1364.04.06: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''<big>روزشمار جنگ</big>''' '''<big>پنجشنبــــــه</big>''' '''<big>16 آبان 1364</big>''' '''<big>23 صفر 1406</big>''' '''<big>7 نوامبر 1985</big>''' == 1 == در تلاش برای ادامه طرح‌ریزی و آماده‌سازی عملیات گسترده سپاه پاسداران در سال جاری در منطقه فاو عراق (که منطقه عملیاتی فدک نام‌گذا...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
سطر ۱: سطر ۱:
'''<big>روزشمار جنگ</big>'''
{{جعبه زندگینامه
|عنوان = روزشمار جنگ سال 1364
|نام = 1364.04.06
|نام دیگر=  شش تیر
|روز= 06 تیر 1364
|تاریخ شمسی= 1364.04.06
|تاریخ میلادی=8 شوال 1405
|تاریخ قمری= 27 ژوئن 1985
|اسامی عملیات=
|اسامی شهدا=
|اسامی اسرا=
}}


'''<big>پنجشنبــــــه</big>'''
  <div class="bootstrap-btn">[[1360.04.06]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1361.04.06]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1362.04.06]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1363.04.06]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1365.04.06]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1366.04.06]]</div>
  <div class="bootstrap-btn">[[1367.04.06]]</div>


'''<big>16 آبان  1364</big>'''


'''<big>23 صفر    1406</big>'''
<div style="text-align:justify">


'''<big>7 نوامبر 1985</big>'''


== 1 ==
== گزارش- 134 ==
در تلاش برای ادامه طرح‌ریزی و آماده‌سازی عملیات گسترده سپاه پاسداران در سال جاری در منطقه فاو عراق (که منطقه عملیاتی فدک نام‌گذاری شده است)، امروز در قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران جلسه‌ای با حضور فرماندهان ارشد سپاه پاسداران: رحیم صفوی فرمانده نیروی زمینی سپاه، غلامعلی رشید مسئول معاونت عملیات نیروی زمینی سپاه، عزیز جعفری فرمانده قرارگاه قدس سپاه، عباس محتاج فرمانده قرارگاه سلمان و فرمانده ناحیه 4 سپاه، احمد غلامپور (جانشين قرارگاه كربلا) و... تشکیل شد. در این جلسه مسئولان نیروی زمینی سپاه، باتوجه‌به مشکلات بسیاری که در سر راه عبور از اروندرود و اجرای عملیات در منطقه فاو وجود دارد، مخالفت جدی خود را با اجرای عملیات در این منطقه اعلام کردند و برای اجرای عملیات در مناطق دیگر پیشنهادهایی دادند.
[[رده:1]]
خلاصه‌ای از گزارش امروز راوی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ در قرارگاه مرکزی سپاه، درباره دیدگاه‌های مسئولان نیروی زمینی سپاه چنین است:


پس از یک‌ روز وقفه در بررسی طرح‌‌های عملیاتی ـ که صرف پیگیری کار مهندسی در مناطق عملیاتی هور و فدک (منطقه عملیاتی فاو) گردید ـ از اوایل امروز بار دیگر مباحث اصلی عملیات آغاز شد. در طول روز مسئولان نیروی زمینی سپاه گفت‌وگو‌های بسیاری کردند و درباره مطالب متعددی ازجمله تأمین شرایط لازم برای اجرای عملیات تبادل‌نظر شد. به‌تدریج مباحث گسترده‌تر و موضوعات جدیدی مطرح شد تا جایی که غلامعلی رشید مسیر بحث را تغییر داد و گفت:
پس از تصويب طرح ضرورت اجراي عمليات‏هاي محدود (در 30 خرداد 1364) و ابلاغ آن از فرماندهي سپاه پاسداران به همة قرارگاه‌ها و يگان‌هاي عملياتي سپاه جهت آمادگي به منظور اجراي اين گونه عمليات‌ها، عمليات "قدس2" با اهدافي از جمله ترميم خط پدافند به دست آمده در "قدس1"<ref>سند شمارة 1095 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه خاتم، (محسن رخصت‏طلب)، 16/5/64 تا 15/6/64، ص135.</ref> و رفع نقاط ضعف و تبديل آن به قوت، آسيب‌پذير نمودن دشمن، جلوگيري از تك احتمالي دشمن و در مجموع به دست گرفتن ابتكار عمل در محور شمالي البيضه، در دستور كار سپاه قرار گرفت.<ref>سند شمارة 0634/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "انتخاب منطقة عمليات فدك"، گزارش راوي قرارگاه خاتم‏الانبياء (داود رنجبر)، مهر 1365، ص 38.</ref>
عمليات با در نظر گرفتن اين اهداف، در ساعت دو بامداد امروز با هجوم غواصان لشكر25 كربلا به كمين‌هاي دشمن آغاز گرديد ولي به دليل روشن شدن هوا و نيز عدم فرصت كافي جهت الحاق دو جناح، دستور عقب‌نشيني به نيروها داده شد.<ref>سند شمارة 0628/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "عمليات قدس1 و 2"، گزارش راوي عمليات قدس 1 و 2 (محسن رخصت‏طلب)، تير 1364، ص2.</ref>
نيروهاي لشكر25 كربلا بلافاصله پس از بازگشت، مجدداً سازمان‏دهي شدند و در خصوص مأموريت توجيه ‌گرديدند، سپس در ساعت هفت بعدازظهر به سمت محور عملياتي حركت كردند و در ساعت دوازده شب(ساعت24) درگيري شروع شد.<ref>همان.</ref>
در اين عمليات نيروهاي خودي موفق ‌شدند ظرف 2 ساعت اهداف از پيش تعيين شده را تصرف كنند و سپس استقرار يابند.<ref>مأخذ 1، ص39.</ref> آنان همچنين موفق شدند با به اسارت درآوردن دوازده تن و به هلاكت رساندن شصت تن از نيروهاي دشمن، آب‏راه "كساره" را نيز تأمين كنند.<ref>سند شمارة 009631 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‏اي، قرارگاه خاتم‏الانبيا(ص)‏، ش5 (1/5/1364).</ref>
در اين عمليات نيروهاي خودي با دادن يك شهيد و 28 مجروح (كه 23 تن از آنها سرپايي بودند) به اهداف از پيش تعيين شده دست يافتند،<ref>- مأخذ 3، ص 3.</ref>


«اصلاً بیاییم پیشنهاد بدهیم که امسال در جنوب، عملیات وسیع انجام ندهیم. تا عید 15 عملیات قدس [عملیات محدود] می‌توانیم انجام دهیم و در این فاصله دو الی سه منطقه را از هر نظر آماده کنیم و در سال آینده عملیات بزرگ انجام دهیم. امر غافلگیری برای ما مهم است. با نیرویی که حداکثر تا 70 گردان می‌رسد می‌توانیم در شمال‌غرب عملیاتی نسبتاً خوب انجام دهیم.»
==  گزارش- 135 ==


حاضران در جلسه با این پیشنهاد که پیش‌ازظهر و بدون حضور محسن رضایی مطرح شد، موافقت و هریک به‌نوعی آن را تصدیق ‌کردند. در ادامه بحث مزیت‌هایی برای این طرح پیشنهادی بیان شد:
امروز ارتش عراق در جزيرة مجنون يك تك محدود انجام داد؛ به اين ترتيب كه پس از اجراي آتش تهيه، از ضلع غربي جزيرة جنوبي از سه سمت (شرقي، مياني، غربي) شروع به پيشروي كرد كه حدود 1100 متر از خط خودي سقوط كرد و دوازده تا چهارده تن اسير شدند. پس از ساعاتي دو گردان از لشكر77 ارتش جمهوري‌اسلامي جهت بازپس‌گيري منطقة از دست رفته اقدام كردند لكن توفيقي حاصل نشد. علت موفق بودن تك دشمن، آسيب‌پذير بودن سنگرهاي خودي و علت عدم موفقيت خودي در پاتك، آتش سنگين و پر حجم دشمن گزارش شده است.<ref>سند شمارة 009361 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي قرارگاه كربلا، 7/4/1364.</ref>
مبادرت دشمن به تك محدود در جزيرة جنوبي (محل استقرار لشكر77 نيروي زميني ارتش) خود امر مهمي تلقي مي‌شود اما هم‏زماني آن با اجراي عمليات‌هاي محدود خودي - خاصه در هور - خود به خود اهميت بيش‏تري به آن مي‌دهد. در اين باره برادر "علي آستانه" از مسئولان قرارگاه نوح، گفت:
«ما بارها اصرار كرديم كه قسمتي از نيروهاي سپاه (لشكر حضرت رسول(ص)) در اين محور حضور داشته باشند، ولي سرهنگ شيرازي در جواب گفتند: "مسئوليتش پاي ما، شما چه كار داريد؟ ارتش مي‌تواند منطقه را حفظ كند."<ref>سند شمارة 0640 گزارش عمليات، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي كل، بررسي وضعيت دشمن"، گزارش راوي قرارگاه خاتم در عمليات والفجر8 (محمد دروديان)، صص42 و 43.</ref>
برادر "مصطفي ايزدي" فرمانده قرارگاه نجف نيز گفت:
«سرهنگ شيرازي در جواب "دستواره" [فرمانده وقت لشكر27 حضرت رسول(سپاه)] كه مي‌گفت: "اجازه بدهيد ما بمانيم." گفته بود: "خالي كنيد و برويد، مسئوليت با ماست، شما كه مسئول مملكت نيستيد."<ref>همان، ص 43.</ref>
در ارتباط با معنا و پي‏آمدهاي اين تك دشمن و سقوط دو مقر كمين خودي، برادر "فدوي" مسئول اطلاعات عمليات قرارگاه نوح، گفت: «اين يعني دو كيلومتر پيشروي روي ضلع غربي و اگر امشب و فردا شب عقب زده نشوند، ديگر نمي‌شود طرف‏شان رفت.»<ref>همان، ص 43.</ref>
در تبليغات دشمن اعلام شد كه با اين تعرض در جزيرة جنوبي، اولين گام‌ها در پس راندن نيروهاي ايران از هور و گرفتن هرگونه سرپل جهت تهاجمات آينده، برداشته شد.<ref>همان، ص 43.</ref>


1. رعایت غافلگیری.
==  گزارش- 136 ==


2. آماده‌کردن سه منطقه فدک (فاو)، حیدر (روطه ـ قرنه) در هور و شمال منطقه عملیاتی بدر.
در جلسة امروز فرماندهي قرارگاه خاتم (سپاه) با فرماندهي لشكر19 فجر سپاه - كه علي شمخاني و قائم‌مقام لشكر19 (قاسم سلطان‌آبادي) در آن شركت داشتند - اجراي يك عمليات محدود كه از مدتي پيش مطالعه و بررسي آن شروع شده بود، قطعي شد. در اين جلسه برادر سلطان‌آبادي با استناد به نظر فرماندهان لشكر، تصرف و استقرار روي يك ارتفاع 194 متري در محور عملياتي "ميمه" (جنوب شهر دهلران ايران و شمال شهرك طيب عراق) را كه دشمن با استعداد يك گردان منها روي آن مستقر شده است، همچون گذشته ممكن دانست و براي حل مشكل جاده نيز به‏كارگيري قاطر در روزهاي اوليه تا زمان احداث جاده را پيشنهاد كرد. اين اعلام آمادگي، فرماندهي قرارگاه خاتم را كه اصراري روي تصرف زمين نداشت، به انجام دادن اين عمليات متقاعد ساخت و اعلام نمود «اگر هم نتوانستيد بمانيد، مهم نيست.» اعلام موافقت برادر شمخاني به‌عنوان فرماندهي قرارگاه خاتم، شروعي بر اقدامات عملي لشكر فجر بود.<ref>سند شمارة 0629/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ "عمليات قدس3" گزارش راويان عمليات قدس3 (محمد ساجدي، شهيد محمدرضا ملكي)، مرداد 1364، ص1364.</ref>


