1367.01.03
| روزشمار جنگ سال 1367 1367.01.03 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | سه فروردین |
| تاریخ شمسی | 1367.01.03 |
| تاریخ میلادی | 23 مارس 1988 |
| تاریخ قمری | 4 شعبان 1408 |
گزارش - 189
در ساعت اوليه‌ي بامداد امروز، ارتش عراق با هدف تصرف جاي پا در سمت شرق رودخانه‌ي چم‌ريشن براي حفظ دشت غرب اين رودخانه پس از اجراي آتش سنگين بر روي تپه ريشن در شمالي‌ترين منطقه‌ي عمليات قرارگاه قدس، با استفاده از تيپ434 به استعداد حدود 3 گردان به مواضع نيروهاي لشكر7 ولي‌عصر(عج) حمله كرد. اين اقدام در حالي آغاز شد كه از تحويل خط تپه ريشن از لشكر19 فجر به لشكر ولي‌عصر(عج) چند ساعتي بيش‌تر نگذشته بود و نيروهاي اين يگان در خط مستقر نشده و به منطقه توجيه نبودند. اين وضعيت امكان مناسبي را براي موفقيت دشمن ايجاد كرد، طوري كه قبل از ظهر دشمن توانست تپه ريشن را تصرف كند. با اشغال اين تپه علاوه بر لشكر7 ولي‌عصر(عج) نيروهاي لشكر19 فجر نيز كه در خاكريز عصايي‌شكل سمت چپ تپه (كه در حد فاصل تپه ريشن تا جاده‌ي آسفالت قرار دارد) استقرار داشتند در موقعيتي ناامن قرار گرفته، مجبور به عقب‌نشيني از اين خاكريز شدند.[۱] تلاش فرماندهان براي بازپس‌گيري سريع اين تپه كه بر عمق خطوط رزمندگان تسلط ديد و تير دارد به دليل آماده نبودن يگان‌ها براي اجراي اين مأموريت به نتيجه نرسيده، به نظر مي‌رسد براي اين كار بايد تدارك بهتري فراهم كرد.[۲] از اين رو، عزيز جعفري فرمانده قرارگاه قدس براي تصرف تپه ريشن درخواست يگان جديد و تازه‌نفس كرد و بنا به دستور رحيم صفوي جانشين فرمانده نيروي زميني سپاه، لشكر55 ويژه‌ي شهدا در حالي كه در حال آماده شدن براي شركت در عمليات بيت‌المقدس4 در ارتفاعات جنوب درياچه‌ي دربنديخان بود، از قرارگاه فتح به قرارگاه قدس مأمور شد. همچنين، براي كاستن از فشار دشمن، به واحد ادوات ابلاغ شد چند قبضه موشك‌انداز ماليوتكا و تاو به محدوده‌ي قرارگاه مأمور كند. با حضور قبضه‌هاي ضد زره در محور شمالي عمليات، 2 دستگاه تانك دشمن در تپه ريشن مورد اصابت قرار گرفت و تعدادي از تانك‌هاي عراقي نيز در گل و لاي متوقف شدند. با افزايش حجم آتش توپ‌خانه قدرت مانور و تردد دشمن بسيار محدود گرديد و اين امر سبب شد نيروهاي دشمن نتوانند به‌خوبي در مناطق تصرف‌شده استقرار يافته، آن را تثبيت كنند.[۳] گزارش‌هاي رسيده به قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص) حاكي از آن است كه پس از سقوط منطقه‌ي دشت زور، ارتش عراق چند يگان جديد را در استان سليمانيه تحت امر سپاه يكم قرار داده است. گزارش محمد باقري مسئول اطلاعات نيروي زميني سپاه نشان از آن دارد كه علاوه بر اضافه شدن لشكر2 پياده به يگان‌هاي مستقر در منطقه‌ي لشكر28 پياده از منطقه‌ي بشكان در شمال قصرشيرين، تيپ46 مكانيزه از لشكر12، از منطقه‌ي هورالعظيم در جبهه‌ي جنوب به اين منطقه آمده است. تيپ80 زرهي از لشكر17 نيز از غرب آمده است كه دو تيپ مذكور فعلاً درگير هستند. بر اساس اين گزارش، تيپ‌هاي ديگر در منطقه عبارت‌اند از: تيپ95 پياده، تيپ54 مختلط لشكر4 و تيپ5 زرهي مكانيزه. باقري همچنين گفت: عراق مجموعاً 10 تيپ پياده، 8 گردان توپ‌خانه و 5 تيپ زرهي مكانيزه از جنوب آورده، ولي آن‌ها دورتر هستند و هنوز درگير نشده‌اند. علاوه بر يگان‌هاي فوق، تيپ95، تيپ54، تيپ2 كماندويي سپاه5، تيپ707، تيپ702 و تيپ422 پياده در منطقه هستند و از هر يك از تيپ‌هاي 46 مكانيزه و 80 زرهي فقط يك گردان درگير شده‌اند و همه‌ي يگان‌ها تحت امر سپاه يكم مي‌باشند.[۴]
گزارش - 190
با نزديك شدن زمان اجراي عمليات بيت‌المقدس4 در ارتفاعات جنوب درياچه‌ي دربنديخان، فعاليت واحدهاي پشتيباني يگان‌ها براي كسب آمادگي با فشردگي ادامه دارد. برگزاري جلسه براي مانور يگان‌ها؛ بررسي اقدامات؛ ميزان آمادگي و مسئوليت‌هاي واحد بهداري، جهاد سازندگي و توپ‌خانه از مهم‌ترين اقدامات امروز فرماندهان نيروي زميني و قرارگاه فتح به عنوان قرارگاه عمل‌كننده‌ي اين عمليات است. بررسي طرح مانور از اصلي‌ترين كارهايي است كه فرماندهان به آن پرداخته‌اند. بر اساس تدبير فرماندهان قرارگاه فتح و نيروي زميني، در مرحله‌ي دوم عمليات در شب دوم قرار بر اين است كه لشكر10 سيدالشهدا(ع) خط پدافندي لشكر27 حضرت رسول(ص) را در دشت تولبي تحويل بگيرد و لشكر حضرت رسول(ص) به كمك تيپ18 الغدير ارتفاع زيمنانكوه را تصرف كنند. البته، جو حاكم بر گفت و گوها بين فرماندهان يگان‌ها و قرارگاه حاكي از آن بود كه توان موجود فقط در حد اجراي مرحله اول عمليات است؛ لذا، درباره‌ي مرحله‌ي دوم عمليات كم‌تر بحثي به ميان مي‌آيد.[۵] شناسايي برخي يگان‌ها اميدواري را براي اجراي يك عمليات موفق ايجاد كرده است به‌ويژه آن‌كه شناسايي نيروهاي اطلاعات لشكر10 سيدالشهدا(ع) كه مأموريت شكستن خط و نفوذ در عمق منطقه‌ي دشمن را در شب اول بر عهده دارد به نتايج خوبي رسيده است. شناسايي‌ها نشان مي‌دهد دشمن در ساحل جنوبي درياچه‌ي دربنديخان مستقر شده است؛ بنابراين، لشكر سيدالشهدا(ع) در اجراي عمليات تصميم دارد از نيروهاي غواص لشكر براي شكستن خط ساحل جنوبي درياچه استفاده كند و قرار است پس از اينكه غواص‌ها ساحل دشمن را تأمين كردند، ساير نيروهاي اين لشكر و لشكر57 ابوالفضل(ع) به وسيله قايق در ساحل دشمن پياده شوند. همچنين روي چند قايق قبضه‌هاي تيربار دوشكا نصب كرده‌اند تا در صورت لزوم كمين‌هاي دشمن را در ساحل هدف قرار دهند. براي اجراي مانور، لشكر28 روح‌الله كميته‌ي انقلاب اسلامي با امكانات ادوات (2 قبضه107، 2 قبضه106، 12 قبضه خمپاره‌ي 120) به هم‌راه يك گروهان سكاندار قايق و يك گردان نيرو به لشكر10 سيدالشهدا(ع) مأمور شده است. همچنين براي تأمين سوخت قايق‌ها قرار است پس از شروع عمليات يك تانكر بنزين به وسيله‌ي قايق از مسير رودخانه‌ي ليله وارد درياچه‌ي دربنديخان شده، در ساحل جنوبي درياچه به قايق‌ها سوخت‌رساني كند. لباس غواصي و جليقه‌ي نجات و ماسك شيميايي نيز در فهرست اقلام درخواستي لشكر از انبار اين يگان در جنوب در راه است. ساخت اسكله‌ي لشكر سيدالشهدا(ع) نيز امروز به اتمام رسيد. اين اسكله را لشكر27 محمد رسول‌الله(ص) و لشكر سيدالشهدا(ع) در نزديكي ساحل احداث كرده‌اند.[۶] ضرورت هماهنگي يگان‌هاي عمل‌كننده به‌خصوص لشكر10 سيدالشهدا(ع) و 57 ابوالفضل(ع) كه داراي مسير مشترك براي حمله به خط اول دشمن هستند، مورد تأكيد است. لشكر ابوالفضل(ع) هم براي تصرف ارتفاع شاخ شميران از 2 محور مانور خود را طراحي كرده است كه علاوه بر حمله به قله‌ي اين ارتفاع، از محور دوم نيز از پشت به قله دست‌رسي پيدا كند. فقط فرمانده لشكر27 محمد رسول‌الله(ص) كه مأموريت تصرف ارتفاع برددكان را عهده‌دار شده است، با اشاره به عمق زياد منطقه‌ي عمليات يگان خود و حضور فعال دشمن در اين منطقه و تشكيل 3 خط دفاعي در حد فاصل درياچه تا ارتفاع برددكان و مشكلاتي كه در شناسايي‌ها دارد، در خصوص رسيدن نيروها به ارتفاعات در شب اول ابراز ترديد كرده، پيشنهاد مي‌كند كه در گام اول، زمين‌هاي پست قبل از ارتفاع برددكان را تصرف و در شب‌هاي بعد روي ارتفاع برددكان عمل كنند كه احمد غلامپور فرمانده قرارگاه فتح با آن موافقت نمي‌كند. همچنين براي ايجاد سهولت در نفوذ به عمق مواضع دشمن يك گروهان تانك به استعداد 10 دستگاه به لشكر27 حضرت رسول(ص) مأمور مي‌شود.