1362.07.30

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
نسخهٔ تاریخ ‏۱۰ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۵۷ توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1362
1362.07.30
نام‌های دیگر سی مهر
تاریخ شمسی 1362.07.30
تاریخ میلادی 22 اکتبر 1983
تاریخ قمری 15 محرم 1404


1359.07.30
1360.07.30
1361.07.30
1363.07.30
1364.07.30
1365.07.30
1366.07.30




گزارش - 134

در ادامه عملیات والفجر4 در محور مریوان، تلاش لشکر14 امام حسین(ع) برای تصرف ارتفاعات سنگ معدن و کله‌قندی در جنوب پنجوین، لشکر41 ثارالله(ع) برای تصرف ارتفاعات مشرف بر پنجوین (1530 و 1470) و لشکر25 کربلا به‌همراه تیپ2 لشکر28 کردستان برای تصرف ارتفاع خلوزه2 و بخش باقیمانده از قله‌های هفت‌توانان، باوجود کسب برخی موفقیت‌های اولیه، حاصلی در بر نداشت. لشکر14 امام حسین(ع) که قرار بود نیروهایش را ساعت 21 از عقبه خود در بایوه به‌سمت نقطه درگیری بیاورد، با دو ساعت تأخیر اقدام به این کار کرد. نیروهای لشکر41 ثارالله(ع) نیز حرکت خود را از ساعت 21:30 از تپه شهدا به‌سمت هدف آغاز کردند. لشکر14 امام حسین(ع) از همان آغاز عملیات با مشکلاتی مواجه شد: در ابتدا خودروی حامل نیروهای راهنمای عملیات که از منطقه شناخت قبلی داشتند واژگون شد و اکثر آنها شهید یا زخمی شده و از منطقه عملیاتی خارج شدند. این حادثه در نتیجه عملیات امروز تأثیر زیادی داشت. علاوه‌براین، نیروهای این لشکر، در مسیر حرکت در شیار بین ارتفاع تخم‌مرغی و پاسگاه بناسوته با آتش سنگین و پرحجم توپخانه‌های عراقی مواجه شدند و تلفات فراوانی به آنان وارد آمد. این نیروها در ادامه پیشروی باتوجه‌به آنکه نیروهای راهنما دچار حادثه شده بودند، صرفاً با اتکاء به گرای منطقه هدف و با استفاده از قطب‌نما به‌سوی هدف حرکت کردند، اما به‌علت آشنانبودن به منطقه، در میان انبوه درختان که براثر اصابت گلوله‌های عراق بسیاری از آنها آتش گرفته بود، گیر افتادند. دود غلیظ ناشی‌از آتش‌گرفتن درختان به‌حدی بود که نفس‌کشیدن را برای نیروها مشکل کرده بود، علاوه‌برآن انبوه درختان نیز مانع حرکت نیروها می‌شد.*[۱] درپی بروز این مشکلات، حسین خرازی در ساعت 1:30 بامداد، در تماس بی‌سیم با علی رضائیان فرمانده قرارگاه تاکتیکی حمزه، ضمن تشریح وضعیت، تدبیر خود مبنی‌بر تغییر مسیر برای رسیدن به هدف را به اطلاع وی رساند و یادآور شد که تغییر مسیر دو ساعت طول خواهد کشید. در بررسی‌های بعدی که در مقر فرماندهی لشکر14 امام حسین(ع) بر روی مسیر جدید انجام شد، برخی فرماندهان این یگان همچون علی زاهدی، محمدرضا ابوشهاب و حسن آقایی با این استدلال که تغییر مسیر نیروها زمان می‌برد و تا آن موقع هوا روشن خواهد شد، با این پیشنهاد مخالفت کردند.[۲] باتوجه‌به این وضعیت، فرماندهی عملیات پیشنهاد لشکر14 امام حسین(ع) را درباره عقب‌نشینی نیروها و بازگشت به مواضع اولیه پذیرفت.