1359.09.10: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی « {{جعبه زندگینامه |عنوان =روزشمار جنگ سال 1359 |نام = 1359.09.10 |نام دیگر=ده آذر |روز=10 آذر 1359 |تاریخ شمسی= 1359.09.10 |تاریخ میلادی= 1 دسامبر 1980 |تاریخ قمری= 22 محرم 1401 |اسامی عملیات= |اسامی شهدا= |اسامی اسرا= }} <div class="bootstrap-btn">1360.09.10</div> <div class="bootstrap-btn">[[1361.09.10]...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
سطر ۲۸: سطر ۲۸:


<div style="text-align:justify">
<div style="text-align:justify">
==گزارش - 467==
در ادامه تقويت قواي دشمن در جنوب شرقي سوسنگرد، امروز عراق عده‌اي از نيروهاي
مستقر در غرب اهواز به سمت سوسنگرد سوق داد. واحد اطلاعات سپاه خوزستان، حركت
اخير عراق را بصورت زير ترسيم مي‌كند. دشمن با يك مانور به سمت روستاي غدير واقع در
غرب حمودي سعدون پيشروي نمود. مسير حركتش از طريق روستاي سعدون، طليل و عياش
بود كه در ساعت 30/9 دقيقه صبح، 10 تانك و 2 جيب فرماندهي نيز به نيروهاي فوق ملحق
شدند. همين منبع در تشريح وضعيت نظامي عراق و تاكتيك عملياتي دشمن در تقويت اين
منطقه مي‌نويسد : دشمن در نظر دارد با تقويت نيروهاي خود در حمودي فردوس وكشاندن اين
نيروها به سمت غرب و بستن جاده سوسنگرد ـ هويزه و تصرف هويزه، نيروهايش را به
نيروهاي موجود در غرب و جنوب‌غربي سوسنگرد اتصال دهد تا محاصره و تصرف سوسنگرد
برايش راحت‌تر صورت گيرد. <ref>سند شماره 001951 مركز مطالعات و
تحقيقات جنگ : « بولتن خبري 24 ساعته »
واحد اطلاعات سپاه خوزستان ، شماره60 ،
10/9/1359 . </ref>
در همين زمينه استانداري خوزستان به نقل از سپاه خوزستان، مي‌نويسد : دشمن در
منطقه سوسنگرد نقل و انتقالاتي انجام داده و با استقرار تعداد زيادي تانك و نفربر در مناطق
دهلاويه، غرب سوسنگرد و ارتفاعات الله‌اكبر اقدام به تقويت نيروهاي خود نموده است. از
سوي ديگر نيروهاي دشمن مستقر در بستان به اين يگانها ملحق شده‌اند و احتمال مي‌رود اين
يگانها با پشتيباني هوايي و توپخانه، در صورت بارندگي، اقدام به تك محدود به سوسنگرد و
تصرف اين شهر نمايند. <ref>سند شماره 001952 مركز مطالعات و
تحقيقات جنگ : دفتر سياسي انتظامي
استانداري خوزستان ، 10/9/1359 . </ref>
در جبهه دارخوين، در حاشيه غربي كارون، دشمن با ده تانك تا نزديكي مواضع نيروهاي
خودي پيشروي كرده و از ساعت 11 تا 14 دارخوين و انرژي اتمي را زير آتش گلوله‌هاي مستقيم
تانك قرار دارد. براي مقابله با دشمن عده‌اي از افراد ژاندارمري و سپاه از مواضع خودي به سمت
دشمن رفتند كه در اين درگيري 5 نفر از نيروهاي خودي شهيد و مفقودالاثر شدند. نيروي هوائي
و هوانيروز نيز حملاتي عليه دشمن انجام دادند. لازم به ذكر است كه در قسمت غربي كارون،
نيروهاي عراقي ازآبادان تا آستانة اهواز حضور دارند ولي در شرق رودخانه، نيروهاي مقاومت،
پيشروي دشمن را در منطقه دارخوين متوقف كرده‌اند. لذا دارخوين يكي از جبهه‌هاي مهم و
حساس اين محور به حساب مي‌آيد.
در جبهه دب حردان نيز كه با ابتكار نيروهاي خودي در سرازير ساختن آب كرخه‌كور به
طرف مواضع دشمن وضعيت متزلزلي براي عراقي‌ها فراهم شده است، توپخانة ارتش با استفاده
از اين موقعيت آتش شديدي را متوجه دشمن نمود كه باعث انهدام سنگرها و ابزار و ادوات
مهندسي دشمن گرديد. <ref>ماخذ شماره 1 . </ref>
جبهه دب حردان (9/9/59)
==گزارش - 468==
در منطقه شمالي، فرماندهي مركز غرب سپاه از وضعيت نودشه گزارش داد : « در نودشه
پاوه كه تحت سلطه گروههاي ضد انقلاب است، عده‌اي از جوانان شهر با به راه انداختن
تظاهرات، مخالفت خود را نسبت به عملكرد اين گروهها ابراز داشتند كه با واكنش تند ضد
انقلابيون مواجه و 45 نفر از آنها زنداني شدند. عده‌اي از مردم نودشه از آن جا گريخته و خود را به
پاوه رسانده‌اند. » اين منبع گزارش مي‌دهد كه : « در منطقه اورامان و دزلي بين گروههاي دمكرات،
كومله و از گاري درگيري‌هايي رخ داده است. » <ref>سند شماره 048429 مركز مطالعات و
تحقيقات جنگ : مركز فرماندهي سپاه غرب ،
10/9/1359 . </ref>
==گزارش - 469==
نشريه فرانسوي لوماتن دربارة درگيري‌هاي اخير نيروي دريايي ايران و عراق مي‌نويسد :
براي اولين بار بعد از جنگ، ايران به عمليات ضد حمله در خارج از مرزهاي خود دست زده
است. اين عمليات در اطراف ترمينال البكر صورت گرفت كه نقطه‌اي بسيار حساس براي صدور
نفت عراق است، براي همين اهميت زيادي دارد. ستاد ارتش ايران اعلام كرد كه پرچم ايران در
البكر به اهتزاز درآمد. عراق اين خبر را با تأخير تكذيب كرد ولي قبول نمود كه در اطراف البكر و
