توان بالقوه‌ای می‌کنید که می‌گویید ما می‌توانیم این را به فعل در بیاوریم... مگر توان یک چیز ساده‌ای است، فهم توان پنج سال وقت می‌خواهد شما تا پنج سال دیگر نمی‌توانید بفهمانید. الآن 100 تا کمپرسی در جنگ می‌خواهید. همین الآن اگر بگویید 100 تا کمپرسی، می‌گویند ببینید اینها بهانه آوردند که می‌خواهند نجنگند که 100 کمپرسی را گفتند. چه کسی این را می‌گوید، جز افراد بالای شما این را می‌گویند، چرا؟ با شما لج دارند؟ اینها غیرانقلابی‌اند؟ نه، طبیعی است، ما هم به‌جای آنها بودیم همین حرف را می‌زدیم، برای اینکه در جنگ نیستند ما چه انتظاری داریم؟ چهار سال است خواستیم اینها را در جنگ بیاوریم، اما ورود ناقص اینها در جنگ کار را بدتر کرد. پس این توانی که از جمهوری اسلامی می‌گویید، شما خودتان را دارید بازی می‌دهید، یک ذهنیتی را درست می‌کنید که عذاب وجدانتان را حل کنید بعد آن را می‌گویید نه ما اگر این حرف را می‌زنیم خوب دلیل داریم. می‌گویید توان جمهوری اسلامی باید بیاید جلو، کدام توان؟ کدام کار؟ پس این هم ضعف سوم شما. جمهوری اسلامی یعنی در کل دولت 100 نفر آدم، تازه این 100 نفر که حزب‌اللهی و انقلابی هستند نمی‌دانند جنگ چیست چهار سال و پنج سال دیگر می‌فهمند. باوجوداین باید پیش برویم، پس این توان که می‌گویید، این است. من یک‌مرتبه نسبت به برخورد شما غافلگیر شدم، فکر نمی‌کردم، حالا بعد فکر می‌کنم که چه ضعف‌های دیگری ما داریم باید این ضعف‌ها را در‌آوریم و آنها را حل کنیم. ...» سخنان رحیم صفوی و محسن رضایی در این جلسه آغازی بود برای ادامه بحث: رحیم صفوی: ما می‌گوییم با این توان، نه می‌شود در القرنه بجنگیم و نه در فاو. حال شما هی می‌خواهید فشار بیاورید... اگر شما می‌فرمایید که متناسب با توانمان منطقه تعیین کنیم، الآن این منطقه تناسبی با توانمان ندارد، اگر برویم شکست می‌خوریم. سپاه با این توان قادر به اجرای عملیات گسترده نیست، باید توان بالاتری به دست بیاورد تا بتواند بجنگد. محسن رضایی: این کلی است، این را چه کسی از شما قبول می‌کند؟ شما با استدلال ثابت کنید که اینجا چند گردان می‌خواهد و چند گردان تابه‌حال رسیده. این بحث‌های نارس شما، کار شما را سد کرده و وقتی که این کار سد بشود معلوم است که نمی‌توانید آماده بشوید». در ادامه جلسه یکی دیگر از مسئولان نیروی زمینی سپاه، وارد بحث می‌شود. غلامعلی رشید: ما این‌را به‌وضوح می‌بینیم که اگر 50، 60 گردان نیروی بسیجی بدون امکانات و تجهیزات لازم فراهم شود، دستور عملیات صادر می‌شود؛ چشم‌پوشی می‌شود از غافلگیری؛ چشم‌پوشی می‌شود از برآورد مهمات و... ما می‌گوییم ما یک تاجر ورشکسته هستیم، نمی‌توانیم یک معامله بزرگ انجام دهیم. این خیالی است که ما قبلاً می‌کردیم. ما در فتح‌المبین یک تاجر خوب بودیم، می‌توانستیم معامله کنیم. الآن دیگر قادر نیستیم آن معامله بزرگ را بکنیم. ما می‌گوییم با یک‌ نفر هم می‌شود جنگید، اما یک‌ نفر وقتی بجنگد، سه نفر عراقی را بکشد و خودش هم شهید بشود، این پیروزی است، اما مجموعه عملیات‌های بدر و خیبر می‌شود شکست؛ پیروزی نیست. قضیه عاشورا پیروزی است، 72 نفر بودند به 30 هزار نفر. می‌شود جنگید، اما تا یک‌ ماه دیگر این 50، 60 گردان می‌شود قوی‌ترین عامل فشار. رضایی: صحیح است که شما می‌خواهید از من اعتراف بگیرید که اگر همه توان فراهم نشد نجنگید؟ کجای مردانگی این‌طور است؟ غلامعلی رشید: ما نسبت به فرماندهی خودمان اعتمادمان کم نشده، تردید نداریم. ما عقل شما و علم و تدبیر شما را عالی‌ترین تدبیر برای خودمان می‌شناسیم. ما بی‌اعتمادیم به اینکه امکانات نمی‌رسد، این تردید در بچه‌ها به وجود می‌آورد. یکی از علت تردیدها این است که بی‌اعتمادند به امکانات، بی‌اعتمادند به این نیرویی که باید فراهم شود، ... و دیدند هم این فراهم نشده و نیرو می‌آید پای‌کار و بعد می‌گویند عمل کنید و عمل هم کردند. ما می‌گوییم جلوگیری کنیم از این‌کار. ما اگر هم یک مقدار پارسال منطقه 2 را پیشنهاد می‌دادیم، می‌دیدیم که آن‌موقع پذیرای این نیست که بگوییم عملیات گسترده، در جنوب نمی‌توانیم انجام دهیم. ولی الآن به این نتیجه رسیدیم که واقعیات را ببینیم. در این جنوب هدف‌های بسیار ارزشمندی هست که زیر زبان همه مزه می‌کند. تا گفتیم فاو، گفتند: به‌به، چه چیز خوبی است و... اینجا هدف‌هایش ارزشمند است و امکانات و نیرو می‌خواهد و ما سه سال است که در اینجا تلاش می‌کنیم، نتوانستیم یک گام قوی برداریم، ما به‌عنوان یک پیشنهاد می‌گوییم که: تا پایان سال عملیات محدود انجام دهیم، 15تا عملیات محدود انجام می‌دهیم، بعد برویم شمال‌غرب؛ آنجا می‌شود با 50، 60 گردان جنگ کرد، بعد به جنوب برگردیم. در این فاصله کار مهندسی بکنیم که بشود غافلگیری را رعایت کرد. الآن تمام یگان‌های ما در سرزمین جنوب هستند. غافلگیری از بین رفته است، دیگر معنی و مفهوم ندارد. کار مهندسی که ما می‌کنیم فردایش می‌خواهیم عمل کنیم. شما کار مهندسی جزیره آبادان را انجام دهید و یک ‌سال بعد عملیات کنید. این معنای دیگری پیدا می‌کند. غافلگیری، آب حیات ماست.