[۷] به گزارش مسئولان بهداري دو بيمارستان در عقبه‌ي منطقه براي سرويس‌دهي آماده شده است و واحد بهداري يگان‌ها نيز آمادگي خوبي دارد. با توجه به اينكه در مرحله‌ي اول، يگان‌ها پس از عبور از آب درياچه‌ي دربنديخان عمليات را آغاز خواهند كرد، براي انتقال مجروح در دو روز اول عمليات، محل استقرار و فرود بال‌گرد در زير ارتفاع تمورژنان پيش‌بيني و آماده شده است و در روزهاي بعد، انتقال مجروحان از طريق جاده شيخ‌صله كه در دست احداث و تكميل است، انجام خواهد شد. پيش‌بيني مي‌شود اتصال جاده عقبه شيخ‌صله 48 ساعت پس از شروع عمليات به نتيجه برسد. همچنين واحد بهداري مأمور شده است براي رسيدگي اوليه به مجروحان حداكثر در دو روز آينده يك پست اصلي اورژانس در منطقه احداث كند. به اين واحد اعلام شده است كه در مرحله‌ي اول عمليات، حدود 12 گردان، يعني حدود 3 هزار نيرو در عمليات شركت خواهند كرد و واحد بهداري بايد خود را براي آن آماده نگه دارد. گزارش‌ها حاكي از آن است كه واحد بهداري براي پذيرش مجروحان از آمادگي مناسب برخوردار است.[۸] واحد بهداري امروز همچنين آمار كتبي مجروحان عمليات والفجر10 را كه مربوط به آغاز عمليات تا پايان اسفندماه است، به فرماندهان نيروي زميني گزارش داد. بر اساس اين آمار، 5118 نفر مجروح جنگي و 4809 نفر مصدوم شيميايي در عمليات به پست‌هاي اورژانس عقب انتقال داده شده‌اند كه 4176 نفر از آنان به بيمارستان‌هاي شهرهاي مختلف اعزام شدند و حدود 6000 نيرو نيز بعد از مداواي اوليه به يگان‌ها و واحدهاي مربوط بازگشتند. همچنين، تعداد 1000 مصدوم شيميايي از مردم عراق به سنندج انتقال داده شده‌اند كه 56 نفر از آن‌ها به تهران اعزام شدند و تعداد 000,10 مصدوم شيميايي عراقي به باختران منتقل شدند كه 1200 نفرشان براي درمان به تهران و بقيه به اردوگاه‌هاي مهاجران عراقي انتقال يافتند. از تاريخ تهيه‌ي اين آمار تا به امروز (3 روز)، دشمن چندين مرتبه اقدام به بمب‌باران شيميايي كرده است كه خساراتي در پي داشته، اما آمار تلفات لحاظ نشده است.[۹] درباره‌ي آتش مورد نياز براي عمليات نيز امروز گفت و گوهايي انجام شد و بر اساس آن تيپ11 اميرالمؤمنين(ع) مأمور شد هم‌زمان با آغاز عمليات با قبضه‌هاي ادوات، آتش مؤثري را روي سواحل جنوبي درياچه‌ي دربنديخان اجرا كند. همچنين با توجه به اينكه بيش‌تر قبضه‌هاي توپ‌خانه در شرق درياچه‌ي دربنديخان استقرار دارند، فرمانده لشكر10 سيدالشهدا(ع) تأكيد كرد كه پس از شروع عمليات براي عمق دادن به برد آتش توپ‌خانه، چند قبضه توپ و كاتيوشا به جنوب درياچه‌ي دربنديخان انتقال داده شود كه با توجه به وضعيت جاده، حمل مهمات به پاي قبضه‌ها مشكل به نظر مي‌آيد. همچنين براي هدايت آتش در حين عمليات، ديد‌بانان يگان‌ها با نفوذ به عمق منطقه‌ي دشمن در مناطق مناسب‌تر مستقر شده‌اند و روي نقاط تجمع، پايگاه‌ها و جاده‌هاي مواصلاتي دشمن به ثبت تير مي‌پردازند.[۱۰] مرور مأموريت‌هاي جهاد سازندگي در عمليات و آخرين اقدامات انجام‌شده، از جمله پي‌گيري‌هاي احمد غلامپور فرمانده قرارگاه فتح به عنوان قرارگاه فرماندهي در اين عمليات است. در جلسه‌يي كه بيژن زنگنه و موحدي‌خواه از مسئولان جهاد سازندگي با فرمانده قرارگاه فتح در عمليات بيت‌المقدس4 داشتند، بر اهميت اتصال دو جاده‌ي چم‌سراژين و چم‌بياروك به منطقه‌ي عمليات و نقش مهم اين دو جاده براي تدارك نيروهاي عمل‌كننده در عمليات بيت‌المقدس4 تأكيد شد و در نهايت چهار مأموريت براي جهاد سازندگي مشخص گرديد: 1. احداث جاده‌ي اصلي از اواسط ارتفاع تمورژنان به ساحل T شكل درياچه‌ي دربنديخان توسط جهاد باختران. 2. احداث جاده‌ي چم‌سراژين و چم‌بياروك به وسيله‌ي جهاد لرستان. 3. احداث خاكريز در دشت تولبي پس از عمليات توسط جهاد آذربايجان شرقي. 4. شناسايي ارتفاعات سورمر، دشت تولبي و ساحل درياچه‌ي دربنديخان در پايين ارتفاع تمورژنان براي استقرار پل خضري. همچنين قرار شد نيروهاي جهاد سازندگي پس از شروع عمليات در اولين اقدام به وسيله‌ي سطحه چند دستگاه تانك و نفربر و سپس لودر و بولدوزر به ساحل جنوبي درياچه‌ي دربنديخان بياورند. علاوه بر اين، جهاد سازندگي امروز بخشي از امكانات خود شامل 5 بولدوزر، 4 لودر و غلطك و همچنين 15 قايق لاور و جي.مي.ني. را براي عمليات آماده كرده است.[۱۱]
گزارش - 191
اخبار دريافتي از ادامه‌ي فشار يگان‌هاي عراقي در منطقه‌ي عملياتي قرارگاه نجف حكايت دارد. دشمن ضمن تقويت منطقه، با تصرف قسمت‌هايي از مناطق تحت تصرف اكراد معارض عراقي، تا روي ارتفاع شيخ‌محمد واقع در شمال غربي ارتفاع گوجار پيشروي كرده است. بمب‌باران پل‌هاي منطقه‌ي قرارگاه نجف و ادامه يافتن بمب‌باران شيميايي فشار زيادي را به نيروهاي اين قرارگاه وارد كرده است. فرماندهان قرارگاه نجف و نيروي زميني سپاه از عملكرد هوانيروز ابراز نارضايتي كرده و خواهان نقش فعال‌تر گروه هوانيروز كرمان هستند. جانشين فرمانده نيروي زميني سپاه در گفت و گو با نماينده‌ي هوانيروز مي‌گويد: هلي‌كوپترها در تخليه‌ي شهيد و مجروح هم‌كاري لازم را ندارند. البته بال‌گردهاي هوانيروز امروز 4 پرواز براي حمل بار براي لشكر5 نصر و تيپ12 قائم(عج) انجام داده‌اند.[۱۲] امروز همچنين با پي‌گيري‌هاي مستمر نورعلي شوشتري فرمانده قرارگاه نجف، با توجه به محدوديت نيرو در منطقه‌ي عمليات بيت‌المقدس3، به دستور فرمانده سپاه، چند يگان حاضر در منطقه‌ي عملياتي والفجر10 شامل تيپ انصارالمهدي(عج) به استعداد يك گردان؛ تيپ صاحب‌الامر(عج) با يك گردان؛ لشكر21 امام رضا(ع) با 2 گردان؛ لشكر32 انصارالحسين(ع) با 2 گردان و لشكر ويژه‌ي 6 پاسداران با يك گردان، جمعاً 7 گردان به قرارگاه نجف مأمور شدند.[۱۳]
گزارش - 192
حمله‌ي ارتش عراق به مواضع نيروهاي اتحاديه‌ي ميهني كردستان عراق (طالباني‌ها) و نيروهاي حزب دمكرات كردستان عراق (بارزاني‌ها) در منطقه‌ي قره‌داغ و موكبه و بمب‌باران شيميايي اين مناطق در شمال استان سليمانيه سبب شهادت يا مجروح شدن تعداد زيادي از مردم عادي اين مناطق شد. به گزارش تيپ75 ظفر سپاه پاسداران و اتحاديه‌ي ميهني، در نتيجه‌ي بمب‌باران‌هاي مكرر عراق در اين مناطق 20 تن از پيش‌مرگان و بالغ بر 75 تن از روستاييان كرد، شهيد و تعداد بيش‌تري مجروح يا مصدوم شدند. عراق با متمركز كردن تعداد زيادي نيرو قصد ادامه‌ي پيشروي در مناطق تحت كنترل نيروهاي معارض كرد عراقي را دارد.[۱۴] حزب دمكرات كردستان عراق اعلام كرد: در نتيجه‌ي بمب‌باران شيميايي روستاي سوسنان در منطقه‌ي قره‌داغ، 67 زن و كودك شهيد و صدها نفر ديگر مصدوم شده‌اند كه بدون دست‌رسي به هيچ گونه خدمات پزشكي در آستانه شهادت به سر مي‌برند.[۱۵] اين حزب در نامه‌يي به قرارگاه رمضان با تشريح وضعيت سخت اين نيروها و تأكيد بر مقاومت آنان در مقابله با ارتش عراق درخواست كرد يگان‌هاي سپاه پاسداران در محور شمالي عمليات والفجر10 از محور سيدصادق به دشمن فشار آورند تا امكان دفاع از مواضع حزب دمكرات كردستان عراق بهتر فراهم شود.[۱۶]
گزارش - 193
فرمانده كل سپاه پاسداران در يك برنامه‌ي تلويزيوني، عمليات والفجر10 را تشريح كرد. محسن رضايي با نشان دادن موقعيت جغرافيايي منطقه‌ي عملياتي والفجر10 بر روي نقشه گفت: هم‌اكنون بغداد در سمت چپ و سليمانيه در سمت راست رزمندگان اسلام است و فاصله‌ي نيروهاي ما با دوراهي بغداد ـ سليمانيه كم‌تر از 10 كيلومتر است و بدين ترتيب راه ارتباطي استان‌هاي سليمانيه و بغداد كاملاً تهديد مي‌شود. وي افزود: جبهه‌ي گشوده‌شده‌ي جديد پس از جبهه‌هاي بغداد و بصره سومين جبهه‌ي مهم است و دشمن اگر بخواهد از هر سه جبهه دفاع كند مطمئناً بايد دو سپاه ديگر، يعني 30 درصد توان فعلي را به نيروهاي خود بيفزايد و با در نظر گرفتن كمبود نيروي انساني، خستگي و تلفات مي‌توان گفت كلاً بحران اجتماعي عظيم ارتش عراق را تهديد مي‌كند.[۱۷]
گزارش - 194