به خصوص در بندر (فاو) نبردهاي شديدي روي داده است. همچنين هوانيروز دو كشور بعد از
چند هفته استراحت وارد كارزار شدند. اعلاميه‌هاي دو جبهه حاكي از انهدام چند فروند
هواپيماهاي دشمن است. نيروي دريايي عراق و ايران به يكديگر حمله كردند و بنا به گفته
عراقي‌ها يك ناوچه ايراني كه به ترمينال البكر نزديك مي‌شد، توسط نيروي دريايي عراق غرق
شد. ايران انهدام يك كشتي جنگي عراق را اعلام كرده است. <ref>خبرگزاري پارس ، « گزارشهاي ويژه » ، نشريه
258 ، 11/9/1359 . </ref>
==گزارش - 470==
در واكنش به سخنراني دو روز پيش احمد سلامتيان در مشهد و پيامدهاي آن، مردم اين
شهر امروز در تشيع جنازة چهار تن از شهداي جنگ تحميلي شركت كرده و آن را به يك
راهپيمائي سياسي تبديل كردند. روزنامه جمهوري اسلامي كه اين مطلب را گزارش كرده،
مي‌نويسد : در اين راهپيمايي كه با شركت عده‌اي از مردم و تعطيلي مغازه‌هاي شهر و حمل
پلاكاردهايي از امام امت، آيت‌الله منتظري، آيت‌ا… بهشتي و رجايي صورت گرفت، شعارهايي به
اين مضمون از طرف تظاهركنندگان داده مي‌شد : روحاني مبارز حمايتت مي‌كنيم، بهشتي بهشتي
تو نور چشم مايي و … در آخر راهپيمايي حجت‌الاسلام هاشمي‌نژاد و استاندار خراسان
سخنراني كردند. <ref>روزنامه جمهوري اسلامي ، 11/9/1359 . </ref> 
اين روزنامه در گزارشي ديگر مي‌نويسد : با تعطيلي يكپارچه شهر دهها هزار نفر در
حمايت از روحانيت مبارز در قم راهپيمايي كردند. همچنين مردم مشهد ضمن تعطيلي مغازه‌ها
به حمايت از روحانيت مبارز اقدام به راهپيمائي نمودند. همزمان با تعطيلي اعتراض‌آميز
بازاريهاي قم و مشهد و ساير شهرستانها، بازار تهران نيز روز گذشته تعطيل شد و بازاريان تهران
اقدام به يك راهپيمايي نمودند. <ref>پيشين . </ref>
شبكه راديوئي ان‌.بي‌.سي اين تظاهرات را بررسي كرد و گفت : « در مشهد يك تظاهرات
چند هزار نفري برعليه دخالت روحانيون و تندروها در امور دولت و به خصوص مسائل جنگي
در گرفت و اين عده پشتيباني كامل خود را از ميانه‌روها و از جمله صادق قطب‌ زاده اعلام داشتند. »
اين شبكه راديويي همچنين گزارش داد كه : تظاهرات متقابلي از طرف بنيادگرايان تندرو به
مخالفت با تظاهرات نخست انجام گرفت كه منجر به درگيري بين طرفين و زخمي شدن چند نفر
شد. <ref>خبرگزاري پارس ، « گزارشهاي ويژه » ، نشريه
259 ، 12/9/1359 ، شبكه راديويي ان . بي . سي . </ref>
روزنامه تايمز لندن نيز به بررسي اوضاع داخلي ايران پرداخته، طي تفسيري مي‌گويد : در
حالي كه جنگ در خليج فارس همچنان ادامه دارد، مبارزه براي كسب قدرت در ايران عميق‌تر
مي‌شود. اين مبارزه ميان روحانيون بنيادگراي حزب جمهوري اسلامي و سياستمداران
پراگماتيك‌تري مانند بني‌صدر است. درگيري بين حاميان اين دو گروه در شهر مشهد خطر ادامة
اين اختلاف را براي ايران روشن ساخته است. با وجود كوشش‌هاي آيت‌ا… خميني براي دور
ماندن از اين قضيه، اگر اين مبارزه به خيابانها كشيده شود، آيت‌ا… خميني نيز در اين مبارزه درگير
خواهد شد. سرنگوني قدرت مركزي در زمان جنگ، فرصت را براي گروههاي سازمان يافته و
مصمّم براي پر كردن خلاء در رهبري ملي فراهم مي‌كند. گروههايي كه مناسب بازي كردن در
چنين نقشي هستند، عبارتند از گروههاي چپ‌گرا از جمله : حزب توده، فدائيان و مجاهدين خلق.
كساني كه در اين جناح فعاليت مي‌كنند، منتظر فرصت هستند. اگر حزب توده سركار بيايد،
مسلماً روسيه از اين اقدام نفع خواهد برد. در حاليكه ممكن است ملاها محبوب نباشند، انگيزه
اسلامي كه موجب سرنگون شدن رژيم شاه شد، مستحكم باقي مانده است. احتمالاً مجاهدين از
هرج و مرج داخلي در ايران بيشتر از همه سود خواهند برد. اين گروه ايدئولوژي انقلابي را با
طرفداري از اسلام و گفتار قرآن مخلوط كرده‌اند، آنها همچنين به خوبي مسلح و سازمان يافته‌اند
و بنا به بعضي از گزارشها با هم فكرانشان در ارتش نيز رابطه دارند. يك حكومت اسلامي دست
چپي نظامي ممكن است به خوبي از حمايت مردم برخوردار باشد. <ref>ماخذ شماره 5 ، آسوشيتدپرس ، روزنامه
تايمز ، 10/9/1359 . </ref> 
راديو لندن به نقل از روزنامه تايمز به ترسيم موقعيت سياسي، اجتماعي طرفهاي درگير
پرداخته و مي‌گويد : جنگ در ابتدا موقعيت بني‌صدر را تقويت كرد و موقعيت غيرمنتظره
نيروهاي ايران سبب تحكيم موضع او گرديد، اما روحانيون حزب جمهوري اسلامي كه اكنون
كرسي‌هاي مجلس را در اختيار دارند، همچنان بر مواضع قدرت حاكمند. اين گروه بي‌ترديد با
سپاه پاسدران كه در دفاع از مناطق عمده نظير شهر خرمشهر در مقابله با سربازان عراقي نقش
مهمي ايفاء مي‌كنند، مربوطند. از طرف ديگر انتقاد از نيروهاي ارتش كه در تدارك حمله متقابل