<references />
</div>
 
 
 
 
{{#css:/bootstrap.css}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۵۷

روزشمار جنگ سال 1364
1364.05.19
نام‌های دیگر نوزده مرداد
تاریخ شمسی 1364.05.19
تاریخ میلادی 10 اوت 1985
تاریخ قمری 22 ذیقعده 1405
1359.05.19
1360.05.19
1361.05.19
1362.05.19
1363.05.19
1365.05.19
1366.05.19



گزارش- 553

وضع جبهه‌ها و نيز اطلاعيه‌هاي نظامي ايران و عراق حاكي است كه امروز هم نوعي ركود در همة جبهه‌هاي جنگ حاكم بوده و تنها تبادل عادي آتش ميان دوطرف انجام مي‌شده كه در جبهة مياني (مهران و ميمك) شدت بيش‏تري داشته است.[۱]

گزارش- 554

در خصوص اعلام تصميمات كنفرانس سران عرب، نكتة مهم اين است كه تصميمات به‌صورت بيانيه‌اي هشدارآميز عليه مواضع جمهوري‌اسلامي ايران و در تأييد مواضع و صلح تحميلي مورد نظر عراق، انعكاس يافته‏است. به گزارش راديو تركيه، "حسن دوم" شاه مراكش، پس از پايان كار كنفرانس كازابلانكا در يك مصاحبة مطبوعاتي گفته است: «در صورتي كه ايران در مقابل درخواست‌هاي عراق، تن به صلح ندهد و به جنگ ادامه دهد، كشورهاي عربي در مناسبات خود با آن كشور تجديد نظر خواهند كرد.» وي افزوده است: «بعد از اين، تدابير ديگري نيز در مورد ايران اتخاذ خواهد شد. ...»[۲] شيخ "صباح‌الاحمد" وزير امور خارجة كويت، هنگام بازگشت از كنفرانس فوق‌العادة سران عرب به اهميّت نكات مربوط به جنگ ايران و عراق در بيانية كنفرانس اشاره كرد و افزود: «نكات ياد شده به‌طور واضح موضع دسته‏جمعي اعراب را در ازاي عراق برادر كه حس قومي را منعكس مي‌نمايد، آشكار مي‌سازد.»[۳] راديو بي‌.بي‌.سي. نيز گزارش داد: «ملك‌ "حسن دوم" پادشاه مغرب، اعلاميه منتشره كه در پايان كنفرانس فوق‌العاده سران عرب صادر شد را دقيق‌ترين و فصيح‌ترين اعلاميه در جهت محكوميت ايران توسط اعراب، خواند و افزود (اعلاميه) ايران را به دليل مساعي‏اش براي تسخير خاك عراق و به دليل نپذيرفتن پيشنهادهاي صلح عراق، محكوم مي‌نمايد. ملك‌ حسن افزود كه هدف اينك آن خواهد بود كه كمكي كه بعضي كشورهاي عرب به ايران مي‌رسانند، كاهش داده شود گرچه انتظار نمي‌رود كه اين كمك كاملاً پايان يابد.»[۴] راديو صوت‌الجماهير عراق هم گزارش داد: «"طه‌ياسين‌رمضان" معاون نخست‌وزير عراق، پس از شركت در كنفرانس دارالبيضا، از نتايج مثبت كنفرانس اظهار خشنودي كرد و از موضع برادران عرب در قبال طرح عراق دربارة جنگ و محكوم كردن ايران به خاطر ادامة تجاوزاتش به عراق و درخواست اكيد آن‏ها از ايران كه به جنگ خاتمه دهد، ستايش كرد و همچنين از كشورهاي شركت كننده كه در روابط خود با ايران تجديدنظر خواهند كرد و اقدامات ضروري را در اين زمينه انجام مي‌دهند، قدرداني نمود.»[۵]

گزارش- 555

