1365.08.16
| روزشمار جنگ سال 1365 1365.08.16 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | شانزده آبان |
| تاریخ شمسی | 1365.08.16 |
| تاریخ میلادی | 7 نوامبر 1986 |
| تاریخ قمری | 4 ربیع‌الاول 1407 |
گزارش -836
آخرين اطلاعات از منطقه عملياتي غدير و اقدامات دشمن در اين منطقه، در جلسه امروز نيروي زميني سپاه مورد بررسي قرارگرفت. برادر محمد پيش‌بهار جانشين مسئول معاونت اطلاعات نيروي زميني سپاه در گزارش به فرمانده نيروي زميني گفت: «آتش دشمن در منطقه زياد شده‌است عموماً در غرب كارون و به خصوص در حاشيه نهر عرايض. نقاطي را كه قبلاً نمي‌زد، الان به طور منظم روي آن اجراي آتش مي‌كند. در اطراف اروند تردد و تحركات نيروهاي خودي زياد شده‌است. در شرق نهر عرايض (در محور ام‌الرصاص) نيروي غواص دشمن ديده شده كه فرار كرده و دستگيري او ميسر نشده‌است. دشمن بين جزاير ام‌البابي و ام‌الرصاص2 پل خاكي زده‌است. اقدامات مهندسي دشمن افزايش يافته و در ام‌الرصاص مشغول احداث جاده‌هاي متعددي است. همچنين در انتهاي جزيره ماهي شروع به احداث دژ كرده‌است. نيروهاي شناسايي لشكر 21 امام‌رضا به علت موانع خورشيدي و … كه در سرتاسر جزيره ماهي ايجاد شده، نتوانستند عبور كنند. عراقي‌ها همچنين مانع‌گذاري در محور خيّن را شروع كرده‌اند. بين جزيره ام‌الرصاص و ساحل دشمن (در شرق ام‌البابي شرقي) كشتي خرابه‌اي هست كه دشمن در آن كمين گذاشته‌است. از سوي ديگر، بستن رودخانه بهمنشير و همچنين ايجاد سد خاكي بين ام‌الرصاص و ام‌البابي، وضعيت جزر و مد اروندرود را تغيير داده‌است طوري كه در اين منطقه عملياتي فقط 5/2 ساعت از زمان مد قابل استفاده است و به همين علت نيروهاي شناسايي فقط فرصت رفتن دارند، براي برگشت بايد بمانند تا وضعيت جريان آب مناسب شود كه در اين صورت هم هوا روشن مي‌شود.»[۱] گزارش معاونت اطلاعات سپاه يكم كربلا نيز حاكي است كه امروز تردد قايق‌هاي دشمن افزايش زيادي يافته‌است به نحوي كه از ساعت 7:45 تا 8:05 صبح تعداد 19 قايق موتوري (از جمله 2 فروند "لندي‌كرافت") از پشت جزيره ماهي به طرف جزيره ام‌الرصاص در حال حركت مشاهده شده‌اند. در ساعت 10:35 نيز 3 قايق موتوري با 5 سرنشين ديده شد. از سوي ديگر، فرماندهي نيروي زميني سپاه براي جلوگيري از نفوذ عوامل دشمن در مناطق آبادان، خرمشهر و شلمچه، طي دستورالعملي از يگان‌هاي مستقر در اين مناطق خواست تا با ايجاد كمين، موانع، تيم‌هاي گشتي و … از نفوذ عوامل و غواص‌هاي دشمن جلوگيري كنند.[۲]
گزارش -837
به دنبال افزايش نيروها و تحركات دشمن در سواحل خورعبدالله ـ‌كه از روز گذشته آغاز شده‌است‌ـ روزانه بيش از 300 نيروي پياده دشمن در اين منطقه در حال كار و تردد مشاهده مي‌شود. همچنين 20 تانك دشمن كه ديروز وارد منطقه شده‌اند تا كنون اقدام به فعاليتي ننموده‌اند، اما فعاليت‌هاي دريايي دشمن در خليج‌فارس در اطراف بويه 23 و گشت قايق‌ها در ساحل كويت و پرواز برفراز جزاير وربه و بوبيان و سكوهاي العميه و البكر تشديد شده‌است. واحد اطلاعات قرارگاه نوح در اين باره گزارش داده‌است كه حضور ناوچه‌ها و آمدن تانك‌ها و نيز 3 برابر شدن ترددهاي زميني دشمن و به موازات آن افزايش فعاليت در جزيره كويتي بوبيان، مسئله جديدي در منطقه است.[۳]
گزارش -838
در ادامه حملات روز گذشته عراق به مواضع اتحاديه ميهني كردستان (گروه طالباني) در شمال عراق، امروز نيز نيروهاي عراقي به مناطق تحت استقرار اتحاديه در روستاهاي الاغلو و سفره در منطقه عمومي ماؤوت تعرض كردند كه پس از به جا گذاشتن 80 كشته و تعدادي زخمي، از منطقه متواري شدند.[۴] همچنين به گزارش فرماندهي سپاه پنجم رمضان، دشمن در چند روز اخير نيروي زيادي مركب از جاش و ارتش به همراه تانك و توپ وارد منطقه ماؤوت، سوره‌قلات و قله‌جولان كرده‌است و به احتمال قوي در چند روز آينده قصد حمله براي تصرف دولبشك، قميش، پشت الاغلو و كاريزه … را دارد تا راه‌هاي ارتباطي (راه‌هاي نفوذ از كردستان به شهرهاي عراق) را قطع نمايد.[۵] با توجه به وضعيت مذكور، اتحاديه ميهني كردستان عراق، خواستار پشتيباني توپخانه ايران براي مقابله با اين تهديد دشمن شد.[۶]
گزارش -839
فرماندهي سپاه دوم نجف گزارش داد كه رژيم بعث عراق قصد دارد با وارد كردن سلاح و مهمات به داخل كشور، به كمك عوامل حزب منحله دمكرات در مناطق غرب كشور و كردستان، عملياتي مشابه عمليات فتح1 انجام دهدو به تأسيسات صنعتي و حياتي آسيب وارد كند.[۷] گزارش ديگري حاكي است كه فرد مشكوكي كه ساعت يك بامداد امروز تحت تعقيب برادران پاسدار كميته اروميه بود محموله‌اي از خود به جا گذاشت كه بعد از بازرسي آن يك حلقه نوار حاوي مطالب رمزي به زبان كردي، احتمالاً مربوط به حزب دمكرات، و يك دستگاه فرستنده كه قادر به ايجاد پارازيت و پخش برنامه‌هاي راديويي است به دست آمد. همچنين در عصر امروز 2 بمب صوتي در فاصله صدمتري محل فوق منفجر شد كه خساراتي به بار آورد.[۸]
