1366.01.22: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی « {{جعبه زندگینامه |عنوان =روزشمار جنگ سال 1366 |نام = 1366.01.22 |نام دیگر=بیست و دو فروردین |روز=22 فروردین 1366 |تاریخ شمسی= 1366.01.22 |تاریخ میلادی= 11 آوریل 1987 |تاریخ قمری= 12 شعبان 1407 |اسامی عملیات= |اسامی شهدا= |اسامی اسرا= }} <div class="bootstrap-btn">1360.01.22</div> <div class="b...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
سطر ۲۵: سطر ۲۵:




==گزارش -1==
 
== گزارش- 521 ==
عراق از بامداد امروز تلاش بي‌سابقه‌اي را براي بازپس‌گيري مناطق آزاد شده در عمليات كربلاي8 ، آغاز كرد. بعد از موفقيت عمليات كربلاي8 ، به‌دستور مستقيم صدام حسين، سپهبد "عدنان خيرالله " وزير دفاع، سپهبد "ثابت سلطان" رئيس ستاد ارتش،
سپهبد "اسماعيل تابه‌النعيمي" جانشين رئيس ستاد ارتش و فرمانده سپاه يكم مأموريت يافتند براي بازپس‌گيري مواضع ارتش عراق در شرق بصره، اقدام كنند.<ref>روزنامه اطلاعات، 22/1/1366، ص18.</ref> آنان نيز در پي اين دستور براي هدايت پاتكي گسترده وارد منطقه شدند.<ref>سند شماره 1437 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه رمضان در عمليات فتح5، (مسعود سرمدي)، 19/1/1366 تا 30/1/1366، ص50.</ref>
از سوي ديگر، سپاه گارد جمهوري ارتش عراق هم با لشكرهاي 1 مدينه‌المنوره، 2 بغداد و 3 حمورابي وارد منطقه شد. دشمن به‌منظور بازپس‌گيري مواضع از دست داده خود، حداكثر توان شيميايي و آتش توپخانه را پيشاپيش حركت يگان‌هاي زرهي و پياده گارد جمهوري و يگان‌هاي موجود در منطقه به كار گرفت، به اين ترتيب كه قبل از ساعت يك بامداد امروز با تعدادي هلي‌كوپتر به شليك گلوله‌هاي شيميايي در خط مقدم پرداخت و همان زمان با توپخانه نيز انبوهي از گلوله‌هاي شيميايي را در سطح وسيعي از منطقه عقبه به‌خصوص شهرهاي خرمشهر و آبادان و مناطق شلمچه و پنج‌ضلعي فرو ريخت. افزون بر اين، هواپيماهاي دشمن نيز مواضع نيروهاي خودي را بمباران كردند. دشمن در اين حمله 400 راكت هواپيما و هلي‌كوپتر و شمار فراواني گلوله‌هاي توپ و خمپاره شليك كرد كه بر اثر آن قريب به 200 تن از رزمندگان اسلام شهيد و 3019 تن نيز زخمي شدند.<ref>سند شماره 27747 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات كربلاي8، شماره 1، نيروي زميني سپاه، 27/1/1366، ص7؛ و- سند شماره 681 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: سلسله گزارش‌هاي اجمالي جنگ، "تداوم عمليات در شرق بصره تا كربلاي8"، از انتشارات مركز مطالعات و تحقيقات جنگ،  ارديبهشت 1366.</ref>
شدت حملات شيميايي دشمن و صدمات انساني آن را راوي لشكر27 حضرت رسول(ص) چنين توصيف كرده‌است: «تمام منطقه از عامل شيميايي آكنده شده‌بود؛ گازها حالت خفگي ايجاد نموده‌بود به‌طوري كه تنفس را به سختي امكان‌پذير مي‌ساخت و حتي در مواردي امكان آن را سلب مي‌نمود. گاز شيميايي مخلوطي از سيانور و گاز اعصاب و خردل بود كه عوارضي همچون تنگي نفس، سردرد، سرگيجه، حالت تهوع و گرفتگي گلو توأم با فشار به مغز و چشم‌ها ايجاد كرده و همگان را آلوده ساخته‌بود، لذا صبح كه نيروها از خواب بلند شده‌بودند يا منگ بودند يا اين‌كه از حال مي‌رفتند و به شهداي ديگر حاصل از تك شيميايي گسترده مي‌پيوستند.»<ref>سند شماره 395 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات "لشكر27 حضرت رسول(ص) در عمليات كربلاي8"، راوي: امير رزاق‌زاده، صص77 و 78.</ref>
در اين حملات، تنها در خرمشهر بيش از 15 نقطه مسكوني هدف قرار گرفته‌است.<ref>روزنامه اطلاعات، 5/2/1366، اهواز - خبرگزاري جمهوري اسلامي، ص14.</ref> تك شيميايي دشمن در حالي انجام شد كه نه تنها نيروها از شهر خرمشهر خارج نشده‌بودند، بلكه بر تجمع آنان در محوطه شهر افزوده شده و مقرها مملو از نيرو بود. آنان كه به‌منظور انتقال به عقب، از خط به خرمشهر آمده‌بودند، سلاح‌ها را تحويل داده و در آسايشگاه‌هاي خود در انتظار انتقال استراحت مي‌كردند كه در حمله ناگهاني در نيمه شب، چندين راكت شيميايي به آسايشگاه‌ها اصابت كرد. ساعت بيست دقيقه بامداد بود كه دشمن به‌طور ناگهاني و وسيع، خرمشهر و امتداد اروندرود و نهر عرايض و اورژانس‌هاي 21 و 63 و مقرهاي جهاد و تا شعاع 15 كيلومتري خرمشهر و نيز منطقه پنج‌ضلعي و شلمچه و خط‌هاي اول و جاده‌هاي مواصلاتي را هدف حملات شيميايي توپ‌ها، هلي‌كوپتر‌ها و هواپيماهاي خود قرار داد چندان كه سطح شهر و اطراف آن مملو از گازهاي شيميايي شد. اين حملات پي‌درپي تا ساعت 3:30 بامداد از هوا و زمين ادامه داشت.<ref>سند شماره 028100 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: واحد ش.م.ر. نيروي زميني سپاه، 22/1/1366.</ref> هنگام اين حملات استعداد يگان‌هاي خودي در خط به كم‌ترين حد خود در چند روز گذشته رسيده‌بود؛ به‌طور متوسط همه يگان‌ها بيش از 1 تا 3 دسته نيرو در خط نداشتند، براي نمونه لشكر27 حضرت رسول(ص) كه نسبت به بقيه يگان‌ها آمادگي بيش‌تري براي مقابله با دشمن داشت، در خط مقدم خود تنها 60 نيرو داشت.<ref>سند شماره 387 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "گزارش عمليات كربلاي8 ، قرارگاه كربلا"، راوي: عبدالله (فرهاد) درويشي، ص117.</ref>
دشمن كه با 45 گردان توپ در منطقه‌اي محدود آتش مي‌ريخت، مانع تردد و جابه‌جايي نيروهاي خودي شد و همچنين حملات شيميايي خود را با توپ‌ها و هواپيماهاي ملخي پي‌سي-7 از نهر جاسم تا آبادان ادامه داد.<ref>سند شماره 392 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي لشكر 17 علي‌بن‌ابي‌طالب در عمليات كربلاي 8 (غلام‌رضا ثاني‌نژاد)، 17/1/1366 تا 22/1/1366.</ref> بدين ترتيب تردد هرگونه وسيله نقليه و نيروي پياده ناممكن شده‌بود.<ref>مأخذ 3، بخش دوم، ص31.</ref> در ساعت 3:30 بامداد پاتك دشمن آغاز شد. در محور حاشيه غربي درياچه ماهي آتش انبوه دشمن تا ساعت 4 صبح ادامه يافت. هرچند پاتك دشمن بسيار شديد بود، نيروهاي خودي با رشادت آن را سركوب كردند. دشمن هم‌زمان با حمله در محور غرب درياچه ماهي، تيپ‌2 زرهي و تيپ‌هاي 5، 6، 7 و 17 زرهي گارد جمهوري را وارد منطقه كرد و پس از توقفي كوتاه، با آغاز روشنايي روز به‌طور هم‌زمان در سرتاسر منطقه فشار مجدد خود را آغاز كرد و پس از يك ساعت موفق شد تقاطع سيل‌بند صوئيب با خط 1000 را تصرف كند، سپس به‌تدريج رخنه ايجاد شده را با يگان‌هاي زرهي تقويت كرد و با نيروهاي پياده آن را توسعه داد. بر اثر انبوه آتش توپ‌هاي دشمن و فشار يگان‌هاي پاتك‌كننده تا ساعت 9 صبح بين لشكرهاي پدافندكننده خودي در بيش از سه نقطه از خاك‌ريز 1000 رخنه ايجاد شد.
دشمن بعد از ايجاد حداقل سه رخنه در طول خط پدافندي، با تداوم اجراي انبوه آتش توپ‌ها و ادامه حملات شيميايي و استمرار فشار يگان‌هاي پياده و زرهي، رخنه‌هاي ايجاد شده را توسعه داد كه سبب گسستن آرايش نيروهاي خودي و تجزيه بيش‌تر آن‌ها شد و به‌تدريج با تسلط بر جاده‌هاي ارتباطي منتهي به خط 1000، هرگونه تدارك را ناممكن ساخت و بدين ترتيب تا ساعت يك بعدازظهر همه نيروهاي خودي به‌جز در سيل‌بند درياچه ماهي، تا مواضع مرحله مقدماتي عمليات كربلاي8 به عقب برگشتند. دشمن سپس با ادامه فشار و اجراي آتش سنگين خود، منطقه محدود هلالي حاشيه درياچه ماهي را نيز تا قبل از پايان روشنايي روز بازپس گرفت و نيروهاي خودي از مواضع تصرف شده، 200 تا 300 متر به عقب آمدند.<ref>مأخذ 3، بخش نخست، ص8.</ref> با فشار شديد دشمن كه از بامداد امروز آغاز و تا ساعت 11 ادامه داشت كليه خط‌ها سقوط كرد و عمليات كربلاي8 خاتمه يافت.<ref>سند شماره 120861 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات كربلاي8 (25/1/1366)، ص4.</ref>
هدايت عمليات دشمن به‌عهده سپهبد "حسين رشيد محمد" فرمانده سپاه گارد بود و "عدنان خيرالله" نيز با حضور در منطقه از نزديك بر عمليات يگان‌ها نظارت مي‌كرد. يگان‌هاي تك كننده دشمن بدين ترتيب وارد عمل شدند:
تيپ6 پشتيباني گارد جمهوري تيپ10 گارد جمهوري تيپ7 گارد جمهوري
تيپ17 زرهي گارد جمهوري تيپ6 زرهي گارد جمهوري تيپ68 نيروي مخصوص
يك گردان از تيپ26 زرهي.<ref>مأخذ 3، بخش نخست.</ref> تيپ5 پشتيباني گارد جمهوري تيپ4 گارد جمهوري
تاكتيك دشمن در بازپس گيري مواضع، مبتني بر اصل پذيرش انهدام وسيع بود كه با استفاده از فرماندهان و نيروهاي زبده ارتش عراق همراه با اجراي تك شيميايي و آتش‌تهيه شديد و سنگين و تداوم تك توانست با وجود مقاومت نيروهاي خودي در پوشش آتش شديد، نيروهايش را به خاك‌ريز خودي برساند و در مواضع رخنه كند.<ref>مأخذ 3، بخش دوم ص31.</ref>
== گزارش- 522 ==
خسارات و تلفات دشمن در عمليات كربلاي8 ، به‌ويژه با توجه به پذيرش اصل انهدام بسيار در پاتك امروز، بدين شرح مي‌باشد: دشمن در اين شش روز (17/1/1366 تا
22/1/1366) حدود 12000 كشته و زخمي متحمل گرديد كه در بين كشته‌شدگان حداقل 6 فرمانده تيپ، 20 فرمانده گردان و بيش از 80 فرمانده گروهان به چشم مي‌خورد. در اين عمليات همچنين حدود 260 تن از نيروهاي دشمن اسير شده‌اند. در بين آن‌ها 2 سرهنگ ستاد، 5 سرگرد و تعداد بسياري افسر و درجه‌دار هستند.