در پايان اجلاس فوق‌العادة سران عرب در مراكش - كه بدون حضور پنج كشور ليبي، سوريه، الجزاير، لبنان، يمن برگزار شد - اظهارات مفسران در جمع‌بندي نتايج حاصله متفاوت است: بعضي آن را چندان جدي نگرفته‏اند. بعضي نيز به توجيه نتايج ضعيف آن پرداخته‏اند، از جمله يك تفسير بي.‌بي.‌سي. - كه نگاه مثبتي به اين كنفرانس دارد - به‌عنوان نمونه آورده مي‌شود: «علي‌رغم تحريم پنج كشور تندرو عرب، نشست مزبور نتايج مثبتي به بار آورده است اما از طرف ديگر، اين نتايج نبايد باعث عميق‌تر كردن اختلافات ميان كشورهاي شركت كننده و پنج كشوري مي‌شد كه كنفرانس را تحريم كرده‌اند. ظاهراً اين كنفرانس تحت شرايط موجود از هيچ تلاشي دريغ نكرد و شايد هم بيش از آنچه كه بسياري از ناظرين انتظارش را داشتند، موفق بود. اصولاً همين قدر كه كنفرانس علي‌رغم مخالفت شديد پنج كشور تحريم كنندة آن، تشكيل شد، خود حائز اهميّت است زيرا نشان مي‌دهد كه كشورهاي عربي ميانه‌رو كه اكثريت را در كنفرانس‌هاي مشابه داشته‌اند، ديگر حاضر به قبول اين نيستند كه يك اقليت افراطي كه از سال 1982 تا به حال مانع از تشكيل چنين كنفرانسي شده‏است، تصميمات آنان را وتو كند. براي ملك‌حسين اين يكي از مهم‌ترين جنبه‌هاي كنفرانس بود. وي قرار است در ماه نوامبر سال جاري مسيحي با رهبران ابرقدرت‌ها ملاقات كرده تا به آنان نشان بدهد كه كشورهاي عربي ديگر دست‏خوش نابه‏ساماني‌هاي يالتاي جديد نخواهند شد. گذشته از اين، رهبران شانزده كشور عربي شركت كننده در كنفرانس به چندين راه‏حل ديگر نيز براي از ميان بردن اختلافات ميان اعراب دست يافته‌اند. به علاوه، اين كنفرانس تصميم گرفت كه در جنگ ميان ايران و عراق پشتيباني بدون قيد و شرط خود را در اختيار عراق قرار داده و ايران را به دليل سخت‏گيري و آشتي‌ناپذيري در برخورد با پيشنهادهاي صلح بدون قيد و شرط عراق، به شدت محكوم نمايد. كنفرانس همچنين تصميم گرفت سازمان آزادي‌بخش فلسطين را طي بيانيه‌اي رسمي مبني بر پشتيباني كامل از اين سازمان به‌عنوان يگانه نمايندة مشروع فلسطينيان، پذيرفته و حسن آزادي فعاليت سياسي كامل براي آن قائل باشد. غيبت پنج كشوري كه كنفرانس را تحريم كرده‌اند مانع از اين شد كه كنفرانس بتواند به وضع مثبتي در مورد توافق اردني - فلسطيني‌ براي فعاليت مشترك سياسي جهت حفظ حقوق فلسطينيان نايل آيد. ظاهراً كنفرانس نتوانسته است سنت رسيدن به توافق را كه سال‌هاست مانع رسيدن به صلح در خاورميانه بوده است، از ميان بردارد و به همين دليل هم كنفرانس بالاخره بر توافق اردني - فلسطيني رسماً صحه نگذارد ]نگذاشت[ و نيز با پذيرفتن دوبارة مصر به جامعة عرب، مخالفت ورزيد و همچنين قبول نكرد كه با مسئله صحراي غربي به‌عنوان يك مسئله مربوط به اعراب و نه مسئله مربوط به افريقا، برخورد كند، در صورتي كه اين‌ها از جمله مسائلي است كه اكثريت كشورهاي عربي بر سر آن‏ها اتفاق‌نظر دارند.»[۶]