گزارش -840
كمك‌هاي نظامي كشورهاي شوراي همكاري خليج‌فارس به عراق براي حمله هوايي به تأسيسات كشورمان و نيز چگونگي انتقال نيروهاي نظامي به كويت براي مقابله با حمله "سرنوشت‌ساز"را يك منبع مطلع خبري به نقل از منابع نظامي در قطر، چنين تشريح كرد: «در حمله هواپيماهاي عراقي به فرودگاه شيراز، جنگنده‌هاي عراقي از فرودگاه ابوظبي سوخت‌گيري نموده‌اند. دولت امارات عربي متحده ابتدا با سوخت‌گيري هواپيماهاي عراقي از فرودگاه ابوظبي مخالفت مي‌كرد ولي در نهايت مقامات ابوظبي (به شرط طرح پوششي) با اين كار موافقت كردند. لذا هواپيماهاي عراقي پس از حمله به فرودگاه شيراز، براي رد گم كردن طوري به اطراف يكي از تأسيسات نفتي امارات دو راكت پرتاب كردند كه به تأسيسات نفتي هيچ‌گونه خساراتي وارد نشد.» منبع مذكور به نقل از منابع نظامي مطلع گفت: «پس از آزاد شدن بندر فاو، ايران كشورهاي منطقه را از كمك به صدام بر حذر داشت كه اين دو موضوع بيش از پيش موجب اضطراب و نگراني دولت كويت گرديد. براي همين كشورهاي عضو شوراي همكاري چندي قبل تصميم گرفته‌اند كه هركدام تعدادي نيروي نظامي به كويت اعزام نمايند. هدف اصلي از اعزام اين نيروها، جايگزيني آنها به جاي نيروهاي نظامي كويت در مراكز مختلف نظامي آن كشور و انتقال نيروهاي نظامي كويت به جزيره بوبيان بوده‌است كه هدف آن نيز تقويت و آمادگي نيروهاي نظامي كويت براي مقابله با آنچه كه حمله بزرگ احتمالي ايران توصيف گرديده‌است، مي‌باشد. براساس گزارش فوق دولت قطر همانند ديگر كشورهاي عضو شورا تا كنون حدود 300 تن نيرو به كويت اعزام داشته و قرار است 500 تا 700 تن ديگر تدريجاً به كويت اعزام نمايد.» اين منبع افزود: «بعضي از فرماندهان نظامي قطري از جمله سروان عبدالله عطيه (سرتيپ محمدعبدالله عطيه قائم مقام فرماندهي كل نيروهاي مسلح قطر) با اعزام نيروهاي مذكور به كويت مخالفت مي‌نمايد كه وي ظاهراً به همين دليل يك ماهي است كه از مقامش بر كنار شده‌است.» منبع فوق درباره ارسال تسليحات از كشورهاي عضو شورا به عراق گفت: «در پايان مانوري كه در عربستان برگزار شد، كشورهاي عضو شورا تصميم گرفتند كه قسمت مهمي از تسليحات و تجهيزات نظامي كه از اين كشورها براي اجراي مانور به عربستان حمل شده‌بود، جهت كمك به عراق ارسال نمايند كه با همكاري عربستان به عراق ارسال شد.» منبع مزبور همچنين درباره كمك مالي اين كشورها به عراق گفت: «كشورهاي عضو شورا اجاره 5 فروند هواپيماي سوپراتاندارد را ـ كه فرانسه در اختيار عراق قرار داده بود ـ به فرانسه پرداخت كرده‌اند و اخيراً كشورهاي عضو شورا يك‌ميليارد و يك‌صد و بيست ميليون ريال قطري جهت خريد تسليحات براي عراق تهيه كرده‌اند و در اختيار عربستان قرار داده‌اند و قرار‌است اين مبلغ صرف خريد تسليحات به نام عربستان شود و به مقصد عراق حمل گردد.» وي همچنين افزود: «عربستان در تهيه تسليحات عراق مهم‌ترين نقش را ايفا مي‌نمايد طوري كه بسياري از تسليحاتي كه به نام عربستان خريداري مي‌شود به مقصد عراق حمل مي‌گردد.» اين منبع به نقل از مقامات قطري درباره هدف سفر اخير وزيران خارجه و كشور عراق به طور جداگانه و هماهنگ به كشورهاي منطقه گفت: «يكي از مهم‌ترين اهداف آنها تقاضاي كمك مالي و ارسال نيروي نظامي به عراق بوده‌است كه كشورهاي مذكور از جمله قطر با اعزام نيروهاي انساني مخالفت كرده و گفته‌اند كه با توجه به وضعيت اقتصادي موجود، قادر به كمك مالي نيز نيستند. بلافاصله مقامات عراقي تقاضاي كمك جنسي از قبيل مواد شيميايي و ديگر كالاهاي مورد نياز عراق را مطرح مي‌نمايند كه مقامات قطري با ارسال كمك جنسي به عراق موافقت مي‌نمايند.[۹]
گزارش -841
تلاش سازمان‌هاي بين‌المللي و دولت‌هاي پشتيبان رژيم عراق براي برقراري آتش‌بس و خاتمه جنگ همچنان ادامه دارد. بي‌نتيجه ماندن طرح‌هاي صلحي كه از جانب عراق ارائه شده‌است و همچنين افزايش اعزام نيروهاي داوطلب به جبهه‌ها و نيز نزديك شدن به زمان مناسب براي عمليات سرنوشت‌ساز، تلاش‌هاي صلح را تشديد كرده‌است. در آستانه تشكيل كميته صلح سازمان كنفرانس اسلامي در خصوص جنگ ايران و عراق، "گلاويس مقصور" نماينده اتحاديه عرب در سازمان‌ملل، امروز در ملاقات با دبيركل سازمان‌ملل آخرين تحولات جنگ ايران و عراق را با توجه به گزارش‌هاي منتشر شده درباره معامله تسليحاتي امريكا با تهران، مورد بحث قرار داد. "گلاويس مقصور" در گفت‌وگو با خبرنگار كويت گفت: «از دبيركل سازمان‌ملل خواستم كه از اين فرصت استفاده كند و قطع‌نامه شوراي امنيت جهت پايان دادن به جنگ ايران و عراق را فعال سازد.» وي افزود: «اكنون زمان مقتضي فرا رسيده‌است زيرا اجلاس كميته صلح نيز در دهم و يازدهم نوامبر (19 و 20 آبان) براي بحث درباره جنگ خليج(فارس) در "جده" تشكيل جلسه مي‌دهد.»