در اين عمليات حدود 130 دستگاه تانك و نفربر، 40 دستگاه تجهيزات مهندسي، 150 دستگاه خودرو، بيش از 300 قبضه خمپاره‌انداز و شمار فراواني سلاح‌هاي سبك و وسايل مخابراتي منهدم يا به غنيمت گرفته شد. از مهم‌ترين آثار اين عمليات، گرفتن توان دشمن و جلوگيري از بازسازي كامل يگان‌هاي آسيب ديده او بوده‌است. يگان‌هاي منهدم شده دشمن نيز عبارت‌اند از: تيپ68 نيروي مخصوص و تيپ‌هاي پياده 2، 4، 5، 6، 7، 14، 29، 45، 93، 104، 106، 113، 117، 416، 421، 428، 431، تيپ 27 مكانيزه، تيپ 5 از گارد رياست جمهوري، تيپ‌هاي زرهي 10، 17، 26 و يك گردان تانك.<ref>مأخذ 3، بخش نخست، شماره 42، ص9.</ref>
خبرگزاري فرانسه در مورد پاتك امروز عراق گزارش داد: «عراق بعد از ظهر امروز ضمن اعلام شكست قطعي حمله ايران با نام كربلاي8 كه در روز ششم آوريل (17/1/1366) در شرق بصره آغاز شده‌بود، اضافه كرد كه تمامي مواضع فتح شده توسط ايراني‌ها از آغاز اين حمله آزاد شدند.» اين خبرگزاري افزود: «ستاد عالي ارتش عراق با صدور اطلاعيه‌اي اعلام كرد كه اين پيروزي در پي انجام يك پاتك گسترده در سحرگاه روز شنبه توسط نيروهاي گارد رياست جمهوري عراق حاصل شد.» راديو بغداد نيز كه برنامه‌هاي خود را با پخش سرودهاي نظامي قطع كرده بوده، گفته‌است 21 گلوله توپ براي بزرگداشت اين پيروزي در بغداد شليك خواهد شد. به‌گفته اين راديو، ژنرال "عدنان خيرالله" وزير دفاع عراق، با ارسال پيامي براي صدام اين پيروزي را به وي تبريك گفته‌است.<ref>سند شماره 226146 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: نشريه شماره 140، (26/1/1366)، ص3، به‌نقل از خبرگزاري فرانسه.</ref>
==  گزارش- 523 ==
فرماندهان عالي‌رتبه سپاه در گزارش‌هاي متعددي به بررسي استراتژي و علل موفقيت پاتك دشمن در منطقه عملياتي كربلاي8 ، پرداختند. در يكي از اين گزارش‌ها آمده‌است: «در اين عمليات دشمن با پذيرش انهدام بالا به‌عنوان يك اصل، تحت نظارت سپهبد عدنان‌خيرالله و با فرماندهي سپاه گارد مبادرت به بازپس‌گيري منطقه كرد. اين حركت ممكن است تبعات سياسي مثبتي را براي حاكمان عراق به‌دنبال داشته‌باشد و حتي از نظر نظامي نيز ما را به توقف تداوم عمليات در شرق بصره بيش‌تر تشويق نمايد، ليكن در درازمدت تحمل چنين خسارتي براي بازپس‌گيري يك كيلومترمربع براي ارتش عراق معقول و قابل قبول نيست خصوصاً اين كه نتايج سياسي اين نوع اقدامات براي دشمن بسيار مقطعي و كوتاه است.»<ref>مأخذ 3، بخش دوم، ص39.</ref>
به‌طور كلي فشار عراق براي بازپس‌گيري منطقه‌اي در حدود يك كيلومترمربع در نوع خود كم نظير بوده‌است و ارتش اين كشور به يقين با پيش‌بيني تلفات و خسارات فراوان و پذيرش آن به‌عنوان بهاي بازپس‌گيري منطقه، اين پاتك را انجام داده‌است. عراق با درك مشي جديد جمهوري اسلامي مبني بر پيشروي در شرق بصره و انهدام متوالي قواي ارتش عراق، بر اين شد كه با اقدامي اساسي و با قوت، طراحان، مسئولان جنگ جمهوري اسلامي را در مورد ادامه پيشروي در منطقه شرق بصره مأيوس كند. علاوه بر اين و به‌عنوان عوامل تكميلي، هم‌زماني عمليات كربلاي8 با سال‌گرد تأسيس حزب بعث و نيز نقش تبليغي اين عمليات در اعلام تصميم جمهوري اسلامي ايران بر تداوم عمليات در منطقه و هم‌زماني آن با اظهار نظرهاي سياسي مبني بر حذف صدام، قابل ذكر است. به هر صورت براي دشمن قابل تحمل نبود كه در اين منطقه در بلند مدت و به‌طور تدريجي رزمندگان ايران هرچند كند و آهسته به پيشروي و انهدام نيروهايش ادامه دهند، لذا با آن كه در تصميم‌گيري براي عقب‌نشيني از شرق نهر جاسم اصل "حفظ قوا" را برگزيده بود، از اين تصميم منصرف شده و با پذيرش انهدام نيروهايش، به اين پاتك مبادرت كرد. استفاده از نيروهاي گارد جمهوري، نظارت مستقيم "عدنان خيرالله" و به‌طور كلي چگونگي اين پاتك نشان مي‌دهد كه مبناي اين اقدام دشمن، تصميم‌گيري سياسي بوده و در محدوده صلاح‌ديد و اختيارات نظاميان نمي‌گنجد و تناسبي با حركات كلاسيك نظامي ارتش عراق ندارد.<ref>مأخذ 3، بخش دوم، ص7.</ref>
==  گزارش- 524 ==
در تجزيه تحليل نهايي فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، هدف از اجراي عمليات كربلاي8 و دلايل شكست آن چنين اعلام شده‌است: «هدف از تداوم عمليات در شرق بصره پيشروي تدريجي به سوي كانال زوجي توأم با انهدام قواي دشمن بود ليكن دلايل مختلفي مانع از رسيدن به نتيجه مطلوب شد، از جمله:
1- هوشياري و تمركز دشمن: تجارب گذشته جنگ حاكي از آن است كه در صورت هوشياري دشمن و افزايش استحكامات و برخورد تمركزي، پيشروي مشكل و احتمالاً در صورتي كه انجام پذيرد، بدون ضايعات چشم‌گيري نخواهد بود، به‌عبارت ديگر، موفقيت‌هاي به‌دست آمده عمدتاً برخاسته از اصل غافل‌گيري بوده‌است و حتي در چنين مواقعي پس از آن كه دشمن هوشيار شده و اقدام به تمركز قوا كرده‌است، امكان پيشروي از نيروهاي خودي سلب شده‌است چنان كه عمليات‌هاي والفجر 2 و 3 و 4، خيبر، والفجر 8 و نيز كربلاي 5 به چنين سرانجامي دچار شد.
2- كمبود نيرو و كاهش كيفيت آن‌ها: كمبود نيرو موجب شد عمليات كربلاي8 با نيرويي در حد 31 گردان منها [يعني نيروهاي هر گردان كمتر از آنچه بايست باشد، بوده‌است] انجام بگيرد. اين با توجه به پيچيدگي زمين و ضرورت رسيدن به خط مطمئن و مقابله با فشارهاي دشمن براي تثبيت، نيروي درخور توجهي نبود. علاوه بر اين، تلفات وارده بر كادر يگان‌ها و ضرورت سرعت عمل مانع از افزايش كيفيت نيروها از طريق "آموزش" و "سازماندهي" بوده‌است. اين امور تأثيرات نامطلوب خود را در عمل نمايان كرد.
3- قوت دشمن در پاتك (قبلاً مورد بررسي قرار گرفته‌‌است).
4- عدم توان لازم و نتيجتاً عدم امكان طراحي مانور به تناسب پيچيدگي‌هاي زمين و آرايش دشمن: وضعيت ياد شده موجب شد در مانور عمليات تنها قسمت محدودي از زمين انتخاب شود و اين خالي از عوارض نامطلوب در نگه‌داري منطقه و مقابله با پاتك‌هاي دشمن نبود.
5- شكل خاص مواضع متصرفي: مواضع و خاك‌ريزهاي دشمن به‌نحوي بود كه براي استفاده از آن مي‌بايست در آن‌ها كار مهندسي انجام مي‌شد، در حالي‌كه اكثر اوقات دشمن اين امكان را نمي‌داد، در نتيجه نگه‌داري مواضع به هنگام پاتك، بسيار مشكل بود.
6- ترديد و ابهام درخصوص كسب موفقيت: كمبود توان، پيچيدگي زمين، هوشياري دشمن و حضور گسترده آن‌ها در منطقه و ساير عوامل مانع از خوش‌بيني در مورد موفقيت عمليات بود.
7- عدم وجود تحليل صحيح درباره اقدامات احتمالي دشمن: هرچند سماجت دشمن در عمليات كربلاي8 براي بازپس‌گيري يك كيلومترمربع، كم نظير و غير قابل انتظار بود، ليكن اين را نبايد ناديده گرفت كه مقتضاي تداوم عمليات در شرق بصره ايجاد مي‌نمايد كه نيروها از هوشياري لازم در مقابل پاتك‌هاي دشمن برخوردار باشند. عدم پيش‌بيني پاتك دشمن و تحليل غلط از عدم موفقيت نيروهاي عراق در روز قبل (21/1/1366)، موجب شد در مقابل تك پشتيباني دشمن هرچند كه در نيمه شب صورت گرفت پيش‌بيني لازم براي اجراي آتش تهيه متمركز صورت نگيرد. از سوي ديگر، عدم اطلاع كافي از خط و فقدان نيروي احتياط در منطقه، موجب شد دشمن سريع‌تر به اهداف خود دست يابد.
8- از دست دادن زمان و تعويق عمليات: تداوم عمليات به‌طور متوالي براي دست‌يابي به اهداف مورد نظر بود، ليكن علاوه بر صرف زمان براي جذب و بازسازي نيرو - كه ضروري نيز بود - اتخاذ تدبير تعويق نسبتاً طولاني عمليات كربلاي 8 (نزديك به يك ماه) منجر به توقف روند عمليات شد و اين فرصت مناسبي براي دشمن جهت بازسازي نيرو، كار مهندسي، ايجاد آمادگي مقابله و . . . در منطقه فراهم آورد.»<ref>مأخذ 3، بخش دوم، صص39 تا 42.</ref>
==  گزارش- 525 ==
گزارش سپاه چهارم بعثت باختران به ستاد مركزي سپاه در مورد فعاليت مجاهدين خلق (منافقين) به‌نقل از سرفرماندهي نظامي اين سازمان مستقر در منطقه مرزي استان باختران، حاكي است كه تعدادي از واحدهاي رزمي اين سازمان با حمله به پايگاه حساس "سرقلعه" واقع در نزديكي روستاي "سرقلعه بالا" از توابع سرپل‌ذهاب، مدت بيست دقيقه آن را تسخير كرده‌اند. در اين گزارش آمده‌است: «اين پايگاه توسط چهار پايگاه ديگر در كوه‌هاي "باغ‌كوه"، "سلمانه" حمايت مي‌شده‌است كه ابتدا از سه محور آن را به محاصره درآوردند و پيش از حمله، با بلندگو نيروهاي پايگاه را مخاطب قرار داده از آن‌ها خواسته‌اند كه تسليم شوند. درنتيجه دو نفر از گردان 108 از تيپ چهارم لشكر81 زرهي باختران خود را تسليم مي‌نمايند، ولي ساير نيروها از تسليم شدن خودداري مي‌ورزند كه ضمن حمله به پايگاه، تمامي افراد كه جمعاً 13 نفر مي‌باشند، از جمله فرمانده پايگاه، به شهادت مي‌رسند. به‌علاوه تمامي تأسيسات پايگاه شامل يك سنگر فرماندهي، سه سنگر اجتماعي، چهار موضع نگهباني، يك سنگر تداركات، دو سنگر تيربار و يك سنگر زاغه مهمات منهدم گرديده‌است و يك قبضه تيربار ژ-3، دو قبضه تفنگ ژ-3، چهار موشك آر.پي.جي.، دو قطار فشنگ، شش خشاب پر فشنگ ژ-3، سه نارنجك ضدخودرو و مقادير ديگري تجهيزات نظامي پس از تسخير پايگاه از سوي سازمان مجاهدين خلق (منافقين) جمع‌آوري گرديد.»<ref>سند شماره 97228 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه چهارم بعثت باختران، به ستاد مركزي سپاه، 23/1/1366.</ref>