گزارش- 556

هيئت فلسطيني "جبهة نجات ملي" (متشكل از سرهنگ " ابوموسي" رهبر جنبش انقلابي فتح، " احمد جبرئيل" دبيركل جبهة خلق براي آزادي فلسطين، " ابوماهر اليماني" عضو دفتر سياسي اين جبهه و "فرحان ابوالهجا" رهبر جنبش الصاعقه) كه در ايران به سر مي‌برد در يك كنفرانس مطبوعاتي با حضور خبرنگاران داخلي و خارجي، نتايج ديدارهاي خود با مسئولان جمهوري‌اسلامي ايران را تشريح كردند و به سؤالات خبرنگاران نيز پاسخ دادند. ابوموسي دبيركل فرماندهي موقت "جنبش انقلابي الفتح" در مورد ديدار با مسئولان، گفت: «اين اولين بار است كه اين هيئت از جمهوري‌اسلامي ايران ديدن مي‌كند. ما در اين ديدار بر هم‌پيماني خود با انقلاب اسلامي ايران تأكيد كرده و آن را در واقع پاسخي به اجلاس سران عرب در "كازابلانكا" مي‌دانيم و اعلام مي‌كنيم كه انقلاب فلسطين دوستاني دارد و ايران پايگاه دوستان ماست و اين پاسخي به توطئه‌گران مي‌باشد.» احمد جبرئيل دبيركل جبهه خلق براي آزادي فلسطين "فرماندهي كل" نيز در پاسخ به سؤالي دربارة گرايش جبهة ملي به ملي‌گرايي و اين كه "آيا آزادي فلسطين فقط به‌وسيلة فلسطيني‌ها صورت خواهد گرفت يا به‌همت يك جبهه اسلامي"، گفت:‌ «براي آزادي فلسطين بايد كليه نيروهاي عربي و اسلامي و جنبش‌هاي آزادي‌بخش جهان تشريك مساعي نمايند.» سپس " ابوماهر يماني" عضو دفتر سياسي جبهة خلق براي آزادي فلسطين، گفت: «كساني كه در كازابلانكا گرد هم آمدند، نمايندگان كشورهاي عربي مرتجع كه ارتباط قوي با امپرياليسم دارند، مي‌باشند. آن‏ها مي‌خواهند طرح امريكا و توطئه عليه انقلاب فلسطين و اعراب و توده‌هاي مسلمان را به اجرا درآورند. در اين كنفرانس، كشورهاي عربي مترقي و ضدامپرياليستي شركت نكردند ... "شاه حسن" به اتفاق "صدام" و "حسني مبارك" و "شاه حسين" و "ياسر عرفات" اين اجلاس را برپا نمودند و اين محور سعي مي‌كند يك پيمان عليه آرمان فلسطين و به نفع امپرياليسم و صهيونيسم را سامان دهد.» وي افزود‌: «ما نتايج اين كنفرانس را محكوم مي‌كنيم و ياسر عرفات نمايندة ملّت فلسطين نيست كه در اين كنفرانس و ديگر كنفرانس‌ها به نام فلسطين صحبت مي‌كند.» "فرحان ابوالهجا" عضو فرماندهي نيروهاي الصاعقه نيز در مورد درگيري‌هاي اردوگاه‌هاي فلسطيني صحبت كرد و افزود كه انقلاب اسلامي ايران نقش بارزي در جهت متوقف كردن درگيري در اردوگاه‌هاي فلسطيني، ايفا كرد. سپس ابوموسي گفت: «هم اكنون شش سازمان فلسطيني عضو جبهة نجات ملي هستند و فقط يك سازمان در كنار عرفات مي‌باشد و اين سازمان هم توسط صدام پشتيباني مي‌شود.» احمد جبرئيل در مورد امكان افتتاح دفتري براي جبهة نجات ملي در تهران، گفت: «برادران در جمهوري‌اسلامي به خوبي عرفات را شناخته‌اند و اظهارات نخست‌وزير ايران نشان‌دهندة اين مسئله است. ... ما به مقامات ايراني گفتيم كه دفتر سازمان آزادي‌بخش فلسطين در تهران نمايندة انقلاب فلسطين نيست بلكه اين دفتر نمايندة عرفات و خط اوست، لذا ما در انتظار اين هستيم كه برادران ما چه اقدامي براي تقويت روابط با جبهة نجات ملي انجام خواهند داد.»[۷]