به نيروهاي دشمن چندان موفق نبوده‌اند، به نفع بني‌صدر نبوده است. آيت‌ا… خميني در اين
موقعيت با ابراز حمايت از دو گروه سعي داشته نيروها را متحد نگاه دارد، اما اگر اين رقابتها ابعاد
وسيعتري يابند، وي ناگزير از مداخله خواهد شد. <ref>ماخذ شماره 5 ، راديو لندن ، روزنامه
</ref>
==گزارش - 471==
همزمان با شيوع اين خبر كه كشورهاي عربي منطقه در پي امضاي موافقت‌نامه نظامي،
سياسي ويژه‌اي عليه ايران هستند، عبدالعزيز، وزير مشاور در امور كابينه كويت اين خبر را
تكذيب كرد. يونايتدپرس در اين زمينه گزارش داد : خبرگزاري خليج به نقل از وي گفت چندين
موافقت‌ نامه دو جانبه و چند جانبه در زمينه‌هاي مختلف ميان كشورهاي عرب خليج فارس
وجود دارد و همه آنها به نفع كشورهاي ذي ‌نفع و مردم منطقه است و هيچيك از آنها عليه كسي
نيست. در واقع عبدالعزيز حسين به سخنان سيّد علي خامنه‌اي، نماينده آيت‌الله خميني در
شوراي عالي دفاع، كه گفته بود اگر چنين موافقتنامه‌اي عليه جمهوري اسلامي ايران باشد، ايران
اقدام لازم را اتخاذ مي‌كند، پاسخ داد. <ref>ماخذ شماره 5 ، يونايتدپرس ،
10/9/1359 . </ref> در اينحال روزنامه الخليج در ابوظبي نوشت : عربستان
سعودي از ايالات متحده امريكا درخواست كرد كه امنيت اين كشور را تضمين كند. كارتر ابتدا
موافقت كرد كه چهار هواپيماي آواكس و هشتصد كارشناس آمريكايي اعزام كند و حتي از
استقرار نيروهاي امريكايي در قسمتي از مناطق نفتي صحبت به ميان آمد. <ref>دفتر سياسي سپاه ، « رويدادها و تحليل » ،
شماره 5 ، 10/9/1359 . </ref>
==گزارش - 472==
نخست‌ وزير اردن (مضر بدران) درباره اختلافات اردن و سوريه گفت كه هيچ مسأله‌اي
بين اردن و سوريه وجود ندارد و تنها عامل اساسي كه موجب تمركز نيروهاي سوريه در مرزهاي
اردن شده، همانا پشتيباني اردن از عراق در جنگ با ايران است. اين كشور از پشتيباني خود از
عراق نه تنها پشيمان نيست، بلكه آن را همچنان دنبال خواهد كرد. <ref>ماخذ شماره 5 ، راديو اسرائيل ،
10/9/1359 . </ref>
==گزارش - 473==
نقش اسرائيل و عملكرد اين كشور در كشاكش جنگ ايران و عراق مورد توجه مفسران
قرار گرفته است. مجله ايت ديز، دراين باره مي‌نويسد : اسرائيل مي‌كوشد از كوچكترين امتيازي
كه جنگ ايران و عراق نصيبش كرده، بهره ببرد. جنگ خليج فارس لااقل در شرايط فعلي تقابل و
تعارض اعراب و اسرائيل را در حاشيه قرار داده و اين وحشت را به وجود آورده كه اسرائيلي‌ها
ممكن است در شرايطي كه جهان سخت به موضوعات ديگري مي‌انديشند، اهداف خود را در
جنوب لبنان و سوريه تحقق بخشند. اين وحشت با تهاجم اسرائيل در 17 اكتبر به مواضع
فلسطيني‌ها در جنوب لبنان شدت گرفت. اين تهاجم ادامه سياستي است كه در گذشته در اسرائيل
وجود داشته و ارتباط چنداني با جنگ خليج فارس ندارد. اين جنگ آن قدر براي اسرائيل
سودمند است كه اسرائيل حاضر است بي‌حركت بخوابد و هيچ اقدامي به عمل نيآورد تا در
جنگ وقفه‌اي حاصل نشود. <ref>روزنامه ميزان ، 10/9/1359 ، مجله ايت
ديز . </ref>
مفسر راديو اسرائيل نيز دربارة منافع رژيم صهيونيستي در منطقه مي‌گويد : اسرائيل در
منطقه منافعي دارد كه بايد محفوظ بماند. همان طور كه سران ارتش اسرائيل و سياستمداران
اسرائيلي گفته‌اند در حال حاضر و در اين لحظه اسرائيل فقط شاهد جريان و ناظر وقايعي است
كه مي‌گذرد بدون اين كه دخالتي بكند، چه از نظر نظامي و چه از نظر سياسي، ولي هشيارانه و
آگاهانه شاهد جريان است. زيرا هر نوع تغيير و تبديلي چه از نظر نظامي و چه از نظر سياسي وچه
از نظر تغيير رژيم در اين كشورها كه ممكن است مولود اوضاع نظامي و سياسي باشد، اسرائيل را
تحت تاثير قرار مي‌دهد و اسرائيل موظف است ناظر وضع خاورميانه باشد. <ref>ماخذ شماره 5 ، راديو اسرائيل . </ref>
==گزارش - 474==
در پي موافقت سوريه با از سرگيري صدور نفت عراق از طريق لوله‌هايي كه از خاك اين
كشور مي‌گذرد، روزنامه لبناني السفير اطلاعات بيشتري در اين زمينه ارائه داد : حافظ اسد،
رئيس جمهور سوريه، دستور داد كه تلمبه‌ خانه‌ها و ترمينالهاي اين لوله براي عمليات آماده
شوند و انتظار مي‌رود عمليات بارگيري نفت از بانياس، واقع در سوريه در چند روز آينده آغاز
گردد. در صورت صحت خبر، عراق قادر خواهد بود به ميزان يك ميليون و دويست هزار بشكه
نفت در روز از حوزه نفتي كركوك و از طريق بندر سوري و لبناني به خارج بفرستد … طول اين
لوله نفتي 88 كيلومتر است و قادر است روزانه يك ميليون و دويست هزار بشكه نفت منتقل
كند. سوريه بابت حق عبور از اين لوله سالانه 125 ميليون دلار درآمد دارد.
محل ديگر صدور نفت عراق كه با لوله صورت مي‌گيرد، لوله كركوك به جيحان در تركيه