==  گزارش- 526 ==
عراق با تهديد به آغاز جنگ شهرها، چند روستاي كردستان عراق و جزيره فارسي را بمباران كرد. در حمله امروز هواپيماهاي عراقي به روستاهاي "چخماخ" و "مالويه" در كردستان عراق، چند تن از ساكنان غيرنظامي اين روستاها شهيد شدند.<ref>سند شماره 1443 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه رمضان در عمليات كربلاي8 (محسن محمدي معين)، 22/12/1365 تا
23/1/1366، ص149.</ref>
همچنين در ساعت 18:15 جزيره فارسي هدف حمله 2 فروند هواپيماي عراقي قرار گرفت. اين هواپيماها شش بمب در سطح جزيره رها كردند كه خسارات مالي اندكي به‌جاي گذاشت.<ref>سند شماره 97214 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش فرماندهي نيروي زميني سپاه به فرماندهي كل سپاه، 23/1/1366.</ref>
به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، 1 فروند هواپيماي ارتش بعث عراق از نوع "سوخو-22" قصد بمباران مواضع جديد نيروهاي ايران در شرق بصره (غرب درياچه ماهي) را داشت كه با آتش يگان دفاع هوايي نيروي زميني سپاه پاسداران انقلاب اسلامي سرنگون شد.<ref>خبرگزاري جمهوري اسلامي، اخبار گزارش‌ها و بازتاب جهاني سلسله عمليات كربلا، 23/1/1366، ص2.</ref>
در همين حال راديو بغداد در گفتاري تهديد كرد كه عراق جنگ شهرها را از سر خواهد گرفت. اين راديو در پايان تأكيد كرد: «نيروهاي عراقي درسي آموزنده به ايران خواهند داد تا براي هميشه انگشت ندامت به دندان بگيرد.»<ref>مأخذ 15، ص5 ، به‌نقل از راديو بغداد.</ref>
معاون نخست‌وزير عراق نيز در نامه‌اي به دبيركل سازمان ملل ادعا كرد كه ايران در روزهاي دهم و يازدهم آوريل (21 و 22 فروردين 1366) در جبهه جنوب از سلاح شيميايي "فوس ژن" عليه نيروهاي عراقي استفاده كرده‌است. اين نامه كه در سازمان ملل انتشار يافت، محل استفاده از سلاح‌هاي مزبور را مشخص نكرده‌است.<ref>سند شماره 1517 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "گزيده اخبار"، روابط عمومي نيروي زميني سپاه،
1/2/1366، ص2.</ref>
==  گزارش- 527 ==
امروز 11 فروند كشتي تجاري و نفت‌كش خارجي را شناورهاي نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران در محدوده تنگه هرمز بازرسي كردند.<ref>روزنامه جمهوري اسلامي، 23/1/1366، ص2.</ref> همچنين خبرگزاري آسوشيتدپرس از منامه به‌نقل از مسئولان اجرايي كشتي‌راني بحرين گزارش داد كه ناوچه‌هاي جنگي ايران به‌طرف يك كشتي باري پانامايي به نام "كلوسوس" ((colosus كه 151180 پني‌ويت گنجايش داشته و در 32 كيلومتري سواحل شارجه حركت مي‌كرده است، 2 فروند موشك شليك كرده‌اند. گزارش‌هاي رسيده حاكي است كه اين كشتي هيچ‌گونه خسارتي نديده است.<ref>مأخذ 15، ص6 ، به‌نقل از "خبرگزاري آسوشيتدپرس".</ref> به‌گزارش همين خبرگزاري، مسئولان امداد دريايي بحرين گفته‌اند كه به‌طور متوسط ماهي 600 كشتي از خليج‌فارس مي‌گذرد كه حدود 10 فروند از آن‌ها مورد حمله ايران يا عراق قرار مي‌گيرند.<ref>سند شماره 03672 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزيده رويدادهاي ايران از ديد رسانه‌هاي جهان، شماره 21 (28/1/1366)، ص6.</ref>
==  گزارش- 528 ==
وزارت صنايع ايران فعاليت‌هاي خود را در ارتباط با جنگ تشريح كرد. اين وزارت‌خانه در مورد عمل‌كرد سال گذشته خود اعلام كرد: «با اعتبار 80 ميليون تومان كليه كارخانجات بمباران شده و آسيب ديده از جنگ بازسازي و راه‌اندازي شده‌است. به علاوه كارخانجات تحت پوشش وزارت صنايع در طول سال گذشته (1365) 5/1 ميليارد تومان تجهيزات و ابزار آلات نظامي و مهمات توليد كردند. در جبهه‌هاي جنوب و غرب واحدهاي مختلف توليدي ايجاد شده و اين امر رو به گسترش است.» وزارت صنايع در اعزام نيروهاي رزمي تخصصي سپاه عظيم صاحب‌الزمان(عج) و پشتيباني تداركاتي آن نيز كمك كرده‌است.<ref>روزنامه اطلاعات، 23/1/1366، ص14.</ref>
==  گزارش- 529 ==
درباره ارسال سلاح به عراق، "پير تايفر" خبرنگار فرانسوي كه به‌مدت يك ماه در عراق به سر برده و اكنون به فرانسه بازگشته، اعلام كرده‌است: «سيل سلاح روسي به طرف عراق روان است. مشكل عراق دو تا است: يكي اين‌كه جان مردم از جنگ به لب رسيده‌است و ديگر اين كه عراق پول ندارد. روس‌ها براي جلوگيري از شكست عراق، هر اسلحه‌اي كه لازم باشد به اين كشور تحويل مي‌دهند. در عوض چون دولت عراق پولي براي پرداخت بهاي سلاح ندارد و قادر به صدور بيش‌تر از آنچه در حال حاضر نفت صادر مي‌كند نيست، ذخاير نفتي خود را در ازاي بهاي سلاح به روس‌ها پيش فروش مي‌كند.»<ref>هفته‌نامه "انقلاب اسلامي در هجرت"، 22/1/1366، ص5.</ref>
همچنين خبرگزاري فرانسه گزارش داد كه يك هيئت عراقي شامل پنج نظامي بلندپايه جهت تأمين نيازهاي تسليحاتي اين كشور - از جمله تجهيزات دريايي - وارد فرانسه شده‌اند. اين هيئت با نمايندگان شركت دريايي "آمفرش مستاير" فرانسه - كه وابسته به نيروي دريايي اين كشور است - ديدار خواهد كرد. در اين ديدار درباره سيستم‌هاي دريايي (رمزي، ناوبري، الكتريسيته) و همچنين در مورد سيستم‌هاي تسليحاتي گفت‌وگو خواهد شد.<ref>سند شماره 226525 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: معاونت سياسي دفتر فرماندهي كل سپاه، بولتن "بررسي"، شماره 7 (22/1/1366)، ص33.</ref>
خبرگزاري جمهوري اسلامي نيز به نقل از روزنامه ايتاليايي "كوريره لاسرا" در مورد آموزش مخفيانه نيروهاي عراقي در ايتاليا، گزارش داد كه خدمه عراقي دو فروند ناوچه جنگي ساخت ايتاليا در نيروي دريايي اين كشور در سواحل جنوبي ايتاليا آموزش مي‌بينند. عمليات آموزش خدمه عراقي شب‌ها انجام مي‌شود.<ref>روزنامه كيهان، 23/1/1366، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به‌نقل از روزنامه ايتاليايي "كوريره لاسرا".</ref>
==  گزارش- 530 ==
با افزايش بدهي‌هاي خارجي عراق، مؤسسات مالي از تضمين معاملات با بغداد خودداري مي‌كنند. خبرگزاري جمهوري اسلامي در گزارشي از رم در مورد روابط اقتصادي عراق و ايتاليا نوشت: «واردات نفتي ايتاليا از عراق در سال 1986 نسبت به سال قبل (1985) 19درصد كاهش داشته‌است و رژيم عراق در اين سال تنها 7/5 درصد مايحتاج نفتي ايتاليا را تأمين كرده‌است، در حالي‌كه در همين مدت 50% واردات نفتي ايتاليا از سه كشور عربستان سعودي، ليبي و ايران صورت گرفته‌است. به‌علاوه رژيم عراق بالغ بر 2/2 ميليون دلار به ايتاليا بده‌كار مي‌باشد و به همين دليل مؤسسه دولتي ايتاليا (سامچ) كه تضمين قراردادهاي بازرگاني اين كشور با كشورهاي خارجي را به‌عهده دارد، از آبان سال گذشته معاملات صنايع اين كشور با بغداد را تضمين نمي‌كند.»<ref>مأخذ30، به‌گزارش خبرگزاري جمهوري‌اسلامي از رم، ص33.</ref>
مقامات يوگسلاوي نيز از بيان هرگونه اطلاعاتي در مورد مقدار بدهي‌هاي عراق به يوگسلاوي امتناع مي‌كنند. خبرگزاري جمهوري اسلامي در اين باره در گزارشي نوشت: «هم‌اكنون متجاوز از يك سال است كه مسائلي در رابطه با عدم توانايي عراق در پرداخت بدهي‌هايش به يوگسلاوي پديدار شده‌است. در فوريه سال‌جاري مسيحي معاون نخست‌وزير يوگسلاوي در بغداد با "طارق عزيز" وزير خارجه "و "حسن علي" وزير تجارت عراق ملاقات كرد و در مورد لزوم پرداخت بدهي‌هاي عراق به يوگسلاوي و همچنين تحويل نفت به اين كشور در سال 1987 به مذاكره پرداخت. حدود 100 شركت يوگسلاو در عراق فعاليت دارند كه معمولاً عراق با تحويل نفت خام به يوگسلاوي هزينه آن‌ها را تأمين مي‌كند. قرار شده‌بود 2 ميليون دلار نفت در سال‌جاري از عراق به يوگسلاوي وارد شود.»<ref>مأخذ 28، ص14.</ref>
==  گزارش- 531 ==
درباره موضع كشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي درخصوص پايان جنگ ايران و عراق و برقراري صلح اقدامات گوناگوني را مقام‌ها و مسئولان مجامع مختلف انجام داده‌اند. بولتن معاونت سياسي سپاه به‌نام "بررسي"، اقدامات اخير را چنين جمع‌بندي كرده‌است: «درخواست عراق از اتحاديه عرب مبني بر پايان جنگ؛ تشكيل جلسه وزراي اتحاديه عرب در مورد كنفرانس بين‌المللي صلح؛ كنگره ائمه جماعات در "فاس" مراكش؛ اظهارات شاذلي قليبي دبيركل اتحاديه عرب در مورد جنگ تحميلي؛ موضع‌گيري وزير خارجه كويت، "مبارك" رئيس‌جمهوري مصر، رئيس‌جمهوري تركيه، پادشاهان مراكش و اردن، امير امارات متحده، رئيس‌جمهوري و وزير خارجه فرانسه؛ اظهارات وزير خارجه الجزاير، "المطاس" رئيس شوراي حاكم بر جمهوري خلق يمن، معاون پارلمان اتحاد شوروي، وزير خارجه عراق، نخست‌وزير تونس، وزير مشاور در امور دفاعي انگليس؛ پيشنهاد سودان براي برقراري صلح و رد آن به وسيله عراق؛ ديدار وزير خارجه بلژيك با دبيركل سازمان ملل پيرامون جنگ؛ بيانيه مشترك گينه و كويت و آلباني و الجزاير؛ ديدار يك مقام شوروي از عراق و نيز ديدار تاچر از مسكو و مذاكره پيرامون جنگ. از جمله اقدامات گسترده و تأكيد تبليغاتي بر لزوم پذيرش صلح و خاتمه دادن به جنگ عراق و ايران بود.»<ref>مأخذ 30، ص8.</ref>