[۱۰] اعضاي كميته ميانجي جنگ ايران و عراق (كميته صلح سازمان كنفرانس اسلامي)، پاكستان، بنگلادش، گينه، تركيه، سنگال، گامبيا و رهبر ساف هستند كه مالزي نيز به آن اضافه خواهد شد. بنا به گزارش خبرگزاري كويت، قرار است يك دادگاه اسلامي براساس تصميمات اين كميته، در زمينه جنگ ايران و عراق تشكيل شود.[۱۱] از سوي ديگر، بنا به گزارش شبكه دوم تلويزيون كويت، "پيرزاده" دبيركل سازمان كنفرانس اسلامي در ديدار اخير خود از آلمان غربي، از دولت اين كشور مجدانه درخواست كرده‌است كه در كوشش‌ها و اقدامات بين‌المللي براي خاتمه دادن به جنگ ايران و عراق، آلمان نقش فعال‌تري بر عهده گيرد. اين شبكه تلويزيوني تأكيد كرد كه دولت هلموت كهل مصمم است كه در تمامي اقدامات بين‌المللي در جهت پايان دادن به جنگ ايران و عراق سهيم شود. گفتني است كه وزيرامورخارجه آلمان غربي و دبيركل سازمان كنفرانس اسلامي اواسط هفته گذشته درباره جنگ ايران و عراق مذاكره كرده‌بودند.[۱۲] از آنجا كه شوروي ادامه جنگ را موجب كاهش تدريجي نفوذ خود در منطقه مي‌داند، بدون محكوم كردن متجاوز و ادامه راه‌حل عادلانه‌اي، خواستار خاتمه جنگ است. به گزارش آسوشيتدپرس، سفير شوروي در عراق در تلويزيون بغداد گفت: «جنگ شش ساله خليج(فارس) خطري براي امنيت مردم منطقه و جهان است … اتحاد شوروي قاطعانه خواهان خاتمه فوري جنگ و حل و فصل سياسي اختلافات براساس قوانين بين‌المللي مي‌باشد.»[۱۳] سفير شوروي در امارات نيز در مصاحبه‌اي گفت كه ما ضمن تماس با طرفين درگير، خواستار توقف فوري جنگ شده‌ايم. وزير دفاع يوگسلاوي نيز جنگ ايران و عراق را خطر بزرگي نه تنها براي دو كشور درگير، بلكه براي تمام كشورهاي منطقه و جهان، اعلام كرد.[۱۴]
گزارش -842
بهترين راه براي خاتمه جنگ دخالت امريكا براي تغييرات سياسي در عراق است. نشريه "ساوت" چاپ لندن در تحليلي ضمن ارائه اين راه‌حل، مي‌نويسد: در همه جا احساس مي‌گردد كه مرحله نهايي اين جنگ نزديك است و به زودي تكليف آن معلوم مي‌گردد. به همان اندازه كه اين احساس در جبهه وجود دارد، در بغداد هم حس مي‌شود. همان‌گونه كه يك ديپلمات عنوان مي‌كند، ظاهراً همه عقيده دارند كه هنوز عراق خطرناك‌ترين مبارزه‌اش را در پيش دارد و به نظر مي‌رسد كه هيچ‌كس دقيقاً نمي‌داند كه در اين خصوص چه بايد كرد. يك ديپلمات غربي اظهار داشت: وضعيت تازه‌اي به وجود آمده‌است و صدام حسين قرباني شده‌است. اما به خاطر آن كه هيچ جايگزين مشخصي وجود ندارد، هيچ‌كس زمان خاص و يا چهره مشخصي را براي اين وضع جديد تعيين نمي‌كند. تغيير در بغداد در حدي كه از نظر سياسي ـ نظامي آسيب و يا خسارت‌هاي محدودي در برداشته‌باشد و با يك آتش‌بس و مذاكره براي پايان جنگ دنبال شود، بهترين راه حل است كه امريكا مي‌تواند به آن اميدوار باشد.[۱۵] روزنامه اكسپرس (چاپ فرانسه) در اين زمينه نوشت: «ايران براي جلوگيري از ورشكستگي كامل اقتصادي به ناچار بايد در خواسته‌هاي خود تجديدنظر كند و براي اين كار كافي است خواستار صلح شود ولي (امام) خميني خواهان جنگ است. بنابراين مسئله چندان ساده به نظر نمي‌رسد. در هر صورت، بايد از تسلط ايران بر عراق جلوگيري شود زيرا اين امر حتي به عقيده شوروي كه همواره از آب گل‌آلود ماهي گرفته‌است، وضعيتي قابل انفجار به وجود مي‌آورد. ولي ايران از نظر استراتژيكي و جغرافيايي در مقايسه با عراق از اهميت بيشتري برخوردار است و به همين خاطر مصلحت ايجاب مي‌كند كه با اين كشور مدارا شود.[۱۶]
گزارش -843
نماينده امام در شوراي عالي دفاع در خطبه‌هاي نمازجمعه امروز به بررسي مطالب مطرح شده درباره سفر يك هيئت امريكايي به ايران، اهداف امريكا از نزديكي به ايران و ادعاهاي ارسال اسلحه اسرائيلي به ايران، پرداخت. وي همچنين خواستار استرداد اموال ايران از امريكا و فرانسه شد. حجت‌الاسلام هاشمي‌رفسنجاني در ابتدا به آثار مثبت قطع ارتباط ايران با امريكا اشاره كرد و گفت: «اگر ما به امريكايي‌ها وابسته بوديم هرگز موفق به ساخت موشك نمي‌شديم در حالي كه الان موشك‌هايي با برد بيش از 60 الي 70 كيلومتر و موشك‌هاي با برد بالاتر از آن و پيشرفته در حال طراحي و آزمايش است.» وي با اشاره به اين‌كه از مدت‌ها پيش امريكايي‌ها در صدد جبران اشتباهات گذشته خود بوده‌اند و قصد مذاكره با ايران را داشته‌اند، گفت: «حل مسئله هواپيماي تي دبليو اي (T.W.I) در لبنان مسئله‌اي بود كه سوريه از ما درخواست كرد و آنها مي‌خواستند كه ايران بپذيرد كه با امريكا حرف بزند.» آقاي هاشمي