است كه ظرفيت صدور آن معادل سيصد تا چهارصد هزار بشكه نفت در روز است كه مي‌تواند تا
هفتصد هزار بشكه نيز افزايش يابد. اين دو لوله نفتي كلاً 50% صدور نفت عراق را تامين
مي‌نمايند. <ref>ماخذ شماره 5 ، روزنامه السفير چاپ
بيروت ، 10/9/1359 . </ref> اين امر مورد حمايت يكي از مقامات نفتي عربستان كه رياست يك شركت نفتي
دولتي را برعهده دارد، قرار گرفته است. يونايتدپرس از قول اين مقام سعودي مي‌نويسد : از
سرگيري جزئي صدور نفت ايران و عراق موجب آرامش بازارهاي بين‌المللي انرژي شده است.
جنگ عراق با ايران بازارهاي بين‌المللي نفت را تحت تاثير قرار داده است، ولي قيمت‌هاي متغير
نفت بيشتر نتيجه عوامل رواني است تا عرضه و تقاضا. قيمت‌ها ممكن است در درازمدت بالا
بروند. افزايش اخير قيمت‌ها از جانب كشورهاي اوپك نتايج مثبتي براي كشورهاي صنعتي در
برداشته است. <ref>ماخذ شماره 5 ، يونايتدپرس ،
10/9/1359 . </ref>
==گزارش - 475==
نخست وزير (محمدعلي رجايي) در مصاحبه‌اي با شبكه ان بي ‌سي امريكا، سياست آتي
جمهوري اسلامي ايران را در مورد گروگانها تشريح كرد و دربارة تغيير مسئوليت نگهداري
جاسوسان امريكايي كه بنا به تصويب مجلس از دانشجويان به هيأت دولت واگذار شده است،
گفت : هنگامي كه مجلس مامور بررسي مسألة گروگانها شد و بعد از آن كه دولت با اكثريت آراي
مجلس عهده‌دار امور كشور گرديد، گروگانها چه دست دولت باشند چه دست دانشجويان،
تفاوتي ندارد. از وي سئوال شد ادموند ماسكي وزير امور خارجه امريكا اخيراً اظهار تمايل كرده
كه به ايران سفر كند و در مورد جزئيات گروگانها وارد مذاكره شود، نظر شما چيست ؟ وي پاسخ
داد : ماسكي در ايران هيچ كاري ندارد، زيرا مسألة گروگانها در ايران روشن است و اگر كاري باشد،
توسط نماينده الجزاير انجام خواهد شد.
خبرنگار سئوال كرد : به عقيدة شما علت طولاني شدن اين مسأله چيست و امريكا
بزرگترين مسأله را چه مي‌داند، و آيا تصور نمي‌كنيد اين يك بازي سياسي باشد ؟ نخست وزير
جواب داد : بله، همين طور است، و اين براي اولين‌بار نيست بلكه چندمين بار است كه نقشه‌هاي
امريكا نقش بر آب مي‌شود، امريكا تصور مي‌كند بين ارگانهاي اجرائي و سازمانهاي دولتي ايران
اختلاف وجود دارد و فكر مي‌كرد مي‌تواند از اين مسأله به عنوان يك حربه سياسي استفاده كند.
در حالي كه از نظر ايران مسائل روشن است و اين امريكاست كه جان 52 گروگان و خانواده آنها
برايش مطرح نيست و فقط يك هدف سياسي را تعقيب مي‌كند. <ref>روزنامه جمهوري اسلامي ، 13/9/1359 ،
خبرگزاري پارس . </ref>
در پي اين مصاحبه راديو امريكا گفت : نخست وزير ايران امروز اظهار داشت كه 52
گروگان امريكايي كه حدود 13 ماه پيش به وسيله شبه نظاميان جوان به اسارت گرفته شده‌اند،
اينك تحت نظارت و سرپرستي دولت قرار دارند. به گفته وي انتقال سرپرستي گروگانها به دولت
ايران بعد جديدي به اين بحران مي‌دهد، اما تغييري در حاصل كار نخواهد داد. رجايي امكان هر
گونه مذاكره مستقيم با امريكا را براي راه يافتن راه‌حلي براي بحران گروگانها رد كرد. <ref>ماخذ شماره 5 ، راديو آمريكا ،
10/9/1359 . </ref>
==گزارش - 476==
اولين سفير جمهوري اسلامي ايران در شوروي، محمد مكري، در پايان ماموريت خود
طي مصاحبه‌اي مواضع شوروي را در جنگ تحميلي مورد نقد قرار داد و در زمينة فروش
تسليحات از سوي آن كشور به عراق گفت : بنده به دولت شوروي اعتراض كردم و از آنها خواستم
كه صدور اسلحه را به عراق قطع كنند، اما آنها گفتند كه ما پيمان دوستي 15 ساله با عراق داريم
… به آنها گفتم كه عراق اسلحه‌اي را كه بايد عليه اسرائيل به كاربرد، در جهت عكس به كار مي‌برد
و از طرفي طبق كنوانسيون وين كشوري كه اسلحه مي‌گيرد، حق ندارد آن را به كشور ديگري
بدهد، در صورتي كه عراقي‌ها اسلحه‌هاي خريداري شده از شما را در اختيار ضد انقلابيون ايران
مثل حزب كومله، دمكرات و غيره مي‌گذارند. پس شما بايد صدور اسلحه را به عراق قطع كنيد
تا بعد كه در عراق يك دولت مردمي روي كار بيايد. <ref>روزنامه اطلاعات ، 11/9/1359 . </ref>
دكتر چمران عضو شوراي عالي دفاع نيز دربارة موضع شوروي در جنگ گفت : نه تنها با
آمريكا بلكه با شوروي هم اختلاف داريم، زيرا شوروي با آمريكا در مورد انقلاب ايران
هماهنگي دارد. دلايل آن روشن است، چون سياست جمهوري اسلامي ايران نه شرقي نه
غربي است. براي روسها شاه معدوم بهتر بود تا ما و انقلاب ما. هنگامي كه مكالمات و پيامهاي
خلبانان ميگها و ديگر وسايل رزمي ارتش عراق را ضبط كرديم، متوجه شديم كه مكالمات آنها
روسي است و ارتباط آن‌ها با سرفرماندهي روسي است. تانك‌هاي تي ـ 72 را روسها به عراق
تحويل دادند. <ref>روزنامه اطلاعات ، 10/9/1359 . </ref>
 