ساعت 14:15 امروز يك فروند كشتي باري قبرس به وسيله‌ي قايق‌هاي توپ‌دار تندرو هدف قرار گرفت و به آتش كشيده شد. كشتي "اوديسه اس ـ اچ" با ظرفيت 344,34 تن كه عازم كويت و حامل جو بود، در 10 مايلي رأس‌الخيمه پس از آن‌كه مورد هدف 12 راكت 107 ميلي‌متري قرار گرفت، دچار آتش‌سوزي وسيعي شد.[۱۸] بنا به برخي گزارش‌ها، شدت آتش‌سوزي در اين كشتي حدي است كه احتمال حمل مهمات به وسيله‌ي اين كشتي داده شده است.[۱۹] همچنين ستاد مشترك ارتش در اطلاعيه‌ي شماره 3150 اعلام كرد: امروز گشت هوايي به وسيله‌ي هواپيماهاي نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران بر فراز آب‌هاي خليج فارس و درياي عمان در پشتيباني از عمليات رزمي ناوگان نيروي دريايي به منظور تعيين موقعيت شناورهاي بيگانه به نحو مؤثري انجام شد و در مجموع، هواپيماهاي گشتي 57 فروند شناور را ره‌گيري و شناسايي كردند. ناوگان نيروي دريايي ارتش ضمن اجراي عمليات گشت دريايي و كنترل تردد كشتي‌راني در منطقه‌ي تنگه‌ي هرمز، تعداد 24 فروند كشتي تجاري و نفت‌كش خارجي را مورد بازديد قرار داد كه با توجه به حمل نكردن كالا براي عراق به آن‌ها اجازه‌ي ادامه‌ي مسير داده شد.[۲۰] همچنين به گزارش خبرگزاري امريكايي آسوشيتدپرس، در حالي كه نيروي دريايي امريكا خود را براي اسكورت چهلمين كاروان نفت‌كش‌ها در خليج فارس آماده مي‌كند، افسران امريكايي مي‌گويند در صورت ادامه داشتن آماده‌باش كامل دريايي امريكا در اين منطقه خدمه‌ي رزم‌ناوها صدمه خواهند ديد. به گزارش اين خبرگزاري، دريادار پاون رين فرمانده ناوچه‌ي جنگي يو.اس.اس.بي رابرتس اعلام كرد: مشكل‌ترين بخش مأموريت اين است كه بايد 24 ساعته آماده بود و ديگر وقتي براي استراحت نمي‌ماند. در قسمتي از گزارش خبرگزاري آسوشيتدپرس در مورد امكانات دريايي ارتش امريكا در خليج فارس كه به بهانه‌ي اسكورت نفت‌كش‌ها در اين منطقه حضور يافته‌اند و نوع ارتباط آن‌ها با هواپيماهاي جنگي عراق آمده است: ناوچه‌ي موشك‌انداز يو.اس.اس.بي رابرتس يكي از 16 رزم‌ناو مشغول به خدمت در اسكادران اسكورت و گشت‌زني موسوم به نيروي خاورميانه‌يي است كه دو سال پيش به آب انداخته شد و در ماه گذشته مأموريت خود را در خليج فارس آغاز كرده است. به گفته‌ي كاپيتان اين كشتي، دست كم بين 40 تا110 مأموريت جنگنده‌هاي عراقي در حمله به كشتي‌هاي ايراني پس از عبور اين جنگنده‌ها از نزديكي ناوچه‌ي رابرتس انجام شده است. دريادار رين در اين باره مي‌گويد: جت‌هاي عراقي تا 8 كيلومتري رابرتس پيش آمده‌اند، ولي بدون نشان دادن مقاصد خصمانه دور شدند. وي مي‌افزايد: در حقيقت مي‌توان گفت كه ما هميشه در مدت زماني به اندازه‌ي يك پلك زدن از آنچه كه ممكن است اتفاق افتد رسته‌ايم. خبرنگار آسوشيتدپرس در قسمت ديگري از گزارش خود از حمله‌ي قايق‌هاي تندرو به يك نفت‌كش يوناني درحين تهيه‌ي گزارش خبر داده و كمك ناوچه‌هاي امريكايي به آن را اين‌گونه شرح داده است: كمي پس از گفت و گو با فرمانده ناوچه، افسران مركز اطلاعات رزمي نيروي دريايي امريكا اطلاعاتي درباره‌ي تبادل سنگين پيام‌هاي راديويي مبني بر حمله‌ي ايران به يك كشتي تجاري در ساحل دوبي درست در فاصله‌ي 145 كيلومتري اين ناوچه‌ي امريكايي به دست آوردند. پيام‌ها حاكي از آن بود كه نفت‌كش يوناني استاوروس چپ. ال در 48 كيلومتري شمال دوبي هدف حمله قرار گرفته و به آتش كشيده شده است. به گفته‌ي مارك وان يك سخن‌گوي نيروي دريايي امريكا، ناوچه‌ي امريكايي جك ويليامز كه از نوع ناوچه‌ي رابرتس است، از 14 كيلومتري محل حادثه به كمك نفت‌كش شتافت. اين ناوچه 14 خدمه‌ي كشتي را با قايق نجات از مرگ نجات داد. وي افزود: هنگامي كه آتش‌سوزي در كشتي در حال مهار شدن بود، فرمانده نفت‌كش خواستار بازگشت خدمه به نفت‌كش شد.[۲۱]
گزارش - 195
فعاليت امروز هوايي دشمن در حمله به شهرهاي ايران در مقايسه با روزهاي گذشته بسيار كم‌تر بود. بر اساس گزارش قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) هواپيماهاي عراقي امروز، پس از تجاوز به آسمان استان كردستان روستاهاي ريخلان و نژمار از توابع مريوان را بمب‌باران شيميايي كردند. با توجه به بمب‌باران‌هاي شيميايي پي در پي روستاهاي مريوان، از سوي معاونت هماهنگي و نظارت بر امور دفاعي نخست‌وزير، تعداد 20 عدد كپسول 6 كيلويي رفع آلودگي شيميايي از سپاه پاسداران درخواست شد.[۲۲] همچنين چند فروند هواپيماي دشمن در ساعت 9:30 وارد آسمان جزيره‌ي لاوان شدند كه پس از شليك پدافندهاي مستقر در منطقه ناگزير از منطقه دور شدند و بمب‌هاي خود را در چند مايلي سكوي نفتي سلمان رها كردند.[۲۳]
گزارش - 196
دولت ايران تلاش مي‌كند جهان را از اقدام عراق در استفاده از سلاح‌هاي شيميايي و فاجعه‌ي كشتار مردم كُرد استان سليمانيه‌ي عراق در بمب‌باران‌هاي شيميايي حلبچه و حملات عليه شهرهاي ايران مطلع كند. نامه‌ي حجت‌الاسلام هاشمي رفسنجاني رئيس مجلس شوراي اسلامي به همه‌ي رؤساي مجالس كشورهاي جهان و نامه‌ي جانشين نمايندگي دائمي ايران در سازمان ملل هم‌راه با تصاوير حملات عراق به شهرهاي ايران از آن جمله است. در قسمتي از نامه‌ي آقاي هاشمي رفسنجاني كه فيلمي از اوضاع شهر حلبچه و روستاهاي اطراف آن پس از بمب‌باران شيميايي نيز هم‌راه آن است، اين حادثه يكي از فجايع مهم تاريخ جديد ناميده شده كه توسط حكومت عراق و با برخورداري از كمك‌هاي تسليحاتي قدرت‌هاي بزرگ و حمايت مستقيم يا غير مستقيم سازمان‌هاي جهاني انجام شده است. در قسمت ديگر نامه از سازمان‌هاي مسئول جهاني از جمله سازمان ملل و شوراي امنيت به دليل واكنش نشان ندادن به اين جنايت انتقاد شده و ادعاي هم‌زمان استفاده‌ي ايران از سلاح‌هاي شيميايي توسط امريكا و فرانسه نيز يكي از مصاديق هم‌راهي تبليغاتي اين قدرت‌ها با عراق برشمرده شده است. هاشمي رفسنجاني كمك رزمندگان فاتح حلبچه به مردم اين منطقه؛ دفن اجساد و كمك به انتقال مردم به مناطق امن و در اختيار قرار دادن امكانات و نجات آنان از معرض بمب‌باران‌هاي مكرر هواپيماهاي دشمن را از وظايف انساني و اسلامي نيروهاي جمهوري اسلامي خوانده است. (ضميمه دارد) رئيس مجلس شوراي اسلامي در اين نامه همچنين از رؤساي مجالس كشورها خواسته است قتل عام غير نظاميان را محكوم كنند.[۲۴] در نامه‌ي جانشين نمايندگي دائمي ايران در سازمان ملل نيز تصاويري از حملات عراق عليه شهرهاي ايران ارسال شده و درخواست واكنش مناسب سازمان ملل مطرح شده است.[۲۵]
رئيس هيئت نمايندگي ايران در سازمان ملل، بيانيه‌ي شوراي امنيت را به دليل اينكه از عراق به عنوان آغازكننده‌ي جنگ شهرها و حملات با سلاح‌هاي شيميايي نام نبرده و از سوي ديگر ايران را هم در كنار عراق ذكر كرده است، داراي اشكالات اساسي و در عين حال ضعيف خواند. به گزارش راديو امريكا، محمدجعفر محلاتي با طرح مطلب فوق در سازمان ملل گفت: عمليات زميني ما و پاسخ به حملات عراق به شهرهاي ايران در تلافي حملات شديد عراق بوده و كاملاً مشروع است. وي افزود با دبيركل و رئيس شوراي امنيت ديدار كرده و از آن‌ها خواسته است كه هر چه زودتر هيئتي به منطقه اعزام دارند تا به ادعاهاي تهران، درباره‌ي استفاده‌ي عراق از سلاح شيميايي رسيدگي كند. به گفته‌ي آقاي محلاتي يكي دو كشور عضو شورا با اين درخواست تهران با ترديد برخورد كرده، ولي ساير اعضا از اين پيشنهاد حمايت كرده‌اند. سفير جمهوري اسلامي ايران افزود: با توجه به قطع‌نامه‌ي مجمع عمومي درباره‌ي سلاح شيميايي، دبيركل موظف است به درخواست تهران پاسخ مثبت دهد و هر چه زودتر هيئتي براي رسيدگي اعزام كند.[۲۶]
گزارش - 197