گزارش- 557

به گزارش خبرگزاري ليبي، روزنامة "السفير" امروز به نقل از منابع ديپلماسي در قاهره، نوشت كه حكومت بعث عراق اخيراً از مصر اولين هواپيماي آموزشي از نوع "نوكافو" را تحويل گرفته است. به‌نوشتة السفير، اين هواپيما از جمله هشتاد فروند هواپيمايي است كه قرار است مصر به عراق تحويل دهد.[۸]

گزارش- 558

به گزارش آسوشيتدپرس از آنكارا، قرارداد احداث دومين خط لوله نفت خام عراق از طريق خاك تركيه، به عهدة يك كنسرسيوم از كمپاني‌هاي تركيه و ايتاليا (شركت ايتاليايي "سايپم" و شركت تركيه‌اي "تك‌فن") واگذار شده‏است. اين خط لوله قرار است نفت مناطق نفتي عراق را به ترمينال "يومورتاليك" در درياي مديترانه منتقل كند. ... اين دو شركت پيشنهاد كرده‌اند در ازاي 225 ميليون دلار، 720 كيلومتر از خط لوله را احداث كنند و تحويل دهند. اين 720 كيلومتر بخشي از خط لوله‌اي است كه در خاك تركيه قرار مي‌گيرد. احداث دويست كيلومتر بقية اين خط لوله كه در خاك عراق خواهد بود، به زودي به مناقصه گذاشته خواهد شد. اين خط لوله قرار است به موازات خط لوله قبلي كه در سال 1977 تأسيس شده‏است، كشيده شود. خط لولة اول، يك ميليون بشكه در روز ظرفيت انتقال نفت خام دارد و گفته مي‌شود خط لولة دوم نيم ميليون بشكه در روز ظرفيت خواهد داشت.[۹]