تأكيد كرد: «من به طور جدي معتقدم كه امريكايي‌ها مي‌خواهند از گروگان‌هاي لبنان به عنوان وسيله اصلاح اشتباهات گذشته خود استفاده كنند و تنها مسئله آزادي چند نفر نيست.» وي نامه نخست‌وزير ژاپن و پاسخ آن را به عنوان سندي تاريخي در مورد گروگان‌ها توصيف كرد و آن را نشان عظمت و قدرت جمهوري‌اسلامي دانست. وي همچنين گفت: «امريكا از مسئله گروگان‌ها مي‌خواهد به جمهوري‌اسلامي ايران برسد و اين نشانه باخت آنها و بُرد ماست.» رئيس مجلس شوراي اسلامي با اشاره به سخنان اخير "الكساندر هيگ" وزيرخارجه سابق امريكا كه گفته است: "امريكا با قبول قدرت اول بودن ايران در منطقه، نمايندگانش را به ايران گسيل داشته" اين كار را نشانه پذيرش شكست‌ناپذيري جمهوري‌اسلامي ايران و پيروزي ايران در جنگ از سوي امريكا دانست. آقاي هاشمي در مورد هياهوي دريافت اسلحه اسرائيلي گفت: «يكي از حربه‌هاي كهنه و زنگ زده كه هر وقت ما پيروز شده‌ايم به كار برده‌اند مسئله دريافت اسلحه اسرائيلي از سوي ايران است. آخر ما چي لازم داريم كه از اسرائيل بگيريم. در جنگ مسئله‌اي نداريم كه ما اصول خود را فداي دريافت اسلحه بكنيم. كل اعتباري كه با سخاوتمندي بسيار براي خريد اسلحه و ملزومات ساخت آن در داخل تصويب كرده‌ايم معادل 2 ميليارد و 300 ميليون دلار است كه صرف خريد اسلحه و مواد خام آن مي‌كنيم و ارزش كل اسلحه‌اي كه مي‌خريم شايد به 5/1 ميليارد دلار نمي‌رسد و اسلحه‌اي كه ما به كار مي‌بريم الزاماً از نوعي نيست كه فقط در انحصار امريكا باشد. علاوه بر اين فروشندگان اسلحه براي فروش به ما مسابقه گذاشته‌اند از طرف ديگر ما عمده اسلحه خود را در داخل مي‌سازيم… مگر ممكن است اسرائيل كه اين همه بغض با ما دارد و ما را رقيب اصلي خود در لبنان مي‌داند به ما اسلحه بدهد. اصولاً جنگ اصلي ما با اسرائيل است و عمده اختلافات ما با عراق هم به ممانعت عراق از جنگ ما با اسرائيل مربوط مي‌شود.» امام جمعه موقت تهران با يادآوري اين‌كه برخي از سلاح‌هاي ما مانند هواپيماها در انحصار امريكا است، خاطرنشان ساخت كه ما قطعات اين سلاح‌ها را از منابع مختلف، از دلال‌هاي دنيا گاهي ارزان‌تر و گاهي گران‌تر خريداري مي‌كنيم، ولي حتي اگر هواپيماهاي ما هم بخوابد حاضر نيستيم از اسرائيل قطعه‌اي بگيريم. وي سپس ضمن اشاره به شرارت‌هاي امريكا، اسرائيل و فالانژها در لبنان، اقدام گروگان‌گيرها را حق طبيعي آنها خواند و با اشاره به خواسته‌هاي آنها دائر بر عدم دخالت امريكا در لبنان و آزادي زندانيان لبناني، افزود: «حرف حسابي ما با امريكا و فرانسه اين است، شما كه عرب و عجم را واسطه مي‌فرستيد تا براي آزادي گروگان‌هاي شما ما از نفوذمان در لبنان استفاده بكنيم، مي‌گوييم ما اين قدر مي‌توانيم كار بكنيم كه در صورتي خواسته‌هاي مردم لبنان را بدهيد، به آنها بگوييم كه با شما كنار بيايند.» امام جمعه موقت تهران آن‌گاه در مورد حرف حساب جمهوري‌اسلامي ايران با امريكا و فرانسه سخن گفت و با اشاره به قراردادهاي ايران با فرانسه و امريكا در پيش از پيروزي انقلاب، خاطرنشان ساخت: «ما به آن قراردادهايي كه با امريكا داشتيم و در زمان بختيار خائن لغو شده كاري نداريم ولي آن جنس‌هايي كه پولش هم پرداخت شده، آن اموال 8 ساله‌اي كه در انبارهاي شما مي‌پوسد، بدهيد. اين حرف ما نه غيرمنطقي است و نه زبونانه و نه مغرورانه، بلكه عادلانه است. فرانسه هم يك ميليارد دلار وامي كه در رژيم گذشته گرفته و بازپرداخت آن تابع هيچ شرطي نيست و اكنون با بهره‌اش حدود دو ميليارد دلار شده، بدهد. فرانسه كه طلب ما را نمي‌دهد، چگونه توقع دارد كه ما از آبروي خود براي كمك به فرانسه استفاده كنيم.» وي با اشاره به تفاوت‌هاي امريكا و فرانسه و اين‌كه با فرانسه رابطه سياسي و مذاكره داريم، آمادگي جمهوري‌اسلامي ايران مبني‌بر شفاعت در مورد گروگان‌ها نزد مبارزان لبناني در صورت پرداخت بدهي‌هاي فرانسه به ايران را اعلام داشت و خاطرنشان كرد در اين صورت هم ما كاري جز شفاعت نمي‌توانيم بكنيم و مسئوليتي در اين مورد نداريم و اگر آنها نپذيرفتند ما تعهدي در مقابل شما نداريم و ما به كساني كه پيام آورده‌اند همين پاسخ را داده‌ايم.[۱۷]
گزارش -844