سخنان وزير خارجه‌ي عربستان سعودي در سومين روز اجلاس وزيران خارجه‌ي عضو سازمان كنفرانس اسلامي در امان درباره‌ي تصميم اين پادشاهي مبني بر كم كردن تعداد حجاج در مراسم سال آينده به بهانه‌ي اجراي طرح وسيع كردن محوطه‌ي حرم و بهبود تسهيلات براي زائران با واكنش رئيس هيئت ايراني مواجه شد. به گزارش خبرگزاري رويتر، سعود الفيصل در نطقي در اين اجلاس گفت: تصميم عربستان براي سهميه‌بندي زائران كشورهاي اسلامي به دليل افزايش شمار تقاضاكنندگان از اين پادشاهي در طول مراسم حج اتخاذ شده است. وي افزود: اين محدوديت‌ها همچنان تا زمان اجراي طرحي براي وسيع‌تر كردن محوطه‌ي احرام متبركه و بهبود تسهيلات موجود براي زائران لازم‌الاجرا خواهد بود. شيخ محمدعلي تسخيري رئيس هيئت نمايندگي ايران به اجلاس گفت كه بر طبق احكام و دستورات اسلام منطقه‌ي زيارتي در عربستان از آن همه‌ي مسلمانان است و هيچ كس حق ندارد مسلماني را از زيارت بازدارد. وي افزود: در رسانه‌هاي گروهي عربستان و ديگر كشورها بدترين اتهاماتي را مبني بر اينكه ايرانيان قصد تصرف خانه‌ي كعبه، سوزاندان مكه و يا كشتار زائران را داشته‌اند به ما نسبت داده‌اند، ولي حقيقت امر آن است كه ما تنها پرچم امريكا ـ شيطان بزرگ ـ را در مكه به آتش كشيده‌ايم. از سوي ديگر، سعود الفيصل اكيداً از كشورهاي اسلامي خواست تا از عربستان در مقابله با هرگونه ناآرامي و بروز مشكلاتي براي زائران و نيز دفاع از حاكميت اراضي خود حمايت كنند.[۲۷]
گزارش - 198
سخنان روز گذشته‌ي كمال خرازي رئيس ستاد تبليغات جبهه و جنگ، درباره‌ي احتمال مقابله به مثل ايران در استفاده از سلاح‌هاي شيميايي در صورت ادامه يافتن حملات شيميايي عراق؛ محكوم كردن سكوت شوراي امنيت در اين باره؛ اعتراض به مسكو به دليل فروش موشك به عراق و تأكيد بر آمادگي ملت ايران براي ادامه‌ي دفاع از كشور، در رسانه‌هاي جهاني بازتاب وسيعي يافت. به گزارش راديو بي‌بي‌سي، خرازي در جمع خبرنگاراني كه از جبهه‌هاي ايران بازديد كرده و نشانه‌هاي بسياري حاكي از كاربرد سلاح‌هاي شيميايي مشاهده كرده‌اند، گفت: اكنون بر عهده‌ي شوراي امنيت سازمان ملل متحد است كه عراق را به دليل استفاده از سلاح‌هاي شيميايي محكوم كند. دكتر كمال خرازي گفت: ما اميدواريم كه به استفاده از چنين سلاح‌هايي مجبور نشويم، اما اين بستگي خواهد داشت كه شوراي امنيت سازمان ملل متحد عراق را محكوم كند و اقدامات لازم را انجام دهد. از دكتر خرازي سؤال شد آيا ايران اتحاد شوروي را به اندازه‌ي امريكا براي وضع بحراني حاضر محكوم مي‌كند و او در پاسخ گفت: همه‌ي اعضاي شوراي امنيت مقصرند، اما اتحاد شوروي به اندازه‌ي ساير اعضا مقصر نيست. خرازي در پاسخ به اين سؤال كه آيا جنگ موشكي شهرها كه اكنون در جريان است احتمالاً به حملات متقابل با سلاح‌هاي شيميايي تبديل خواهد شد، اين احتمال را رد نكرد وگفت: حملات موشكي به تهران مردم ايران را متحد كرده است. آن عده از ساكنان تهران كه اين شهر را ترك كرده‌اند در شهرهاي ديگر ايران برادرانه از آن‌ها استقبال شده است.[۲۸] جرايد ايتاليا نيز در انعكاس سخنان رئيس ستاد تبليغات جبهه و جنگ عمدتاً به انتقاد از قدرت‌هاي بزرگ شوراي امنيت و تهديد مقابله به مثل در استفاده از سلاح‌هاي شيميايي توجه كردند. از جمله، كويره دلاسرا پرتيراژترين روزنامه‌ي ايتاليا با اشاره به اينكه مدارك موجود حاكي از فروش سلاح‌هاي شيميايي توسط انگليس و امريكا به عراق است و به نظر مي‌رسد كه شوروي نيز خود را در ليست دشمنان اصلي ايران قرار داده است، به تهديد سرپرست ستاد تبليغات جنگ در به‌كارگيري سلاح‌هاي شيميايي اشاره كرد و به نقل از وي نوشت: ايران هنوز در اين مورد تصميمي نگرفته است، اما اگر سازمان‌هاي بين‌المللي در اين باره اقدام مشخصي انجام ندهند ما به انجام اقدام مشابهي مجبور خواهيم شد.[۲۹] خبرگزاري يونايتدپرس هم به نقل از خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران اعلام كرد: دكتر كمال خرازي سخن‌گوي ارشد امور جنگ در ايران گفت كه اگر سازمان‌هاي بين‌المللي در مقابل استفاده‌ي عراق از سلاح‌هاي شيميايي در حلبچه در شمال عراق همچنان سكوت كنند ايران مجبور به دفاع از خود خواهد بود.[۳۰] راديو بي‌بي‌سي در گزارش ديگري به تفاوت در سخنان كمال خرازي با گفته‌هاي سيروس ناصري نماينده‌ي ايران در دفتر سازمان ملل متحد اشاره و اعلام كرد: دكتر كمال خرازي سخن‌گوي ستاد تبليغات جنگ ايران اظهار كرد كه چنان‌كه سازمان ملل متحد عراق را به دليل استفاده از سلاح‌هاي شيميايي محكوم نكند، ممكن است ايران نيز به تلافي، اين نوع سلاحها را به كار برد، در حالي كه سيروس ناصري رئيس نمايندگي ايران در دفتر سازمان ملل متحد در ژنو اين موضوع كه دولت متبوع او چنين قصدي را دارد تكذيب كرد. گزارش‌گر راديو بي‌بي‌سي در ادامه درباره‌ي دليل متفاوت بودن مواضع مسئولان ايراني گفت: شايد دليل اين باشد كه ايران به احساسات ضد ايراني كه در سازمان ملل متحد ديده مي‌شود آگاه مي‌باشد و مايل است هر گونه لطمه‌يي را كه ممكن است سخنان ديروز كمال خرازي به موقعيت ايران در سازمان ملل متحد زده باشد كاهش دهد. بي‌بي‌سي در ادامه افزود: با توجه به نكات يادشده و نيز گزارش‌هاي دستگاه‌هاي اطلاعات امريكا مبني بر اينكه ايران در حال انبار كردن سلاح‌هاي شيميايي است، بايد گفت كه سخنان دكتر خرازي را بايد بسيار جدي تلقي كرد.[۳۱] البته، اين راديو در خبر ديگري درباره‌ي سخنان سيروس ناصري افزود: وي كه در مصاحبه‌يي با بي‌بي‌سي سخن مي‌گفت، ظاهراً مي‌خواست موضع ايران را كه تا آن هنگام تا حدي مبهم مانده بود، روشن كند. آقاي ناصري گفت: ايران خواهان منع جهاني و همه‌جانبه‌ي سلاح‌هاي شيميايي است و از مذاكراتي كه با همين هدف در كنفرانس سازمان ملل در ژنو ادامه دارد، حمايت مي‌كند. وي افزود: با وجود آن‌كه ايران توانايي توليد سلاح‌هاي شيميايي را دارد، به هيچ وجه در نظر ندارد آن را توليد يا از آن استفاده كند. وي گفت: ما هنوز با نگراني منتظريم كه تلاش‌هاي‌مان از مجاري سياسي به نتيجه برسد و بتواند به استفاده‌ي عراق از سلاح‌هاي شيميايي خاتمه دهد. آقاي ناصري اضافه كرد: ايران ترجيح مي‌دهد به جاي آن‌كه خود از اين سلاحها استفاده كند، استفاده از آن‌ها ممنوع شود.[۳۲]
گزارش - 199
چند روز پس از حضور نمايندگان رسانه‌هاي خارجي در منطقه‌ي عملياتي والفجر10، اخبار مربوط به بمب‌باران شيميايي حلبچه در راديو تلويزيون و مطبوعات كشورهاي مختلف، به طور نسبتاً وسيعي انعكاس يافت. اخبار جنگ و بمب‌باران‌هاي شيميايي عراق در رسانه‌هاي خارجي پس از آن به صورت وسيعي پخش شد كه ايران نمايندگان رسانه‌ها را به منطقه‌ي عملياتي والفجر10 آورد و علاوه بر بازديد از منطقه‌ي دشت زور نسخه‌يي از فيلم‌هاي مربوط به بمب‌باران حلبچه و روستاهاي اطراف آن را كه از تلويزيون ايران پخش شده بود، در اختيار آنان قرار داد. پخش اين فيلم‌ها در تلويزيون‌هاي كشورهاي مختلف، بمب‌باران شيميايي حلبچه را به يكي از خبرهاي مهم روز دنيا تبديل كرد و سبب واكنش مقامات سياسي كشورهاي گوناگون و تحليل‌ها و تفسيرهايي در رسانه‌ها شد، اما در عين حال، برخي رسانه‌ها به استناد ادعاهاي وزارت خارجه‌ي امريكا اتهام استفاده‌ي ايران از سلاح‌هاي شيميايي را نيز در اخبار خود گنجاندند. وزارت خارجه‌ي امريكا برخلاف اظهار نظرهاي صريح رسانه‌ها مبني بر استفاده‌ي عراق از سلاح‌هاي شيميايي، براي تعديل فشار افكار عمومي عليه عراق ادعا كرد شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهد ايران نيز احتمالاً از سلاح‌هاي شيميايي در جنگ استفاده كرده است. به گزارش خبرگزاري آلمان، سخن‌گوي وزارت خارجه‌ي امريكا در محكوم كردن اين حادثه نام ايران را در كنار عراق به عنوان كشور استفاده‌كننده از سلاح‌هاي شيميايي قرار داد و گفت: هر دو كشور در تلاش براي انبار كردن گازها و سلاح‌هاي شيميايي هستند و ما از ايران و عراق مي‌خواهيم بلافاصله استفاده از هر گونه سلاح‌هاي شيميايي را كه تهديدي عليه تمدن و بشريت است، متوقف كنند. راديو امريكا نيز به نقل از اين سخن‌گو اعلام كرد: ايالات متحده كوشش بسيار كرده است تا راه دست‌يابي به مواد خام لازم و علم و فن ساختن سلاح‌هاي شيميايي را به روي هر دو كشور سد كند و ايالات متحده از قطع‌نامه‌ي تازه‌ي ديگري از طرف شوراي امنيت سازمان ملل كه در آن جنگ شيميايي محكوم شده باشد، جانب‌داري مي‌كند.