عضو شوراي عالي دفاع (مصطفي ‌چمران)




نسخهٔ ‏۷ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۱

روزشمار جنگ سال 1359
1359.09.10
نام‌های دیگر ده آذر
تاریخ شمسی 1359.09.10
تاریخ میلادی 1 دسامبر 1980
تاریخ قمری 22 محرم 1401


1360.09.10
1361.09.10
1362.09.10
1363.09.10
1364.09.10
1365.09.10
1366.09.10



گزارش - 467

در ادامه تقويت قواي دشمن در جنوب شرقي سوسنگرد، امروز عراق عده‌اي از نيروهاي مستقر در غرب اهواز به سمت سوسنگرد سوق داد. واحد اطلاعات سپاه خوزستان، حركت اخير عراق را بصورت زير ترسيم مي‌كند. دشمن با يك مانور به سمت روستاي غدير واقع در غرب حمودي سعدون پيشروي نمود. مسير حركتش از طريق روستاي سعدون، طليل و عياش بود كه در ساعت 30/9 دقيقه صبح، 10 تانك و 2 جيب فرماندهي نيز به نيروهاي فوق ملحق شدند. همين منبع در تشريح وضعيت نظامي عراق و تاكتيك عملياتي دشمن در تقويت اين منطقه مي‌نويسد : دشمن در نظر دارد با تقويت نيروهاي خود در حمودي فردوس وكشاندن اين نيروها به سمت غرب و بستن جاده سوسنگرد ـ هويزه و تصرف هويزه، نيروهايش را به نيروهاي موجود در غرب و جنوب‌غربي سوسنگرد اتصال دهد تا محاصره و تصرف سوسنگرد برايش راحت‌تر صورت گيرد. [۱] در همين زمينه استانداري خوزستان به نقل از سپاه خوزستان، مي‌نويسد : دشمن در منطقه سوسنگرد نقل و انتقالاتي انجام داده و با استقرار تعداد زيادي تانك و نفربر در مناطق دهلاويه، غرب سوسنگرد و ارتفاعات الله‌اكبر اقدام به تقويت نيروهاي خود نموده است. از سوي ديگر نيروهاي دشمن مستقر در بستان به اين يگانها ملحق شده‌اند و احتمال مي‌رود اين يگانها با پشتيباني هوايي و توپخانه، در صورت بارندگي، اقدام به تك محدود به سوسنگرد و تصرف اين شهر نمايند. [۲] در جبهه دارخوين، در حاشيه غربي كارون، دشمن با ده تانك تا نزديكي مواضع نيروهاي خودي پيشروي كرده و از ساعت 11 تا 14 دارخوين و انرژي اتمي را زير آتش گلوله‌هاي مستقيم تانك قرار دارد. براي مقابله با دشمن عده‌اي از افراد ژاندارمري و سپاه از مواضع خودي به سمت دشمن رفتند كه در اين درگيري 5 نفر از نيروهاي خودي شهيد و مفقودالاثر شدند. نيروي هوائي و هوانيروز نيز حملاتي عليه دشمن انجام دادند. لازم به ذكر است كه در قسمت غربي كارون، نيروهاي عراقي ازآبادان تا آستانة اهواز حضور دارند ولي در شرق رودخانه، نيروهاي مقاومت، پيشروي دشمن را در منطقه دارخوين متوقف كرده‌اند. لذا دارخوين يكي از جبهه‌هاي مهم و حساس اين محور به حساب مي‌آيد. در جبهه دب حردان نيز كه با ابتكار نيروهاي خودي در سرازير ساختن آب كرخه‌كور به طرف مواضع دشمن وضعيت متزلزلي براي عراقي‌ها فراهم شده است، توپخانة ارتش با استفاده از اين موقعيت آتش شديدي را متوجه دشمن نمود كه باعث انهدام سنگرها و ابزار و ادوات مهندسي دشمن گرديد. [۳] جبهه دب حردان (9/9/59)

گزارش - 468

در منطقه شمالي، فرماندهي مركز غرب سپاه از وضعيت نودشه گزارش داد : « در نودشه پاوه كه تحت سلطه گروههاي ضد انقلاب است، عده‌اي از جوانان شهر با به راه انداختن تظاهرات، مخالفت خود را نسبت به عملكرد اين گروهها ابراز داشتند كه با واكنش تند ضد انقلابيون مواجه و 45 نفر از آنها زنداني شدند. عده‌اي از مردم نودشه از آن جا گريخته و خود را به پاوه رسانده‌اند. » اين منبع گزارش مي‌دهد كه : « در منطقه اورامان و دزلي بين گروههاي دمكرات، كومله و از گاري درگيري‌هايي رخ داده است. » [۴]

گزارش - 469

نشريه فرانسوي لوماتن دربارة درگيري‌هاي اخير نيروي دريايي ايران و عراق مي‌نويسد : براي اولين بار بعد از جنگ، ايران به عمليات ضد حمله در خارج از مرزهاي خود دست زده است. اين عمليات در اطراف ترمينال البكر صورت گرفت كه نقطه‌اي بسيار حساس براي صدور نفت عراق است، براي همين اهميت زيادي دارد. ستاد ارتش ايران اعلام كرد كه پرچم ايران در البكر به اهتزاز درآمد. عراق اين خبر را با تأخير تكذيب كرد ولي قبول نمود كه در اطراف البكر و به خصوص در بندر (فاو) نبردهاي شديدي روي داده است. همچنين هوانيروز دو كشور بعد از چند هفته استراحت وارد كارزار شدند. اعلاميه‌هاي دو جبهه حاكي از انهدام چند فروند هواپيماهاي دشمن است. نيروي دريايي عراق و ايران به يكديگر حمله كردند و بنا به گفته عراقي‌ها يك ناوچه ايراني كه به ترمينال البكر نزديك مي‌شد، توسط نيروي دريايي عراق غرق شد. ايران انهدام يك كشتي جنگي عراق را اعلام كرده است. [۵]