3. آمادگی تجهیزات.
==  گزارش- 137 ==


4. امکان فراهم‌آوردن نیروی بیشتر برای جنوب در زمستان آینده.
در غرب كشور، درگيري‌هاي ايذايي و پراكنده عليه نيروهاي خودي ادامه دارد. امروز با واكنش مناسب عده‌اي از نيروهاي خودي كه در منطقة جوانرود در كمين مهاجمان افتاده بودند، يك مهاجم كشته و يك تن زخمي شد و يكي از نيروهاي خودي كه اسير شده بود نيز توانست بگريزد.<ref>- سند شمارة 074547 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفتر فرماندهي منطقة 2 نجف، 9/4/1364.</ref> از سوي ديگر، در كنار رودخانة "سيروان" درگيري ديگري رخ داد كه مانع شد نيروي‌هاي خودي در تعقيب مهاجمان يك كمين ديگر موفق باشند. مهاجمان فراري، از يك كمين به يك خودرو تداركاتي خودي حمله كرده بودند و راننده و دو نفر ديگر را اسير كرده و يكي از اسيران را - كه مسئول يك محور عملياتي بود - هنگام فرار به شهادت رسانده بودند. نيروهاي خودي در تعقيب مهاجمان وقتي به كنار اين رودخانه رسيدند، با آتش شديد نيروهاي ضدانقلاب مسلط در منطقه مواجه شدند و قادر به مقابله نگرديدند.<ref>ماخذ 6.</ref>
امروز همچنين گزارش شد كه نيروهاي كومه‏له از طريق منطقة سيدكان، مقداري مواد منفجره از عراق وارد منطقه "زيوة" اروميه كرده‌اند و قرار است جهت تحويل به عناصر مرتبط با سازمان چريك‌هاي فدايي خلق، به تهران حمل شود.<ref>سند شمارة 074531 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: مركز فرماندهي ستاد مركزي سپاه پاسداران، 6/4/1364.</ref>


5. تکمیل و تثبیت تشکیلات نیروی زمینی سپاه تا سال آینده.
==  گزارش- 138 ==


در مخالفت با اجرای عملیات در منطقه فاو نیز دلایل زیر برشمرده شد:
به گزارش شاهدان عيني، يك كشتي روسي به نام "باكوريني" (BAKU RAINI) از سه روز قبل در بندر "شعيبة" كويت لنگر انداخته است و در حال تخليه موشك‌هاي زمين به زمين و دستگاه‏هاي موشك‌انداز است كه پس از تخليه، به سوي عراق حمل مي‌شود.<ref>سند شمارة 009771 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "گزارش نوبه‌اي"، قرارگاه عملياتي خاتم، شمارة 138 (14/5/1364).</ref>
در اين حال بولتن محرمانه "اكونوميست" امروز نوشت: «منابع اطلاعاتي ما اظهار مي‌دارند كه رهبر عراق طي پيامي به مسكو اطلاع داده است كه اگر باز هم موشك‌هاي روسي به سوي بغداد شليك كردند، او به پيمان دوستي خود با روسيه پايان داده، با مصر روابط صميمانه‌تري برقرار خواهد كرد و حتي احتمالاً از طرح امريكا براي مذاكرات مربوط به كرانة باختري ميان اسرائيل و هيئتي متشكل از فلسطين و اردن حمايت خواهد نمود.»<ref>ادارة كل مطبوعات خارجي وزارت ارشاد اسلامي، نشرية "بررسي مطبوعات جهان"، شمارة 866 (24/4/1364)، صص10 و 11، از نشرية "اكونوميست" چاپ لندن.</ref>


1. رعایت غافلگیری ناممکن است.
==  گزارش- 139 ==


2. شرایطی که فرماندهان برای اجرای عملیات مشخص کرده‌اند، تأمین نشده است.
يك مقام نظامي ايران دربارة آخرين خبرهاي مربوط به كشتي كويتي "المحرق" كه از چند روز قبل در آب‏راه‌هاي خليج‌فارس مورد بازرسي نيروي دريايي ارتش جمهوري‌اسلامي ايران قرار گرفته است، گفت: «كشتي المحرق برابر قوانين و با كمال احترام در حال بررسي است و كالاهايي كه به مقصد امارات در كشتي مذكور بوده در حال بررسي و تصفيه است و چنانچه وسائل سطح زيرين كه به مقصد كويت جهت حمل به عراق بوده، داراي ارزش استراتژيكي و تاكتيكي و يا محمولة نظامي باشد با آن برابر دستورات مركز عمل خواهد شد.» اين مقام آگاه افزود: «آنچه مسلم است به كالاهاي غيرنظامي و خصوصي افراد هيچ گونه تعرضي نخواهد شد. تا زماني كه كشتي در بنادر جمهوري‌اسلامي ايران مستقر باشد، با پرسنل آن همچون ميهمان رفتار مي‌شود.»<ref>خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشرية "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 100 (7/4/1364)، ص2، بندرعباس.</ref>
در اين‏باره روزنامة كويتي "الوطن" نيز نوشت: «تهران با افزايش اقدامات و فشار بر كشتي‌هاي كويتي در آب‌هاي خليج‌فارس، تلاش مي‌كند ناتواني و عجز كويت از حمايت كشتي‌هاي خود را نشان دهد ... مقامات ايراني عمداً اقدام به بازرسي كشتي‌هاي حامل پرچم كويت مي‌كنند و اين در حالي است كه متعرض كشتي‌هاي كشورهاي عربي ديگر نمي‌شوند.»<ref>همان، ص15، از كويت.</ref>


3. زمان کافی برای آماده‌کردن زمین ازجنبه مهندسی دراختیار نیست.
==  گزارش- 140 ==


4. نیروی موردنیاز تأمین نشده است.
يك مقام آگاه آرژانتيني به خبرگزاري جمهوري‌اسلامي در بوئنوس‏آيرس گفته است كه فروش ‏"پوكارا" به عراق قرار است از طريق يك كشور سوم صورت بگيرد. وي افزوده كه فروش هواپيماهاي جنگي آرژانتين به عراق همان‏گونه كه در ابتدا پيش‌بيني شده بود، احتمالاً از طريق كويت انجام خواهد شد.<ref>همان، صص23 و 24، بوئنوس آيرس.</ref> در اين حال، مقام‏هاي ايراني در بوئنوس‏آيرس به دولت آرژانتين تذكر داده‌اند كه در صورت عملي شدن قرارداد فروش هواپيما به عراق، روابط تجاري بين دو كشور جداً لطمه خواهد ديد.<ref>خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشرية "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 101 (8/4/1364)، ص 12، از لندن.</ref>


5. هماهنگی در فعالیت‌هایی که برای تأمین امکانات می‌شود وجود ندارد.
==  گزارش- 141 ==


6. اجرای تک پشتیبانی در جزیره مینو میسر نیست.
در حالي كه مهلت دو هفته‌اي عراق براي توقف جنگ شهرها رو به اتمام است، زمزمه‌هاي احتمال از سرگيري حملات هوايي و موشكي به شهرها‏، در رسانه‌هاي جهان آغاز شده است، از جمله نشرية "اكونوميست" در مورد از سرگيري جنگ شهرها و نيز اقدامات جمهوري‌اسلامي براي تقويت سيستم دفاعي هوايي جهت مقابله با حملات عراق، نوشته است: «در حالي كه بحران گروگان‌گيري در بيروت همچنان ادامه دارد، تهران نگران احتمال اقدام عراق به از سرگيري مجدد حملات هوايي شبانه است. ايران به موشك‌هاي زمين به هواي سوريه دست يافته ليكن احتمالاً از اين‌ها استفاده كرده است؛ اين كشور به تعداد بيش‏تري از آنها احتياج دارد. ايران همچنين خواستار موشك‌هاي زمين به زمين براي حملات خود به داخل خاك عراق مي‌باشد. ليبي در ماه‌هاي ژانويه و فوريه هفتاد موشك زمين به زمين "اسكاد" روسي در اختيار ايران قرار داد.»<ref>مأخذ 19، مجله "اكونوميست" 6/4/1364.</ref>
در همين حال، اجراي‏ عمليات‌هاي محدود كه با اهداف مختلف از جمله زمينه‌سازي براي آغاز عمليات‌هاي بزرگ، تصميم‌گيري شده‏است،<ref>رجوع كنيد به روزشمارهاي 30/3/1364، و 3/4/1364.</ref> بازتاب‌هايي را در رسانه‌هاي خارجي به دنبال داشته است، هر چند كه اهداف اين گونه عمليات‌ها را به نوعي مخدوش جلوه داده‌اند؛<ref>همان.</ref> به‌عنوان مثال راديو بي.بي.سي. در اين باره گفته است:
«منابعي كه گزارش‌هاي ماهواره‌هاي تجسسي در اختيارشان است، مي‌گويند هيچ گونه علائمي كه دال بر فعاليت نظامي وسيع در اين اواخر باشد، مشاهده نشده و روشن است كه اظهارات ايران در اين مورد قاعدتاً معطوف به عمليات محدود نظامي است. چنين امري در عين حال با سياست جديدي كه اخيراً از سوي فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي اعلام شده، مطابقت كامل دارد. او گفته است كه نيروهاي ايراني اكنون خود را به تاكتيك "جنگ و گريز" محدود كرده و از دست زدن به تعرض‌هايي كه در گذشته موجب تلفات مرگبار فراواني شده بود، خودداري مي‌كند. به نظر مي‌رسد كه سياست ايران، داغ نگه‌داشتن تنور جنگ است بدون آن كه به عمليات پر مخاطره دست زند.»<ref>مأخذ20، راديو بي.بي.سي.، 6/4/1364.</ref>


درمجموع هرچه مباحث عمیق‌تر می‌شد، انگیزه اصلی و دلیل انتخاب منطقه عملیاتی فاو با ابهام بیشتر مواجه و حتی گفته می‌شد که منطقه فاو براثر فشارهای سیاسی برای عملیات انتخاب شده است.
==  گزارش- 142 ==


درنهایت رحیم‌ صفوی، غلامعلی ‌رشید، عزیز جعفری، احمد ‌غلامپور و... برای دادن پیشنهادهای جدید و مخالفت با اجرای عملیات در منطقه فاو به نتیجه قطعی رسیدند و قرار شد در جلسه‌ای با فرمانده کل سپاه دراین‌باره به بحث بپردازند.<ref>سند شماره 0634/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: انتخاب منطقه عملیاتی فدک (فاو)، گزارش راوی قرارگاه خاتم، در عملیات والفجر8، داوود رنجبر، صص 92 ـ 91.</ref>
عراق در پي اين است كه از سويي امسال نيز موعد بازپرداخت اكثر بدهي‌هاي خارجي خود را به تعويق اندازد و از سوي ديگر، وام‌هاي جديد دريافت كند. عراق اميدوار است كه پس از پايان جنگ بتواند از طريق افزايش سريع صادرات نفت همة اين بدهي‌هاي خود را مستهلك سازد. به گزارش رويتر، ميزان بدهي‌هاي خارجي بازرگاني عراق بين ده تا پانزده ميليارد دلار ارزيابي شده است. بسياري از مؤسسات بانكي بين‌المللي با ابراز خوش‏بيني از آيندة عراق و به ويژه با استناد به منابع عظيم نفتي اين كشور، ابراز تمايل كرده‌اند درخواست عراق را بپذيرند و به اين كشور وام بپردازند.<ref>مأخذ 20، ص 38.</ref>


== 2 ==
== گزارش- 143 ==
[[رده:2]]
در ادامه بحث درباره طراحی عملیات در منطقه فاو، بعدازظهر امروز جلسه‌ای با حضور محسن رضایی فرمانده کل سپاه پاسداران، و برادرانی که در جلسه صبح حضور داشتند. در قرارگاه مرکزی سپاه پاسداران تشکیل شد. نخست رحیم صفوی شروع به صحبت کرد:


برادران حاضر در این جلسه از ابتدای جنگ، در جنگ بوده‌اند و فلسفه وجودی‌شان در جنگ یک فلسفه محکم زیربنایی و عقیدتی است و براساس پایبندی به مقام ولایت آمدند در جنگ و با اعتقاد به اینکه این جنگ، جنگ بین حق و باطل است و جبهه حسینی‌ها علیه یزید‌ی‌هاست و اینکه هر زمانی هم که امام تکلیف کند، حاضر به ریختن خونشان به پای درخت ایمان و عقیده‌شان هستند... .
آقاي "هاشمي‌رفسنجاني" رئيس‌ مجلس شوراي اسلامي، در رأس يك هيئت بلندپاية سياسي اقتصادي وارد پكن شد.<ref>روزنامة اطلاعات، 6/4/1364، ص3.</ref> به گزارش رسيده، در اولين دور مذاكرات آقاي هاشمي‌رفسنجاني و "زائوزيانگ" نخست‌وزير چين - كه در خصوص مسائل مورد علاقه و روابط دو جانبه و همچنين توسعة مناسبات دوستي و همكاري‌‌هاي دو كشور انجام شد - زائوزيانگ ضمن تجليل و استقبال از موضع دولت جمهوري‌اسلامي ايران مبني بر عدم تعهد و مبارزه عليه سلطة خارجي، گفت: «چين و ايران در پيروي از سياست خارجي مستقل و مبارزه عليه سلطة ابرقدرت‌ها وجوه مشترك بسيار مهمي دارند كه اين وجوه پايه و اساس برقراري روابط و پيشرفت مناسبات دوستي و همكاري دو كشور را تشكيل مي‌دهد.» آقاي هاشمي نيز در سخناني ضمن تأكيد بر توسعة روابط دوستانه بين ايران و چين، گفت: «هر دو كشور در بسياري از مسائل بين‌المللي داراي مواضع مشترك هستند.»<ref>روزنامة اطلاعات، 8/4/1364، ص4.</ref>
در مورد اين سفر راديو بي.بي.سي. گفت: «به عقيدة بسياري از ناظران، اين سفر جنبه‌هاي قابل ملاحظه‌تري داشته است. ايران به وضوح مايل است كه از انزواي فعلي درآيد و هر كجا كه ممكن است دوستي بيابد، مخصوصاً اگر اين دوستان حاضر به فروش اسلحه به ايران باشند. بنابراين، صحبت‌هاي زيادي در اين مورد شنيده مي‏شود كه چين با انعقاد يك قرارداد قابل ملاحظه،‌ به ايران اسلحه خواهد فروخت و علت سفر رفسنجاني به پكن همين بوده است. چين بارها انعقاد چنين موافقت‌نامه‌اي را با ايران تكذيب كرده است زيرا در جنگ ايران و عراق جانب هيچ يك از دو كشور را نداشته است، هر چند اين قبيل اظهارات را هر كسي نمي‌تواند قبول كند.»<ref>مأخذ 20، ص36، راديو بي.بي.سي.</ref>
از سويي ديگر، گزارش‌ها حاكي است كه چين به طور صريح وانمود كرده كه روابطش به طور مساوي با هر دو كشور ايران و عراق خوب و در مورد درگيري بين دو كشور، يك موضع بي‌طرفانه داشته است. چين به هر حال در موضع رسمي خود مبني بر عدم فروش تسليحات به هر يك از دو كشور ايران و عراق پابرجاست. انتظار مي‌رود گفت‌وگوهاي رفسنجاني با مقام‏هاي چيني، در زمينة مسائل اقتصادي باشد. دو طرف ميل دارند مبادلات تجاري خود را از 250 ميليون دلار در سال گذشته به 600 ميليون دلار در سال جاري افزايش دهند.<ref>مأخذ 20، ص 21، خبرگزاري يوگسلاوي از پكن.</ref>
سفرهاي اخير آقاي هاشمي و تحركات جديد ديپلماتيك ايران را "شهرام چوبين" استاد مؤسسة مطالعات بين‌المللي ژنو چنين بررسي كرده است: «فكر مي‌كنم اين سفرها [ي هاشمي به ليبي و چين] با سفر چندي قبل وزير امور خارجة عربستان به ايران و نيز نوعي ابتكار صلح كه ايران مي‌كوشد در منطقة خليج[‌فارس] پياده كند، در ارتباط است. ايران تأكيد مي‌كند كه هيچ خطري براي كشورهاي حوزة خليج‌[فارس] محسوب نمي‌شود و بايد ميانه‌روي نسبي آن را با تروريسم عراق مقايسه كرد. بنابراين به گمان من ايران سعي دارد وجهة بين‌المللي خود را بهبود بخشد و در اين راه تا آن‌جا پيش مي‌رود كه شرايط خود را براي پايان جنگ با آن‏كه تغيير نمي‌دهد، ولي به شكل ديگري درآورد.»
وي در پاسخ به اين پرسش كه "موضع چين در اين ميان چيست؟" گفت: «گمان مي‌كنم چين نوعي شريك استراتژيك ايران است. ايران هيچ پيمان دوستي با شوروي ندارد و روي عدم تعهد خود تكيه مي‌كند؛ از طرف ديگر، عراق هنوز پيمان دوستي و همكاري با شوروي دارد. شايد ايران مي‌خواهد در مقابل فشار شوروي بر كشورهاي خليج‌فارس، به‌عنوان يك كشور مستقل و داراي حق حاكميت، چين را به سوي خود جلب كند و با آن روابط حسنه برقرار كند.» از وي پرسيده شد: "آيا امكان دارد ايران از چين اسلحه بخرد؟" چوبين گفت:


... برادران با یک دید واقع‌بینانه می‌خواهند روی مسئله جنگ فکر و کار کنند. ما دید واقع‌بینانه را از این نظر می‌گوییم که اگر به یک چیزهایی که می‌دانیم آماده نمی‌شود و در زمان لازم امکان فراهم‌شدن آن نیست توجه نکنیم، این یک دید غیرواقع‌بینانه است. من اساس تردید را عدم واقع‌بینی مسائل می‌دانم؛ اگر کسی واقع‌بینانه وارد یک صحنه و یک عملی بشود، در او هیچ تردیدی نیست.
سفر آقاي هاشمي‌رفسنجاني به چين ـ 6/4/1364
ملاقات و مذاكره با نخست‌وزير و مقامات چين
«فكر مي‌كنم ايران با بهبود وجهة بين‌المللي خود قصد دارد راه‌هاي بيش‏تري را به روي خود باز كند و منابع تأمين اسلحه خود را وسيع‏تر نمايد. مسئله اين نيست كه چين چه نوع سلاح‌هايي مي‌تواند در اختيار ايران بگذارد بلكه مسئله مهم آن است كه منبعي براي تأمين سلاح ايران باشد.»<ref>مأخذ 23، صص 37 و 38، راديو بي.بي.سي.</ref>
علاوه بر محافل خارجي، در داخل نيز تحليل‌ها و تفسيرهايي البته در سطح محافل خاص و بولتن‌هاي داراي طبقه‌بندي، مطرح است؛ از جمله در يك تحليل درباره اين سفر و مقدمات آن آمده است:
«سفر آقاي هاشمي‌رفسنجاني به چين و ژاپن از مدت‌ها قبل مطرح بوده است ولي برخي از مسئولين نظرشان اين بود كه هم‏زمان با اين سفر بايد سفر به دو كشور متمايل به بلوك شرق نيز در نظر گرفته شود كه ليبي از ابتدا مشخص ولي كشور دوم مورد بحث بود. مصادف شدن سفر با قضاياي لبنان و هواپيماربايي، سوريه را به‌عنوان كشور دوم مشخص كرد. در آستانة سفر آقاي هاشمي به ليبي، "تريكي‏‏‏‏‏" دبيركميتة امورخارجة ليبي به طور غيرمنتظره‌اي به بغداد سفر مي‌كند. به دنبال اين مسئله، در ارتباط با برنامة سفر رسمي از قبل اعلام شدة آقاي رفسنجاني به ليبي و يا قطع آن، بين بعضي از مسئولين اختلاف‌نظر به وجود مي‌آيد تا آن‌جا كه ظاهراً اين مسئله براي كسب تكليف با امام در ميان گذارده مي‌شود (از نظر ايشان اطلاعي در دست نيست) ولي به هر صورت با اين دليل كه در صورت قطع سفر به ليبي و بازتاب‌هاي جهاني آن، احتمال سوق دادن ليبي به طرف عراق بيش‏تر مي‌شود، خللي در برنامة سفر به ليبي به وجود نمي‌آيد. از سوي ديگر، سفر تريكي به بغداد موفق نبود و طارق‌عزيز در هنگام استقبال از او، برخورد تند و اهانت‌آميزي نسبت به سياست آقاي قذافي مخصوصاً در مورد جنگ ايران و عراق مي‌كند. اين برخورد تأثير به سزايي در موفقيت و پربار بودن سفر آقاي رفسنجاني به ليبي داشته و در نهايت به انتشار بيانية مهم مشتركي از سوي ايران و ليبي و قطع رابطه ليبي و بغداد منجر شد. قذافي در جواب اين كه "چرا تريكي را به عراق فرستاديد؟" متقابلاً اظهار مي‌دارد كه شما به چه علت سعودالفيصل وزير امورخارجة عربستان را به ايران فرا خوانديد؟»<ref>واحد سياسي دفتر تبليغات حوزة علمية قم، نشريه "گزارش"، شمارة 4 (15/4/1364)، ص 18.</ref>


ما از عملیات‌های رمضان تا والفجرها و حتی خیبر و بدر به این نتیجه قطعی رسیده‌ایم که با مقدورات و امکانات موجود نمی‌توانیم عملیات گسترده‌ای داشته باشیم. البته عملیات گسترده در توان جمهوری اسلامی هست ولی در توان سپاه پاسداران نیست. الآن هیچ‌کدام از شرایط اجرای عملیات حاصل نیست. شما از شرایط اجرای عملیات را "حفظ غافلگیری" اعلام کرده‌اید. خوب ما چشممان را ببندیم و بگوییم دشمن نفهمیده؟ این‌همه اقدامات مهندسی شده، این‌همه جاسوس‌های دشمن در منطقه‌ هست. شما گفته بودید که از شرایط اجرای عملیات این است که "ما 150 گردان نیرو" داشته باشیم. فرماندهان مناطق ما می‌گویند که این نیرو فراهم نمی‌شود. شورای عالی سپاه می‌گوید این نیرو حاصل نمی‌شود و از 76 هزار بسیجی که باید داشته باشیم الآن حدود 26 هزار نفر موجود داریم، یعنی یک‌سوم؛ این دوسوم نیروی دیگری که به‌صورت بسیجی باید بیاید، با این مسائلی که الآن هست و باتوجه‌به زمان و آموزش و... نمی‌آیند. ما می‌گوییم وقتی نیرو آمد 55 الی 60 روز وقت لازم است تا برای عملیات آماده بشوند.
==  گزارش- 144 ==


می‌گوییم مهمات‌ در وضع بسیار بدی است، ما حدود یک‌چهارم، یک‌پنجم، مهمات لازم را داریم و این چیزی نیست که در یک‌ ماه یا دو ماه آینده دست ما برسد. آمار برخی از اقلام مهمات یک‌دهم و یک‌ششم تعداد لازم است. ما اگر بخواهیم اینها را نادیده بگیریم که همان عملیات بدر می‌شود. آن مقدار تجهیزات موردنیاز که برآورد شده برای عملیات، برخی تا شش ماه و یک سال دیگر قابل‌تهیه‌شدن نیست. ...
در آستانة سفر آقاي هاشمي‌رفسنجاني به ژاپن، سخن‏گوي رسمي وزارت خارجة ژاپن امروز گفت: «ژاپن به ايران اسلحه نمي‌فروشد و به هنگام سفر آقاي هاشمي‌رفسنجاني رئيس‌ مجلس ايران به ژاپن در هفتة آينده، موضع خود را در قبال جنگ ايران و عراق به طور كامل تشريح خواهد كرد.» وي به خبرنگاران خارجي گفت: «ما هنوز دستور كار براي مذاكرات رفسنجاني با رهبران ژاپن را تكميل نكرده‌ايم.» اما افزود: «مسئلة جنگ احتمالاً در مذاكرات مطرح خواهد شد و ما در آن زمان موضع خود را به طور كامل تشريح خواهيم كرد.» وي در پاسخ به اين پرسش كه "آيا رفسنجاني با ليست خريد جنگ‌افزار به توكيو مي‌آيد يا خير؟" گفت: «ژاپن چنين درخواستي را دريافت نكرده، اما من به طور غيررسمي شنيده‌ام كه ايران علاقه‌مند به خريد رادار، هلي‌كوپتر و هواپيما براي مقاصد آموزشي مي‌باشد.»<ref>مأخذ 20، ص 19، خبرگزاري كويت از توكيو.</ref>


برای این عملیات‌ها ما قرارگاه‌ها و لشکرهایمان هنوز هیچ شکلی نگرفته است.
==  گزارش- 145 ==


مسئله‌مان الآن عملیات گسترده آینده است؛ بیشتر فرماندهان از آقای مرتضی قربانی و احمد کاظمی تا دیگر برادران به ما اعتراض می‌کنند که اینجا نمی‌توانیم عمل کنیم.
به گزارش يك منبع داخلي، قبل از سفر آقاي هاشمي به چين، حدود بيست نمايند‏‏ة مجلس از جمله آقايان كياوش، دوزدوزاني، نادي، هادي خامنه‌اي، لطيف صفري، محمدعلي هادي، سعيدي، سيدمحمد اصغري، فؤاد كريمي، محمد رشيديان، معزي، با وي ديدار و مسائل مهمي را بازگو كرده‏اند. در اين ديدار ابتدا "رشيديان" نمايندة آبادان و "نادي نجف‏آبادي" صحبت كرده‏اند. آن‏ها با بيان نقش و اهميت مجلس در مسائل سياسي از جمله مبارزه با ليبرال‌ها در طول پنج سال گذشته، گفته‏اند كه بعد از عمليات فتح‌المبين، نمايندگان هيچ‏گونه اطلاعي از مسائل و وقايع جنگ ندارند و اين برخلاف حقوقي است كه در قانون اساسي براي نمايندگان در نظر گرفته شده‏است.
آقاي هاشمي‌رفسنجاني نيز ضمن اشاره به لزوم حفظ اسرار جنگي و محدوديت‌هاي خاص آن، به اختلافات (طبيعتاً) موجود بين سپاه و ارتش و تنگناها و مشكلاتي كه در اوضاع فعلي جنگ هست، اشاره كرده و گفته است: «من اخيراً نزد امام رفتم و نظر ايشان را در مورد پي‏گيري امر جنگ از طريق سياسي جويا شدم كه ايشان فرمودند: "فعلاً زمان كار سياسي نيست و بايد بجنگيد." و از طرفي در ارتباط با جنگيدن هم، سپاه و ارتش طرح‌هاي بلندمدت دارند و... .»
سپس يكي از نمايندگان با اشاره به اين كه رفتار بعضي از مسئولان هويت انقلاب را زير سؤال برده، تأكيد كرده است: «من اصلاً به مديريت اجرايي انقلاب كه فعلاً به عهدة آقايان است، اشكال دارم.»
آقاي دوزدوزاني نيز خواستار رسيدگي بيش‏تر به وضع سپاه و تقويت آن شده و افزوده است: «شما بايد چهل ميليون جمعيت ايران را كه در صحنه حضور دارند، به خوبي از آنها استفاده كنيد و اقتصاد خود را براساس يك اقتصاد جنگي پي‌ريزي كنيد.» اما آقاي هاشمي مخالفت خود را با چنين برنامه‌هايي ابراز كرده‏است. جلسه با تذكر اين نكته از سوي آقاي هاشمي كه "اگر طرحي است، بياوريد"، پايان يافت.<ref>مأخذ 34، صص 25 و 26.</ref>