در ادامه تلاش‌هاي اتحاديه عرب براي پايان دادن به جنگ، شاذلي قليبي دبيركل اين اتحاديه در نامه‌اي به وزيران خارجه كشورهاي عضو جامعه اقتصادي اروپا بر اهميت نقشي كه مي‌بايد به سازمان ملل براي اقدام جهت دست‌يابي به صلح در خاورميانه و در منطقه خليج‌فارس واگذار شود، تأكيد كرد. به‌گزارش خبرگزاري فرانسه از تونس، وزيران امورخارجه كشورهاي عضو جامعه اقتصادي اروپا، قرار بود ديروز در "كپنهاك" پايتخت "دانمارك" تشكيل جلسه دهند و درباره دورنماي صلح در خاورميانه و خليج‌فارس گفت‌وگو كنند. شاذلي قليبي در نامه خود - كه يك نسخه آن در اختيار خبرگزاري فرانسه قرارگرفته - اعلام كرده‌است كه كشورهاي عربي با ابراز تعهد عميق خود جهت برگزاري يك كنفرانس بين‌المللي صلح در خاورميانه، تأكيد كرده‌اند كه اين كنفرانس مي‌بايد براساس منشور و قطع‌نامه‌هاي سازمان ملل بنيان گذارده شود. قليبي همچنين درباره جنگ عراق با ايران نوشته‌است: «كشورهاي عربي براي اتخاذ يك موضع توسط جامعه اقتصادي اروپا در حمايت از تلاش‌هاي شوراي امنيت كه به منظور دست‌يابي به يك راه‌حل براي صلح مطابق با قوانين بين‌المللي انجام شده‌است، اهميت فوق‌العاده قائل هستند. در حال حاضر يك متن تهيه شده توسط پنج عضو دايمي شوراي امنيت سازمان ملل متحد در رابطه با جنگ عراق با ايران توسط ده عضو ديگر شوراي امنيت تحت بررسي و مطالعه قرار دارد. اين در حالي است كه براساس خبرهاي رسيده از سازمان ملل در نيويورك، پنج عضو شوراي امنيت كه در جنبش عدم تعهد نيز شركت دارند، مايل‌اند اصلاحاتي در اين متن انجام دهند. اين پنج كشور شامل آرژانتين، كنگو، امارات عربي متحده، غنا و زامبيا مي‌باشند.»<ref>روزنامه اطلاعات، 23/4/1366، ص16.</ref>
"پطرس غالي" وزير مشاور در امورخارجه مصر، در مصاحبه‌اي با هفته‌نامه "الدعوه" چاپ "منامه"، موضع كشورش را در برابر جنگ ايران و عراق به اين مضمون اعلام كرد كه جنگ ايران و عراق امنيت ملي اعراب را در معرض خطر قرار داده‌است. وي افزود: «مصر نسبت به خطرات واقعي كه در پي ادامه تشديد جنگ خليج‌فارس قرار دارد، كاملاً آگاه مي‌باشد.»<ref>خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 23 (23/1/1366)، ص12.</ref>
هفته‌نامه "الجماهيريه" چاپ ليبي - كه ارگان كميته‌هاي انقلابي اين كشور است - نيز ضمن ستايش از ارتش عراق و توجه به نقش قومي عراق در جنگ، نوشت: «. . . متوقف‌شدن جنگ جنون‌آميز خليج [فارس] كه به جنگ فرمايشي امريكا، فرانسه و صهيونيسم عليه امت عرب و اسلام تبديل شده، يك ضرورت حتمي است و آنچه كه اكنون در خليج [فارس] جريان دارد، يك توطئه امريكايي - فرانسوي است تا ايران و عراق به هيچ تبديل شوند و دو كشور به‌سوي نابودي گسترده نظامي، اقتصادي و انساني و . . . بروند.»<ref>پيشين، صص8 و 9، به‌نقل از هفته‌نامه "الجماهيريه"، چاپ ليبي.</ref>
راديو بي.بي.سي. هم در تحليلي گفت: «بنا به گزارش‌هاي منابع ديپلماتيك، در صورتي‌كه صدام حسين به‌نحوي صلح‌آميز كنار برود، مقامات جمهوري اسلامي ايران در مذاكرات محرمانه‌اي كه در تهران و پايتخت‌هاي اسلامي ديگر انجام گرفته‌است، متعهد شده‌اند كه از تلاش‌هاي خود براي اشغال خاك عراق با عمليات نظامي، دست بردارند و بگذارند كه مردم عراق خود درباره حكومت آينده كشورشان تصميم بگيرند.»<ref>مأخذ 27، ص4.</ref>
==  گزارش- 532 ==
"ريچارد مورفي" معاون وزارت خارجه امريكا كه از كشورهاي منطقه خليج‌فارس ديدن مي‌كند، به ايران هشدار داد كه اگر به كشتي‌هايي كه با پرچم امريكا حركت مي‌كنند حمله شود، امريكا تلافي خواهد كرد. راديو بي.بي.سي در تفسيري در اين باره گفت: «رهبران ايران در روزهاي اخير بار ديگر گفته‌اند كه كويت با استمداد از ابرقدرت‌ها نمي‌تواند ايران را از راهي كه مي‌رود باز دارد. ريچارد مورفي در يك كنفرانس مطبوعاتي در بغداد گفت كه امريكا هرگونه حمله‌اي به يك كشتي امريكايي را مسئله‌اي بسيار جدي تلقي خواهد كرد. او گفت كه امريكا در خليج‌فارس از آزادي كشتي‌راني حمايت مي‌كند و براي حفظ اين آزادي هر اقدامي كه لازم باشد انجام خواهد داد. اين هشدار معطوف بر اظهارات چندين نفر از مقامات بلندپايه ايران از جمله "ميرحسين موسوي" نخست‌وزير جمهوري اسلامي است مبني بر اين كه كويت با قرار دادن كشتي‌هاي نفت‌كش خود در سايه حفاظت ابرقدرت‌ها نخواهد توانست از پي‌آمدهاي حمايت خود از عراق در جنگ ايران و عراق مصون بماند.»<ref>واحد مركزي خبر، صدا و سيماي جمهوري اسلامي، "بولتن راديوهاي بيگانه"، 23/2/1366، ص5 ، "راديو بي.بي.سي."، 22/1/1366.</ref>
سخن‌گوي وزارت امورخارجه كويت نيز اعلام كرده‌است كه كشورش براي نفت‌كش‌هاي كشورهاي دوست خود امتيازنامه صادر خواهد كرد. وزير خارجه كويت "شيخ احمد الصباح" گفت كه همه پنج كشور عضو شوراي امنيت سازمان ملل جهت كمك مشابه با هم متفق شده‌اند. از سوي ديگر نخست‌وزير ايران آقاي موسوي اعلام كرد كه دخالت امريكا يا شوروي تنها باعث افزايش تنش خواهد شد.<ref>Sreedhar Kapil, Kaul. TankerWar: Aspect of Iraq - Iran War (1980 - 88). New Delhi: ABC Publishing House, 1980, p.55.</ref>
"رابرت آكلي" مشاور شوراي امنيت ملي امريكا نيز در گفت‌وگو با روزنامه الانباء چاپ كويت، ضمن اشاره به تلاش‌هاي امريكا جهت حمايت از كشورهاي عربي، گفت: «ما مي‌خواهيم دنيا بداند كه امريكا سياست قاطعانه‌اي در رابطه با مسائل خارجي در پيش گرفته‌است تا به وعده‌هايي كه داده‌ايم عمل كنيم و هر سخني كه مي‌گوييم معناي آن را به‌خوبي درك مي‌كنيم.» وي با اشاره به اين كه كادر جديد كاخ سفيد در حال حاضر با هماهنگي وزارت جنگ و خارجه امريكا در مسائل سياست خارجي عمل مي‌كنند، افزود: «دولت ريگان در نظر دارد سلاح‌هايي را كه قبلاً فروش آن‌ها به كشورهاي عربي منطقه متوقف شده‌بود، در اختيار اين كشورها بگذارد.»<ref>سند شماره 226525 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: معاونت سياسي دفتر فرماندهي كل سپاه، بولتن "بررسي"، شماره 7 (22/1/1366)، ص39.</ref>
==  گزارش- 533 ==
در ادامه ديدار ديپلمات‌هاي شوروي از منطقه و ابلاغ پيام "گورباچف" به صدام [ر.ك. به: 19/1/1366 - 489] امروز "ولاديمير پتروفسكي" معاون وزير خارجه شوروي، برنامه ديدار آتي خود را از كشورهاي منطقه خليج‌فارس اعلام كرد. پتروفسكي كه از 27 فروردين ماه از چند كشور از جمله اردن و عراق ديدن خواهد كرد، گفت كه مقصود از اين ديدارها بررسي مسائل مربوط به حل و فصل منازعات در خاورميانه و امكان متوقف ساختن جنگ ايران و عراق است. روزنامه جمهوري اسلامي در سرمقاله خود با اشاره به اين سخنان، نوشت:
«. . . بدين ترتيب تلاش جديدي از سوي كرملين براي آنچه كه تاكنون از سوي گردانندگان ديپلماسي شوروي به‌عنوان "پايان دادن مسالمت‌آميز جنگ ايران و عراق" ناميده شده، آغاز گشته‌است. اين در حالي است كه بارها از سوي مسئولين جمهوري اسلامي ايران اعلام شده‌است كه اگر شوروي واقعاً علاقه‌مند به پايان جنگ است، نزديك‌ترين راه رسيدن به اين هدف آن است كه ارسال كمك‌هاي نظامي و تسليحاتي از سوي اين كشور به رژيم جنايت‌كار عراق متوقف شود. بهتر است كه كرملين قبل از ادامه اين تلاش‌ها به اين سؤال پاسخ گويد كه شروع جنگ و تجاوز به يك كشور مستقل مثل ايران از سوي يك رژيم تجاوزگر چون عراق و تجهيز و تسليح اين رژيم از سوي كشوري كه خود را مدافع حقوق خلق‌ها مي‌داند، چگونه در چارچوب تمايل اين كشور براي حفظ حاكميت و تماميت ارضي كشورها مي‌گنجد؟ بايد گفت سياست‌هاي اعلام شده كرملين در قبال جنگ تحميلي با آنچه شوروي تاكنون عملاً در قبال اين جنگ انجام داده‌است، در تناقض كامل مي‌باشد. اين تلاش جديد شوروي در آستانه سال جديد شمسي و پس از آن كه به اعتراف اكثر محافل سياسي دنيا سرنوشت جنگ ايران و عراق آن گونه كه در اوايل سال گذشته از سوي مسئولين جمهوري اسلامي وعده داده شده‌بود به نفع اسلام و نيروي اسلامي در منطقه تعيين گرديده، قبل از هر چيز نشان هم‌سويي قطب‌هاي مختلف استكبار جهاني براي نجات صدام است.»<ref>روزنامه جمهوري اسلامي، 22/1/1366، ص10.</ref>
از سوي ديگر، يكي از خاورشناسان روسي در مورد وضعيت فعلي و آينده جنگ در گفت‌وگويي خاطرنشان كرد: «اكنون گرايشي به بين‌المللي كردن اين جنگ مشهود شده‌است و جاروجنجال مربوط به تحويل سلاح‌هاي امريكايي به ايران و فعاليت پردامنه نيروي دريايي امريكا در خليج‌فارس گواه گوياي اين امر است. مي‌دانيم كه اين جنگ با درگيري يا زد و خوردهاي مرزي شروع شده‌بود كه بعداً به عمليات جنگي دامنه‌داري با به‌كار بردن نيروهاي بزرگ ارتشي و عمليات شديد توپخانه و نيروي هوايي در تمام خط جبهه و عمليات نيروي دريايي در خليج‌فارس مبدل گشت.»<ref>واحد مركزي خبر، صدا و سيماي جمهوري اسلامي، "بولتن راديوهاي بيگانه"، 22/1/1366، ص17، به‌نقل از راديو مسكو، 22/1/1366.</ref>
همچنين روزنامه امريكايي "اينترنشنال هرالدتريبون" به‌نقل از يك ديپلمات شوروي
- كه به احتمال قوي از عوامل بلندپايه "كا.گ.ب" بوده‌است - نوشت: «ايران خطرناك‌ترين محل در جهان امروز براي روس‌ها و امريكايي‌ها است.» اين مقام روسي هشدار داده‌است: «ما در آن‌جا فريب خورديم. ما در آن زمان (1979 - زمان سقوط شاه) بسيار زيان كرديم. اگر شما نيز فريب بخوريد، زيان بسيار خواهيد ديد.» وي سپس تأكيد كرده: «لازم است هر دو كشور بسيار بسيار دقيق و از نزديك آن را زير نظر بگيرند.»<ref>هفته‌نامه كيهان هوايي، 26/1/1366، ص2.</ref>
 