[۳۳] اين در حالي است كه سخن‌گوي كاخ سفيد در موضع‌گيري نسبتاً متفاوت به‌كارگيري اين سلاحها را محكوم كرد. به گزارش خبرگزاري‌ها، چارلز رومن سخن‌گوي كاخ سفيد امريكا بيانيه‌يي قرائت كرد كه در آن بدون نام بردن از عراق، استفاده از سلاح و گازهاي شيميايي هميشه، همه جا و توسط هر كس كه به كار رفته باشد محكوم شده است. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، وي افزود: تصاويري كه از قربانيان اين حادثه در تلويزيون نشان داده شد وحشتناك و ظالمانه و شنيع بود و بايد به عنوان گوشزدي براي جهانيان در ضرورت ممنوعيت سلاح‌هاي شيميايي تلقي گردد.[۳۴] راديو امريكا نيز به نقل از اين سخن‌گو اعلام كرد: نظر مقامات امريكا در اين زمينه از طريق ديپلمات‌هاي امريكايي در بغداد به اطلاع دولت عراق رسانده شده است.[۳۵] سازمان كميته‌ي صليب سرخ جهاني با انتشار بيانيه‌ي مطبوعاتي، كاربرد سلاح‌هاي شيميايي را محكوم كرد. در اين بيانيه بدون ذكر نام حكومت عراق تصريح شده است حملات شيميايي اخير نشانه‌ي تشديد جنگ ايران و عراق به گونه‌يي تازه و فجيع مي‌باشد. اين سازمان آمادگي خود را براي دادن كمك‌هاي ضروري به مجروحان شيميايي حلبچه، به جمهوري اسلامي ايران اعلام كرده است.[۳۶] علاوه بر آن، به گزارش خبرگزاري فرانسه، سخن‌گوي رژيم صهيونيستي اعلام كرد: ديدن تصاوير هولناك بمب‌باران شيميايي شهر كردنشين حلبچه در كردستان توسط عراق، قلب اسرائيلي‌ها را از جا مي‌كند. اين تصاوير از بي‌رحمي توصيف‌ناشدني حكايت مي‌كرد كه بخش مهمي از جهان را در سكوت فروبرد. در ادامه‌ي گزارش خبرگزاري فرانسه آمده است: تلويزيون اسرائيل سه‌شنبه شب، نخستين تصاوير حمله‌ي شيميايي عراق را به شهر حلبچه كه به گفته‌ي ايران بيش از 5000 كشته به هم‌راه داشته است، پخش كرد.[۳۷] علاوه بر مقامات سياسي، خبرهاي مربوط به اين حادثه در رسانه‌هاي خارجي نيز بازتاب داشت؛ از جمله خبرگزاري آسوشيتدپرس و روزنامه‌هاي انگليسي ايندي پندنت و فايننشال تايمز مطالبي را درباره‌ي افزايش قدرت تسليحات شيميايي عراق درج كردند. خبرگزاري آسوشيتدپرس درباره‌ي نتايج بازديد خبرنگاران خارجي از حلبچه اعلام كرد: خبرنگاران غربي بعد از بازديد از حلبچه گزارش داده‌اند كه شاهد انبوه اجساد مردان، زنان و كودكان بودند كه همچنان در خيابان‌ها باقي مانده‌اند. بر روي اجساد شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهد بر اثر مسموميت از گاز سيانور كشته شده‌اند. كم‌ترين رقمي كه خبرنگاران غربي تخمين زده‌اند 3 هزار كشته مي‌باشد در حالي كه منابع نزديك به اتحاديه‌ي ميهني كردستان به خبرگزاري رويتر گفتند كه حداقل 4000 نفر در حلبچه و روستاهاي اطراف كشته شده‌اند.[۳۸] روزنامه‌ي ايندي پندنت نيز در اين باره نوشت: گفته مي‌شود عراق يكي از بزرگ‌ترين توليدكنندگان سلاح‌هاي شيميايي در خاورميانه به شمار مي‌آيد و بنا به گفته‌ي ديپلمات‌هاي غربي و عرب اين كشور، حداقل 3 كارخانه‌ي توليد سلاح‌هاي شيميايي دارد. به گفته‌ي منابع مذكور، عراق قادر به توليد ماهانه 60 تن گاز خردل از دو ماده‌ي سمي سارين و تابون است، اما به رغم منع فروش مواد شيميايي براي مقاصد نظامي، شركت‌هاي بريتانيايي، آلمان غربي، هندوستان، اتريش، بلژيك و ايتاليا از قرار معلوم به طرح‌هاي ساخت سلاح‌هاي شيميايي عراق كمك مي‌كردند. روزنامه‌ي فايننشال تايمز نيز در مقاله‌يي درباره‌ي آثار عمليات‌هاي ايران در مناطق كردنشين عراق نوشت: تحولات كردستان يكي از نگران‌كننده‌ترين موضوعاتي است كه حكومت عراق اكنون با آن مواجه شده است. اين منطقه به همه‌ي تأسيسات نفتي اطراف كركوك و خط لوله‌ي نفتي عراق به تركيه نزديك است و به اعتقاد برخي ناظران، هر گونه اغتشاش و ناآرامي در اين منطقه مثل خنجر زدن به شاهرگ دفاعي عراق است. اين موضوع همچنين سبب شده است كه دو مشكل اساسي براي عراق پيش بيايد: يكي اينكه دولت مركزي عراق در حال از دست دادن كنترل خود بر اكراد در منطقه‌ي وسيعي از كشور است و ديگر اينكه ايران ممكن است با تصرف بعضي از مناطق كردستان عراق بتواند از پشت خطوط جبهه‌ي جنگ، عراق را هدف قرار دهد. اما واكنش عراق حتي اگر معيارهاي صدام حسين را هم در نظر بگيريم بسيار خشونت‌بار بوده است. روزنامه‌ي فايننشال تايمز در نهايت نتيجه‌گيري مي‌كند كه جامعه‌ي بين‌المللي در مقابل فرياد و اعتراض و وحشت اكراد تا كنون هيچ واكنشي نشان نداده و سكوت اختيار كرده است.[۳۹] علاوه بر واكنش مقامات سياسي و رسانه‌هاي خارجي، برخي افراد علمي و دانشگاهي و متخصصان مواد شيميايي نيز در اين باره اظهار نظر كردند، از جمله دكتر اليترهاي استاد آسيب‌شناسي شيميايي دانشگاه ليدز لندن گفت: عراقي‌ها در سه سال گذشته به طور وسيعي از سلاح‌هاي شيميايي عليه ايران استفاده كرده‌اند و تا زماني كه فروش مواد شيميايي به عراق تحريم نشود و دولت‌ها و جوامع بين‌المللي براي قطع حملات شيميايي به اين رژيم فشار نياورند اين حملات ادامه خواهند يافت. سخنان اين كارشناس شيميايي در برنامه‌ي ويژه‌ي سرويس جهاني راديو بي‌بي‌سي در مورد بمب‌باران شيميايي حلبچه پخش شد.[۴۰] محكوم كردن عراق توسط افراد و رسانه‌ها در حالي انجام شد كه به گزارش راديو دبي، سفير عراق در لندن در اقدامي منفعلانه استفاده‌ي كشورش از سلاح‌هاي شيميايي را تكذيب و ايران را متهم به استفاده از گازهاي سمي كرد. وي مدعي شد عراق از تلاش افراد بي‌طرف براي تحقيق درباره‌ي اين موضوع كه كدام طرف سلاح شيميايي ـ كه موجب مرگ هزاران تن از مردم در شمال عراق شد ـ را به كار برده‌اند، استقبال مي‌كند.[۴۱]
گزارش - 200
با تهديد حكومت عراق در استفاده از تسليحات شيميايي در جنگ شهرها، برخي نشريات ايتاليايي به بزرگ‌نمايي تأثير اين تهديد در زندگي مردم تهران پرداخته‌اند. در حالي كه تهران وضعيتي عادي دارد و مردم به فعاليت‌هاي روزانه‌ي خود مي‌پردازند، فرستادگان ويژه‌ي دو روزنامه‌ي پرتيراژ ايتاليايي به تهران مدعي‌اند كه در حال حاضر وحشت اصلي ايران از احتمال اجراي يك حمله‌ي شيميايي عليه پايتخت است. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، كوريره دلاسرا پرتيراژترين روزنامه‌ي ايتاليا در شماره‌ي امروز خود با انتشار گزارش ويژه‌يي به تشريح اوضاع شهر تهران پرداخته و نوشته است: حداقل سه ميليون تن از اهالي پايتخت ايران براي گذراندن ايام سال نو و فرار از موشك‌هاي عراقي از تهران خارج شده‌اند. مغازه‌ها تعطيل هستند و از 23 اسفندماه انتشار جرايد متوقف شده است. خطوط تلفن و تلكس بين‌المللي قطع شده و در مقابل درب‌هاي خروجي وزارت‌خانه‌ها با كيسه‌هاي شن پناهگاه ساخته شده است. اتباع خارجي به‌سرعت از كشور خارج مي‌شوند. سفارت‌خانه‌ها دفاتر خود را تعطيل كرده و به مناطق شمالي منتقل شده‌اند. منطقه‌ي مركزي شهر بيش‌تر از ساير نقاط آسيب ديده و نكته‌ي جالب توجه اينكه يك موشك عراقي ساخت شوروي در نزديكي سفارت مسكو منفجر شده است. وحشت جديد تهران آن است كه عراقي‌ها كلاهك انفجاري موشك را با مواد شيميايي تعويض كنند. در همين خصوص فرستاده‌ي ويژه‌ي روزنامه‌ي ايل جورنال در گزارشي تحت عنوان "كابوس قرباني شيميايي" تصوير مشابهي از شهر تهران ارائه داده و نوشته است: سفارت ايتاليا واقع در مركز تهران از معدود سفارت‌خانه‌هايي است كه همچنان باز است و از 145 ديپلمات و كارمند ايتاليايي 84 تن در تهران باقي مانده‌اند. در حياط سفارت يك پناهگاه ساخته‌اند و وابستگان مطبوعاتي و نظامي سفارت از خبرنگاران مي‌خواهند تا از افشاي محل اصابت موشك‌ها خودداري كنند.[۴۲]