از شرایط دیگر برای عملیات این بود که در جزیره مینو تک پشتیبانی انجام بگیرد که 50 درصد موفقیت در این است؛ این شرط هم آماده نیست.
==  گزارش- 146 ==


حاصل‌نشدن این شرایط، برابر است با شکست و این شکست هم دیگر شکست بدر و خیبر نیست، شکستی است که هم فرماندهان ما روحیه‌شان خرد و شکسته می‌شود و هم نسبت به رده‌های بالاتر اصلاً بی‌اعتقاد می‌شوند. الآن بسیجی‌های کاظمی [لشکر8 نجف] به فرمانده‌شان ایرادی ندارند، به مسئولین جنگ و مملکت اعتراض دارند. می‌گویند اینها چه مسئولینی هستندکه نمی‌آیند ببینند چه شده؟ در عملیات قادر چه گذشته؟ یعنی یک اعتراض عمومی را خواهیم داشت، الآن فرمانده لشکرها به قرارگاه‌ها بی‌اعتمادند، این بی‌اعتمادی اوج می‌گیرد.[[پرونده:Rahim-safavi-1.jpg|بندانگشتی|رحيم صفوي فرمانده نيروي زميني سپاه، اجراي عمليات محدود در سال 1364 و آمادگي براي عمليات گسترده در سال 1365 را پيشنهاد مي‌كند.]]رحیم صفوی در ادامه، پیشنهاد خود و دیگر مسئولان نیروی زمینی سپاه را چنین مطرح می‌کند:
امروز "ميرحسين موسوي" نخست‌وزير، در مصاحبه با خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، در مورد توقيف روزنامة "صبح آزادگان" واكنش نشان داد. وي در اين مصاحبه گفت: «روزنامة صبح آزادگان در گذشته هميشه مدافع خط امام و مخالف خط ليبرالي بوده و خدمات شايان توجهي به انقلاب نموده است و بنده به‌عنوان رئيس دولت از توقيف هرچند كوتاه مدت آن، متأسفم.»
مهندس موسوي افزود: «روزنامه‏ها بايد نظرات خود را شجاعانه بيان كنند و نبايد اختلاف ديدها باعث فشار روي رسانه‌ها شود. در مورد روزنامه صبح آزادگان البته دولت خدمت‏گزار بايد قدردان حمايت‌هاي اين روزنامه از مجريان انقلابي و خط سازش‌ناپذير دولت محرومان باشد.»
وي اظهار اميدواري كرد كه مشكلات موجود بر سر راه انتشار اين روزنامه برداشته شود تا بتواند همچون گذشته به خدمات خود ادامه دهد. نخست‌وزير سپس اعلام كرد: «به سرپرست محترم بنياد مستضعفان اختيارات لازم براي حل مسائل حقوقي اين روزنامه با بنياد داده شده‏است و اگر در اين زمينه اشكالاتي موجود باشد، مسئله بلافاصله حل خواهد شد.»<ref>مأخذ 29، ص3.</ref>


«با این نیرو‌هایی که دارند می‌آیند، تا اوایل سال آینده 10 الی 15 عملیات محدود و موفق انجام بدهیم و هم‌زمان با این عملیات‌ها، خودمان را آماده کنیم و برای اوایل سال آینده در منطقه شمال‌غرب بجنگیم و هم‌زمان با آنها منطقه فدک و منطقه حیدر و حتی منطقه بالاتر را یعنی شمال منطقه عملیات بدر را آماده کنیم. یعنی تمام کارهایش آماده بشود و در این سه منطقه بعد از عملیات‌های شمال‌غرب عملیات کنیم. عملیات‌های شمال‌غرب را با نیرویی به‌اندازه 60 تا 70 گردان عمل کنیم، ولی عملیات‌های جنوب را که ارزش و اهمیتش کاملاً روشن است احتیاج به غافلگیری، آماده‌کردن منطقه و آمادگی تجهیزات، وسایل و امکانات دارد، آماده بشوند تا عملیات را جلو ببریم. ما شرایط خودمان را با [عملیات‌های] خیبر و بدر بسنجیم، اگر موفقیتی نمی‌بینیم دست به عملی نزنیم که باعث ناراحتی بشود. برویم محکم به مسئولین بگوییم ما عملیات‌های محدود را ادامه می‌دهیم تا چندین ماه دیگر، بعد هم در شمال‌غرب می‌جنگیم و بعد از آن در جنوب.»<ref>همان، صص 94 ـ 92.</ref>[[پرونده:Mohsen-rezaii-1.jpg|بندانگشتی|فرمانده كل سپاه محسن رضايي، در جلسه قرارگاه مركزي سپاه با اشاره به اهميت اجراي عمليات آتي (فاو)، اين جلسه را تلخ‌ترين جلسه در طول دوران فرماندهي‌اش ناميد.]]پس از سخنان رحیم صفوی، محسن رضایی درحالی‌که ناراحتی در چهره‌اش نمایان بود، پس از چند دقیقه تأمل شروع به صحبت کرد که بخش‌هایی از آن چنین است: «متأسفانه این جلسه برای ما تلخ‌ترین جلسه‌ای است که در تاریخ عمر جنگ دارم. تازه می‌فهمم که عمق ترمزی که الآن در آن پایین و عمق سدی که در بالای ما ایجاد شده، از پایین داریم ترمز می‌کنیم و از بالا یک سدی شده هم آن سد و هم ترمز شما، درست آن بن‌بستی که در جنگ پیدا شده، الآن پیدا کرده است. شما در بدر آمدید گفتید که بیاییم عملیات شماره 2 را، اول انجام بدهیم، گفتیم برادران این حرف را نزنید اگر یک ماه به شما فرصت دادیم، رفتید روی عملیات شماره 2 کار کردید، شاید وسط کار دوباره گفتید که نباید انجام بدهیم... چقدر استدلال شما یا برادرمان رشید آوردید که چرا نباید عملیات شماره 2 را انجام بدهیم؟... الآن تنها راه ما "فاو" است، فاو مهم است. حالا می‌گوییم فاو، اول می‌گویید القرنه بعد از القرنه می‌آیید می‌گویید نخیر، شمال‌غرب. خدا وکیلی همه‌تان می‌توانید بزنید روی قرآن که اگر یک ‌ماه دیگر رفتید روی شمال‌غرب فکر کردید، دوباره نیایید بگویید که نمی‌شود و... زمان دارد می‌گذرد و این دو ضعف که ضعف اساسی است و مبنای ترمز را تشکیل داده از پایین داریم ترمز می‌کنیم، از بالا هم که سد راه رشد توان رزمی و رشد قوه رزمی پیدا شده، حالا این وسط چه باید کرد؟ ما باید بفهمیم می‌خواهیم بجنگیم ولو با 2 نفر، حتی با یک‌گروهان می‌شود جنگید و می‌شود از دشمن تلفات گرفت. با 2 نفر هم می‌شود جنگید. ضعف سومی که هست این است که شما می‌گویید که توان جمهوری اسلامی می‌رسد، توان جمهوری اسلامی می‌رسد یعنی ضعف سوم. این ترمز و آن سد، جنگ را به بن‌بست رساندند، کی می‌گوید توان جمهوری اسلامی می‌رسد جمهوری اسلامی معجونی است از دستاورد انقلاب و رژیم سابق که دست ما مانده، شما صحبت از یک توان بالقوه‌ای می‌کنید که می‌گویید ما می‌توانیم این را به فعل در بیاوریم... مگر توان یک چیز ساده‌ای است، فهم توان پنج سال وقت می‌خواهد شما تا پنج سال دیگر نمی‌توانید بفهمانید. الآن 100 تا کمپرسی در جنگ می‌خواهید. همین الآن اگر بگویید 100 تا کمپرسی، می‌گویند ببینید اینها بهانه آوردند که می‌خواهند نجنگند که 100 کمپرسی را گفتند. چه کسی این را می‌گوید، جز افراد بالای شما این را می‌گویند، چرا؟ با شما لج دارند؟ اینها غیرانقلابی‌اند؟ نه، طبیعی است، ما هم به‌جای آنها بودیم همین حرف را می‌زدیم، برای اینکه در جنگ نیستند ما چه انتظاری داریم؟ چهار سال است خواستیم اینها را در جنگ بیاوریم، اما ورود ناقص اینها در جنگ کار را بدتر کرد. پس این توانی که از جمهوری اسلامی می‌گویید، شما خودتان را دارید بازی می‌دهید، یک ذهنیتی را درست می‌کنید که عذاب وجدانتان را حل کنید بعد آن را می‌گویید نه ما اگر این حرف را می‌زنیم خوب دلیل داریم. می‌گویید توان جمهوری اسلامی باید بیاید جلو، کدام توان؟ کدام کار؟ پس این هم ضعف سوم شما. جمهوری اسلامی یعنی در کل دولت 100 نفر آدم، تازه این 100 نفر که حزب‌اللهی و انقلابی هستند نمی‌دانند جنگ چیست چهار سال و پنج سال دیگر می‌فهمند. باوجوداین باید پیش برویم، پس این توان که می‌گویید، این است. من یک‌مرتبه نسبت به برخورد شما غافلگیر شدم، فکر نمی‌کردم، حالا بعد فکر می‌کنم که چه ضعف‌های دیگری ما داریم باید این ضعف‌ها را در‌آوریم و آنها را حل کنیم. ...» سخنان رحیم صفوی و محسن رضایی در این جلسه آغازی بود برای ادامه بحث: رحیم صفوی: ما می‌گوییم با این توان، نه می‌شود در القرنه بجنگیم و نه در فاو. حال شما هی می‌خواهید فشار بیاورید... اگر شما می‌فرمایید که متناسب با توانمان منطقه تعیین کنیم، الآن این منطقه تناسبی با توانمان ندارد، اگر برویم شکست می‌خوریم. سپاه با این توان قادر به اجرای عملیات گسترده نیست، باید توان بالاتری به دست بیاورد تا بتواند بجنگد. محسن رضایی: این کلی است، این را چه کسی از شما قبول می‌کند؟ شما با استدلال ثابت کنید که اینجا چند گردان می‌خواهد و چند گردان تابه‌حال رسیده. این بحث‌های نارس شما، کار شما را سد کرده و وقتی که این کار سد بشود معلوم است که نمی‌توانید آماده بشوید». در ادامه جلسه یکی دیگر از مسئولان نیروی زمینی سپاه، وارد بحث می‌شود. غلامعلی رشید: ما این‌را به‌وضوح می‌بینیم که اگر 50، 60 گردان نیروی بسیجی بدون امکانات و تجهیزات لازم فراهم شود، دستور عملیات صادر می‌شود؛ چشم‌پوشی می‌شود از غافلگیری؛ چشم‌پوشی می‌شود از برآورد مهمات و... ما می‌گوییم ما یک تاجر ورشکسته هستیم، نمی‌توانیم یک معامله بزرگ انجام دهیم. این خیالی است که ما قبلاً می‌کردیم. ما در فتح‌المبین یک تاجر خوب بودیم، می‌توانستیم معامله کنیم. الآن دیگر قادر نیستیم آن معامله بزرگ را بکنیم. ما می‌گوییم با یک‌ نفر هم می‌شود جنگید، اما یک‌ نفر وقتی بجنگد، سه نفر عراقی را بکشد و خودش هم شهید بشود، این پیروزی است، اما مجموعه عملیات‌های بدر و خیبر می‌شود شکست؛ پیروزی نیست. قضیه عاشورا پیروزی است، 72 نفر بودند به 30 هزار نفر. می‌شود جنگید، اما تا یک‌ ماه دیگر این 50، 60 گردان می‌شود قوی‌ترین عامل فشار. رضایی: صحیح است که شما می‌خواهید از من اعتراف بگیرید که اگر همه توان فراهم نشد نجنگید؟ کجای مردانگی این‌طور است؟ غلامعلی رشید: ما نسبت به فرماندهی خودمان اعتمادمان کم نشده، تردید نداریم. ما عقل شما و علم و تدبیر شما را عالی‌ترین تدبیر برای خودمان می‌شناسیم. ما بی‌اعتمادیم به اینکه امکانات نمی‌رسد، این تردید در بچه‌ها به وجود می‌آورد. یکی از علت تردیدها این است که بی‌اعتمادند به امکانات، بی‌اعتمادند به این نیرویی که باید فراهم شود، ... و دیدند هم این فراهم نشده و نیرو می‌آید پای‌کار و بعد می‌گویند عمل کنید و عمل هم کردند. ما می‌گوییم جلوگیری کنیم از این‌کار. ما اگر هم یک مقدار پارسال منطقه 2 را پیشنهاد می‌دادیم، می‌دیدیم که آن‌موقع پذیرای این نیست که بگوییم عملیات گسترده، در جنوب نمی‌توانیم انجام دهیم. ولی الآن به این نتیجه رسیدیم که واقعیات را ببینیم. در این جنوب هدف‌های بسیار ارزشمندی هست که زیر زبان همه مزه می‌کند. تا گفتیم فاو، گفتند: به‌به، چه چیز خوبی است و... اینجا هدف‌هایش ارزشمند است و امکانات و نیرو می‌خواهد و ما سه سال است که در اینجا تلاش می‌کنیم، نتوانستیم یک گام قوی برداریم، ما به‌عنوان یک پیشنهاد می‌گوییم که: تا پایان سال عملیات محدود انجام دهیم، 15تا عملیات محدود انجام می‌دهیم، بعد برویم شمال‌غرب؛ آنجا می‌شود با 50، 60 گردان جنگ کرد، بعد به جنوب برگردیم. در این فاصله کار مهندسی بکنیم که بشود غافلگیری را رعایت کرد. الآن تمام یگان‌های ما در سرزمین جنوب هستند. غافلگیری از بین رفته است، دیگر معنی و مفهوم ندارد. کار مهندسی که ما می‌کنیم فردایش می‌خواهیم عمل کنیم. شما کار مهندسی جزیره آبادان را انجام دهید و یک ‌سال بعد عملیات کنید. این معنای دیگری پیدا می‌کند. غافلگیری، آب حیات ماست.
==  گزارش- 147 ==