سخنان آقاي هاشمي در نمازجمعه امروز تهران را اكثر رسانه‌هاي خارجي منعكس كردند و به بحث و تفسير درباره آن پرداختند. آسوشيتدپرس در اين باره گزارش داد: «گرچه اين سخنان حاوي گفته‌هاي معمول ضدامريكايي است كه از سال 1979 خصيصه سياست خارجي ايران شده‌بود ولي لحن كلي كلمات رفسنجاني كمتر از معمول زهرآگين و كينه‌توزانه به نظر مي‌رسد و درها را كاملاً در مورد بهبود روابط نبست.»[۱۸] رويتر نيز گزارش داد: «علي‌اكبر هاشمي‌رفسنجاني مي‌گويد: اگر واشنگتن سلاح‌هايي را كه اكنون از ايران دريغ مي‌شود آزاد كند، ايران جهت آزاد كردن گروگان‌هاي امريكايي نزد گروه‌هاي لبناني شفاعت خواهد كرد. وي افزود: شرايط ايران براي دخالت در امر گروگان‌ها نه غيرمنطقي است و نه نشدني يا گستاخانه. وي در ادامه مراسم نمازجمعه گفت: دشمن، بمانيد، تبليغات خود عليه ما را انجام دهيد ولي سلاح‌هاي ما را كه در انبارهايتان زنگ مي‌زنند برگردانيد. رفسنجاني گفت: واشنگتن اگر مستقيماً با گروگان گيرندگان طرف مي‌شد آسان‌تر مسئله گروگان‌ها را حل و فصل مي‌كرد. دليل روشن حركت دايره‌وار امريكا در اين موضوع اين است كه آنها هدف‌هاي ديگري دارند، اصلاح روابط با جمهوري‌اسلامي ايران.» رويتر در پايان ضمن اشاره به تكذيب آقاي هاشمي درباره دريافت سلاح از اسرائيل، به نقل از وي افزود: هيچ نيازي نيست كه اصولمان را زير پا بگذاريم، ده‌ها كشور براي فروش سلاح با ما رقابت دارند.[۱۹] راديو بيبيسي نيز طي گزارشي درباره گفته‌هاي مك‌فارلين و سخنان آقاي هاشمي‌رفسنجاني مي‌گويد: «پيگيري روزنامه‌هاي امريكا براي كشف تمام ماجرا و برملا شدن ارتباط كشورهايي ديگر از جمله دانمارك و اسرائيل، براي دولت امريكا حالت ناخوشايندي به وجود آورده‌است. قضاوت اين‌كه كدام يك از قسمت‌هاي اين داستان غيرعادي حقيقت دارد، مشكل است ولي طرح كلي اين داستان روشن است و آن اين‌كه دولت امريكا به طوري كه گفته مي‌شود در طي 14 ماه گذشته در چند نوبت اسلحه براي دولت ايران ارسال داشته‌است.» اين راديو با اشاره به آزادي گروگان‌ها در قبال ارسال تسليحات به ايران مي‌افزايد: «گفته مي‌شود كه به عنوان بخشي از همين تماس‌هاي دو جانبه بين واشنگتن و تهران و در چارچوب تلاش گسترده‌‌تري براي بهبود در روابط بين ايران و امريكا بوده‌است.» مفسر راديو بيبيسي در ادامه اضافه كرد: «امروز خود هاشمي گفت كه چنانچه واشنگتن سياستش را در قبال ايران تغيير دهد دولت ايران حاضر است به عنوان ميانجي در مورد مسئله گروگان‌ها وارد مذاكره گردد. علت واقعي چنين اظهاراتي از جانب رئيس مجلس روشن نيست ولي يك نظريه اين است كه وي بدين جهت تماس با مك‌فارلين را اعلام كرده‌است كه مانع هرگونه اعتراض احتمالي به ديپلماسي پنهاني وي در داخل ايران شود ولي اخباري هم كه از واشنگتن درباره اين ملاقات‌ها مي‌رسد مانند اظهاراتي كه در داخل ايران درباره اين مسئله شده‌است، متضاد و ضد و نقيض هستند. راديو بيبيسي سپس مي‌افزايد: اگر اتهامات مربوط به نقش امريكا در صدور اسلحه از اسرائيل به ايران ثابت شود در نتيجه آن ارتباط اسرائيل با ايران نيز بعد تازه‌اي پيدا خواهد كرد.[۲۰]
گزارش -845
در پي افشاي تماس‌هاي پنهاني اخير امريكا با ايران، شبكه‌هاي تلويزيوني امريكا طي سه روز اخير در برنامه‌هاي مختلف خبري خود مصاحبه‌هاي متعددي در اين باره داشته‌اند. در اين برنامه‌ها تحليل‌گران و مقامات سرشناسي چون"الكساندر هيگ" وزيرخارجه سابق ريگان، "لارنس ايبگرگ" معاون سابق "شولتز" در امور جنوب و شرق آسيا، "گري سيك" عضو شوراي امنيت ملي كارتر و ريگان، "هارنيگ كارتر" سخن‌گوي كاخ سفيد در زمان كارتر و "جيرفري كمپ" مشاور سابق ريگان در امور امنيت ملي، به اتفاق اقدام دولت ريگان براي ايجاد رابطه با ايران را تأييد و ادامه آن را تشويق نمودند. تأكيد نامبردگان بر اين بود كه ايران داراي موقعيت بسيار استراتژيك بوده و ايجاد و حفظ رابطه با آن براي امريكا فوق‌العاده با اهميت بلكه حياتي مي‌باشد. آنها همچنين ابراز اميدواري نمودند كه اوضاع نامطلوب بلكه بسيار وخيم اقتصادي در كنار افزايش نارضايتي در ميان مردم و وضع متشنج داخلي و نيز فرسودگي نيروهاي مسلح و عدم پيشروي در جنگ با عراق، ايران را وادار نمايد بيشتر به غرب نزديك شود. مصاحبه شوندگان همچنين تأكيد كردند كه پيروزي ايران در جنگ با عراق، براي امريكا و منافعش در منطقه بسيار خطرناك است و به هر ترتيب بايد از وقوع آن جلوگيري به عمل آورد. از سوي ديگر، مقامات دولت ريگان به طور بي‌سابقه‌اي درباره تحولات و روابط اخير ميان دو كشور سكوت كرده‌اند و به آنها تأكيد شده‌است كه در اظهاراتشان در اين زمينه بسيار مراقب باشند زيرا آزادي و سلامت گروگان‌هاي امريكايي در لبنان به محتواي گزارش‌هاي آنها بستگي دارد.[۲۱] جيمي كارتر رئيس‌جمهور سابق امريكا امروز در اين مورد گفت: «تحويل سلاح به ايران در ازاي آزادي يك گروگان در لبنان، مي‌تواند موج گروگان‌گيري در خاورميانه را شدت بخشد.» وي افزود: «پي بردن تروريست‌ها به اين واقعيت كه مي‌توانند هر زماني كه بخواهند يك گروگان را با يك فروند هواپيماي حامل تسليحات كمياب و مورد نياز خود مبادله نمايند مسلماً بدعت خوبي نخواهد بود… نمي‌دانم در اين صورت چه اتفاقي خواهد افتاد. اميدوارم كه اين طور نباشد.» كارتر اضافه كرد: «گزارش‌هاي مربوط به اين‌كه دولت ريگان با ارسال لوازم يدكي به ايران كمك اين كشور جهت آزادي "ديويد جاكوبسن" را به دست آورده‌است، غم‌انگيز مي‌باشد و احتمالاً براي حيثيت كشور ما بسيار مُضر خواهد بود.»