گزارش - 201
وزير امور خارجه‌ي كويت امروز در يك مصاحبه‌ي مطبوعاتي بدون اشاره به كمك‌هاي فراوان كشورش به عراق در جنگ عليه ايران در سخناني مسالمت‌جويانه از تمايل مسئولان كويتي براي بهبود روابط با ايران و فرستادن ديپلمات‌هاي جديد به سفارت‌خانه‌ي اين كشور در تهران خبر داد. شيخ صباح الاحمد الصباح گفت: كويت تا كنون دو ديپلمات را براي سفارت‌خانه‌ي كويت در تهران انتخاب كرده و اين دو آماده‌اند تا به محض آرام شدن جنگ ميان ايران و عراق عازم تهران شوند. وي روابط ميان كويت و ايران را خوب توصيف كرد و افزود: ديدار هيئت‌هاي دو كشور پيش‌بيني شدني است. به گزارش خبرگزاري فرانسه، وزير امور خارجه‌ي كويت اعلام كرد كه شيخ زايد بن سلطان آل نهيان رئيس امارات متحده‌ي عربي با توجه به روابط دوستانه‌ي موجود ميان امارات و ايران از طرف شوراي هم‌كاري خليج (فارس) مأمور برقراري گفت و گو با تهران شده است. شيخ صباح گفت: ما هيچ كدام از اعضاي شوراي هم‌كاري با ايران در جنگ نيستيم و مقرراتي را براي گفت و گو با ايران تعيين كرده‌ايم كه مهم‌ترين آن‌ها رعايت اصول عدم دخالت و عدم تجاوز از جانب ايران است. در ادامه‌ي گزارش، خبرگزاري فرانسه درباره‌ي ديدگاه مسئولان ايراني درباره‌ي رابطه با كويت افزود: در پي ميانجي‌گري سوريه، آقاي علي‌محمد بشارتي معاون وزير امور خارجه‌ي ايران اخيراً گفته است كه كشورش روابطي حسنه با عمان، قطر، امارات و تا اندازه‌يي با بحرين دارد، ولي روابط ايران با كويت تا وقتي كه اين كشور از عراق حمايت مي‌كند بهبود نخواهد يافت. وي افزود كه در مورد عربستان نيز اين كشور بايد از خون‌هاي ريخته‌شده معذرت‌خواهي كند.[۴۳] به گزارش نمايندگي جمهوري اسلامي ايران در نيويورك، سفير عمان در يك مذاكره‌ي خصوصي با نماينده‌ي ايران در سازمان ملل درباره‌ي موضع مثبت مسئولان حكومت عمان و برخي ديگر از كشورهاي شوراي هم‌كاري خليج فارس براي توسعه‌ي رابطه با ايران و مخالفت عربستان با اين موضوع مطالبي را عنوان كرد. وي از روابط كشورش با جمهوري اسلامي ايران اظهار خرسندي كرده و معتقد است در شرايطي كه بعضي از اعضاي شورا در تصميم‌گيري براي نزديكي با ايران كارشكني مي‌كنند جمهوري اسلامي ايران اين موضوع را جدي بگيرد، چون اكثريت اعضا خواهان روابط هستند. حكومت عمان بر اساس صداقت گفتار جمهوري اسلامي ايران در روابط دوجانبه به دنبال گستردگي روابط با ايران است. وي افزود: عربستان هرگز از روابط ايران و عمان خرسند نبوده، سعي دارد از طرق مختلف اين روابط را محدود يا دچار مشكل كند و معتقد است؛ امارات عربي متحده نيز چون هميشه در جلسات شوراي هم‌كاري تنها رابط بين ايران و شورا بوده است؛ لذا از نزديكي عمان با ايران خوشحال نيست و كارشكني مي‌كند. در جلسات اخير شورا، مقامات عربستان با مقامات عماني درگير شده و رسماً خواستار محدوديت روابط اعضاي شورا با ايران شده‌اند. البته وي معتقد است ملك فهد پادشاه عربستان تحت فشار امريكا به اين عمل دست زده است. وي در ادامه افزوده است: كويتي‌ها به‌شدت از آينده‌ي جنگ مي‌ترسند و به دنبال چاره‌جويي و دور شدن از سرنوشت عراق هستند. از طرفي راه‌هاي نزديكي با ايران را آزمايش مي‌كنند، چون هنوز نمي‌دانند واكنش عراق در اين مورد چه خواهد بود و مي‌كوشند چنانچه ممكن باشد خود را در مقابل حوادث آينده تضمين كنند.[۴۴]
گزارش - 202
كارخانجات اسلحه‌سازي سازمان صنعتي عرب در مصر بيش‌تر توليدات خود را در سال‌هاي اخير به عراق صادر كرده است. به گزارش روزنامه‌ي اسلوبوجينه چاپ سارايوو در گزارشي ويژه از قاهره، درباره‌ي صنايع نظامي مصر و فعاليت‌هاي سازمان صنعتي عرب كه با سرمايه‌گذاري مشترك چند كشور عربي در مصر ايجاد شده، نوشته است: اين سازمان فعاليت‌هاي توليدي خود را بر ساخت هلي‌كوپتر، هواپيما، موشك و سيستم دفاعي ضد هوايي متمركز كرده است. بيش‌تر توليدات صادراتي كارخانجات اين سازمان در مصر در سال‌هاي اخير به عراق اختصاص داده شده است. در ادامه‌ي اين گزارش درباره‌ي نقش كشورهاي عربي حوزه‌ي خليج فارس در توسعه‌ي اين سازمان آمده است: كشورهاي عربي حوزه‌ي خليج فارس در سال گذشته بيش از 200 ميليون دلار براي توسعه‌ي اين سازمان در مصر سرمايه‌گذاري كرده‌اند. سازمان هم‌اكنون 18000 تكنيسين و مهندس نظامي دارد. درآمد ارزي مصر از صادرات تسليحات نظامي سالانه حدود نيم ميليارد دلار مي‌باشد كه شروع جنگ ايران و عراق و افزايش صادرات نظامي به عراق موجب افزايش آن شد. ارزش صادرات نظامي مصر پس از درآمد از صنعت جهانگردي نفت و كانال سوئز قرار دارد. مصر سالانه بيش از 9 درصد از درآمد ملي را به ارتش و صنايع نظامي اختصاص مي‌دهد.[۴۵]
گزارش - 203
معمر قذافي رهبر ليبي با ارسال پيامي براي هفدهمين اجلاس وزيران خارجه‌ي سازمان كنفرانس اسلامي كه در حال حاضر در اردن در حال برگزاري است، ضمن غير اسلامي خواندن جنگ ايران و عراق اعلام كرد كه ادامه‌ي جنگ خليج (فارس) وجهه‌ي مسلمانان را در انظار جهاني خدشه‌دار كرده است. وي همچنين از همه‌ي كشورهاي جهان خواست عليه اسرائيل و امريكا اعلان جهاد كنند و پيشنهاد كرد كه مسلمانان بايد براي آزادي فلسطين يك راه‌پيمايي عظيم از همه‌ي كشورهاي اسلامي به سوي فلسطين اشغالي ترتيب دهند و نبايد با اسرائيل و امريكا مناسبات ديپلماتيك داشته باشند و تأكيد كرد كه محل سازمان ملل بايد از امريكا به يك كشور بي‌طرف منتقل شود.[۴۶]
گزارش - 204
ساير خبرهاي امروز عبارت‌اند از: 1. ستاد كل سپاه پاسداران اعلام كرد به تلافي حملات حكومت عراق به مناطق مسكوني ايران در ساعت 7:55 بامداد امروز، يك فروند موشك زمين به زمين به وسيله‌ي يگان موشكي نيروي هوايي سپاه به سوي يكي از مراكز نظامي در شهر بغداد شليك شد.[۴۷] راديو صوت‌الجماهير به اصابت اين موشك به بغداد اذعان كرد.[۴۸] 2. به گزارش بخش عربي راديو بغداد، صدام حسين فرمانده كل نيروهاي مسلح عراق در دو ملاقات جداگانه با تعدادي از فرماندهان نظامي اين كشور ديدار كرد. در اولين ملاقات، فرماندهان سپاه‌هاي هفتم و سوم ارتش عراق و در ديدار بعدي تعدادي از فرماندهان واحدهاي نظامي حضور داشتند.[۴۹] در روزهاي اخير صدام حسين تقريباً به طور روزانه با فرماندهان ارشد ارتش ديدار مي‌كند كه اخبار آن بدون اشاره به جزئيات مذاكرات در راديو و تلويزيون عراق پخش مي‌شود. 3. ساعت 13:30 امروز نيروهاي لشكر81 باختران با يك گروه 12 نفري از عناصر سازمان مجاهدين خلق در محدوده‌ي استحفاظي اين لشكر درگير و در نتيجه 2 نفر از آنان كشته شدند. يك نفر هم مجروح و اسير شد. بر اساس اطلاعات به دست آمده از اين شخص، اين افراد دو روز قبل وارد اين منطقه شده و مأموريت آن‌ها گرفتن اسير از نيروهاي ارتش براي جمع‌آوري اطلاعات از وضعيت استقرار نيروهاي ايران بود.[۵۰] 4. به گزارش قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) پس از وارد آمدن ضربه‌هاي مؤثر به گروه رزگاري و حزب دمكرات كردستان ايران در جريان عمليات والفجر10 و انهدام پايگاه‌هاي حزب در مناطق مرزي نوسود، امروز 13 تن از چته‌هاي رزگاري و 2 نفر از چته‌هاي حزب دمكرات خود را به سپاه پاسداران مريوان و كامياران تسليم كردند.[۵۱] همچنين حزب دمكرات امروز 19 نفر از افرادي را كه زنداني كرده بود، آزاد كرد.[۵۲] 5. راديو دولتي لندن در بخش فارسي امروز خود درگزارشي از سفر 4 روزه‌ي پادشاه اردن به پاكستان گفت: ملك حسين از پاكستان خواست همسايه‌ي خود ايران را قانع كند كه جنگ با عراق را پايان دهد. وي اين درخواست را در ضيافت ناهاري كه از طرف ضياءالحق برپا شده بود، مطرح كرد. در اين مذاكرات كه هيئت نمايندگي نظامي از جمله يك هيئت از عربستان سعودي به رهبري فرمانده نيروي دريايي اين كشور حضور داشتند، به‌خصوص درباره‌ي موضوع فلسطين و جنگ ايران و عراق بحث شد.[۵۳] 6. رئيس سازمان وحدت افريقا و رئيس‌جمهور زامبيا از ايران و عراق خواست تا به جنگ پايان دهند. به گزارش خبرگزاري آلمان، وي در ملاقات با محمد شريف نماينده‌ي ايران گفت كه هر چند وي انقلاب ايران را كه سبب سرنگوني حكومت شاه شد مي‌ستايد، ولي از جنگ ايران و عراق خشنود نيست. در همين حال، نماينده‌ي ايران ضمن قدرداني از وي گفت: ما قوياً معتقديم كه درخواست شما، درخواست خالصانه‌يي است و من مي‌توانم به شما اطمينان دهم كه كشورم طرف‌دار صلح است.[۵۴]