<references />
بحران هواپيماي ربوده شدة امريكايي در بيروت، پس از گذشت دو هفته هنوز هم لاينحل مانده است و اين در حالي است كه امريكا علاوه بر توان خود، از توان نزديكان و دوستان خود نيز جهت حل اين ماجرا بهره جسته ولي با همة تلاش‌هاي ديپلماتيك و اعمال فشارهاي سياسي و نيز تهديد و ارعاب عليه ربايندگان و حاميان آن‏ها، كاري از پيش نبرده است.
ُ
راديو بي.بي.سي. در تفسيري (به قلم موريس جيمز خبرنگار سابق خود در خاورميانه) در مورد اين ماجرا به نقش نبيه‌بري، سوريه، شوروي و امريكا پرداخته و از سوي ديگر، در مورد نقش حزب‌الله و ايران كه احتمال دارد توازن قدرت را به نفع خود بر هم زنند، اشاره كرده است: «دست‌اندركاران اين واقعه عملاً در جنگ قدرتي در خاورميانه شركت دارند، لذا به احتمال قوي اين حادثه مي‌تواند بر سرنوشت لبنان، شكل دولت و تركيب نيروها و گروه‏هاي مسلمان در منطقه تأثير گذارد. اگر چه در اصل افراطيون حزب‏الله بودند كه هواپيماي امريكايي را ربودند، عناصري كه قبل از آن كه به لبنان وفادار باشند، از يك حركت انقلاب اسلامي به رهبري امام‌خميني تبعيت مي‌كنند، ولي نبيه‌بري كه نيروهاي وي در جنوب لبنان و مناطق اطراف فرودگاه از قدرت زيادي برخوردارند، مذاكره را با طرفين به عهده گرفته است. از سوي ديگر، سوريه كه نفوذش در تحولات لبنان كم تأثير نيست، به كمك نبيه‌بري آمده و اينك دوشادوش هم‌پيمانش شوروي و همچنين ايالات متحده همگي با خطرات بزرگي كه از كنترل درآمدن بحران ممكن است به وجود آيد، آگاه‏اند، لذا عدم موفقيت آن‏ها در اين ميدان، توازن قدرت را به نفع افراطيون حزب‌الله بر هم خواهد زد.»<ref>واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري‌اسلامي ايران، بولتن "راديوهاي بيگانه"، 8/4/1364، ص‏ص 16 و 17، راديو بي.بي.سي.، 6/4/1364.</ref>
از طرفي ديگر، "ابوالحسن بني‌صدر" رئيس‌جمهور معزول ايران نيز در مصاحبه‌اي با شبكة تلويزيوني اي‌.بي.‌سي. امريكا با اظهار اطلاع از زمينه‌هاي وقوع هواپيماربايي، اين اقدام را به جناح طرف‏دار جنگ در ايران نسبت داده است: «زماني كه دبيركل سازمان‌ملل دو شرط دولت ايران را در مورد جنگ بين ايران و عراق مورد اشاره قرار داد، جناح طرف‏دار ادامة جنگ در دولت ايران تصميم گرفت طرحي براي يك سلسله حمله تهيه كند تا به اين ترتيب ايالات متحده ناچار شود كه مداخله كند و در پي آن، يك سلسله حملات انجام شد و تازه‌ترينش همين گروگان‌گيري است و صحت اطلاعات رسيده را تأييد مي‌كند. به نظر من اين تصميم نه در بيروت بلكه در تهران گرفته شد.»
از وي پرسيده شد: «اگر شما از قبل چنين اطلاعاتي داشتيد، مسلماً كساني ديگر هم از آن آگاه بودند؛ آيا تا آن‏جايي كه شما مي‌دانيد، مقامات اطلاعاتي امريكا نيز از آن اطلاعات مطلع بودند؟» بني‏صدر: «نمي‌دانم. من اين اطلاعات را به مقامات اطلاعاتي گوناگوني دادم و به نظر من برخي از اطلاعات حتي در جرايد نيز چاپ شد حتي جمله كوتاهي نيز در روزنامة لوموند ديدم كه بدون آن كه مستقيماً از من نقل قول كند به آن اطلاعات اشاره كرده بود، ضمناً نوشت كه تصميم انجام سلسله حمله‏هايي گرفته شده است.»
وي در پاسخ به اين پرسش كه "آيا دولت ايران مسئول اين حمله تروريستي است؟" نيز گفت: «نه نمي‌گويم كه دولت اين كار را كرد؛ در استبداد مذهبي، اين دولت نيست كه تصميم بگيرد و اين تصميم‌ها گاه در يك مركز تصميم‌گيري و گاه در مركز تصميم‌گيري ديگري اتخاذ مي‌شود. ...»<ref>همان، ص 17، راديو امريكا، 6/4/1364.</ref>

ضميمة گزارش135: بازتاب تك عراق به جزيرة مجنون
تصاحب دو مقر كمين خودي، در تبليغات عراق به‌عنوان بازپس‌گيري بخشي از جزاير نفتي مجنون اعلام شد. در تأثير از همين تبليغات است كه نويسندة كتاب "جنگ نفت‌كش‌ها" دربارة اين تك محدود عراق نوشته است: «عراق اعلام كرد كه نيروهايش بخشي از جزيره نفت‌خيز مجنون در بخش جنوب شرقي اين جزيره را بازپس گرفتند. اين حمله در امتداد 1200 متري جبهه رخ داد كه ده هزار نيروي عراقي در اين عمليات شركت داشتند. ايران ادعاي عراق را رد كرد.»<ref>Sreedhar kapi1 kaul. Tanker war, Aspect of Iraq-Iran war(1980-88), New Delhi, A.B.C. Publishing house, 1989.</ref>
 
ضميمة گزارش136: سابقه طراحي عمليات قدس3 (در محور ميمه)
سابقة امر به بيش از دو ماه قبل برمي‌گردد كه متناسب با وضعيت جنگي، سپاه از همة يگان‌ها خواسته بود تا هر يك منطقه‌اي را به منظور اجراي عمليات‌هاي محدود، نفوذي و گشتي رزمي انتخاب و شناسايي كنند. بدين منظور تعدادي مناطق به پيشنهاد قرارگاه‌هاي فرعي و قرارگاه خاتم به يگان‌ها ابلاغ گرديد و تعدادي ديگر با پيشنهاد يگان‌ها و موافقت قرارگاه خاتم در دستور كار قرار گرفت؛ از آن جمله عملياتي است كه نام "قدس3" به خود گرفت. در گزارشي كه جهت برخي فرماندهان سپاه تهيه شده‏است، دربارة سابقة اين عمليات آمده است:
در جلسه‌اي كه در تاريخ 3/2/1364 با حضور برادر محسن رضايي صورت گرفت، برادران لشكر فجر در چارچوب وضعيت جديد جنگ چند منطقه را به‌عنوان طرح پيشنهادي مطرح كردند؛ از جمله در منطقة قصرشيرين، سومار و رودخانة ميمه در شمال شهرك "طيب" عراق. فرماندهي لشكر فجر محور ميمه را براي انجام عمليات محدود مناسب دانست ولي به دليل عدم وجود جاده جهت تخلية شهدا و مجروحين و نيز صعب‌العبور بودن ارتفاعات، پيشنهاد يك عمليات ايذايي (زدن و برگشت) را داد، هر چند كه نقطه ضعفي چون احتمال به جاي ماندن شهيد و مجروح در اين حالت نيز به قوت خود باقي ماند.
علي‌رغم اين كه اين منطقه به دليل تسلط كامل دشمن روي دهلران و نيز باز بودن خط حد خودي به وسعت هفت كيلومتر، از اهميت بالايي برخوردار است مع‏ذالك ابتدا از سوي قرارگاه خاتم تصويب نشد و قرارگاه مزبور پيشنهاد عمليات در منطقة "كاني‌شيخ" را به لشكر فجر داد، اما توجه لشكر فجر به‏خصوص فرماندهي آن به منطقة ميمه معطوف بود چرا كه از مدت‌ها قبل اين يگان در شرق ميمه خط پدافندي داشته و علاوه بر آشنايي خوب نسبت به آن، به طور مكرر نيز شناسايي از غرب ميمه داشته است. در ادامه، برادر "نبي رودكي" فرمانده اين لشكر نيز نظر مساعد خود را طي گزارشي به قرارگاه خاتم مجدداً اعلام كرد و جلسة ياد شده در متن، در پي گزارش مزبور، تشكيل گرديد.<ref>مأخذ 14، ص 2.</ref>
 
 
 
== <big>منابع و مآخذ روزشمار 1364/04/06 </big> ==
 
{{پانویس}}
 
<references/>
 
 
 
 
 
</div>
 
 
 
 
{{#css:/bootstrap.css}}

نسخهٔ ‏۱۰ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۰۱

روزشمار جنگ سال 1364
1364.04.06
نام‌های دیگر شش تیر
تاریخ شمسی 1364.04.06
تاریخ میلادی 8 شوال 1405
تاریخ قمری 27 ژوئن 1985
1360.04.06
1361.04.06
1362.04.06
1363.04.06
1365.04.06
1366.04.06
1367.04.06



گزارش- 134

پس از تصويب طرح ضرورت اجراي عمليات‏هاي محدود (در 30 خرداد 1364) و ابلاغ آن از فرماندهي سپاه پاسداران به همة قرارگاه‌ها و يگان‌هاي عملياتي سپاه جهت آمادگي به منظور اجراي اين گونه عمليات‌ها، عمليات "قدس2" با اهدافي از جمله ترميم خط پدافند به دست آمده در "قدس1"[۱] و رفع نقاط ضعف و تبديل آن به قوت، آسيب‌پذير نمودن دشمن، جلوگيري از تك احتمالي دشمن و در مجموع به دست گرفتن ابتكار عمل در محور شمالي البيضه، در دستور كار سپاه قرار گرفت.[۲] عمليات با در نظر گرفتن اين اهداف، در ساعت دو بامداد امروز با هجوم غواصان لشكر25 كربلا به كمين‌هاي دشمن آغاز گرديد ولي به دليل روشن شدن هوا و نيز عدم فرصت كافي جهت الحاق دو جناح، دستور عقب‌نشيني به نيروها داده شد.[۳] نيروهاي لشكر25 كربلا بلافاصله پس از بازگشت، مجدداً سازمان‏دهي شدند و در خصوص مأموريت توجيه ‌گرديدند، سپس در ساعت هفت بعدازظهر به سمت محور عملياتي حركت كردند و در ساعت دوازده شب(ساعت24) درگيري شروع شد.[۴] در اين عمليات نيروهاي خودي موفق ‌شدند ظرف 2 ساعت اهداف از پيش تعيين شده را تصرف كنند و سپس استقرار يابند.[۵] آنان همچنين موفق شدند با به اسارت درآوردن دوازده تن و به هلاكت رساندن شصت تن از نيروهاي دشمن، آب‏راه "كساره" را نيز تأمين كنند.[۶] در اين عمليات نيروهاي خودي با دادن يك شهيد و 28 مجروح (كه 23 تن از آنها سرپايي بودند) به اهداف از پيش تعيين شده دست يافتند،[۷]