 




نسخهٔ ‏۲ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۱۹

روزشمار جنگ سال 1366
1366.01.22
نام‌های دیگر بیست و دو فروردین
تاریخ شمسی 1366.01.22
تاریخ میلادی 11 آوریل 1987
تاریخ قمری 12 شعبان 1407
1360.01.22
1361.01.22
1362.01.22
1363.01.22
1364.01.22
1365.01.22
1367.01.22




گزارش- 521

عراق از بامداد امروز تلاش بي‌سابقه‌اي را براي بازپس‌گيري مناطق آزاد شده در عمليات كربلاي8 ، آغاز كرد. بعد از موفقيت عمليات كربلاي8 ، به‌دستور مستقيم صدام حسين، سپهبد "عدنان خيرالله " وزير دفاع، سپهبد "ثابت سلطان" رئيس ستاد ارتش، سپهبد "اسماعيل تابه‌النعيمي" جانشين رئيس ستاد ارتش و فرمانده سپاه يكم مأموريت يافتند براي بازپس‌گيري مواضع ارتش عراق در شرق بصره، اقدام كنند.[۱] آنان نيز در پي اين دستور براي هدايت پاتكي گسترده وارد منطقه شدند.[۲] از سوي ديگر، سپاه گارد جمهوري ارتش عراق هم با لشكرهاي 1 مدينه‌المنوره، 2 بغداد و 3 حمورابي وارد منطقه شد. دشمن به‌منظور بازپس‌گيري مواضع از دست داده خود، حداكثر توان شيميايي و آتش توپخانه را پيشاپيش حركت يگان‌هاي زرهي و پياده گارد جمهوري و يگان‌هاي موجود در منطقه به كار گرفت، به اين ترتيب كه قبل از ساعت يك بامداد امروز با تعدادي هلي‌كوپتر به شليك گلوله‌هاي شيميايي در خط مقدم پرداخت و همان زمان با توپخانه نيز انبوهي از گلوله‌هاي شيميايي را در سطح وسيعي از منطقه عقبه به‌خصوص شهرهاي خرمشهر و آبادان و مناطق شلمچه و پنج‌ضلعي فرو ريخت. افزون بر اين، هواپيماهاي دشمن نيز مواضع نيروهاي خودي را بمباران كردند. دشمن در اين حمله 400 راكت هواپيما و هلي‌كوپتر و شمار فراواني گلوله‌هاي توپ و خمپاره شليك كرد كه بر اثر آن قريب به 200 تن از رزمندگان اسلام شهيد و 3019 تن نيز زخمي شدند.[۳] شدت حملات شيميايي دشمن و صدمات انساني آن را راوي لشكر27 حضرت رسول(ص) چنين توصيف كرده‌است: «تمام منطقه از عامل شيميايي آكنده شده‌بود؛ گازها حالت خفگي ايجاد نموده‌بود به‌طوري كه تنفس را به سختي امكان‌پذير مي‌ساخت و حتي در مواردي امكان آن را سلب مي‌نمود. گاز شيميايي مخلوطي از سيانور و گاز اعصاب و خردل بود كه عوارضي همچون تنگي نفس، سردرد، سرگيجه، حالت تهوع و گرفتگي گلو توأم با فشار به مغز و چشم‌ها ايجاد كرده و همگان را آلوده ساخته‌بود، لذا صبح كه نيروها از خواب بلند شده‌بودند يا منگ بودند يا اين‌كه از حال مي‌رفتند و به شهداي ديگر حاصل از تك شيميايي گسترده مي‌پيوستند.»[۴] در اين حملات، تنها در خرمشهر بيش از 15 نقطه مسكوني هدف قرار گرفته‌است.[۵] تك شيميايي دشمن در حالي انجام شد كه نه تنها نيروها از شهر خرمشهر خارج نشده‌بودند، بلكه بر تجمع آنان در محوطه شهر افزوده شده و مقرها مملو از نيرو بود. آنان كه به‌منظور انتقال به عقب، از خط به خرمشهر آمده‌بودند، سلاح‌ها را تحويل داده و در آسايشگاه‌هاي خود در انتظار انتقال استراحت مي‌كردند كه در حمله ناگهاني در نيمه شب، چندين راكت شيميايي به آسايشگاه‌ها اصابت كرد. ساعت بيست دقيقه بامداد بود كه دشمن به‌طور ناگهاني و وسيع، خرمشهر و امتداد اروندرود و نهر عرايض و اورژانس‌هاي 21 و 63 و مقرهاي جهاد و تا شعاع 15 كيلومتري خرمشهر و نيز منطقه پنج‌ضلعي و شلمچه و خط‌هاي اول و جاده‌هاي مواصلاتي را هدف حملات شيميايي توپ‌ها، هلي‌كوپتر‌ها و هواپيماهاي خود قرار داد چندان كه سطح شهر و اطراف آن مملو از گازهاي شيميايي شد. اين حملات پي‌درپي تا ساعت 3:30 بامداد از هوا و زمين ادامه داشت.[۶] هنگام اين حملات استعداد يگان‌هاي خودي در خط به كم‌ترين حد خود در چند روز گذشته رسيده‌بود؛ به‌طور متوسط همه يگان‌ها بيش از 1 تا 3 دسته نيرو در خط نداشتند، براي نمونه لشكر27 حضرت رسول(ص) كه نسبت به بقيه يگان‌ها آمادگي بيش‌تري براي مقابله با دشمن داشت، در خط مقدم خود تنها 60 نيرو داشت.[۷] دشمن كه با 45 گردان توپ در منطقه‌اي محدود آتش مي‌ريخت، مانع تردد و جابه‌جايي نيروهاي خودي شد و همچنين حملات شيميايي خود را با توپ‌ها و هواپيماهاي ملخي پي‌سي-7 از نهر جاسم تا آبادان ادامه داد.[۸] بدين ترتيب تردد هرگونه وسيله نقليه و نيروي پياده ناممكن شده‌بود.[۹] در ساعت 3:30 بامداد پاتك دشمن آغاز شد. در محور حاشيه غربي درياچه ماهي آتش انبوه دشمن تا ساعت 4 صبح ادامه يافت. هرچند پاتك دشمن بسيار شديد بود، نيروهاي خودي با رشادت آن را سركوب كردند. دشمن هم‌زمان با حمله در محور غرب درياچه ماهي، تيپ‌2 زرهي و تيپ‌هاي 5، 6، 7 و 17 زرهي گارد جمهوري را وارد منطقه كرد و پس از توقفي كوتاه، با آغاز روشنايي روز به‌طور هم‌زمان در سرتاسر منطقه فشار مجدد خود را آغاز كرد و پس از يك ساعت موفق شد تقاطع سيل‌بند صوئيب با خط 1000 را تصرف كند، سپس به‌تدريج رخنه ايجاد شده را با يگان‌هاي زرهي تقويت كرد و با نيروهاي پياده آن را توسعه داد. بر اثر انبوه آتش توپ‌هاي دشمن و فشار يگان‌هاي پاتك‌كننده تا ساعت 9 صبح بين لشكرهاي پدافندكننده خودي در بيش از سه نقطه از خاك‌ريز 1000 رخنه ايجاد شد. دشمن بعد از ايجاد حداقل سه رخنه در طول خط پدافندي، با تداوم اجراي انبوه آتش توپ‌ها و ادامه حملات شيميايي و استمرار فشار يگان‌هاي پياده و زرهي، رخنه‌هاي ايجاد شده را توسعه داد كه سبب گسستن آرايش نيروهاي خودي و تجزيه بيش‌تر آن‌ها شد و به‌تدريج با تسلط بر جاده‌هاي ارتباطي منتهي به خط 1000، هرگونه تدارك را ناممكن ساخت و بدين ترتيب تا ساعت يك بعدازظهر همه نيروهاي خودي به‌جز در سيل‌بند درياچه ماهي، تا مواضع مرحله مقدماتي عمليات كربلاي8 به عقب برگشتند. دشمن سپس با ادامه فشار و اجراي آتش سنگين خود، منطقه محدود هلالي حاشيه درياچه ماهي را نيز تا قبل از پايان روشنايي روز بازپس گرفت و نيروهاي خودي از مواضع تصرف شده، 200 تا 300 متر به عقب آمدند.[۱۰] با فشار شديد دشمن كه از بامداد امروز آغاز و تا ساعت 11 ادامه داشت كليه خط‌ها سقوط كرد و عمليات كربلاي8 خاتمه يافت.[۱۱] هدايت عمليات دشمن به‌عهده سپهبد "حسين رشيد محمد" فرمانده سپاه گارد بود و "عدنان خيرالله" نيز با حضور در منطقه از نزديك بر عمليات يگان‌ها نظارت مي‌كرد. يگان‌هاي تك كننده دشمن بدين ترتيب وارد عمل شدند: 

تيپ6 پشتيباني گارد جمهوري 	تيپ10 گارد جمهوري 	تيپ7 گارد جمهوري 
تيپ17 زرهي گارد جمهوري 	تيپ6 زرهي گارد جمهوري	تيپ68 نيروي مخصوص 
يك گردان از تيپ26 زرهي.[۱۲] 	تيپ5 پشتيباني گارد جمهوري	تيپ4 گارد جمهوري

تاكتيك دشمن در بازپس گيري مواضع، مبتني بر اصل پذيرش انهدام وسيع بود كه با استفاده از فرماندهان و نيروهاي زبده ارتش عراق همراه با اجراي تك شيميايي و آتش‌تهيه شديد و سنگين و تداوم تك توانست با وجود مقاومت نيروهاي خودي در پوشش آتش شديد، نيروهايش را به خاك‌ريز خودي برساند و در مواضع رخنه كند.[۱۳]

گزارش- 522

خسارات و تلفات دشمن در عمليات كربلاي8 ، به‌ويژه با توجه به پذيرش اصل انهدام بسيار در پاتك امروز، بدين شرح مي‌باشد: دشمن در اين شش روز (17/1/1366 تا 22/1/1366) حدود 12000 كشته و زخمي متحمل گرديد كه در بين كشته‌شدگان حداقل 6 فرمانده تيپ، 20 فرمانده گردان و بيش از 80 فرمانده گروهان به چشم مي‌خورد. در اين عمليات همچنين حدود 260 تن از نيروهاي دشمن اسير شده‌اند. در بين آن‌ها 2 سرهنگ ستاد، 5 سرگرد و تعداد بسياري افسر و درجه‌دار هستند. در اين عمليات حدود 130 دستگاه تانك و نفربر، 40 دستگاه تجهيزات مهندسي، 150 دستگاه خودرو، بيش از 300 قبضه خمپاره‌انداز و شمار فراواني سلاح‌هاي سبك و وسايل مخابراتي منهدم يا به غنيمت گرفته شد. از مهم‌ترين آثار اين عمليات، گرفتن توان دشمن و جلوگيري از بازسازي كامل يگان‌هاي آسيب ديده او بوده‌است. يگان‌هاي منهدم شده دشمن نيز عبارت‌اند از: تيپ68 نيروي مخصوص و تيپ‌هاي پياده 2، 4، 5، 6، 7، 14، 29، 45، 93، 104، 106، 113، 117، 416، 421، 428، 431، تيپ 27 مكانيزه، تيپ 5 از گارد رياست جمهوري، تيپ‌هاي زرهي 10، 17، 26 و يك گردان تانك.[۱۴] خبرگزاري فرانسه در مورد پاتك امروز عراق گزارش داد: «عراق بعد از ظهر امروز ضمن اعلام شكست قطعي حمله ايران با نام كربلاي8 كه در روز ششم آوريل (17/1/1366) در شرق بصره آغاز شده‌بود، اضافه كرد كه تمامي مواضع فتح شده توسط ايراني‌ها از آغاز اين حمله آزاد شدند.» اين خبرگزاري افزود: «ستاد عالي ارتش عراق با صدور اطلاعيه‌اي اعلام كرد كه اين پيروزي در پي انجام يك پاتك گسترده در سحرگاه روز شنبه توسط نيروهاي گارد رياست جمهوري عراق حاصل شد.» راديو بغداد نيز كه برنامه‌هاي خود را با پخش سرودهاي نظامي قطع كرده بوده، گفته‌است 21 گلوله توپ براي بزرگداشت اين پيروزي در بغداد شليك خواهد شد. به‌گفته اين راديو، ژنرال "عدنان خيرالله" وزير دفاع عراق، با ارسال پيامي براي صدام اين پيروزي را به وي تبريك گفته‌است.[۱۵]