ضميمه‌ي گزارش196: نامه‌ي آقاي هاشمي رفسنجاني به رؤساي مجالس جهان درباره‌ي بمب‌باران شيميايي حلبچه متن كامل نامه‌ي حجت الاسلام هاشمي رفسنجاني به رؤساي مجالس جهان درباره‌ي فاجعه‌ي بمب‌باران شيميايي حلبچه به شرح زير است: «فاجعه‌ي قتل عام مردم شهر حلبچه و روستاهاي اطراف به دست حكام بعث عراق از حوادث بسيار مهم و تلخ و شايسته توجه تمام افكار انسان‌دوستان جهان است و در نوع خود بي‌نظير. در تاريخ سراغ نداريم كه حكومتي مردم خودش را لحظه‌يي كه نياز به دل‌جويي دارند اين‌گونه سبعانه و بي‌رحمانه به خاك و خون بكشد و ارتشي كه به خرج خود مردم و به قيمت فقر و نكبت آن‌ها سر پا ايستاده با آتش و بمب و سم اين‌گونه به جان مردم بيفتد و در مقام نيروهاي نظامي كشور متخاصم كه در حال پيشروي هستند براي نجات مردم كشور مورد هجوم خويش، تهاجم خود را متوقف كنند و امكانات دفاعي و ترابري و غذايي و بهداشتي و درماني و وقت گران‌بهاي ميدان جنگ و افراد خود را به كار گيرند و با استقبال از خطر جديد ناشي از بمب‌باران شيميايي مناطق مسكوني وارد عمل شود. فاجعه خيلي عظيم و تكان‌دهنده و از جهاتي قابل توجه است: 1. به خاطر اين كه به دست حكومت مدعي حمايت از وطن عليه مردم مظلوم و ستم‌ديده‌ي خودش واقع شده و از اين جهت فاجعه‌هاي مهم تاريخ جديد از قبيل قتل عام مردم ناكازاكي و هيروشيما و جنايت سعودي‌ها در مكه‌ي معظمه و قتل عام‌هاي مردم در كشورهاي تسخيرشده توسط هيتلر و قتل‌عام‌هاي اردوگاه‌هاي هيتلري يا مردم فلسطين و كامبوج و ويتنام تلخ‌تر و تنفرآميزتر است. 2. از آن جهت كه جانيان بعثي با برخورداري از حمايت مزدورانه‌ي مستقيم يا غير مستقيم سازمان‌هاي جهاني و مدعيان حقوق بشر اين جنايت عظمي را مرتكب شده‌اند و اين ويژگي مي‌تواند ضربه‌ي غير قابل جبراني بر اعتماد عمومي مردم جهان نسبت به مراجع و مراكزي كه به خرج مردم براي حل مشكلاتي از اين قبيل به وجود آمده‌اند، وارد كند. 3. استفاده از گازهاي سمي خردل و اعصاب و خفه‌كننده عليه غير نظاميان كه كاربرد آن اكيداً ممنوع بوده آن هم پس از آن‌كه بمب‌باران و گلوله‌باران شهر مردم را به خيابان‌ها ريخته بود و يا در راه‌ها و شيارهاي بيرون شهر به صورت گروهي اجتماع كرده بودند، نشان كينه و خشم صداميان نسبت به عموم مردم است. 4. از اين جهت كه سازمان‌هاي مسئول جهاني از قبيل سازمان ملل و شوراي امنيت و كنوانسيون قتل عام، تا كنون كه بيش از يك هفته از اين جنايت مي‌گذرد به استغاثه‌ي مردم مظلوم و درمانده و آواره‌ي حلبچه توجهي نكرده و درصدد لوث كردن اين جرم غير قابل گذشتند. 5. از اين جهت كه امپرياليسم خبري توجهي به گذشت و ايثار و محبت نيروهاي اسلامي ايران نشان نمي‌دهد و به خود زحمت جواب به اين سؤال را نمي‌دهند كه راز استقبال مردم عراق از نيروهاي فاتح شهر چيست. اين مردم هشت سال است كه شهرهاي‌شان در برد توپ‌خانه‌هاي لشكريان اسلام بود و تحت بمب‌باران تبليغاتي امپرياليسم خبري براي ترساندن آن‌ها از انقلاب اسلامي بوده اگر شري از ما ديده بودند اين چنين صميمي با ما برخورد نمي‌كردند و شايد جرم آن‌ها در نظر عفالقه‌ي عراق همين باشد و به‌خصوص كه اين اولين برخورد مردم عراق با نيروهاي اسلامي ايران نشان داد كه مردم عراق حكام بعثي را بيگانه مي‌دانند و آماده‌ي هم‌كاري با انقلاب اسلامي هستند و اين جريان در پيروزي‌هاي صدر اسلام نمونه‌هاي فراوان دارد كه ملت‌هاي كشورهاي فتح‌شده به دست مسلمين با پذيرش فرهنگ و مرام قوم فاتح، كفر حاكم بر خويش را نفي كردند و فتح مكه نمونه‌ي بارز آن است. 6. قدرت‌هاي استكباري دست از حمايت اين جرثومه‌هاي فساد و تجاوز برنمي‌دارند و حتي در همين بحبوحه جنايت و تجاوز به مقررات بين‌المللي، امكانات روسي و فرانسوي براي حمله به مراكز غير نظامي بي‌دريغ در دست‌رس جنايت‌كاران بعثي است. پس از آمدن گروهي از خبرنگاران وظيفه‌شناس به حلبچه و انعكاس بخشي از اين فاجعه سردمداران امريكا و فرانسه شروع به شيطنت كردند و با طرح دروغين به‌كارگيري سلاح شيميايي توسط ايران نيز خواستند قضيه را لوث نمايند و در افكار عمومي ترديد ايجاد كنند، غافل از اينكه پناه آوردن مردم حلبچه و قبل از آن مردم روستاهاي ديگر مورد تعرض شيميايي عراق به ايران و استقبال مراكز درماني ايران از آن‌ها علي رغم نياز شديد داخلي خود و حفاظت از اموال آنان و انتقال آنان به مراكز امن پشت جبهه و نرفتن حتي يك نفر از مردم به طرف عراقي‌ها علي رغم اعلان ايران مبني بر آزادي رفتن مردم به داخل عراق بطلان اين ادعاها را آفتابي مي‌كند و خوب بود به جاي آن شيطنت‌ها، برخورد فرشته‌گونه‌ي رزمندگان اسلام به عنوان الگوي نيروهاي فاتح جهان به نمايش گذاشته مي‌شد كه نقش سازنده‌ي آن در برخورد نظامي آيندگان تقويت گردد. رزمندگان فاتحي كه پس از كشتار مردم توسط جانيان بعثي از مرجع تقليد و رهبر خود حكم كيفيت برخورد با اموال فاسدشدني و غير قابل نگه‌داري مردم را مي‌پرسند و براي غسل و كفن و دفن زنان و دختران كه در آن‌جا از جنس خودشان و مردان محرم كسي براي غسل و كفن‌شان وجود ندارد با دل‌واپسي كسب تكليف مي‌كنند و ماسك ضد گاز سمي خود را به مردم بي دفاع شهر مي‌دهند و داروي خود را كه براي دفاع در مقابل گازهاي سمي بعثيان هم‌راه دارند براي نجات مردم مصدوم شيميايي مصرف مي‌نمايند و بيمارستان‌هاي صحرايي خود را كه زير آتش دشمن براي نجات مجروحان اورژانس خود تهيه ديده‌اند به مردم عراق اختصاص مي‌دهند و پيروزي مهم خود را ناتمام گذاشته و نيروهاي رزمي تبديل به افراد خدماتي براي مردم آواره‌ي عراق مي‌شوند كه ده‌ها هزارشان را از معرض خطر مرگ نجات دهند، اين انسان‌ها قهرمان‌اند و شايسته‌ي ستايش و متهم كردن آنان و لوث اين حماسه، خيانت به ارزش‌ها و مصالح نسل‌هاي موجود و آينده‌ي بشريت است. با ارسال فيلم گوشه‌يي از جنايات حكام عراق از جناب عالي و نمايندگان مجلس‌تان به عنوان نماينده‌ي افكار عمومي جامعه كه معمولاً خواستار حق و عدالت‌اند و نه به عنوان حكامي كه براي ادامه‌ي حكومت خود حق را لگدمال مي‌كنند انتظار داريم وظايف انساني و اجتماعي خود را در اين مقطع حساس تاريخ انجام دهند، ببينيد چگونه مردان و زنان و كودكان هنگام ورود نيروهاي اسلام به شهر با آرامش و شادي مقدم آنان را گرامي مي‌دارند و سپس چگونه نيروهاي فاتح براي نجات صدام‌زده‌ها تلاش مي‌كنند و چه بهتر كه موكلان‌تان هم از ديدن اين تصاوير محروم نشوند.»[۵۵]
منابع و مآخذ روزشمار 1367/01/3
- ↑ سند شماره 683/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص) در عمليات والفجر10 (سيدابوالفضل موسوي)، ص 105.