گزارش- 135

امروز ارتش عراق در جزيرة مجنون يك تك محدود انجام داد؛ به اين ترتيب كه پس از اجراي آتش تهيه، از ضلع غربي جزيرة جنوبي از سه سمت (شرقي، مياني، غربي) شروع به پيشروي كرد كه حدود 1100 متر از خط خودي سقوط كرد و دوازده تا چهارده تن اسير شدند. پس از ساعاتي دو گردان از لشكر77 ارتش جمهوري‌اسلامي جهت بازپس‌گيري منطقة از دست رفته اقدام كردند لكن توفيقي حاصل نشد. علت موفق بودن تك دشمن، آسيب‌پذير بودن سنگرهاي خودي و علت عدم موفقيت خودي در پاتك، آتش سنگين و پر حجم دشمن گزارش شده است.[۸] مبادرت دشمن به تك محدود در جزيرة جنوبي (محل استقرار لشكر77 نيروي زميني ارتش) خود امر مهمي تلقي مي‌شود اما هم‏زماني آن با اجراي عمليات‌هاي محدود خودي - خاصه در هور - خود به خود اهميت بيش‏تري به آن مي‌دهد. در اين باره برادر "علي آستانه" از مسئولان قرارگاه نوح، گفت: «ما بارها اصرار كرديم كه قسمتي از نيروهاي سپاه (لشكر حضرت رسول(ص)) در اين محور حضور داشته باشند، ولي سرهنگ شيرازي در جواب گفتند: "مسئوليتش پاي ما، شما چه كار داريد؟ ارتش مي‌تواند منطقه را حفظ كند."[۹] برادر "مصطفي ايزدي" فرمانده قرارگاه نجف نيز گفت: «سرهنگ شيرازي در جواب "دستواره" [فرمانده وقت لشكر27 حضرت رسول(سپاه)] كه مي‌گفت: "اجازه بدهيد ما بمانيم." گفته بود: "خالي كنيد و برويد، مسئوليت با ماست، شما كه مسئول مملكت نيستيد."[۱۰] در ارتباط با معنا و پي‏آمدهاي اين تك دشمن و سقوط دو مقر كمين خودي، برادر "فدوي" مسئول اطلاعات عمليات قرارگاه نوح، گفت: «اين يعني دو كيلومتر پيشروي روي ضلع غربي و اگر امشب و فردا شب عقب زده نشوند، ديگر نمي‌شود طرف‏شان رفت.»[۱۱] در تبليغات دشمن اعلام شد كه با اين تعرض در جزيرة جنوبي، اولين گام‌ها در پس راندن نيروهاي ايران از هور و گرفتن هرگونه سرپل جهت تهاجمات آينده، برداشته شد.[۱۲]

گزارش- 136

در جلسة امروز فرماندهي قرارگاه خاتم (سپاه) با فرماندهي لشكر19 فجر سپاه - كه علي شمخاني و قائم‌مقام لشكر19 (قاسم سلطان‌آبادي) در آن شركت داشتند - اجراي يك عمليات محدود كه از مدتي پيش مطالعه و بررسي آن شروع شده بود، قطعي شد. در اين جلسه برادر سلطان‌آبادي با استناد به نظر فرماندهان لشكر، تصرف و استقرار روي يك ارتفاع 194 متري در محور عملياتي "ميمه" (جنوب شهر دهلران ايران و شمال شهرك طيب عراق) را كه دشمن با استعداد يك گردان منها روي آن مستقر شده است، همچون گذشته ممكن دانست و براي حل مشكل جاده نيز به‏كارگيري قاطر در روزهاي اوليه تا زمان احداث جاده را پيشنهاد كرد. اين اعلام آمادگي، فرماندهي قرارگاه خاتم را كه اصراري روي تصرف زمين نداشت، به انجام دادن اين عمليات متقاعد ساخت و اعلام نمود «اگر هم نتوانستيد بمانيد، مهم نيست.» اعلام موافقت برادر شمخاني به‌عنوان فرماندهي قرارگاه خاتم، شروعي بر اقدامات عملي لشكر فجر بود.[۱۳]

گزارش- 137

در غرب كشور، درگيري‌هاي ايذايي و پراكنده عليه نيروهاي خودي ادامه دارد. امروز با واكنش مناسب عده‌اي از نيروهاي خودي كه در منطقة جوانرود در كمين مهاجمان افتاده بودند، يك مهاجم كشته و يك تن زخمي شد و يكي از نيروهاي خودي كه اسير شده بود نيز توانست بگريزد.[۱۴] از سوي ديگر، در كنار رودخانة "سيروان" درگيري ديگري رخ داد كه مانع شد نيروي‌هاي خودي در تعقيب مهاجمان يك كمين ديگر موفق باشند. مهاجمان فراري، از يك كمين به يك خودرو تداركاتي خودي حمله كرده بودند و راننده و دو نفر ديگر را اسير كرده و يكي از اسيران را - كه مسئول يك محور عملياتي بود - هنگام فرار به شهادت رسانده بودند. نيروهاي خودي در تعقيب مهاجمان وقتي به كنار اين رودخانه رسيدند، با آتش شديد نيروهاي ضدانقلاب مسلط در منطقه مواجه شدند و قادر به مقابله نگرديدند.[۱۵] امروز همچنين گزارش شد كه نيروهاي كومه‏له از طريق منطقة سيدكان، مقداري مواد منفجره از عراق وارد منطقه "زيوة" اروميه كرده‌اند و قرار است جهت تحويل به عناصر مرتبط با سازمان چريك‌هاي فدايي خلق، به تهران حمل شود.[۱۶]

گزارش- 138

به گزارش شاهدان عيني، يك كشتي روسي به نام "باكوريني" (BAKU RAINI) از سه روز قبل در بندر "شعيبة" كويت لنگر انداخته است و در حال تخليه موشك‌هاي زمين به زمين و دستگاه‏هاي موشك‌انداز است كه پس از تخليه، به سوي عراق حمل مي‌شود.[۱۷] در اين حال بولتن محرمانه "اكونوميست" امروز نوشت: «منابع اطلاعاتي ما اظهار مي‌دارند كه رهبر عراق طي پيامي به مسكو اطلاع داده است كه اگر باز هم موشك‌هاي روسي به سوي بغداد شليك كردند، او به پيمان دوستي خود با روسيه پايان داده، با مصر روابط صميمانه‌تري برقرار خواهد كرد و حتي احتمالاً از طرح امريكا براي مذاكرات مربوط به كرانة باختري ميان اسرائيل و هيئتي متشكل از فلسطين و اردن حمايت خواهد نمود.»[۱۸]

گزارش- 139

يك مقام نظامي ايران دربارة آخرين خبرهاي مربوط به كشتي كويتي "المحرق" كه از چند روز قبل در آب‏راه‌هاي خليج‌فارس مورد بازرسي نيروي دريايي ارتش جمهوري‌اسلامي ايران قرار گرفته است، گفت: «كشتي المحرق برابر قوانين و با كمال احترام در حال بررسي است و كالاهايي كه به مقصد امارات در كشتي مذكور بوده در حال بررسي و تصفيه است و چنانچه وسائل سطح زيرين كه به مقصد كويت جهت حمل به عراق بوده، داراي ارزش استراتژيكي و تاكتيكي و يا محمولة نظامي باشد با آن برابر دستورات مركز عمل خواهد شد.» اين مقام آگاه افزود: «آنچه مسلم است به كالاهاي غيرنظامي و خصوصي افراد هيچ گونه تعرضي نخواهد شد. تا زماني كه كشتي در بنادر جمهوري‌اسلامي ايران مستقر باشد، با پرسنل آن همچون ميهمان رفتار مي‌شود.»[۱۹] در اين‏باره روزنامة كويتي "الوطن" نيز نوشت: «تهران با افزايش اقدامات و فشار بر كشتي‌هاي كويتي در آب‌هاي خليج‌فارس، تلاش مي‌كند ناتواني و عجز كويت از حمايت كشتي‌هاي خود را نشان دهد ... مقامات ايراني عمداً اقدام به بازرسي كشتي‌هاي حامل پرچم كويت مي‌كنند و اين در حالي است كه متعرض كشتي‌هاي كشورهاي عربي ديگر نمي‌شوند.»[۲۰]

گزارش- 140

يك مقام آگاه آرژانتيني به خبرگزاري جمهوري‌اسلامي در بوئنوس‏آيرس گفته است كه فروش ‏"پوكارا" به عراق قرار است از طريق يك كشور سوم صورت بگيرد. وي افزوده كه فروش هواپيماهاي جنگي آرژانتين به عراق همان‏گونه كه در ابتدا پيش‌بيني شده بود، احتمالاً از طريق كويت انجام خواهد شد.[۲۱] در اين حال، مقام‏هاي ايراني در بوئنوس‏آيرس به دولت آرژانتين تذكر داده‌اند كه در صورت عملي شدن قرارداد فروش هواپيما به عراق، روابط تجاري بين دو كشور جداً لطمه خواهد ديد.[۲۲]

گزارش- 141

در حالي كه مهلت دو هفته‌اي عراق براي توقف جنگ شهرها رو به اتمام است، زمزمه‌هاي احتمال از سرگيري حملات هوايي و موشكي به شهرها‏، در رسانه‌هاي جهان آغاز شده است، از جمله نشرية "اكونوميست" در مورد از سرگيري جنگ شهرها و نيز اقدامات جمهوري‌اسلامي براي تقويت سيستم دفاعي هوايي جهت مقابله با حملات عراق، نوشته است: «در حالي كه بحران گروگان‌گيري در بيروت همچنان ادامه دارد، تهران نگران احتمال اقدام عراق به از سرگيري مجدد حملات هوايي شبانه است. ايران به موشك‌هاي زمين به هواي سوريه دست يافته ليكن احتمالاً از اين‌ها استفاده كرده است؛ اين كشور به تعداد بيش‏تري از آنها احتياج دارد. ايران همچنين خواستار موشك‌هاي زمين به زمين براي حملات خود به داخل خاك عراق مي‌باشد. ليبي در ماه‌هاي ژانويه و فوريه هفتاد موشك زمين به زمين "اسكاد" روسي در اختيار ايران قرار داد.»[۲۳] در همين حال، اجراي‏ عمليات‌هاي محدود كه با اهداف مختلف از جمله زمينه‌سازي براي آغاز عمليات‌هاي بزرگ، تصميم‌گيري شده‏است،[۲۴] بازتاب‌هايي را در رسانه‌هاي خارجي به دنبال داشته است، هر چند كه اهداف اين گونه عمليات‌ها را به نوعي مخدوش جلوه داده‌اند؛[۲۵] به‌عنوان مثال راديو بي.بي.سي. در اين باره گفته است: «منابعي كه گزارش‌هاي ماهواره‌هاي تجسسي در اختيارشان است، مي‌گويند هيچ گونه علائمي كه دال بر فعاليت نظامي وسيع در اين اواخر باشد، مشاهده نشده و روشن است كه اظهارات ايران در اين مورد قاعدتاً معطوف به عمليات محدود نظامي است. چنين امري در عين حال با سياست جديدي كه اخيراً از سوي فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب اسلامي اعلام شده، مطابقت كامل دارد. او گفته است كه نيروهاي ايراني اكنون خود را به تاكتيك "جنگ و گريز" محدود كرده و از دست زدن به تعرض‌هايي كه در گذشته موجب تلفات مرگبار فراواني شده بود، خودداري مي‌كند. به نظر مي‌رسد كه سياست ايران، داغ نگه‌داشتن تنور جنگ است بدون آن كه به عمليات پر مخاطره دست زند.»[۲۶]

گزارش- 142

عراق در پي اين است كه از سويي امسال نيز موعد بازپرداخت اكثر بدهي‌هاي خارجي خود را به تعويق اندازد و از سوي ديگر، وام‌هاي جديد دريافت كند. عراق اميدوار است كه پس از پايان جنگ بتواند از طريق افزايش سريع صادرات نفت همة اين بدهي‌هاي خود را مستهلك سازد. به گزارش رويتر، ميزان بدهي‌هاي خارجي بازرگاني عراق بين ده تا پانزده ميليارد دلار ارزيابي شده است. بسياري از مؤسسات بانكي بين‌المللي با ابراز خوش‏بيني از آيندة عراق و به ويژه با استناد به منابع عظيم نفتي اين كشور، ابراز تمايل كرده‌اند درخواست عراق را بپذيرند و به اين كشور وام بپردازند.[۲۷]