گزارش- 523

فرماندهان عالي‌رتبه سپاه در گزارش‌هاي متعددي به بررسي استراتژي و علل موفقيت پاتك دشمن در منطقه عملياتي كربلاي8 ، پرداختند. در يكي از اين گزارش‌ها آمده‌است: «در اين عمليات دشمن با پذيرش انهدام بالا به‌عنوان يك اصل، تحت نظارت سپهبد عدنان‌خيرالله و با فرماندهي سپاه گارد مبادرت به بازپس‌گيري منطقه كرد. اين حركت ممكن است تبعات سياسي مثبتي را براي حاكمان عراق به‌دنبال داشته‌باشد و حتي از نظر نظامي نيز ما را به توقف تداوم عمليات در شرق بصره بيش‌تر تشويق نمايد، ليكن در درازمدت تحمل چنين خسارتي براي بازپس‌گيري يك كيلومترمربع براي ارتش عراق معقول و قابل قبول نيست خصوصاً اين كه نتايج سياسي اين نوع اقدامات براي دشمن بسيار مقطعي و كوتاه است.»[۱۶] به‌طور كلي فشار عراق براي بازپس‌گيري منطقه‌اي در حدود يك كيلومترمربع در نوع خود كم نظير بوده‌است و ارتش اين كشور به يقين با پيش‌بيني تلفات و خسارات فراوان و پذيرش آن به‌عنوان بهاي بازپس‌گيري منطقه، اين پاتك را انجام داده‌است. عراق با درك مشي جديد جمهوري اسلامي مبني بر پيشروي در شرق بصره و انهدام متوالي قواي ارتش عراق، بر اين شد كه با اقدامي اساسي و با قوت، طراحان، مسئولان جنگ جمهوري اسلامي را در مورد ادامه پيشروي در منطقه شرق بصره مأيوس كند. علاوه بر اين و به‌عنوان عوامل تكميلي، هم‌زماني عمليات كربلاي8 با سال‌گرد تأسيس حزب بعث و نيز نقش تبليغي اين عمليات در اعلام تصميم جمهوري اسلامي ايران بر تداوم عمليات در منطقه و هم‌زماني آن با اظهار نظرهاي سياسي مبني بر حذف صدام، قابل ذكر است. به هر صورت براي دشمن قابل تحمل نبود كه در اين منطقه در بلند مدت و به‌طور تدريجي رزمندگان ايران هرچند كند و آهسته به پيشروي و انهدام نيروهايش ادامه دهند، لذا با آن كه در تصميم‌گيري براي عقب‌نشيني از شرق نهر جاسم اصل "حفظ قوا" را برگزيده بود، از اين تصميم منصرف شده و با پذيرش انهدام نيروهايش، به اين پاتك مبادرت كرد. استفاده از نيروهاي گارد جمهوري، نظارت مستقيم "عدنان خيرالله" و به‌طور كلي چگونگي اين پاتك نشان مي‌دهد كه مبناي اين اقدام دشمن، تصميم‌گيري سياسي بوده و در محدوده صلاح‌ديد و اختيارات نظاميان نمي‌گنجد و تناسبي با حركات كلاسيك نظامي ارتش عراق ندارد.[۱۷]

گزارش- 524

در تجزيه تحليل نهايي فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، هدف از اجراي عمليات كربلاي8 و دلايل شكست آن چنين اعلام شده‌است: «هدف از تداوم عمليات در شرق بصره پيشروي تدريجي به سوي كانال زوجي توأم با انهدام قواي دشمن بود ليكن دلايل مختلفي مانع از رسيدن به نتيجه مطلوب شد، از جمله: 1- هوشياري و تمركز دشمن: تجارب گذشته جنگ حاكي از آن است كه در صورت هوشياري دشمن و افزايش استحكامات و برخورد تمركزي، پيشروي مشكل و احتمالاً در صورتي كه انجام پذيرد، بدون ضايعات چشم‌گيري نخواهد بود، به‌عبارت ديگر، موفقيت‌هاي به‌دست آمده عمدتاً برخاسته از اصل غافل‌گيري بوده‌است و حتي در چنين مواقعي پس از آن كه دشمن هوشيار شده و اقدام به تمركز قوا كرده‌است، امكان پيشروي از نيروهاي خودي سلب شده‌است چنان كه عمليات‌هاي والفجر 2 و 3 و 4، خيبر، والفجر 8 و نيز كربلاي 5 به چنين سرانجامي دچار شد. 2- كمبود نيرو و كاهش كيفيت آن‌ها: كمبود نيرو موجب شد عمليات كربلاي8 با نيرويي در حد 31 گردان منها [يعني نيروهاي هر گردان كمتر از آنچه بايست باشد، بوده‌است] انجام بگيرد. اين با توجه به پيچيدگي زمين و ضرورت رسيدن به خط مطمئن و مقابله با فشارهاي دشمن براي تثبيت، نيروي درخور توجهي نبود. علاوه بر اين، تلفات وارده بر كادر يگان‌ها و ضرورت سرعت عمل مانع از افزايش كيفيت نيروها از طريق "آموزش" و "سازماندهي" بوده‌است. اين امور تأثيرات نامطلوب خود را در عمل نمايان كرد. 3- قوت دشمن در پاتك (قبلاً مورد بررسي قرار گرفته‌‌است). 4- عدم توان لازم و نتيجتاً عدم امكان طراحي مانور به تناسب پيچيدگي‌هاي زمين و آرايش دشمن: وضعيت ياد شده موجب شد در مانور عمليات تنها قسمت محدودي از زمين انتخاب شود و اين خالي از عوارض نامطلوب در نگه‌داري منطقه و مقابله با پاتك‌هاي دشمن نبود. 5- شكل خاص مواضع متصرفي: مواضع و خاك‌ريزهاي دشمن به‌نحوي بود كه براي استفاده از آن مي‌بايست در آن‌ها كار مهندسي انجام مي‌شد، در حالي‌كه اكثر اوقات دشمن اين امكان را نمي‌داد، در نتيجه نگه‌داري مواضع به هنگام پاتك، بسيار مشكل بود. 6- ترديد و ابهام درخصوص كسب موفقيت: كمبود توان، پيچيدگي زمين، هوشياري دشمن و حضور گسترده آن‌ها در منطقه و ساير عوامل مانع از خوش‌بيني در مورد موفقيت عمليات بود. 7- عدم وجود تحليل صحيح درباره اقدامات احتمالي دشمن: هرچند سماجت دشمن در عمليات كربلاي8 براي بازپس‌گيري يك كيلومترمربع، كم نظير و غير قابل انتظار بود، ليكن اين را نبايد ناديده گرفت كه مقتضاي تداوم عمليات در شرق بصره ايجاد مي‌نمايد كه نيروها از هوشياري لازم در مقابل پاتك‌هاي دشمن برخوردار باشند. عدم پيش‌بيني پاتك دشمن و تحليل غلط از عدم موفقيت نيروهاي عراق در روز قبل (21/1/1366)، موجب شد در مقابل تك پشتيباني دشمن هرچند كه در نيمه شب صورت گرفت پيش‌بيني لازم براي اجراي آتش تهيه متمركز صورت نگيرد. از سوي ديگر، عدم اطلاع كافي از خط و فقدان نيروي احتياط در منطقه، موجب شد دشمن سريع‌تر به اهداف خود دست يابد. 8- از دست دادن زمان و تعويق عمليات: تداوم عمليات به‌طور متوالي براي دست‌يابي به اهداف مورد نظر بود، ليكن علاوه بر صرف زمان براي جذب و بازسازي نيرو - كه ضروري نيز بود - اتخاذ تدبير تعويق نسبتاً طولاني عمليات كربلاي 8 (نزديك به يك ماه) منجر به توقف روند عمليات شد و اين فرصت مناسبي براي دشمن جهت بازسازي نيرو، كار مهندسي، ايجاد آمادگي مقابله و . . . در منطقه فراهم آورد.»[۱۸]

گزارش- 525

گزارش سپاه چهارم بعثت باختران به ستاد مركزي سپاه در مورد فعاليت مجاهدين خلق (منافقين) به‌نقل از سرفرماندهي نظامي اين سازمان مستقر در منطقه مرزي استان باختران، حاكي است كه تعدادي از واحدهاي رزمي اين سازمان با حمله به پايگاه حساس "سرقلعه" واقع در نزديكي روستاي "سرقلعه بالا" از توابع سرپل‌ذهاب، مدت بيست دقيقه آن را تسخير كرده‌اند. در اين گزارش آمده‌است: «اين پايگاه توسط چهار پايگاه ديگر در كوه‌هاي "باغ‌كوه"، "سلمانه" حمايت مي‌شده‌است كه ابتدا از سه محور آن را به محاصره درآوردند و پيش از حمله، با بلندگو نيروهاي پايگاه را مخاطب قرار داده از آن‌ها خواسته‌اند كه تسليم شوند. درنتيجه دو نفر از گردان 108 از تيپ چهارم لشكر81 زرهي باختران خود را تسليم مي‌نمايند، ولي ساير نيروها از تسليم شدن خودداري مي‌ورزند كه ضمن حمله به پايگاه، تمامي افراد كه جمعاً 13 نفر مي‌باشند، از جمله فرمانده پايگاه، به شهادت مي‌رسند. به‌علاوه تمامي تأسيسات پايگاه شامل يك سنگر فرماندهي، سه سنگر اجتماعي، چهار موضع نگهباني، يك سنگر تداركات، دو سنگر تيربار و يك سنگر زاغه مهمات منهدم گرديده‌است و يك قبضه تيربار ژ-3، دو قبضه تفنگ ژ-3، چهار موشك آر.پي.جي.، دو قطار فشنگ، شش خشاب پر فشنگ ژ-3، سه نارنجك ضدخودرو و مقادير ديگري تجهيزات نظامي پس از تسخير پايگاه از سوي سازمان مجاهدين خلق (منافقين) جمع‌آوري گرديد.»[۱۹]

گزارش- 526

عراق با تهديد به آغاز جنگ شهرها، چند روستاي كردستان عراق و جزيره فارسي را بمباران كرد. در حمله امروز هواپيماهاي عراقي به روستاهاي "چخماخ" و "مالويه" در كردستان عراق، چند تن از ساكنان غيرنظامي اين روستاها شهيد شدند.[۲۰] همچنين در ساعت 18:15 جزيره فارسي هدف حمله 2 فروند هواپيماي عراقي قرار گرفت. اين هواپيماها شش بمب در سطح جزيره رها كردند كه خسارات مالي اندكي به‌جاي گذاشت.[۲۱] به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، 1 فروند هواپيماي ارتش بعث عراق از نوع "سوخو-22" قصد بمباران مواضع جديد نيروهاي ايران در شرق بصره (غرب درياچه ماهي) را داشت كه با آتش يگان دفاع هوايي نيروي زميني سپاه پاسداران انقلاب اسلامي سرنگون شد.[۲۲] در همين حال راديو بغداد در گفتاري تهديد كرد كه عراق جنگ شهرها را از سر خواهد گرفت. اين راديو در پايان تأكيد كرد: «نيروهاي عراقي درسي آموزنده به ايران خواهند داد تا براي هميشه انگشت ندامت به دندان بگيرد.»[۲۳] معاون نخست‌وزير عراق نيز در نامه‌اي به دبيركل سازمان ملل ادعا كرد كه ايران در روزهاي دهم و يازدهم آوريل (21 و 22 فروردين 1366) در جبهه جنوب از سلاح شيميايي "فوس ژن" عليه نيروهاي عراقي استفاده كرده‌است. اين نامه كه در سازمان ملل انتشار يافت، محل استفاده از سلاح‌هاي مزبور را مشخص نكرده‌است.[۲۴]

گزارش- 527

امروز 11 فروند كشتي تجاري و نفت‌كش خارجي را شناورهاي نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران در محدوده تنگه هرمز بازرسي كردند.[۲۵] همچنين خبرگزاري آسوشيتدپرس از منامه به‌نقل از مسئولان اجرايي كشتي‌راني بحرين گزارش داد كه ناوچه‌هاي جنگي ايران به‌طرف يك كشتي باري پانامايي به نام "كلوسوس" ((colosus كه 151180 پني‌ويت گنجايش داشته و در 32 كيلومتري سواحل شارجه حركت مي‌كرده است، 2 فروند موشك شليك كرده‌اند. گزارش‌هاي رسيده حاكي است كه اين كشتي هيچ‌گونه خسارتي نديده است.[۲۶] به‌گزارش همين خبرگزاري، مسئولان امداد دريايي بحرين گفته‌اند كه به‌طور متوسط ماهي 600 كشتي از خليج‌فارس مي‌گذرد كه حدود 10 فروند از آن‌ها مورد حمله ايران يا عراق قرار مي‌گيرند.[۲۷]