گزارش- 559

نشرية "ميدل‌ايست اكونوميك دايجست" چاپ لندن، در مقاله‌اي "با عنوان "عراق نيروهاي خود را براي پرداخت قروض بسيج مي‌كند"، با اشاره به جنگ جديد فرسايشي ايران عليه عراق، اين كشور (عراق) را در بازپرداخت بدهي‌هاي خود در آينده - به‌رغم راه‌اندازي خط لوله‌هاي عربستان و تركيه - ناتوان خواند. در اين مقاله آمده است: «در حالي كه جنگ ايران و عراق وارد ششمين سال خود مي‌شود، عراق اكنون با دشمن جديدي مواجه شده است. دولت صدام‌حسين پس از مستحكم كردن نيروي دفاعي خود در مقابل حملات ايران، مقابله با تلاش‌هاي ايجاد يك جنگ فرسايشي و استحكام بخشيدن به اقتصاد كشور جهت برآوردن نيازهاي ضروري جنگ، اكنون با مسئله پرداخت قروض بين‌المللي درگير است. پرداخت قروض كه ميزان آن‏ها به سطح بي‌سابقه و باور نكردني رسيده است، از توانايي عراق در تأمين هزينه‌هاي جنگ كه حداقل پانزده ميليون دلار در روز تخمين زده مي‌شود، مي‌كاهد. گفته مي‌شود رقم واقعي قروض عراق حدود چهل ميليارد دلار است كه حداقل 25 ميليارد دلار آن متعلق به عربستان‌سعودي، كويت و ساير كشورهاي حوزة خليج‌فارس مي‌باشد. گمان مي‌رود ميزان قروضي كه پرداخت آن‏ها در سال 1983 به مدت دو سال معوق مانده و بايد در سال جاري پرداخت گردند، حدود يك ميليارد دلار باشد. اين مبلغ علاوه بر قسط‌هايي كه عراق به فرانسه، آلمان غربي و انگليس مي‌پردازد، قرض پانصد ميليون دلاري عراق كه به صورت وام از بانك‌هاي اروپايي دريافت شده بود، در سال 1983 به موقع پرداخت شد، اما از ژاپن خواسته شد تا موعد سررسيد وام‌هايي را كه به عراق داده است، به مدت دو سال به تعويق بيندازد و ژاپني‌ها هم با بي‌ميلي با اين پيشنهاد موافقت كردند. با وجود درآمد اضافي حاصل از صدور نفت از طريق خط لوله‌هاي عربستان و تركيه، ميزان بدهي‌هاي عراق با افتتاح پروژه‌هاي جديد و انعقاد قراردادهاي تداركاتي و سررسيد قروض معوقه، افزايش خواهد يافت ... همچنين افزايش ميزان صادرات نفت كه با افتتاح خط لولة تركيه در اواسط 1987 قرار است به سطح دو ميليون بشكه در روز ]و با [تكميل مرحلة دوم خط لولة عربستان در 1988 به 1/3 ميليون بشكه در روز برسد، به معني افزايش فروش نفت صادراتي نخواهد بود، چرا كه عراق بايد براي فروش اضافي نفت، موافقت اوپك را به دست آورد، در نتيجه ممكن است سهميه‌اي را كه اوپك براي عراق تعيين كرده است و ميزان آن 2/1 ميليون بشكه در روز است، از سوي اين كشور ناديده انگاشته شود و علي‌رغم كاهش قيمت نفت سعي كند تا حدي كه امكان دارد، نفت خام خود را روانه بازارها كند. به پيش‌بيني تحليل‌گران، عراق بدون توجه به نظرات و توصيه‌هاي اوپك به زودي تا سر حد امكان صادرات ]نفت[ خود را افزايش خواهد داد.»[۱۰]