[۲۲] در اين حال، روزنامه وال‌استريت ژورنال به نقل از مقام‌هاي امريكايي نوشت: «دولت ريگان گفته‌است كه ممكن است از سخت‌گيري‌هاي خود در جلوگيري از ارسال تجهيزات نظامي و قطعات يدكي به ايران در مقابل آزادي گروگان‌هاي امريكايي در لبنان و دست كشيدن ايران از حمايت از تروريسم بين‌الملل، بكاهد. مقام‌هاي واشنگتن حاضر نشدند در مورد آنچه هاشمي‌رفسنجاني درباره دستگيري و اخراج مك‌فارلين و چهار مشاور او گفت، توضيح بدهند، اما مقام‌هاي امريكايي تأييد كردند كه دولت از طريق واسطه‌هايي به آگاهي مقام‌هاي ايران رسانده‌است كه آماده است چشم خود را روي اقدامات تهران در خريد لوازم نظامي از چين يا ديگر كشورهاي دوست امريكا ببندد.[۲۳] از سوي ديگر، به نوشته روزنامه لوس‌آنجلس‌تايمز وزارت دادگستري امريكا به زودي وضع افراد دستگير شده به اتهام قاچاق غيرقانوني اسلحه براي ايران را به كمك اطلاعات تازه‌اي كه براساس آنها خود كاخ سفيد در ارسال محموله‌هاي سلاح به ايران كمك‌هايي قائل شده، مورد بررسي مجدد قرار خواهد داد. سخن‌گوي وزارت دادگستري امريكا در اين باره گفت حمايت كاخ سفيد از بعضي از اين عمليات، اين مسئله را پيش مي‌آورد كه وضع بعضي از قاچاقچيان كه قبلاً محاكمه و محكوم شده‌اند يك مسئله قانوني بوده‌است. در ميان اين نوع ماجراها، مهم‌ترين آنها ماجراي قاچاق اسلحه‌اي است كه محاكمه آن در نيويورك جريان دارد و در آن 17 تن شركت داشته‌اند.[۲۴]
گزارش -846
نگراني شديد كشورهاي عربي از تحويل سلاح‌هاي امريكايي به ايران، در گزارش بيبيسي از قاهره چنين منعكس شده‌است: «خبرنگار بيبيسي در قاهره مي‌گويد گزارش‌هاي چند روز اخير درباره تحويل تجهيزات نظامي به ايران توسط امريكا به احتمال زياد موجب بروز مشكلات و نگراني‌هاي تازه‌اي در روابط بين امريكا و متحدان عربش در خاورميانه خواهد شد. شواهد روز افزون حاكي از آن‌كه ايالات متحده يكي از منابع تأمين‌كننده تجهيزات نظامي ايران بوده، باعث شده‌است كه نگراني شديدي در ميان كشورهاي عرب متحد امريكا از جمله كشورهاي عرب حوزه خليج‌فارس، اردن و مصر ايجاد شود. بيشتر كشورهاي نامبرده از آن نگرانند كه عواقب پيروزي احتمالي ايران در جنگ با عراق، آنها را مورد تهديد مستقيم قرار دهد. مقامات ديپلماتيك قاهره معتقدند كه اگر قطعات يدكي نظامي ايران از طرف ايالات متحده تأمين شود از فشار بر ايران كم خواهد شد و اين كشور ديگر مجبور به مذاكره و كنار آمدن نخواهد بود و همين باعث خواهد شد كه جنگ به مراتب طولاني‌تر شود. مصر هم كه در طول شش سال گذشته در شمار عمده‌ترين منابع تأمين اسلحه و مهمات نيروي نظامي عراق بوده‌است متقابلاً از هرگونه اقدام كه منجر به تقويت وضع ايران شود، نگران خواهد شد. منابع مطلع در قاهره اشاره كردند كه مصر از طرف ديگر نگران آن است كه مبادا تجهيزاتي در اختيار ايران قرارگيرد كه يا كشورهاي عرب حوزه خليج‌فارس را مورد تهديد قرار دهد و يا اصولاً باعث برتري توانايي نظامي ايران نسبت به عراق شود.»[۲۵]
گزارش -847
وزارت خارجه اسرائيل امروز اين گزارش‌ها را كه اسرائيل در معامله احتمالي سلاح در عوض گروگان‌ها، بين امريكا و ايران به عنوان كانال عمل كرده‌است، رد كرد و آنها را تصورات روزنامه‌نگاران ناميد.[۲۶]
گزارش -848
نشريه تلكس كنفيدانسيل چاپ فرانسه طي گزارشي به توصيه‌هاي اخير "سيا" به مقامات امريكا درباره نحوه برخورد با ايران و همچنين به اختلاف سيا و پنتاگون در اين زمينه اشاره مي‌كند و مي‌نويسد: «ريگان و اعضاي شوراي امنيت ملي بايد هرچه سريع‌تر در مورد تحليل‌هاي پنتاگون كه (مخالف برداشتن صدام و نرمش با ايران) بوده و همچنين تحليل‌هاي سازمان سيا و وزارت امورخارجه كه ميان آن تفاوت‌هاي اساسي وجود دارد، تصميم‌گيري كنند. سازمان سيا بر خلاف كارشناسان پنتاگون، بيشتر بر اين باور است كه ايران در وضعيتي است كه مي‌تواند به يك پيروزي سريع نايل شود و از همين رو به كاخ سفيد توصيه مي‌كند كه بايد باب مذاكره سياسي با رژيم كنوني تهران را بگشايد. سازمان سيا كه از دير باز طرف‌دار نزديكي روابط با ايران بوده حتي كوشيده‌است تماس‌هايي با آيت‌الله‌ها برقرار نمايد. يك مقام دستگاه حكومتي ريگان خاطرنشان مي‌سازد ما احساس مي‌كنيم كه اتفاق مهمي در شرف وقوع در منطقه مي‌باشد.» اين نشريه در مورد ديدگاه جناح مخالف (پنتاگون) مي‌نويسد: «كارشناسان "دي.آي.آ" (سرويس‌هاي اطلاعاتي وزارت دفاع امريكا "پنتاگون") روي دو نكته تأكيد ميكنند: نخست خطر ناشي از سياست بركناري زودرس صدام حسين و به دنبال آن امكان برقراري شرايط يك صلح مورد قبول تهران مي‌باشد. كارشناسان پنتاگون معتقدند كه چنين سياستي نه تنها به سقوط رژيم عراق خواهد انجاميد بلكه خطري است جدي كه توازن در كل منطقه را بر هم خواهد زد، توازني كه اكنون بيشتر به نفع غربي‌ها و ميانه‌روهاست. دوم آن كه "دي.آي.آ" معتقد است به هيچ‌وجه نبايد مثل هميشه به توانايي‌هاي ايران در پيروزي سريع در جنگ بيش از حد بها داد.»[۲۷]