گزارش- 528

وزارت صنايع ايران فعاليت‌هاي خود را در ارتباط با جنگ تشريح كرد. اين وزارت‌خانه در مورد عمل‌كرد سال گذشته خود اعلام كرد: «با اعتبار 80 ميليون تومان كليه كارخانجات بمباران شده و آسيب ديده از جنگ بازسازي و راه‌اندازي شده‌است. به علاوه كارخانجات تحت پوشش وزارت صنايع در طول سال گذشته (1365) 5/1 ميليارد تومان تجهيزات و ابزار آلات نظامي و مهمات توليد كردند. در جبهه‌هاي جنوب و غرب واحدهاي مختلف توليدي ايجاد شده و اين امر رو به گسترش است.» وزارت صنايع در اعزام نيروهاي رزمي تخصصي سپاه عظيم صاحب‌الزمان(عج) و پشتيباني تداركاتي آن نيز كمك كرده‌است.[۲۸]

گزارش- 529

درباره ارسال سلاح به عراق، "پير تايفر" خبرنگار فرانسوي كه به‌مدت يك ماه در عراق به سر برده و اكنون به فرانسه بازگشته، اعلام كرده‌است: «سيل سلاح روسي به طرف عراق روان است. مشكل عراق دو تا است: يكي اين‌كه جان مردم از جنگ به لب رسيده‌است و ديگر اين كه عراق پول ندارد. روس‌ها براي جلوگيري از شكست عراق، هر اسلحه‌اي كه لازم باشد به اين كشور تحويل مي‌دهند. در عوض چون دولت عراق پولي براي پرداخت بهاي سلاح ندارد و قادر به صدور بيش‌تر از آنچه در حال حاضر نفت صادر مي‌كند نيست، ذخاير نفتي خود را در ازاي بهاي سلاح به روس‌ها پيش فروش مي‌كند.»[۲۹] همچنين خبرگزاري فرانسه گزارش داد كه يك هيئت عراقي شامل پنج نظامي بلندپايه جهت تأمين نيازهاي تسليحاتي اين كشور - از جمله تجهيزات دريايي - وارد فرانسه شده‌اند. اين هيئت با نمايندگان شركت دريايي "آمفرش مستاير" فرانسه - كه وابسته به نيروي دريايي اين كشور است - ديدار خواهد كرد. در اين ديدار درباره سيستم‌هاي دريايي (رمزي، ناوبري، الكتريسيته) و همچنين در مورد سيستم‌هاي تسليحاتي گفت‌وگو خواهد شد.[۳۰] خبرگزاري جمهوري اسلامي نيز به نقل از روزنامه ايتاليايي "كوريره لاسرا" در مورد آموزش مخفيانه نيروهاي عراقي در ايتاليا، گزارش داد كه خدمه عراقي دو فروند ناوچه جنگي ساخت ايتاليا در نيروي دريايي اين كشور در سواحل جنوبي ايتاليا آموزش مي‌بينند. عمليات آموزش خدمه عراقي شب‌ها انجام مي‌شود.[۳۱]

گزارش- 530

با افزايش بدهي‌هاي خارجي عراق، مؤسسات مالي از تضمين معاملات با بغداد خودداري مي‌كنند. خبرگزاري جمهوري اسلامي در گزارشي از رم در مورد روابط اقتصادي عراق و ايتاليا نوشت: «واردات نفتي ايتاليا از عراق در سال 1986 نسبت به سال قبل (1985) 19درصد كاهش داشته‌است و رژيم عراق در اين سال تنها 7/5 درصد مايحتاج نفتي ايتاليا را تأمين كرده‌است، در حالي‌كه در همين مدت 50% واردات نفتي ايتاليا از سه كشور عربستان سعودي، ليبي و ايران صورت گرفته‌است. به‌علاوه رژيم عراق بالغ بر 2/2 ميليون دلار به ايتاليا بده‌كار مي‌باشد و به همين دليل مؤسسه دولتي ايتاليا (سامچ) كه تضمين قراردادهاي بازرگاني اين كشور با كشورهاي خارجي را به‌عهده دارد، از آبان سال گذشته معاملات صنايع اين كشور با بغداد را تضمين نمي‌كند.»[۳۲] مقامات يوگسلاوي نيز از بيان هرگونه اطلاعاتي در مورد مقدار بدهي‌هاي عراق به يوگسلاوي امتناع مي‌كنند. خبرگزاري جمهوري اسلامي در اين باره در گزارشي نوشت: «هم‌اكنون متجاوز از يك سال است كه مسائلي در رابطه با عدم توانايي عراق در پرداخت بدهي‌هايش به يوگسلاوي پديدار شده‌است. در فوريه سال‌جاري مسيحي معاون نخست‌وزير يوگسلاوي در بغداد با "طارق عزيز" وزير خارجه "و "حسن علي" وزير تجارت عراق ملاقات كرد و در مورد لزوم پرداخت بدهي‌هاي عراق به يوگسلاوي و همچنين تحويل نفت به اين كشور در سال 1987 به مذاكره پرداخت. حدود 100 شركت يوگسلاو در عراق فعاليت دارند كه معمولاً عراق با تحويل نفت خام به يوگسلاوي هزينه آن‌ها را تأمين مي‌كند. قرار شده‌بود 2 ميليون دلار نفت در سال‌جاري از عراق به يوگسلاوي وارد شود.»[۳۳]

گزارش- 531

درباره موضع كشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي درخصوص پايان جنگ ايران و عراق و برقراري صلح اقدامات گوناگوني را مقام‌ها و مسئولان مجامع مختلف انجام داده‌اند. بولتن معاونت سياسي سپاه به‌نام "بررسي"، اقدامات اخير را چنين جمع‌بندي كرده‌است: «درخواست عراق از اتحاديه عرب مبني بر پايان جنگ؛ تشكيل جلسه وزراي اتحاديه عرب در مورد كنفرانس بين‌المللي صلح؛ كنگره ائمه جماعات در "فاس" مراكش؛ اظهارات شاذلي قليبي دبيركل اتحاديه عرب در مورد جنگ تحميلي؛ موضع‌گيري وزير خارجه كويت، "مبارك" رئيس‌جمهوري مصر، رئيس‌جمهوري تركيه، پادشاهان مراكش و اردن، امير امارات متحده، رئيس‌جمهوري و وزير خارجه فرانسه؛ اظهارات وزير خارجه الجزاير، "المطاس" رئيس شوراي حاكم بر جمهوري خلق يمن، معاون پارلمان اتحاد شوروي، وزير خارجه عراق، نخست‌وزير تونس، وزير مشاور در امور دفاعي انگليس؛ پيشنهاد سودان براي برقراري صلح و رد آن به وسيله عراق؛ ديدار وزير خارجه بلژيك با دبيركل سازمان ملل پيرامون جنگ؛ بيانيه مشترك گينه و كويت و آلباني و الجزاير؛ ديدار يك مقام شوروي از عراق و نيز ديدار تاچر از مسكو و مذاكره پيرامون جنگ. از جمله اقدامات گسترده و تأكيد تبليغاتي بر لزوم پذيرش صلح و خاتمه دادن به جنگ عراق و ايران بود.»[۳۴] در ادامه تلاش‌هاي اتحاديه عرب براي پايان دادن به جنگ، شاذلي قليبي دبيركل اين اتحاديه در نامه‌اي به وزيران خارجه كشورهاي عضو جامعه اقتصادي اروپا بر اهميت نقشي كه مي‌بايد به سازمان ملل براي اقدام جهت دست‌يابي به صلح در خاورميانه و در منطقه خليج‌فارس واگذار شود، تأكيد كرد. به‌گزارش خبرگزاري فرانسه از تونس، وزيران امورخارجه كشورهاي عضو جامعه اقتصادي اروپا، قرار بود ديروز در "كپنهاك" پايتخت "دانمارك" تشكيل جلسه دهند و درباره دورنماي صلح در خاورميانه و خليج‌فارس گفت‌وگو كنند. شاذلي قليبي در نامه خود - كه يك نسخه آن در اختيار خبرگزاري فرانسه قرارگرفته - اعلام كرده‌است كه كشورهاي عربي با ابراز تعهد عميق خود جهت برگزاري يك كنفرانس بين‌المللي صلح در خاورميانه، تأكيد كرده‌اند كه اين كنفرانس مي‌بايد براساس منشور و قطع‌نامه‌هاي سازمان ملل بنيان گذارده شود. قليبي همچنين درباره جنگ عراق با ايران نوشته‌است: «كشورهاي عربي براي اتخاذ يك موضع توسط جامعه اقتصادي اروپا در حمايت از تلاش‌هاي شوراي امنيت كه به منظور دست‌يابي به يك راه‌حل براي صلح مطابق با قوانين بين‌المللي انجام شده‌است، اهميت فوق‌العاده قائل هستند. در حال حاضر يك متن تهيه شده توسط پنج عضو دايمي شوراي امنيت سازمان ملل متحد در رابطه با جنگ عراق با ايران توسط ده عضو ديگر شوراي امنيت تحت بررسي و مطالعه قرار دارد. اين در حالي است كه براساس خبرهاي رسيده از سازمان ملل در نيويورك، پنج عضو شوراي امنيت كه در جنبش عدم تعهد نيز شركت دارند، مايل‌اند اصلاحاتي در اين متن انجام دهند. اين پنج كشور شامل آرژانتين، كنگو، امارات عربي متحده، غنا و زامبيا مي‌باشند.»[۳۵] "پطرس غالي" وزير مشاور در امورخارجه مصر، در مصاحبه‌اي با هفته‌نامه "الدعوه" چاپ "منامه"، موضع كشورش را در برابر جنگ ايران و عراق به اين مضمون اعلام كرد كه جنگ ايران و عراق امنيت ملي اعراب را در معرض خطر قرار داده‌است. وي افزود: «مصر نسبت به خطرات واقعي كه در پي ادامه تشديد جنگ خليج‌فارس قرار دارد، كاملاً آگاه مي‌باشد.»[۳۶] هفته‌نامه "الجماهيريه" چاپ ليبي - كه ارگان كميته‌هاي انقلابي اين كشور است - نيز ضمن ستايش از ارتش عراق و توجه به نقش قومي عراق در جنگ، نوشت: «. . . متوقف‌شدن جنگ جنون‌آميز خليج [فارس] كه به جنگ فرمايشي امريكا، فرانسه و صهيونيسم عليه امت عرب و اسلام تبديل شده، يك ضرورت حتمي است و آنچه كه اكنون در خليج [فارس] جريان دارد، يك توطئه امريكايي - فرانسوي است تا ايران و عراق به هيچ تبديل شوند و دو كشور به‌سوي نابودي گسترده نظامي، اقتصادي و انساني و . . . بروند.»[۳۷] راديو بي.بي.سي. هم در تحليلي گفت: «بنا به گزارش‌هاي منابع ديپلماتيك، در صورتي‌كه صدام حسين به‌نحوي صلح‌آميز كنار برود، مقامات جمهوري اسلامي ايران در مذاكرات محرمانه‌اي كه در تهران و پايتخت‌هاي اسلامي ديگر انجام گرفته‌است، متعهد شده‌اند كه از تلاش‌هاي خود براي اشغال خاك عراق با عمليات نظامي، دست بردارند و بگذارند كه مردم عراق خود درباره حكومت آينده كشورشان تصميم بگيرند.»[۳۸]