گزارش- 560

صداي امريكا امروز مطلبي از نشريه "واشنگتن تايمز" پخش كرد. كه تحليلي بود به قلم "جويس‌استار" (مدير برنامه خاورميانه در مركز مطالعات استراتژيك و بين‌المللي دانشگاه "جورج‌تاون") دربارة مسائل اقتصادي عراق. نويسنده كوشيده است ضمن نقد شيوه‌هاي سوسياليستي كنوني حاكم بر عراق، چشم‌اندازي از تغيير مدل اقتصاد اين كشور به سمت مدل‌هاي غربي ارائه دهد. در اين تحليل، دولت عراق به كاهش كنترل اقتصاد دولتي و جهت‌گيري به سمت گسترش بخش خصوصي، توصيه شده‏است تا بتواند بر مشكلات و معضلات اقتصادي و اجتماعي آتي در عراق فائق آيد. در اين گزارش تحليلي آمده‏است: «نبردي كه تاكنون 37 ميليارد دلار ارز خارجي عراق را به مصرف رسانده و يك وام خارجي حدود بيست ميليارد دلار را كه پيش‏تر وجود نداشت، به‌وجود آورده‏است. البته اين بدهي، چيزي حدود پنجاه ميليارد دلاري را كه اعراب به‌ويژه عربستان و كويت به صورت بلاعوض وام پرداخته‌اند، در برنمي‌گيرد. بدهي‌ها، عراق را ناچار ساخته است زمان پرداخت قراردادهاي خارجي‏اش را تغيير دهد، با اين حال، مقام‌هاي بلند‌پايه عراق چون "طه‌ياسين‌رمضان" معاون اول نخست‌وزير، معتقدند كه سال 1985 آخرين سال بحراني براي اقتصاد عراق و سال 86 نقطة عطفي براي دهة آينده خواهد بود. رمضان فاش ساخت كه دولت دو برنامة عمراني پنج ساله را براي سال‌هاي 86 تا 90 آماده كرده‏است. يك برنامه بر اين تصور قرار دارد كه جنگ با ايران به زودي و كم‏تر از دو سال ديگر تمام خواهد شد؛ برنامة ديگر براساس احتمال ادامة نامحدود جنگ تنظيم شده است. اما به گفتة طه‌ياسين‌رمضان در هر دو مورد، عراق در دهة 90 با كشوري كه متكي به نفت، است متفاوت خواهد بود و به سوي اقتصاد مخلوطي كه به مدل غربي نزديك‌تر است حركت خواهد كرد.» مفسر واشنگتن‌تايمز به نقل از رمضان نوشته است: «هدف اين است كه اقتصاد، از درآمد نفت جدا شود و فرآورده‌هاي كشاورزي و صنعتي اهميّت پيدا كند. حتي اگر اين محصولات به صورت منبع عمده‌اي براي درآمدهاي صادراتي درنيايد، عراق از نظر كشاورزي به خود كفايي كامل مي‌رسد.» اما "جويس استار" توجه مي‌دهد: «دولت بعث ظاهراً به خوبي آگاه است كه براي رسيدن به اين سطح توليد، كنترل دولت بر اقتصاد بايد كاهش يابد، بخش خصوصي گسترش يابد و پول‌هاي بي‌حسابي كه قبلاً در راه منافع اجتماعي به مصرف مي‌رسيد براي سرمايه‌گذاري به كار گرفته شود.» وي اميدوارانه ‌افزوده است: «"طه‌ياسين‌رمضان" معاون اول نخست‌وزير عراق، با كساني كه معتقدند سوسياليزم يعني اين كه دولت مالك همه چيز باشد، موافق نيست.» در ادامة تفسير آمده‏است: «اگر دولت عراق بخواهد برنامه‌ها را به شيوه كنوني‌اش اجرا كند، احتمالاً سال‌هاي آينده با حذف بسياري از كارهايي كه دولت با كمك‌هاي خود، قيمت آن‏ها را پايين نگاه مي‌دارد و شايد حتي آنچه عراقي‌ها آن را " امتيازات" مي‌نامند، همراه خواهد بود. امتيازها اقداماتي چون دادن اتومبيل‌هاي تازة برزيلي و ژاپني به سربازاني كه از جبهه بازمي‌گردند تا خانه‌هاي رايگان براي افرادي كه نقش و سهم برجسته‌اي در انجام كارها دارند، در برمي‌گيرد. از اين گذشته، عراقي‌ها ممكن است خود را براي نخستين بار با قوانين ماليات بر درآمد به شيوة غرب رو به رو ببينند، اما هر گونه تغييري حتي تدريجي در شيوة زندگي خوب عراقي‌ها، ممكن است مشكلات چندي براي رژيمي به وجود آورد كه پايگاه قدرت خود را بر مواد غذايي و مسكن ارزان، مراقبت‌هاي رايگان بهداشتي، آموزش رايگان و پرداخت يكي از بالاترين مددمعاش‌هاي اولاد در جهان، استوار ساخته است. به گفتة رمضان، پاسخ دولت اين است كه امتيازهايي براي يك سطح قابل قبول زندگي وجود دارد، پس از آن، امتيازهايي هست كه موقتي است و احتمالاً با شرايط تغيير مي‌كند.» با اين حال، مفسر واشنگتن تايمز افزوده است: «براي رژيمي كه توانسته است منافع مردم را از گهواره تا گور - كه "ماركس" هرگز تصورش را - نمي‌كرد - فراهم آورد و در همان حال، خونين‌ترين جنگ تاريخ معاصر را ادامه دهد، چنين تغييري بدون ترديد دشوار خواهد بود.»[۱۱]