گزارش- 143

آقاي "هاشمي‌رفسنجاني" رئيس‌ مجلس شوراي اسلامي، در رأس يك هيئت بلندپاية سياسي اقتصادي وارد پكن شد.[۲۸] به گزارش رسيده، در اولين دور مذاكرات آقاي هاشمي‌رفسنجاني و "زائوزيانگ" نخست‌وزير چين - كه در خصوص مسائل مورد علاقه و روابط دو جانبه و همچنين توسعة مناسبات دوستي و همكاري‌‌هاي دو كشور انجام شد - زائوزيانگ ضمن تجليل و استقبال از موضع دولت جمهوري‌اسلامي ايران مبني بر عدم تعهد و مبارزه عليه سلطة خارجي، گفت: «چين و ايران در پيروي از سياست خارجي مستقل و مبارزه عليه سلطة ابرقدرت‌ها وجوه مشترك بسيار مهمي دارند كه اين وجوه پايه و اساس برقراري روابط و پيشرفت مناسبات دوستي و همكاري دو كشور را تشكيل مي‌دهد.» آقاي هاشمي نيز در سخناني ضمن تأكيد بر توسعة روابط دوستانه بين ايران و چين، گفت: «هر دو كشور در بسياري از مسائل بين‌المللي داراي مواضع مشترك هستند.»[۲۹] در مورد اين سفر راديو بي.بي.سي. گفت: «به عقيدة بسياري از ناظران، اين سفر جنبه‌هاي قابل ملاحظه‌تري داشته است. ايران به وضوح مايل است كه از انزواي فعلي درآيد و هر كجا كه ممكن است دوستي بيابد، مخصوصاً اگر اين دوستان حاضر به فروش اسلحه به ايران باشند. بنابراين، صحبت‌هاي زيادي در اين مورد شنيده مي‏شود كه چين با انعقاد يك قرارداد قابل ملاحظه،‌ به ايران اسلحه خواهد فروخت و علت سفر رفسنجاني به پكن همين بوده است. چين بارها انعقاد چنين موافقت‌نامه‌اي را با ايران تكذيب كرده است زيرا در جنگ ايران و عراق جانب هيچ يك از دو كشور را نداشته است، هر چند اين قبيل اظهارات را هر كسي نمي‌تواند قبول كند.»[۳۰] از سويي ديگر، گزارش‌ها حاكي است كه چين به طور صريح وانمود كرده كه روابطش به طور مساوي با هر دو كشور ايران و عراق خوب و در مورد درگيري بين دو كشور، يك موضع بي‌طرفانه داشته است. چين به هر حال در موضع رسمي خود مبني بر عدم فروش تسليحات به هر يك از دو كشور ايران و عراق پابرجاست. انتظار مي‌رود گفت‌وگوهاي رفسنجاني با مقام‏هاي چيني، در زمينة مسائل اقتصادي باشد. دو طرف ميل دارند مبادلات تجاري خود را از 250 ميليون دلار در سال گذشته به 600 ميليون دلار در سال جاري افزايش دهند.[۳۱] سفرهاي اخير آقاي هاشمي و تحركات جديد ديپلماتيك ايران را "شهرام چوبين" استاد مؤسسة مطالعات بين‌المللي ژنو چنين بررسي كرده است: «فكر مي‌كنم اين سفرها [ي هاشمي به ليبي و چين] با سفر چندي قبل وزير امور خارجة عربستان به ايران و نيز نوعي ابتكار صلح كه ايران مي‌كوشد در منطقة خليج[‌فارس] پياده كند، در ارتباط است. ايران تأكيد مي‌كند كه هيچ خطري براي كشورهاي حوزة خليج‌[فارس] محسوب نمي‌شود و بايد ميانه‌روي نسبي آن را با تروريسم عراق مقايسه كرد. بنابراين به گمان من ايران سعي دارد وجهة بين‌المللي خود را بهبود بخشد و در اين راه تا آن‌جا پيش مي‌رود كه شرايط خود را براي پايان جنگ با آن‏كه تغيير نمي‌دهد، ولي به شكل ديگري درآورد.» وي در پاسخ به اين پرسش كه "موضع چين در اين ميان چيست؟" گفت: «گمان مي‌كنم چين نوعي شريك استراتژيك ايران است. ايران هيچ پيمان دوستي با شوروي ندارد و روي عدم تعهد خود تكيه مي‌كند؛ از طرف ديگر، عراق هنوز پيمان دوستي و همكاري با شوروي دارد. شايد ايران مي‌خواهد در مقابل فشار شوروي بر كشورهاي خليج‌فارس، به‌عنوان يك كشور مستقل و داراي حق حاكميت، چين را به سوي خود جلب كند و با آن روابط حسنه برقرار كند.» از وي پرسيده شد: "آيا امكان دارد ايران از چين اسلحه بخرد؟" چوبين گفت:

سفر آقاي هاشمي‌رفسنجاني به چين ـ 6/4/1364 ملاقات و مذاكره با نخست‌وزير و مقامات چين

«فكر مي‌كنم ايران با بهبود وجهة بين‌المللي خود قصد دارد راه‌هاي بيش‏تري را به روي خود باز كند و منابع تأمين اسلحه خود را وسيع‏تر نمايد. مسئله اين نيست كه چين چه نوع سلاح‌هايي مي‌تواند در اختيار ايران بگذارد بلكه مسئله مهم آن است كه منبعي براي تأمين سلاح ايران باشد.»[۳۲] علاوه بر محافل خارجي، در داخل نيز تحليل‌ها و تفسيرهايي البته در سطح محافل خاص و بولتن‌هاي داراي طبقه‌بندي، مطرح است؛ از جمله در يك تحليل درباره اين سفر و مقدمات آن آمده است: «سفر آقاي هاشمي‌رفسنجاني به چين و ژاپن از مدت‌ها قبل مطرح بوده است ولي برخي از مسئولين نظرشان اين بود كه هم‏زمان با اين سفر بايد سفر به دو كشور متمايل به بلوك شرق نيز در نظر گرفته شود كه ليبي از ابتدا مشخص ولي كشور دوم مورد بحث بود. مصادف شدن سفر با قضاياي لبنان و هواپيماربايي، سوريه را به‌عنوان كشور دوم مشخص كرد. در آستانة سفر آقاي هاشمي به ليبي، "تريكي‏‏‏‏‏" دبيركميتة امورخارجة ليبي به طور غيرمنتظره‌اي به بغداد سفر مي‌كند. به دنبال اين مسئله، در ارتباط با برنامة سفر رسمي از قبل اعلام شدة آقاي رفسنجاني به ليبي و يا قطع آن، بين بعضي از مسئولين اختلاف‌نظر به وجود مي‌آيد تا آن‌جا كه ظاهراً اين مسئله براي كسب تكليف با امام در ميان گذارده مي‌شود (از نظر ايشان اطلاعي در دست نيست) ولي به هر صورت با اين دليل كه در صورت قطع سفر به ليبي و بازتاب‌هاي جهاني آن، احتمال سوق دادن ليبي به طرف عراق بيش‏تر مي‌شود، خللي در برنامة سفر به ليبي به وجود نمي‌آيد. از سوي ديگر، سفر تريكي به بغداد موفق نبود و طارق‌عزيز در هنگام استقبال از او، برخورد تند و اهانت‌آميزي نسبت به سياست آقاي قذافي مخصوصاً در مورد جنگ ايران و عراق مي‌كند. اين برخورد تأثير به سزايي در موفقيت و پربار بودن سفر آقاي رفسنجاني به ليبي داشته و در نهايت به انتشار بيانية مهم مشتركي از سوي ايران و ليبي و قطع رابطه ليبي و بغداد منجر شد. قذافي در جواب اين كه "چرا تريكي را به عراق فرستاديد؟" متقابلاً اظهار مي‌دارد كه شما به چه علت سعودالفيصل وزير امورخارجة عربستان را به ايران فرا خوانديد؟»[۳۳]

گزارش- 144

در آستانة سفر آقاي هاشمي‌رفسنجاني به ژاپن، سخن‏گوي رسمي وزارت خارجة ژاپن امروز گفت: «ژاپن به ايران اسلحه نمي‌فروشد و به هنگام سفر آقاي هاشمي‌رفسنجاني رئيس‌ مجلس ايران به ژاپن در هفتة آينده، موضع خود را در قبال جنگ ايران و عراق به طور كامل تشريح خواهد كرد.» وي به خبرنگاران خارجي گفت: «ما هنوز دستور كار براي مذاكرات رفسنجاني با رهبران ژاپن را تكميل نكرده‌ايم.» اما افزود: «مسئلة جنگ احتمالاً در مذاكرات مطرح خواهد شد و ما در آن زمان موضع خود را به طور كامل تشريح خواهيم كرد.» وي در پاسخ به اين پرسش كه "آيا رفسنجاني با ليست خريد جنگ‌افزار به توكيو مي‌آيد يا خير؟" گفت: «ژاپن چنين درخواستي را دريافت نكرده، اما من به طور غيررسمي شنيده‌ام كه ايران علاقه‌مند به خريد رادار، هلي‌كوپتر و هواپيما براي مقاصد آموزشي مي‌باشد.»[۳۴]

گزارش- 145

به گزارش يك منبع داخلي، قبل از سفر آقاي هاشمي به چين، حدود بيست نمايند‏‏ة مجلس از جمله آقايان كياوش، دوزدوزاني، نادي، هادي خامنه‌اي، لطيف صفري، محمدعلي هادي، سعيدي، سيدمحمد اصغري، فؤاد كريمي، محمد رشيديان، معزي، با وي ديدار و مسائل مهمي را بازگو كرده‏اند. در اين ديدار ابتدا "رشيديان" نمايندة آبادان و "نادي نجف‏آبادي" صحبت كرده‏اند. آن‏ها با بيان نقش و اهميت مجلس در مسائل سياسي از جمله مبارزه با ليبرال‌ها در طول پنج سال گذشته، گفته‏اند كه بعد از عمليات فتح‌المبين، نمايندگان هيچ‏گونه اطلاعي از مسائل و وقايع جنگ ندارند و اين برخلاف حقوقي است كه در قانون اساسي براي نمايندگان در نظر گرفته شده‏است. آقاي هاشمي‌رفسنجاني نيز ضمن اشاره به لزوم حفظ اسرار جنگي و محدوديت‌هاي خاص آن، به اختلافات (طبيعتاً) موجود بين سپاه و ارتش و تنگناها و مشكلاتي كه در اوضاع فعلي جنگ هست، اشاره كرده و گفته است: «من اخيراً نزد امام رفتم و نظر ايشان را در مورد پي‏گيري امر جنگ از طريق سياسي جويا شدم كه ايشان فرمودند: "فعلاً زمان كار سياسي نيست و بايد بجنگيد." و از طرفي در ارتباط با جنگيدن هم، سپاه و ارتش طرح‌هاي بلندمدت دارند و... .» سپس يكي از نمايندگان با اشاره به اين كه رفتار بعضي از مسئولان هويت انقلاب را زير سؤال برده، تأكيد كرده است: «من اصلاً به مديريت اجرايي انقلاب كه فعلاً به عهدة آقايان است، اشكال دارم.» آقاي دوزدوزاني نيز خواستار رسيدگي بيش‏تر به وضع سپاه و تقويت آن شده و افزوده است: «شما بايد چهل ميليون جمعيت ايران را كه در صحنه حضور دارند، به خوبي از آنها استفاده كنيد و اقتصاد خود را براساس يك اقتصاد جنگي پي‌ريزي كنيد.» اما آقاي هاشمي مخالفت خود را با چنين برنامه‌هايي ابراز كرده‏است. جلسه با تذكر اين نكته از سوي آقاي هاشمي كه "اگر طرحي است، بياوريد"، پايان يافت.[۳۵]

گزارش- 146

امروز "ميرحسين موسوي" نخست‌وزير، در مصاحبه با خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، در مورد توقيف روزنامة "صبح آزادگان" واكنش نشان داد. وي در اين مصاحبه گفت: «روزنامة صبح آزادگان در گذشته هميشه مدافع خط امام و مخالف خط ليبرالي بوده و خدمات شايان توجهي به انقلاب نموده است و بنده به‌عنوان رئيس دولت از توقيف هرچند كوتاه مدت آن، متأسفم.» مهندس موسوي افزود: «روزنامه‏ها بايد نظرات خود را شجاعانه بيان كنند و نبايد اختلاف ديدها باعث فشار روي رسانه‌ها شود. در مورد روزنامه صبح آزادگان البته دولت خدمت‏گزار بايد قدردان حمايت‌هاي اين روزنامه از مجريان انقلابي و خط سازش‌ناپذير دولت محرومان باشد.» وي اظهار اميدواري كرد كه مشكلات موجود بر سر راه انتشار اين روزنامه برداشته شود تا بتواند همچون گذشته به خدمات خود ادامه دهد. نخست‌وزير سپس اعلام كرد: «به سرپرست محترم بنياد مستضعفان اختيارات لازم براي حل مسائل حقوقي اين روزنامه با بنياد داده شده‏است و اگر در اين زمينه اشكالاتي موجود باشد، مسئله بلافاصله حل خواهد شد.»[۳۶]