گزارش -849
تلويزيون فرانسه گزارش داد كه آزادي دو ديپلمات فرانسوي كه در لبنان به گروگان گرفته‌شده‌اند، به علت اختلاف نظر بين ايران و دولت سوريه به تعويق افتاده‌است. اين دو تن قرار بود ديروز در دمشق آزاد شوند. در اين حال نخست‌وزير سوريه گفت: روابط بين دمشق و پاريس خوب است و سوريه از سياست مستقل فرانسه و عدم پيروي از بريتانيا خوشحال است. وي قول داد كه دولت سوريه براي آزادي گروگان‌هاي فرانسوي خواهد كوشيد.[۲۸] از سوي ديگر، ژان‌برنارد ريمون، وزير خارجه فرانسه امروز گفت: به اعتقاد وي ايالات متحده سياست خود مبني‌بر عدم مذاكره با تروريست‌ها را نقض كرده و براي آزاد كردن گروگان‌هايش در لبنان با ايران معامله كرده‌است. ريمون گفت: گروگان‌هاي فرانسوي آزاد خواهند شد بدون اين‌كه تغييري در سياست فرانسه پديدار گردد. وي افزود: فرانسه گروگانِ گروگان‌هاي خود نخواهند بود. وزير خارجه فرانسه تأكيد كرد، من با رضايت خاطر يادآور مي‌شوم كه پس از انتقادات مداومي كه از فرانسه به عمل آمد، ديگران نيز اكنون خود را آسيب‌پذير و شايد بسيار آسيب‌پذيرتر از فرانسه مي‌بينند.[۲۹] علي‌رغم اظهارات وزيرخارجه فرانسه، شيخ محمدحسين فضل‌الله رهبر روحاني حزب‌الله لبنان امروز (جمعه) در مصاحبه‌اي كه خبرگزاري فرانسه با او به عمل آورد، تصريح كرد: در ماجراي گروگان‌هاي غربي در لبنان نرمشي صورت گرفته‌است و اين نرمش به اين دليل كه اين ماجرا از يك معامله به يك وسيله فشار سياسي تبديل شده، ناشي گرديده‌است. وي ادامه داد: ايران توانست از برگ گروگان‌ها براي فراخواندن فرانسه به مذاكره درباره مسائل معلق ميان دو كشور بهره جويد و نيز كوشيد تا با امريكا نيز براي انجام گفت و شنود از موضع قدرت همين كار را انجام دهد. وي افزود: تهران با فرانسه به نتايجي دست يافت، ليكن با امريكايي‌ها چندان روشن نيست. فضل‌الله همچنين برقراري مناسبات سياسي متعادل و واقع‌بينانه با امريكا را ممكن دانست. وي گفت: رفتار امريكا در مورد ايران به سختي رفتار با ليبي نبوده‌است زيرا تهران مي‌كوشد تا با امريكا و شوروي يك فاصله يكسان را حفظ كند.[۳۰]
گزارش -850
ژاك‌شيراك نخست‌وزير فرانسه با اعلام صريح اين مطلب كه صدام رئيس رژيم عراق جنگ عليه جمهوري‌اسلامي ايران را آغاز كرده‌است، گفت: «وي چند روز پيش از حمله نيروهاي عراقي به ايران، از اين حمله با خبر بوده‌است. راديو لندن به نقل مصاحبه شيراك با روزنامه واشنگتن‌پست گفت: «نخست‌وزير فرانسه اظهار داشته‌است كه در سپتامبر 1980 از قصد عراق مبني‌بر حمله به ايران مطلع بوده و طي پيامي از صدام استدعا كرده‌است از حمله به ايران صرف‌نظر كند.» شيراك افزود: «صدام در پاسخ به اين درخواست وي مدعي شده‌بود كه ارتش ايران روحيه خود را به كلي باخته و اقليت عرب در ايران قيام كرده و با آغوش باز وي را خواهند پذيرفت و همه چيز ظرف يك هفته به پايان خواهد رسيد.» ژاك شيراك در ادامه گفت: «ولي پس از بيش از شش سال جنگ، اين قضيه باعث شد دولت ايران استوارتر گردد.» نخست‌وزير فرانسه اضافه كرد: «ساير نتايج شش سال جنگ عراق با ايران ـ كه به عقيده وي بسياري از اعراب نيز از وي حمايت كردند ـ اين بوده‌است كه موجي جديد در منطقه كه وي آن را بنيادگرايي مي‌خواند از خليج‌فارس تا اقيانوس اطلس گسترش يابد. شيراك گفت: «به رغم اين‌كه عراق عليه ايران دست به تجاوز زده است، ليكن بسياري از اعراب از وي حمايت كردند و هم اينها اكنون مي‌كوشند كه از شكست عراق و پيروزي ايران جلوگيري كنند. آنان با يك موج كوبنده بنيادگرايي كه دوستان غرب را غرق خواهد كرد مواجهند.» نخست‌وزير فرانسه گفت: «غرب بايد از يك بمب ساعتي هراسناك باشد و آن گسترش يك بنيادگرايي اسلامي شديداً ضدغرب در سراسر خاورميانه است.»[۳۱] ژاك‌شيراك در اين مصاحبه همچنين سوء‌قصد عليه هواپيماي اسرائيلي در لندن را توطئه موساد براي بدنام كردن سوريه دانست. گفتني است كه شيراك اين مصاحبه را تكذيب كرد اما سردبير واشنگتن‌تايمز گفت حاضر است نوار كامل مصاحبه را منتشر كند.[۳۲] به نظر مي‌رسد شيراك با اين اظهارات از يك طرف، قصد داشته‌است نظر ايران و همچنين سوريه را براي آزادي گروگان‌هاي فرانسوي در لبنان جلب كند و از سوي ديگر با تكذيب آن از رنجش رژيم عراق جلوگيري كند.