گزارش - 470

در واكنش به سخنراني دو روز پيش احمد سلامتيان در مشهد و پيامدهاي آن، مردم اين شهر امروز در تشيع جنازة چهار تن از شهداي جنگ تحميلي شركت كرده و آن را به يك راهپيمائي سياسي تبديل كردند. روزنامه جمهوري اسلامي كه اين مطلب را گزارش كرده، مي‌نويسد : در اين راهپيمايي كه با شركت عده‌اي از مردم و تعطيلي مغازه‌هاي شهر و حمل پلاكاردهايي از امام امت، آيت‌الله منتظري، آيت‌ا… بهشتي و رجايي صورت گرفت، شعارهايي به اين مضمون از طرف تظاهركنندگان داده مي‌شد : روحاني مبارز حمايتت مي‌كنيم، بهشتي بهشتي تو نور چشم مايي و … در آخر راهپيمايي حجت‌الاسلام هاشمي‌نژاد و استاندار خراسان سخنراني كردند. [۶] اين روزنامه در گزارشي ديگر مي‌نويسد : با تعطيلي يكپارچه شهر دهها هزار نفر در حمايت از روحانيت مبارز در قم راهپيمايي كردند. همچنين مردم مشهد ضمن تعطيلي مغازه‌ها به حمايت از روحانيت مبارز اقدام به راهپيمائي نمودند. همزمان با تعطيلي اعتراض‌آميز بازاريهاي قم و مشهد و ساير شهرستانها، بازار تهران نيز روز گذشته تعطيل شد و بازاريان تهران اقدام به يك راهپيمايي نمودند. [۷] شبكه راديوئي ان‌.بي‌.سي اين تظاهرات را بررسي كرد و گفت : « در مشهد يك تظاهرات چند هزار نفري برعليه دخالت روحانيون و تندروها در امور دولت و به خصوص مسائل جنگي در گرفت و اين عده پشتيباني كامل خود را از ميانه‌روها و از جمله صادق قطب‌ زاده اعلام داشتند. » اين شبكه راديويي همچنين گزارش داد كه : تظاهرات متقابلي از طرف بنيادگرايان تندرو به مخالفت با تظاهرات نخست انجام گرفت كه منجر به درگيري بين طرفين و زخمي شدن چند نفر شد. [۸] روزنامه تايمز لندن نيز به بررسي اوضاع داخلي ايران پرداخته، طي تفسيري مي‌گويد : در حالي كه جنگ در خليج فارس همچنان ادامه دارد، مبارزه براي كسب قدرت در ايران عميق‌تر مي‌شود. اين مبارزه ميان روحانيون بنيادگراي حزب جمهوري اسلامي و سياستمداران پراگماتيك‌تري مانند بني‌صدر است. درگيري بين حاميان اين دو گروه در شهر مشهد خطر ادامة اين اختلاف را براي ايران روشن ساخته است. با وجود كوشش‌هاي آيت‌ا… خميني براي دور ماندن از اين قضيه، اگر اين مبارزه به خيابانها كشيده شود، آيت‌ا… خميني نيز در اين مبارزه درگير خواهد شد. سرنگوني قدرت مركزي در زمان جنگ، فرصت را براي گروههاي سازمان يافته و 

مصمّم براي پر كردن خلاء در رهبري ملي فراهم مي‌كند. گروههايي كه مناسب بازي كردن در

چنين نقشي هستند، عبارتند از گروههاي چپ‌گرا از جمله : حزب توده، فدائيان و مجاهدين خلق. كساني كه در اين جناح فعاليت مي‌كنند، منتظر فرصت هستند. اگر حزب توده سركار بيايد، مسلماً روسيه از اين اقدام نفع خواهد برد. در حاليكه ممكن است ملاها محبوب نباشند، انگيزه اسلامي كه موجب سرنگون شدن رژيم شاه شد، مستحكم باقي مانده است. احتمالاً مجاهدين از هرج و مرج داخلي در ايران بيشتر از همه سود خواهند برد. اين گروه ايدئولوژي انقلابي را با طرفداري از اسلام و گفتار قرآن مخلوط كرده‌اند، آنها همچنين به خوبي مسلح و سازمان يافته‌اند و بنا به بعضي از گزارشها با هم فكرانشان در ارتش نيز رابطه دارند. يك حكومت اسلامي دست چپي نظامي ممكن است به خوبي از حمايت مردم برخوردار باشد. [۹] راديو لندن به نقل از روزنامه تايمز به ترسيم موقعيت سياسي، اجتماعي طرفهاي درگير پرداخته و مي‌گويد : جنگ در ابتدا موقعيت بني‌صدر را تقويت كرد و موقعيت غيرمنتظره نيروهاي ايران سبب تحكيم موضع او گرديد، اما روحانيون حزب جمهوري اسلامي كه اكنون كرسي‌هاي مجلس را در اختيار دارند، همچنان بر مواضع قدرت حاكمند. اين گروه بي‌ترديد با سپاه پاسدران كه در دفاع از مناطق عمده نظير شهر خرمشهر در مقابله با سربازان عراقي نقش مهمي ايفاء مي‌كنند، مربوطند. از طرف ديگر انتقاد از نيروهاي ارتش كه در تدارك حمله متقابل به نيروهاي دشمن چندان موفق نبوده‌اند، به نفع بني‌صدر نبوده است. آيت‌ا… خميني در اين موقعيت با ابراز حمايت از دو گروه سعي داشته نيروها را متحد نگاه دارد، اما اگر اين رقابتها ابعاد وسيعتري يابند، وي ناگزير از مداخله خواهد شد. [۱۰]

گزارش - 471

همزمان با شيوع اين خبر كه كشورهاي عربي منطقه در پي امضاي موافقت‌نامه نظامي، سياسي ويژه‌اي عليه ايران هستند، عبدالعزيز، وزير مشاور در امور كابينه كويت اين خبر را تكذيب كرد. يونايتدپرس در اين زمينه گزارش داد : خبرگزاري خليج به نقل از وي گفت چندين موافقت‌ نامه دو جانبه و چند جانبه در زمينه‌هاي مختلف ميان كشورهاي عرب خليج فارس وجود دارد و همه آنها به نفع كشورهاي ذي ‌نفع و مردم منطقه است و هيچيك از آنها عليه كسي نيست. در واقع عبدالعزيز حسين به سخنان سيّد علي خامنه‌اي، نماينده آيت‌الله خميني در شوراي عالي دفاع، كه گفته بود اگر چنين موافقتنامه‌اي عليه جمهوري اسلامي ايران باشد، ايران اقدام لازم را اتخاذ مي‌كند، پاسخ داد. [۱۱] در اينحال روزنامه الخليج در ابوظبي نوشت : عربستان سعودي از ايالات متحده امريكا درخواست كرد كه امنيت اين كشور را تضمين كند. كارتر ابتدا موافقت كرد كه چهار هواپيماي آواكس و هشتصد كارشناس آمريكايي اعزام كند و حتي از استقرار نيروهاي امريكايي در قسمتي از مناطق نفتي صحبت به ميان آمد. [۱۲]