گزارش- 147

بحران هواپيماي ربوده شدة امريكايي در بيروت، پس از گذشت دو هفته هنوز هم لاينحل مانده است و اين در حالي است كه امريكا علاوه بر توان خود، از توان نزديكان و دوستان خود نيز جهت حل اين ماجرا بهره جسته ولي با همة تلاش‌هاي ديپلماتيك و اعمال فشارهاي سياسي و نيز تهديد و ارعاب عليه ربايندگان و حاميان آن‏ها، كاري از پيش نبرده است. راديو بي.بي.سي. در تفسيري (به قلم موريس جيمز خبرنگار سابق خود در خاورميانه) در مورد اين ماجرا به نقش نبيه‌بري، سوريه، شوروي و امريكا پرداخته و از سوي ديگر، در مورد نقش حزب‌الله و ايران كه احتمال دارد توازن قدرت را به نفع خود بر هم زنند، اشاره كرده است: «دست‌اندركاران اين واقعه عملاً در جنگ قدرتي در خاورميانه شركت دارند، لذا به احتمال قوي اين حادثه مي‌تواند بر سرنوشت لبنان، شكل دولت و تركيب نيروها و گروه‏هاي مسلمان در منطقه تأثير گذارد. اگر چه در اصل افراطيون حزب‏الله بودند كه هواپيماي امريكايي را ربودند، عناصري كه قبل از آن كه به لبنان وفادار باشند، از يك حركت انقلاب اسلامي به رهبري امام‌خميني تبعيت مي‌كنند، ولي نبيه‌بري كه نيروهاي وي در جنوب لبنان و مناطق اطراف فرودگاه از قدرت زيادي برخوردارند، مذاكره را با طرفين به عهده گرفته است. از سوي ديگر، سوريه كه نفوذش در تحولات لبنان كم تأثير نيست، به كمك نبيه‌بري آمده و اينك دوشادوش هم‌پيمانش شوروي و همچنين ايالات متحده همگي با خطرات بزرگي كه از كنترل درآمدن بحران ممكن است به وجود آيد، آگاه‏اند، لذا عدم موفقيت آن‏ها در اين ميدان، توازن قدرت را به نفع افراطيون حزب‌الله بر هم خواهد زد.»[۳۷] از طرفي ديگر، "ابوالحسن بني‌صدر" رئيس‌جمهور معزول ايران نيز در مصاحبه‌اي با شبكة تلويزيوني اي‌.بي.‌سي. امريكا با اظهار اطلاع از زمينه‌هاي وقوع هواپيماربايي، اين اقدام را به جناح طرف‏دار جنگ در ايران نسبت داده است: «زماني كه دبيركل سازمان‌ملل دو شرط دولت ايران را در مورد جنگ بين ايران و عراق مورد اشاره قرار داد، جناح طرف‏دار ادامة جنگ در دولت ايران تصميم گرفت طرحي براي يك سلسله حمله تهيه كند تا به اين ترتيب ايالات متحده ناچار شود كه مداخله كند و در پي آن، يك سلسله حملات انجام شد و تازه‌ترينش همين گروگان‌گيري است و صحت اطلاعات رسيده را تأييد مي‌كند. به نظر من اين تصميم نه در بيروت بلكه در تهران گرفته شد.» از وي پرسيده شد: «اگر شما از قبل چنين اطلاعاتي داشتيد، مسلماً كساني ديگر هم از آن آگاه بودند؛ آيا تا آن‏جايي كه شما مي‌دانيد، مقامات اطلاعاتي امريكا نيز از آن اطلاعات مطلع بودند؟» بني‏صدر: «نمي‌دانم. من اين اطلاعات را به مقامات اطلاعاتي گوناگوني دادم و به نظر من برخي از اطلاعات حتي در جرايد نيز چاپ شد حتي جمله كوتاهي نيز در روزنامة لوموند ديدم كه بدون آن كه مستقيماً از من نقل قول كند به آن اطلاعات اشاره كرده بود، ضمناً نوشت كه تصميم انجام سلسله حمله‏هايي گرفته شده است.» وي در پاسخ به اين پرسش كه "آيا دولت ايران مسئول اين حمله تروريستي است؟" نيز گفت: «نه نمي‌گويم كه دولت اين كار را كرد؛ در استبداد مذهبي، اين دولت نيست كه تصميم بگيرد و اين تصميم‌ها گاه در يك مركز تصميم‌گيري و گاه در مركز تصميم‌گيري ديگري اتخاذ مي‌شود. ...»[۳۸]  ضميمة گزارش135: بازتاب تك عراق به جزيرة مجنون تصاحب دو مقر كمين خودي، در تبليغات عراق به‌عنوان بازپس‌گيري بخشي از جزاير نفتي مجنون اعلام شد. در تأثير از همين تبليغات است كه نويسندة كتاب "جنگ نفت‌كش‌ها" دربارة اين تك محدود عراق نوشته است: «عراق اعلام كرد كه نيروهايش بخشي از جزيره نفت‌خيز مجنون در بخش جنوب شرقي اين جزيره را بازپس گرفتند. اين حمله در امتداد 1200 متري جبهه رخ داد كه ده هزار نيروي عراقي در اين عمليات شركت داشتند. ايران ادعاي عراق را رد كرد.»[۳۹]

ضميمة گزارش136: سابقه طراحي عمليات قدس3 (در محور ميمه) سابقة امر به بيش از دو ماه قبل برمي‌گردد كه متناسب با وضعيت جنگي، سپاه از همة يگان‌ها خواسته بود تا هر يك منطقه‌اي را به منظور اجراي عمليات‌هاي محدود، نفوذي و گشتي رزمي انتخاب و شناسايي كنند. بدين منظور تعدادي مناطق به پيشنهاد قرارگاه‌هاي فرعي و قرارگاه خاتم به يگان‌ها ابلاغ گرديد و تعدادي ديگر با پيشنهاد يگان‌ها و موافقت قرارگاه خاتم در دستور كار قرار گرفت؛ از آن جمله عملياتي است كه نام "قدس3" به خود گرفت. در گزارشي كه جهت برخي فرماندهان سپاه تهيه شده‏است، دربارة سابقة اين عمليات آمده است: در جلسه‌اي كه در تاريخ 3/2/1364 با حضور برادر محسن رضايي صورت گرفت، برادران لشكر فجر در چارچوب وضعيت جديد جنگ چند منطقه را به‌عنوان طرح پيشنهادي مطرح كردند؛ از جمله در منطقة قصرشيرين، سومار و رودخانة ميمه در شمال شهرك "طيب" عراق. فرماندهي لشكر فجر محور ميمه را براي انجام عمليات محدود مناسب دانست ولي به دليل عدم وجود جاده جهت تخلية شهدا و مجروحين و نيز صعب‌العبور بودن ارتفاعات، پيشنهاد يك عمليات ايذايي (زدن و برگشت) را داد، هر چند كه نقطه ضعفي چون احتمال به جاي ماندن شهيد و مجروح در اين حالت نيز به قوت خود باقي ماند. علي‌رغم اين كه اين منطقه به دليل تسلط كامل دشمن روي دهلران و نيز باز بودن خط حد خودي به وسعت هفت كيلومتر، از اهميت بالايي برخوردار است مع‏ذالك ابتدا از سوي قرارگاه خاتم تصويب نشد و قرارگاه مزبور پيشنهاد عمليات در منطقة "كاني‌شيخ" را به لشكر فجر داد، اما توجه لشكر فجر به‏خصوص فرماندهي آن به منطقة ميمه معطوف بود چرا كه از مدت‌ها قبل اين يگان در شرق ميمه خط پدافندي داشته و علاوه بر آشنايي خوب نسبت به آن، به طور مكرر نيز شناسايي از غرب ميمه داشته است. در ادامه، برادر "نبي رودكي" فرمانده اين لشكر نيز نظر مساعد خود را طي گزارشي به قرارگاه خاتم مجدداً اعلام كرد و جلسة ياد شده در متن، در پي گزارش مزبور، تشكيل گرديد.[۴۰]


منابع و مآخذ روزشمار 1364/04/06

  1. ↑ سند شمارة 1095 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه خاتم، (محسن رخصت‏طلب)، 16/5/64 تا 15/6/64، ص135.
  2. ↑ سند شمارة 0634/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "انتخاب منطقة عمليات فدك"، گزارش راوي قرارگاه خاتم‏الانبياء (داود رنجبر)، مهر 1365، ص 38.
  3. ↑ سند شمارة 0628/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "عمليات قدس1 و 2"، گزارش راوي عمليات قدس 1 و 2 (محسن رخصت‏طلب)، تير 1364، ص2.
  4. ↑ همان.
  5. ↑ مأخذ 1، ص39.
  6. ↑ سند شمارة 009631 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‏اي، قرارگاه خاتم‏الانبيا(ص)‏، ش5 (1/5/1364).
  7. ↑ - مأخذ 3، ص 3.
  8. ↑ سند شمارة 009361 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي قرارگاه كربلا، 7/4/1364.
  9. ↑ سند شمارة 0640 گزارش عمليات، مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي كل، بررسي وضعيت دشمن"، گزارش راوي قرارگاه خاتم در عمليات والفجر8 (محمد دروديان)، صص42 و 43.
  10. ↑ همان، ص 43.
  11. ↑ همان، ص 43.
  12. ↑ همان، ص 43.
  13. ↑ سند شمارة 0629/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ "عمليات قدس3" گزارش راويان عمليات قدس3 (محمد ساجدي، شهيد محمدرضا ملكي)، مرداد 1364، ص1364.
  14. ↑ - سند شمارة 074547 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفتر فرماندهي منطقة 2 نجف، 9/4/1364.
  15. ↑ ماخذ 6.
  16. ↑ سند شمارة 074531 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: مركز فرماندهي ستاد مركزي سپاه پاسداران، 6/4/1364.
  17. ↑ سند شمارة 009771 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: "گزارش نوبه‌اي"، قرارگاه عملياتي خاتم، شمارة 138 (14/5/1364).
  18. ↑ ادارة كل مطبوعات خارجي وزارت ارشاد اسلامي، نشرية "بررسي مطبوعات جهان"، شمارة 866 (24/4/1364)، صص10 و 11، از نشرية "اكونوميست" چاپ لندن.
  19. ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشرية "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 100 (7/4/1364)، ص2، بندرعباس.
  20. ↑ همان، ص15، از كويت.
  21. ↑ همان، صص23 و 24، بوئنوس آيرس.
  22. ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، نشرية "گزارش‌هاي ويژه"، شماره 101 (8/4/1364)، ص 12، از لندن.
  23. ↑ مأخذ 19، مجله "اكونوميست" 6/4/1364.
  24. ↑ رجوع كنيد به روزشمارهاي 30/3/1364، و 3/4/1364.
  25. ↑ همان.
  26. ↑ مأخذ20، راديو بي.بي.سي.، 6/4/1364.
  27. ↑ مأخذ 20، ص 38.
  28. ↑ روزنامة اطلاعات، 6/4/1364، ص3.
  29. ↑ روزنامة اطلاعات، 8/4/1364، ص4.
  30. ↑ مأخذ 20، ص36، راديو بي.بي.سي.
  31. ↑ مأخذ 20، ص 21، خبرگزاري يوگسلاوي از پكن.
  32. ↑ مأخذ 23، صص 37 و 38، راديو بي.بي.سي.
  33. ↑ واحد سياسي دفتر تبليغات حوزة علمية قم، نشريه "گزارش"، شمارة 4 (15/4/1364)، ص 18.
  34. ↑ مأخذ 20، ص 19، خبرگزاري كويت از توكيو.
  35. ↑ مأخذ 34، صص 25 و 26.
  36. ↑ مأخذ 29، ص3.
  37. ↑ واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري‌اسلامي ايران، بولتن "راديوهاي بيگانه"، 8/4/1364، ص‏ص 16 و 17، راديو بي.بي.سي.، 6/4/1364.
  38. ↑ همان، ص 17، راديو امريكا، 6/4/1364.
  39. ↑ Sreedhar kapi1 kaul. Tanker war, Aspect of Iraq-Iran war(1980-88), New Delhi, A.B.C. Publishing house, 1989.
  40. ↑ مأخذ 14، ص 2.






برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1364.04.06&oldid=4186»