گزارش -851
در فرودگاه پايتخت پرتغال امروز اعلام شد كه يك هواپيماي خطوط هوايي ايران حامل ادوات جنگي ساخت پرتغال، قرار است به زودي فرودگاه ليسبون را ترك كند. اين تسليحات شامل خمپاره و مهمات توپخانه سنگين است و بخشي از يك محموله ويژه را تشكيل مي‌دهد كه مجوز آن را وزارت امورخارجه پرتغال صادر كرده‌است. پرتغال در قبال دريافت نفت به دو كشور متخاصم در جنگ خليج(فارس) جنگ‌افزار مي‌فروشد. پرتغال در سال 1985 نزديك به ششصد ميليون فرانك فرانسه جنگ‌افزار به ايران و 5/37 ميليون فرانك فرانسه به عراق فروخته است.[۳۳]
گزارش -852
به دنبال اظهارنظر برخي مقامات تركيه در خصوص شمال عراق، آقاي موسوي نخست‌وزير در جلسه امروز شوراي عالي سياسي دولت گفت: جمهوري‌اسلامي ايران قوياً مدافع حفظ تماميت ارضي عراق است و با شكست و سقوط صدام احترام مرزهاي عراق بايد از سوي همه كشورها حفظ شود. نخست‌وزير تصريح كرد سستي پايه‌هاي حكومت صدام نبايد باعث شود كه طمعي بر ذخاير و يا خاك عراق برانگيخته شود.[۳۴] در همين زمينه روزنامه مليت چاپ تركيه نوشت: شوراي امنيت ملي تركيه چند روز ديگر در آنكارا تشكيل جلسه خواهد داد كه در آن امنيت تأسيسات نفتي عراق در كركوك بررسي خواهد شد. به نوشته مليت، برخي منابع مطلع ترك ادعا ميكنند كه ممكن است شهر كركوك و خط لوله‌اي كه نفت عراق را به تركيه منتقل مي‌كند در يك حمله جديد ايراني‌ها به شدت آسيب ببيند …فرستنده‌هاي راديويي مخالفان اعلام كرده‌اند كه جدايي خواهان كرد در نظر دارند با همكاري ارتش ايران حمله جديدي را به كركوك و خط لوله آن آغاز نمايند. مليت افزود: تركيه و عراق قبلاً در مورد امنيت اين خط لوله به توافق رسيده‌اند به طوري كه در حال حاضر 2500 سرباز ترك در طول خط مزبور مستقر هستند.[۳۵]
گزارش -853
بنا به نوشته مجله ميدل ايست اكونوميست دايجست، صادرات غيرتسليحاتي فرانسه به عراق طي 6 ماه اول 1986 نسبت به مدت مشابه سال قبل 32 درصد كاهش نشان مي‌دهد. همچنين واردات فرانسه از عراق در 6 ماه اول 1986 نسبت به مدت مشابه سال قبل 4/48 درصد كاهش يافته‌است. به اعتقاد ناظران سياسي، كاهش عظيم صادرات فرانسه به عراق ناشي از وخامت اوضاع اقتصادي عراق و همچنين ناتواني رژيم عراق در بازپرداخت حتي بهره بدهي‌هاي خود به فرانسه است. وزيرخارجه فرانسه اخيراً گفته بود كه عراق بايد براي بدهي‌هاي عظيم خود كاري بكند.[۳۶]
گزارش -854
قيمت نفت امروز در كليه بازارهاي جهاني افزايش يافت. اين افزايش به علت افزايش قيمت نفت شوروي به ميزان 80 سنت در بشكه و همچنين كاهش توليد نفت ابوظبي، صورت گرفت. قيمت نفت برنت درياي شمال امروز به بشكه‌اي 45/14 دلار رسيد.[۳۷]
گزارش -855
آيت‌الله جنتي در خطبه‌هاي نمازجمعه قم با اشاره به اجناسي كه دولت به قيمت ارزان در اختيار مراكز توزيع مي‌گذارد و سوء‌استفاده‌هايي كه برخي از افراد از اين مسئله ميكنند، گفت: «از مسئله دو نرخي اجناس چقدر افراد سوء‌استفاده كرده و ميكنند. اينها هم در دستگاه‌هاي دولتي هستند و هم در بين مردم و مراكز توزيع و فروش. مردمي كه منبع درآمد مشروعشان بسيار ناچيز است مي‌بينند عده‌اي در اين شرايط جنگي و كمبود اجناس روز به روز ثروت و دارايي‌شان به طور تصاعدي بالا مي‌رود. اينها برخورد قاطع مي‌خواهد. رحم به اينها بي‌رحمي و بي‌انصافي و ظلم و جنايت به مردم است.» وي تأكيد كرد: «در عين اين‌كه بايد مجرمين را تربيت كرد ولي ما نمي‌توانيم به اسم كار فرهنگي از مجازات و كيفر مجرمين چشم‌پوشي كنيم.»[۳۸]
منابع و مآخذ روزشمار 1365/08/16
- ↑ سند شماره 1257 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه خاتم‌الانبيا (داود رنجبر)، 12/8/65، تا 24/8/65 ص‌ص62 تا 64.
- ↑ سند شماره 24276 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي نيروي زميني سپاه، 16/8/65.
- ↑ سند شماره 024298 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: واحد اطلاعات قرارگاه نوح، گزارش نوبه‌اي شماره 84، 18/8/65، ص2.
- ↑ سند شماره 24367 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: يگان اطلاعات سپاه چهارم حمزه، گزارش نوبه‌اي شماره 45، 22/8/65.
- ↑ سند شماره 024282 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي سپاه پنجم رمضان(معاونت اطلاعات)، 16/8/65.
- ↑ سند شماره 024316 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي سپاه پنجم رمضان(معاونت اطلاعات)، 18/8/65.
- ↑ سند شماره 024290 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفتر فرماندهي سپاه دوم نجف، 17/8/65.
- ↑ سپاه‌پاسداران، دفتر سياسي نمايندگي امام، "رويدادها"، شماره 120، 28/8/65، ص19.
- ↑ سند شماره 120326 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش كمك‌هاي نظامي كشورهاي حوزه خليج‌فارس به عراق.
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 234، 18/8/65، ص3.
- ↑ روزنامه كيهان، 17/8/65، ص20، خبرگزاري كويت.
- ↑ پيشين، ص20.
- ↑ مأخذ شماره 10، ص3.
- ↑ دفتر تبليغات حوزه علميه قم، نشريه "گزارش"، شماره 38، 16/8/65، ص48.
- ↑ پيشين.
- ↑ مأخذ شماره 14.
- ↑ مأخذ شماره 11، ص18.
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، "گزارش‌هاي ويژه"، نشريه شماره 233، 17/8/65، ص3، آسوشيتدپرس.
- ↑ پيشين، ص‌ص13 و 14.
- ↑ مأخذ شماره 18، ص‌ص15 و 16، راديو بيبيسي.
- ↑ مأخذ شماره 18، ص‌ص29 و 30.
- ↑ مأخذ شماره 10، ص‌ص24 و 25، آسوشيتدپرس.
- ↑ مأخذ شماره 18، ص33، راديو امريكا.
- ↑ مأخذ شماره 10، ص25.
- ↑ واحد مركزي خبر صدا و سيماي جمهوري‌اسلامي ايران، بولتن "راديوهاي بيگانه"، 17/8/65، ص‌ص27 و 28، راديو بيبيسي.
- ↑ مأخذ شماره 18، ص30، يونايتدپرس.
- ↑ مأخذ شماره 14.
- ↑ مأخذ شماره 18، ص48.
- ↑ مأخذ شماره 10، ص‌ص22 و 23، آسوشيتدپرس.
- ↑ مأخذ شماره 10، ص12.
- ↑ مأخذ شماره 11، ص2، واحد مركزي خبر.
- ↑ روزنامه جمهوري‌اسلامي، 19/8/65، ص3، واحد مركزي خبر.
- ↑ مأخذ شماره 10، ص‌ص4 و 5، خبرگزاري فرانسه.
- ↑ مأخذ شماره 11، ص3.
- ↑ مأخذ شماره 14.
- ↑ روزنامه رسالت، 17/8/65، خبرگزاري جمهوري‌اسلامي.
- ↑ مأخذ شماره 11، ص2.
- ↑ خبرگزاري جمهوري‌اسلامي، 16/8/65، تلكس شماره 33 و 34.