- ↑ سند شماره 1640/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه‌ي ثبت جنگ راوي قرارگاه نيروي زميني در عمليات والفجر10 (اسدالله احمدي)، 28/12/1366 تا 3/1/1367، صص 148 ـ 143.
- ↑ سند شماره 1640/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه‌ي ثبت جنگ راوي قرارگاه نيروي زميني در عمليات والفجر10 (اسدالله احمدي)، 28/12/1366 تا 3/1/1367، صص 148 ـ 143.
- ↑ همان، صص 7 ـ 5.
- ↑ سند شماره 683/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش راوي قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص) در عمليات والفجر10 (سيدابوالفضل موسوي)، ص 105.
- ↑ سند شماره 1686/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه‌ي ثبت جنگ راوي لشكر10 در عمليات بيت‌المقدس4 (عليرضا اسماعيلي)، 21/12/1366 تا 9/1/1367، صص 22 ـ 21 و 28 و 32 ـ 30 و 36 ـ 35 و 42.
- ↑ سند شماره 1683/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه‌ي ثبت جنگ راوي قرارگاه كربلا (فتح) در عمليات بيت‌المقدس4 (عبدالله درويش)، 1/1/1367 تا 10/1/1367، صص 22 ـ 21 و 33 ـ 29.
- ↑ مأخذ 3، صص 3 ـ 2؛ و ـ مأخذ 7، ص 18.
- ↑ سند شماره 678/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش عمليات بيت‌المقدس4 (درويشي)، ص 9.
- ↑ مأخذ 6، ص 42.
- ↑ مأخذ 7، صص 23، 1/23 و 26.
- ↑ سند شماره 30386 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از معاونت سياسي ستاد كل، 20/1/1367، صص 3 ـ 1؛ و ـ مأخذ 3، صص 12 ـ 8.
- ↑ مأخذ 2، صص 147 ـ 146.
- ↑ سند شماره 85968 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرماندهي سپاه پانزدهم رمضان (معاونت اطلاعات) به فرماندهي نيروي زميني سپاه (معاونت اطلاعات)، 4/1/1367، سند تك‌برگي؛ و ـ سند شماره 178945 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: درگيري پيش‌مرگان اتحاديه با رژيم صدام، از اتحاديه‌ي ميهني كردستان، 7/1/1367، سند تك‌برگي.
- ↑ سند شماره 179162 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرمانده قرارگاه نصر رمضان م (اط) به ف سپاه پانزدهم رمضان م (اط)، 14/1/1367، سند تك‌برگي؛ و ـ سند شماره 178202 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: بولتن روزانه، واحد اطلاعات قرارگاه رمضان، 16/1/1367، ص 1.
- ↑ سند شماره 493248 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از نماينده حزب دمكرات كردستان عراق به فرماندهي مقدم قرارگاه نصر رمضان، 3/1/1367، سند تك‌برگي.
- ↑ روزنامه‌ي جمهوري اسلامي، 6/1/1367، ص 7.
- ↑ مأخذ 3، صص 3 ـ 2؛ و ـ مأخذ 7، ص 18.
- ↑ سند شماره 157972 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرمانده نيروي دريايي سپاه به فرمانده كل سپاه، 4/1/1367، سند تك‌برگي.
- ↑ مأخذ 17، ص 7.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه‌ي گزارش‌هاي ويژه، شماره 4، 4/1/1367، صص 30 ـ 29، خبرگزاري آسوشيتدپرس، 3/1/1367.
- ↑ سند شماره 85943 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از معاون نخست‌وزير در هماهنگي و نظارت بر امور دفاعي به ستاد كل سپاه پاسداران، 3/1/1367، سند تك‌برگي؛ و ـ سند شماره 86146 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرماندهي قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) به فرماندهي نيروي زميني سپاه، 10/1/1367، ص 2.
- ↑ سند شماره 86041 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از ستاد منطقه يكم دريايي سپاه (معاونت عمليات) به ستاد منطقه يكم دريايي سپاه (معاونت عمليات)، 3/1/1367، سند تك‌برگي.
- ↑ روزنامه‌ي كيهان، 7/1/1367، ص 2؛ و ـ روزنامه‌ي جمهوري اسلامي، 7/1/1367، ص 12.
- ↑ مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس، جنگ ايران و عراق در اسناد سازمان ملل، ترجمه‌ي محمدعلي خرمي، جلد 8، تهران: مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس، 1389، ص 135.
- ↑ مأخذ 7، صص 23، 1/23 و 26.
- ↑ مأخذ 21، ص 23، تهران، 3/1/1367.
- ↑ مأخذ 21، صص 16 ـ 15، راديو بي‌بي‌سي، 3/1/1367.
- ↑ سند شماره 1683/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه‌ي ثبت جنگ راوي قرارگاه كربلا (فتح) در عمليات بيت‌المقدس4 (عبدالله درويش)، 1/1/1367 تا 10/1/1367، صص 22 ـ 21 و 33 ـ 29.
- ↑ مأخذ 21، ص 17، آتن ـ خبرگزاري يونايتدپرس، 4/1/1367.
- ↑ مأخذ 21، صص 18 ـ 17، راديو بي‌بي‌سي، 4/1/1367.
- ↑ مأخذ 21، ص 19، تهران، 4/1/1367.
- ↑ مأخذ 21، صص 27 و 37 ـ 36، تهران، 4/1/1367.
- ↑ مأخذ 21، ص 26، تهران، 3/1/1367؛ و ـ سند شماره 212801 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: بولتن روزانه سياسي، دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت امور خارجه، شماره 4/6، 15/1/1367، ص 10.
- ↑ مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس، جنگ ايران و عراق در اسناد سازمان ملل، ترجمه‌ي محمدعلي خرمي، جلد 8، تهران: مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس، 1389، ص 135.
- ↑ مأخذ 34، بخش دوم، صص 10 ـ 9.
- ↑ مأخذ 21، ص 9، بيت‌المقدس ـ خبرگزاري فرانسه، 3/1/1367.
- ↑ مأخذ 29، ص 17.
- ↑ مأخذ 21، صص 17 ـ 16، راديو بي‌بي‌سي، 3/1/1367.
- ↑ مأخذ 34، بخش دوم، صص 10 ـ 9.
- ↑ مأخذ 29، صص 37 ـ 36، تهران، 4/1/1367.
- ↑ سند شماره 1686/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه‌ي ثبت جنگ راوي لشكر10 در عمليات بيت‌المقدس4 (عليرضا اسماعيلي)، 21/12/1366 تا 9/1/1367، صص 22 ـ 21 و 28 و 32 ـ 30 و 36 ـ 35 و 42.
- ↑ سند شماره 1640/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه‌ي ثبت جنگ راوي قرارگاه نيروي زميني در عمليات والفجر10 (اسدالله احمدي)، 28/12/1366 تا 3/1/1367، صص 148 ـ 143.
- ↑ سند شماره 212799 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: بولتن روزانه سياسي، دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي وزارت امور خارجه، شماره 2/6، 8/1/1367، صص 7 ـ 6.
- ↑ مأخذ 21، ص 39، بلگراد، 3/1/1367.
- ↑ مأخذ 2، صص 147 ـ 146.
- ↑ روزنامه‌ي اطلاعات، 6/1/1367، ص 11.
- ↑ مأخذ 29، ص 3، راديو صوت‌الجماهير، 5/1/1367.
- ↑ مأخذ 21، ص 2، بخش عربي راديو بغداد، 3/1/1367.
- ↑ سند شماره 142902 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از ق م لشكر81 (كردستان) (ر2) به فرمانده تيپ4، 3، 2، 1 (ر2)، 4/1/1367، سند تك‌برگي.
- ↑ سند شماره 380848 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش خبري روزانه، از مركز خبر واحد اطلاعات قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) به طرح و عمليات، 3/1/1367، صص 1 و 3.
- ↑ سند شماره 380863 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از قرارگاه حمزه سيدالشهدا(ع) واحد اطلاعات به پايگاه‌هاي نواحي آذربايجان غربي و باختران، 6/1/1367، ص 1.
- ↑ مأخذ 21، ص 11، تهران، 3/1/1367.
- ↑ همان، ص 10، لوزاكا ـ خبرگزاري آلمان، 3/1/1367.
- ↑ مأخذ 24، بخش اول، ص 2.