گزارش - 472

نخست‌ وزير اردن (مضر بدران) درباره اختلافات اردن و سوريه گفت كه هيچ مسأله‌اي بين اردن و سوريه وجود ندارد و تنها عامل اساسي كه موجب تمركز نيروهاي سوريه در مرزهاي اردن شده، همانا پشتيباني اردن از عراق در جنگ با ايران است. اين كشور از پشتيباني خود از عراق نه تنها پشيمان نيست، بلكه آن را همچنان دنبال خواهد كرد. [۱۳]

گزارش - 473

نقش اسرائيل و عملكرد اين كشور در كشاكش جنگ ايران و عراق مورد توجه مفسران قرار گرفته است. مجله ايت ديز، دراين باره مي‌نويسد : اسرائيل مي‌كوشد از كوچكترين امتيازي كه جنگ ايران و عراق نصيبش كرده، بهره ببرد. جنگ خليج فارس لااقل در شرايط فعلي تقابل و تعارض اعراب و اسرائيل را در حاشيه قرار داده و اين وحشت را به وجود آورده كه اسرائيلي‌ها ممكن است در شرايطي كه جهان سخت به موضوعات ديگري مي‌انديشند، اهداف خود را در جنوب لبنان و سوريه تحقق بخشند. اين وحشت با تهاجم اسرائيل در 17 اكتبر به مواضع فلسطيني‌ها در جنوب لبنان شدت گرفت. اين تهاجم ادامه سياستي است كه در گذشته در اسرائيل وجود داشته و ارتباط چنداني با جنگ خليج فارس ندارد. اين جنگ آن قدر براي اسرائيل سودمند است كه اسرائيل حاضر است بي‌حركت بخوابد و هيچ اقدامي به عمل نيآورد تا در جنگ وقفه‌اي حاصل نشود. [۱۴] مفسر راديو اسرائيل نيز دربارة منافع رژيم صهيونيستي در منطقه مي‌گويد : اسرائيل در منطقه منافعي دارد كه بايد محفوظ بماند. همان طور كه سران ارتش اسرائيل و سياستمداران اسرائيلي گفته‌اند در حال حاضر و در اين لحظه اسرائيل فقط شاهد جريان و ناظر وقايعي است كه مي‌گذرد بدون اين كه دخالتي بكند، چه از نظر نظامي و چه از نظر سياسي، ولي هشيارانه و آگاهانه شاهد جريان است. زيرا هر نوع تغيير و تبديلي چه از نظر نظامي و چه از نظر سياسي وچه از نظر تغيير رژيم در اين كشورها كه ممكن است مولود اوضاع نظامي و سياسي باشد، اسرائيل را تحت تاثير قرار مي‌دهد و اسرائيل موظف است ناظر وضع خاورميانه باشد. [۱۵]

گزارش - 474

در پي موافقت سوريه با از سرگيري صدور نفت عراق از طريق لوله‌هايي كه از خاك اين كشور مي‌گذرد، روزنامه لبناني السفير اطلاعات بيشتري در اين زمينه ارائه داد : حافظ اسد، رئيس جمهور سوريه، دستور داد كه تلمبه‌ خانه‌ها و ترمينالهاي اين لوله براي عمليات آماده شوند و انتظار مي‌رود عمليات بارگيري نفت از بانياس، واقع در سوريه در چند روز آينده آغاز گردد. در صورت صحت خبر، عراق قادر خواهد بود به ميزان يك ميليون و دويست هزار بشكه نفت در روز از حوزه نفتي كركوك و از طريق بندر سوري و لبناني به خارج بفرستد … طول اين لوله نفتي 88 كيلومتر است و قادر است روزانه يك ميليون و دويست هزار بشكه نفت منتقل كند. سوريه بابت حق عبور از اين لوله سالانه 125 ميليون دلار درآمد دارد.

محل ديگر صدور نفت عراق كه با لوله صورت مي‌گيرد، لوله كركوك به جيحان در تركيه است كه ظرفيت صدور آن معادل سيصد تا چهارصد هزار بشكه نفت در روز است كه مي‌تواند تا هفتصد هزار بشكه نيز افزايش يابد. اين دو لوله نفتي كلاً 50% صدور نفت عراق را تامين مي‌نمايند. [۱۶] اين امر مورد حمايت يكي از مقامات نفتي عربستان كه رياست يك شركت نفتي دولتي را برعهده دارد، قرار گرفته است. يونايتدپرس از قول اين مقام سعودي مي‌نويسد : از سرگيري جزئي صدور نفت ايران و عراق موجب آرامش بازارهاي بين‌المللي انرژي شده است. جنگ عراق با ايران بازارهاي بين‌المللي نفت را تحت تاثير قرار داده است، ولي قيمت‌هاي متغير نفت بيشتر نتيجه عوامل رواني است تا عرضه و تقاضا. قيمت‌ها ممكن است در درازمدت بالا بروند. افزايش اخير قيمت‌ها از جانب كشورهاي اوپك نتايج مثبتي براي كشورهاي صنعتي در برداشته است. [۱۷]