گزارش- 532

"ريچارد مورفي" معاون وزارت خارجه امريكا كه از كشورهاي منطقه خليج‌فارس ديدن مي‌كند، به ايران هشدار داد كه اگر به كشتي‌هايي كه با پرچم امريكا حركت مي‌كنند حمله شود، امريكا تلافي خواهد كرد. راديو بي.بي.سي در تفسيري در اين باره گفت: «رهبران ايران در روزهاي اخير بار ديگر گفته‌اند كه كويت با استمداد از ابرقدرت‌ها نمي‌تواند ايران را از راهي كه مي‌رود باز دارد. ريچارد مورفي در يك كنفرانس مطبوعاتي در بغداد گفت كه امريكا هرگونه حمله‌اي به يك كشتي امريكايي را مسئله‌اي بسيار جدي تلقي خواهد كرد. او گفت كه امريكا در خليج‌فارس از آزادي كشتي‌راني حمايت مي‌كند و براي حفظ اين آزادي هر اقدامي كه لازم باشد انجام خواهد داد. اين هشدار معطوف بر اظهارات چندين نفر از مقامات بلندپايه ايران از جمله "ميرحسين موسوي" نخست‌وزير جمهوري اسلامي است مبني بر اين كه كويت با قرار دادن كشتي‌هاي نفت‌كش خود در سايه حفاظت ابرقدرت‌ها نخواهد توانست از پي‌آمدهاي حمايت خود از عراق در جنگ ايران و عراق مصون بماند.»[۳۹] سخن‌گوي وزارت امورخارجه كويت نيز اعلام كرده‌است كه كشورش براي نفت‌كش‌هاي كشورهاي دوست خود امتيازنامه صادر خواهد كرد. وزير خارجه كويت "شيخ احمد الصباح" گفت كه همه پنج كشور عضو شوراي امنيت سازمان ملل جهت كمك مشابه با هم متفق شده‌اند. از سوي ديگر نخست‌وزير ايران آقاي موسوي اعلام كرد كه دخالت امريكا يا شوروي تنها باعث افزايش تنش خواهد شد.[۴۰] "رابرت آكلي" مشاور شوراي امنيت ملي امريكا نيز در گفت‌وگو با روزنامه الانباء چاپ كويت، ضمن اشاره به تلاش‌هاي امريكا جهت حمايت از كشورهاي عربي، گفت: «ما مي‌خواهيم دنيا بداند كه امريكا سياست قاطعانه‌اي در رابطه با مسائل خارجي در پيش گرفته‌است تا به وعده‌هايي كه داده‌ايم عمل كنيم و هر سخني كه مي‌گوييم معناي آن را به‌خوبي درك مي‌كنيم.» وي با اشاره به اين كه كادر جديد كاخ سفيد در حال حاضر با هماهنگي وزارت جنگ و خارجه امريكا در مسائل سياست خارجي عمل مي‌كنند، افزود: «دولت ريگان در نظر دارد سلاح‌هايي را كه قبلاً فروش آن‌ها به كشورهاي عربي منطقه متوقف شده‌بود، در اختيار اين كشورها بگذارد.»[۴۱]

گزارش- 533

در ادامه ديدار ديپلمات‌هاي شوروي از منطقه و ابلاغ پيام "گورباچف" به صدام [ر.ك. به: 19/1/1366 - 489] امروز "ولاديمير پتروفسكي" معاون وزير خارجه شوروي، برنامه ديدار آتي خود را از كشورهاي منطقه خليج‌فارس اعلام كرد. پتروفسكي كه از 27 فروردين ماه از چند كشور از جمله اردن و عراق ديدن خواهد كرد، گفت كه مقصود از اين ديدارها بررسي مسائل مربوط به حل و فصل منازعات در خاورميانه و امكان متوقف ساختن جنگ ايران و عراق است. روزنامه جمهوري اسلامي در سرمقاله خود با اشاره به اين سخنان، نوشت: «. . . بدين ترتيب تلاش جديدي از سوي كرملين براي آنچه كه تاكنون از سوي گردانندگان ديپلماسي شوروي به‌عنوان "پايان دادن مسالمت‌آميز جنگ ايران و عراق" ناميده شده، آغاز گشته‌است. اين در حالي است كه بارها از سوي مسئولين جمهوري اسلامي ايران اعلام شده‌است كه اگر شوروي واقعاً علاقه‌مند به پايان جنگ است، نزديك‌ترين راه رسيدن به اين هدف آن است كه ارسال كمك‌هاي نظامي و تسليحاتي از سوي اين كشور به رژيم جنايت‌كار عراق متوقف شود. بهتر است كه كرملين قبل از ادامه اين تلاش‌ها به اين سؤال پاسخ گويد كه شروع جنگ و تجاوز به يك كشور مستقل مثل ايران از سوي يك رژيم تجاوزگر چون عراق و تجهيز و تسليح اين رژيم از سوي كشوري كه خود را مدافع حقوق خلق‌ها مي‌داند، چگونه در چارچوب تمايل اين كشور براي حفظ حاكميت و تماميت ارضي كشورها مي‌گنجد؟ بايد گفت سياست‌هاي اعلام شده كرملين در قبال جنگ تحميلي با آنچه شوروي تاكنون عملاً در قبال اين جنگ انجام داده‌است، در تناقض كامل مي‌باشد. اين تلاش جديد شوروي در آستانه سال جديد شمسي و پس از آن كه به اعتراف اكثر محافل سياسي دنيا سرنوشت جنگ ايران و عراق آن گونه كه در اوايل سال گذشته از سوي مسئولين جمهوري اسلامي وعده داده شده‌بود به نفع اسلام و نيروي اسلامي در منطقه تعيين گرديده، قبل از هر چيز نشان هم‌سويي قطب‌هاي مختلف استكبار جهاني براي نجات صدام است.»[۴۲] از سوي ديگر، يكي از خاورشناسان روسي در مورد وضعيت فعلي و آينده جنگ در گفت‌وگويي خاطرنشان كرد: «اكنون گرايشي به بين‌المللي كردن اين جنگ مشهود شده‌است و جاروجنجال مربوط به تحويل سلاح‌هاي امريكايي به ايران و فعاليت پردامنه نيروي دريايي امريكا در خليج‌فارس گواه گوياي اين امر است. مي‌دانيم كه اين جنگ با درگيري يا زد و خوردهاي مرزي شروع شده‌بود كه بعداً به عمليات جنگي دامنه‌داري با به‌كار بردن نيروهاي بزرگ ارتشي و عمليات شديد توپخانه و نيروي هوايي در تمام خط جبهه و عمليات نيروي دريايي در خليج‌فارس مبدل گشت.»[۴۳] همچنين روزنامه امريكايي "اينترنشنال هرالدتريبون" به‌نقل از يك ديپلمات شوروي - كه به احتمال قوي از عوامل بلندپايه "كا.گ.ب" بوده‌است - نوشت: «ايران خطرناك‌ترين محل در جهان امروز براي روس‌ها و امريكايي‌ها است.» اين مقام روسي هشدار داده‌است: «ما در آن‌جا فريب خورديم. ما در آن زمان (1979 - زمان سقوط شاه) بسيار زيان كرديم. اگر شما نيز فريب بخوريد، زيان بسيار خواهيد ديد.» وي سپس تأكيد كرده: «لازم است هر دو كشور بسيار بسيار دقيق و از نزديك آن را زير نظر بگيرند.»[۴۴]



منابع و مآخذ روزشمار 1366/01/22

  1. ↑ روزنامه اطلاعات، 22/1/1366، ص18.
  2. ↑ سند شماره 1437 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه رمضان در عمليات فتح5، (مسعود سرمدي)، 19/1/1366 تا 30/1/1366، ص50.
  3. ↑ سند شماره 27747 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات كربلاي8، شماره 1، نيروي زميني سپاه، 27/1/1366، ص7؛ و- سند شماره 681 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: سلسله گزارش‌هاي اجمالي جنگ، "تداوم عمليات در شرق بصره تا كربلاي8"، از انتشارات مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، ارديبهشت 1366.
  4. ↑ سند شماره 395 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات "لشكر27 حضرت رسول(ص) در عمليات كربلاي8"، راوي: امير رزاق‌زاده، صص77 و 78.
  5. ↑ روزنامه اطلاعات، 5/2/1366، اهواز - خبرگزاري جمهوري اسلامي، ص14.
  6. ↑ سند شماره 028100 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: واحد ش.م.ر. نيروي زميني سپاه، 22/1/1366.
  7. ↑ سند شماره 387 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "گزارش عمليات كربلاي8 ، قرارگاه كربلا"، راوي: عبدالله (فرهاد) درويشي، ص117.
  8. ↑ سند شماره 392 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي لشكر 17 علي‌بن‌ابي‌طالب در عمليات كربلاي 8 (غلام‌رضا ثاني‌نژاد)، 17/1/1366 تا 22/1/1366.
  9. ↑ مأخذ 3، بخش دوم، ص31.
  10. ↑ مأخذ 3، بخش نخست، ص8.
  11. ↑ سند شماره 120861 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات كربلاي8 (25/1/1366)، ص4.
  12. ↑ مأخذ 3، بخش نخست.
  13. ↑ مأخذ 3، بخش دوم ص31.
  14. ↑ مأخذ 3، بخش نخست، شماره 42، ص9.
  15. ↑ سند شماره 226146 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: نشريه شماره 140، (26/1/1366)، ص3، به‌نقل از خبرگزاري فرانسه.
  16. ↑ مأخذ 3، بخش دوم، ص39.
  17. ↑ مأخذ 3، بخش دوم، ص7.
  18. ↑ مأخذ 3، بخش دوم، صص39 تا 42.
  19. ↑ سند شماره 97228 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه چهارم بعثت باختران، به ستاد مركزي سپاه، 23/1/1366.
  20. ↑ سند شماره 1443 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه رمضان در عمليات كربلاي8 (محسن محمدي معين)، 22/12/1365 تا 23/1/1366، ص149.
  21. ↑ سند شماره 97214 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش فرماندهي نيروي زميني سپاه به فرماندهي كل سپاه، 23/1/1366.
  22. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، اخبار گزارش‌ها و بازتاب جهاني سلسله عمليات كربلا، 23/1/1366، ص2.
  23. ↑ مأخذ 15، ص5 ، به‌نقل از راديو بغداد.
  24. ↑ سند شماره 1517 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "گزيده اخبار"، روابط عمومي نيروي زميني سپاه، 1/2/1366، ص2.
  25. ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 23/1/1366، ص2.
  26. ↑ مأخذ 15، ص6 ، به‌نقل از "خبرگزاري آسوشيتدپرس".
  27. ↑ سند شماره 03672 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزيده رويدادهاي ايران از ديد رسانه‌هاي جهان، شماره 21 (28/1/1366)، ص6.
  28. ↑ روزنامه اطلاعات، 23/1/1366، ص14.
  29. ↑ هفته‌نامه "انقلاب اسلامي در هجرت"، 22/1/1366، ص5.
  30. ↑ سند شماره 226525 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: معاونت سياسي دفتر فرماندهي كل سپاه، بولتن "بررسي"، شماره 7 (22/1/1366)، ص33.
  31. ↑ روزنامه كيهان، 23/1/1366، خبرگزاري جمهوري اسلامي، به‌نقل از روزنامه ايتاليايي "كوريره لاسرا".
  32. ↑ مأخذ30، به‌گزارش خبرگزاري جمهوري‌اسلامي از رم، ص33.
  33. ↑ مأخذ 28، ص14.
  34. ↑ مأخذ 30، ص8.
  35. ↑ روزنامه اطلاعات، 23/4/1366، ص16.
  36. ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 23 (23/1/1366)، ص12.
  37. ↑ پيشين، صص8 و 9، به‌نقل از هفته‌نامه "الجماهيريه"، چاپ ليبي.
  38. ↑ مأخذ 27، ص4.
  39. ↑ واحد مركزي خبر، صدا و سيماي جمهوري اسلامي، "بولتن راديوهاي بيگانه"، 23/2/1366، ص5 ، "راديو بي.بي.سي."، 22/1/1366.
  40. ↑ Sreedhar Kapil, Kaul. TankerWar: Aspect of Iraq - Iran War (1980 - 88). New Delhi: ABC Publishing House, 1980, p.55.
  41. ↑ سند شماره 226525 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: معاونت سياسي دفتر فرماندهي كل سپاه، بولتن "بررسي"، شماره 7 (22/1/1366)، ص39.
  42. ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 22/1/1366، ص10.
  43. ↑ واحد مركزي خبر، صدا و سيماي جمهوري اسلامي، "بولتن راديوهاي بيگانه"، 22/1/1366، ص17، به‌نقل از راديو مسكو، 22/1/1366.
  44. ↑ هفته‌نامه كيهان هوايي، 26/1/1366، ص2.






برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1366.01.22&oldid=2606»