گزارش- 561

امروز نيز تحرك ايذايي عناصر ضدانقلاب در جهت مقابله با برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري، با پخش اطلاعيه و ايجاد انفجارات جزئي ادامه يافت. در تهران انفجار خفيفي در ميدان "رسالت" داخل كيسه‌هاي زباله روي داد كه پس از حضور مأموران و مردم، عكس‌هاي شاه معدوم و مداركي از ادارة "ركن 3" ارتش مشاهده گرديد. همچنين افرادي ناشناس، مغازة قنادي "سجاد" واقع در خيابان سبلان را به آتش كشيدند. صاحب اين مغازه را كه پدر يك شهيد مي‌باشد - چندين بار منافقين تهديد كرده و يك بار نيز اتومبيلش را آتش زده بودند.[۱۲] يك دستگاه خودرو متعلق به شركت نفت در شهرستان قم[۱۳] و دو دستگاه خودرو ديگر (لندرور) متعلق به ادارة كشاورزي اروميه و سپاه شهرستان خوي نيز امروز به آتش كشيده شد.[۱۴] در اين حال، "فدائيان خلق" شاخة اكثريت، اعلاميه‌هايي در مورد تحريم انتخابات رياست جمهوري، در خلخال پخش كردند.[۱۵] راديو صداي آزاد ايران متعلق به دسته‌اي از سلطنت‌طلبان مقيم خارج كشور نيز از مردم خواست تا با تحريم انتخابات رياست جمهوري، "رشد ملي و آگاهي و هشياري" خود را به دنيا اثبات كنند.[۱۶]



منابع و مآخذ روزشمار 1364/05/19

  1. ↑ روزنامة جمهوري‌اسلامي، 20/5/1364، ص2؛ و: خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشرية "گزارش‌هاي ويژه"، شمارة 144 (20/5/1364)، ص‌1، از راديو صوت‌الجماهير (عراق).
  2. ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشرية "گزارش‌هاي ويژه"، شمارة 145 (21/5/1364)، ص 8 ، راديو كويت.
  3. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‏هاي ويژه، شماره 144 (20/5/1364)، صص 27 و 28، راديو كويت.
  4. ↑ مأخذ 3‏، ص 22، راديو بي.‌بي.‌سي.، 19/5/1364.
  5. ↑ مأخذ 3، ص 28، راديو صوت‌الجماهير.
  6. ↑ مأخذ 3، صص‌ 20 و 21، راديو بي.‌بي.‌سي.، 19/5/1364.
  7. ↑ روزنامة كيهان، 20/5/1364، ص 1 و آخر، خبرگزاري جمهوري‌اسلامي از تهران، 19/5/1364.
  8. ↑ سند شمارة 200042 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش روزانه 31/5/1364، ص 1.
  9. ↑ روزنامة كيهان، 19/5/1364، ص 24، خبرگزاري آسوشيتدپرس از آنكارا.
  10. ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشرية "گزارش‌هاي ويژه"، شمارة 146 (22/5/1364)، ص 11، به نقل از نشرية "ميدل ايست اكونوميك دايجست"، چاپ لندن، 19/5/1364
  11. ↑ مأخذ 3، صص 17 و 18 و 19، راديو امريكا، 19/5/1364.
  12. ↑ سند شمارة 200034 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش روزانه 21/5/1364، ص 1.
  13. ↑ سند شمارة 200036 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: اسناد سياسي، 23/5/1364، ص 1.
  14. ↑ سند شمارة 200035 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش روزانه 22/5/1364، ص 2.
  15. ↑ سند شمارة 087513 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: اطلاعات نظامي ستاد منطقة 2 نجف اشرف (سپاه)، 24/5/1364.
  16. ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، ويژه‏نامة "انتخابات رياست‌جمهوري و رسانه‌هاي گروهي جهان،" نشرية شماره11، 20/5/1364، ص6 ، راديو صداي آزاد ايران، 19/5/1364.






برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1364.05.19&oldid=4260»