گزارش - 475

نخست وزير (محمدعلي رجايي) در مصاحبه‌اي با شبكه ان بي ‌سي امريكا، سياست آتي جمهوري اسلامي ايران را در مورد گروگانها تشريح كرد و دربارة تغيير مسئوليت نگهداري جاسوسان امريكايي كه بنا به تصويب مجلس از دانشجويان به هيأت دولت واگذار شده است، گفت : هنگامي كه مجلس مامور بررسي مسألة گروگانها شد و بعد از آن كه دولت با اكثريت آراي مجلس عهده‌دار امور كشور گرديد، گروگانها چه دست دولت باشند چه دست دانشجويان، تفاوتي ندارد. از وي سئوال شد ادموند ماسكي وزير امور خارجه امريكا اخيراً اظهار تمايل كرده كه به ايران سفر كند و در مورد جزئيات گروگانها وارد مذاكره شود، نظر شما چيست ؟ وي پاسخ داد : ماسكي در ايران هيچ كاري ندارد، زيرا مسألة گروگانها در ايران روشن است و اگر كاري باشد، توسط نماينده الجزاير انجام خواهد شد. خبرنگار سئوال كرد : به عقيدة شما علت طولاني شدن اين مسأله چيست و امريكا بزرگترين مسأله را چه مي‌داند، و آيا تصور نمي‌كنيد اين يك بازي سياسي باشد ؟ نخست وزير جواب داد : بله، همين طور است، و اين براي اولين‌بار نيست بلكه چندمين بار است كه نقشه‌هاي امريكا نقش بر آب مي‌شود، امريكا تصور مي‌كند بين ارگانهاي اجرائي و سازمانهاي دولتي ايران اختلاف وجود دارد و فكر مي‌كرد مي‌تواند از اين مسأله به عنوان يك حربه سياسي استفاده كند. در حالي كه از نظر ايران مسائل روشن است و اين امريكاست كه جان 52 گروگان و خانواده آنها برايش مطرح نيست و فقط يك هدف سياسي را تعقيب مي‌كند. [۱۸]

در پي اين مصاحبه راديو امريكا گفت : نخست وزير ايران امروز اظهار داشت كه 52 گروگان امريكايي كه حدود 13 ماه پيش به وسيله شبه نظاميان جوان به اسارت گرفته شده‌اند، اينك تحت نظارت و سرپرستي دولت قرار دارند. به گفته وي انتقال سرپرستي گروگانها به دولت ايران بعد جديدي به اين بحران مي‌دهد، اما تغييري در حاصل كار نخواهد داد. رجايي امكان هر گونه مذاكره مستقيم با امريكا را براي راه يافتن راه‌حلي براي بحران گروگانها رد كرد. [۱۹]

گزارش - 476

اولين سفير جمهوري اسلامي ايران در شوروي، محمد مكري، در پايان ماموريت خود طي مصاحبه‌اي مواضع شوروي را در جنگ تحميلي مورد نقد قرار داد و در زمينة فروش تسليحات از سوي آن كشور به عراق گفت : بنده به دولت شوروي اعتراض كردم و از آنها خواستم كه صدور اسلحه را به عراق قطع كنند، اما آنها گفتند كه ما پيمان دوستي 15 ساله با عراق داريم 

… به آنها گفتم كه عراق اسلحه‌اي را كه بايد عليه اسرائيل به كاربرد، در جهت عكس به كار مي‌برد

و از طرفي طبق كنوانسيون وين كشوري كه اسلحه مي‌گيرد، حق ندارد آن را به كشور ديگري بدهد، در صورتي كه عراقي‌ها اسلحه‌هاي خريداري شده از شما را در اختيار ضد انقلابيون ايران مثل حزب كومله، دمكرات و غيره مي‌گذارند. پس شما بايد صدور اسلحه را به عراق قطع كنيد تا بعد كه در عراق يك دولت مردمي روي كار بيايد. [۲۰] دكتر چمران عضو شوراي عالي دفاع نيز دربارة موضع شوروي در جنگ گفت : نه تنها با آمريكا بلكه با شوروي هم اختلاف داريم، زيرا شوروي با آمريكا در مورد انقلاب ايران هماهنگي دارد. دلايل آن روشن است، چون سياست جمهوري اسلامي ايران نه شرقي نه غربي است. براي روسها شاه معدوم بهتر بود تا ما و انقلاب ما. هنگامي كه مكالمات و پيامهاي خلبانان ميگها و ديگر وسايل رزمي ارتش عراق را ضبط كرديم، متوجه شديم كه مكالمات آنها روسي است و ارتباط آن‌ها با سرفرماندهي روسي است. تانك‌هاي تي ـ 72 را روسها به عراق تحويل دادند. [۲۱]  


عضو شوراي عالي دفاع (مصطفي ‌چمران)




پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1359/09/10

  1. ↑ سند شماره 001951 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ : « بولتن خبري 24 ساعته » واحد اطلاعات سپاه خوزستان ، شماره60 ، 10/9/1359 .
  2. ↑ سند شماره 001952 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ : دفتر سياسي انتظامي استانداري خوزستان ، 10/9/1359 .
  3. ↑ ماخذ شماره 1 .
  4. ↑ سند شماره 048429 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ : مركز فرماندهي سپاه غرب ، 10/9/1359 .
  5. ↑ خبرگزاري پارس ، « گزارشهاي ويژه » ، نشريه 258 ، 11/9/1359 .
  6. ↑ روزنامه جمهوري اسلامي ، 11/9/1359 .
  7. ↑ پيشين .
  8. ↑ خبرگزاري پارس ، « گزارشهاي ويژه » ، نشريه 259 ، 12/9/1359 ، شبكه راديويي ان . بي . سي .
  9. ↑ ماخذ شماره 5 ، آسوشيتدپرس ، روزنامه تايمز ، 10/9/1359 .
  10. ↑ ماخذ شماره 5 ، راديو لندن ، روزنامه
  11. ↑ ماخذ شماره 5 ، يونايتدپرس ، 10/9/1359 .
  12. ↑ دفتر سياسي سپاه ، « رويدادها و تحليل » ، شماره 5 ، 10/9/1359 .
  13. ↑ ماخذ شماره 5 ، راديو اسرائيل ، 10/9/1359 .
  14. ↑ روزنامه ميزان ، 10/9/1359 ، مجله ايت ديز .
  15. ↑ ماخذ شماره 5 ، راديو اسرائيل .
  16. ↑ ماخذ شماره 5 ، روزنامه السفير چاپ بيروت ، 10/9/1359 .
  17. ↑ ماخذ شماره 5 ، يونايتدپرس ، 10/9/1359 .
  18. ↑ روزنامه جمهوري اسلامي ، 13/9/1359 ، خبرگزاري پارس .
  19. ↑ ماخذ شماره 5 ، راديو آمريكا ، 10/9/1359 .
  20. ↑ روزنامه اطلاعات ، 11/9/1359 .
  21. ↑ روزنامه اطلاعات ، 10/9/1359 .





برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1359.09.10&oldid=3049»