[۳] از سوی دیگر، فرماندهی لشکر41 ثارالله(ع) با آگاهی از وضعیت پیش‌آمده دچار تزلزل شد. زیرا نیروهای این یگان قرار بود در جناح راست لشکر14 امام حسین(ع) عمل کنند و عدم پیشروی لشکر14 امام حسین(ع)، جناح چپ این لشکر را تهدید می‌کرد. قاسم سلیمانی فرمانده لشکر41 ثارالله(ع) در جواب رضائیان که گفت: «اگر در قسمت [لشکر] امام حسین(ع) تغییراتی اتفاق افتاد، شما توجه نکنید و با اتکاء به خودتان بایستید» با تعجب پرسید: «توجه نکنیم!؟ ... کار ما با [لشکر] امام حسین(ع) یکی است.»[۴] بااین‌حال، با اصرار فرمانده قرارگاه مقدم حمزه، لشکر41 ثارالله(ع) عملیات خود را در ساعت2:30 بامداد شروع کرد. این یگان در اوایل درگیری موفقیت‌های قابل‌ملاحظه‌ای کسب کرد و تا صبح توانست قسمت‌هایی از ارتفاعات غرب و شرق هرگنه و جنوب‌شرقی پنجوین ازجمله ارتفاع 1530 را تصرف کند، ولی قله غرب هرگنه همچنان در دست دشمن باقی ماند. بعد از استقرار نیروهای لشکر41 ثارالله(ع) روی این ارتفاعات، به‌دلیل خالی‌بودن جناح لشکر، بی‌ثباتی نبردهای روی ارتفاعات و فشار عراق از دو طرف، فرمانده این لشکر، در مشورت با قرارگاه مقدم حمزه تصمیم به عقب‌نشینی گرفت. بدین‌ترتیب تا ساعت 9:00 صبح، پس از تخلیه شهدا و مجروحان، نیروهای این یگان به عقب برگشتند.[۵] قاسم سلیمانی فرمانده لشکر41 ثارالله(ع)، در ساعت 4 بامداد، وضعیت کلی یگان خود را به علی رضائیان که در قرارگاه فرماندهی این لشکر حضور یافته بود، این‌طور توضیح داد: از سه طرف (سنگ معدن، کله‌قندی و تپه هفت‌توانان) ما را می‌زنند تعداد زیادی از نیروهای دو گردان که وارد عمل شده بودند، شهید یا زخمی شده‌اند.* راه ماشین‌رو نداریم و اکثر زخمی‌ها مانده‌اند و یک گروهان احتیاطی را که وارد شده بود، دستور دادم که به عقب برگردند. وی با ناراحتی گفت: «من که دیشب گفتم اگر لشکر14 امام حسین(ع)، عمل نکند، من هم نمی‌توانم عمل کنم.»[۶] در سمت راست (شمال) لشکر41 ثارالله(ع) نیز قرارگاه حمزه4 (لشکر25 کربلا و تیپ2 از لشکر28 کردستان ارتش) برای تکمیل اهداف شب‌های گذشته (کامل‌کردن بخش‌های تصرف‌شده هفت‌توانان و تصرف خلوزه2)، به‌همراه سایر یگان‌ها با دو گردان ادغامی وارد عمل شد. این قرارگاه که برای تصرف خلوزه2 یک گردان و برای تکمیل تصرف ارتفاع هفت‌توانان نیز یک گردان در نظر گرفته بود، باوجود پیشروی‌های اولیه نتوانست اهداف خود را تأمین کند. راوی قرارگاه مقدم حمزه که به‌همراه علی رضائیان فرمانده این قرارگاه، در ساعت 4:30 بامداد برای بررسی مشکلات قرارگاه تاکتیکی حمزه4 به مقر فرماندهی لشکر25 کربلا رفته بود، در ترسیم اوضاع عمومی و عملکرد این یگان نوشته است: ساعت 4:30 دقیقه بامداد است، پیش کوسه‌چی فرمانده لشکر25 کربلا رفتیم؛ یک گردانش به خلوزه2 رفته و در همان‌جا مانده، آتش دشمن خیلی زیاد بود، این گردان که با ارتش هم ادغام شده است، خیلی تلفات داده‌اند و زمین‌گیر شده است. از یک گردان تقریباً نصف آنها شهید و زخمی شده‌اند، گردانی هم که به هفت‌توانان رفته بود، نرسیده به قله زمین‌گیر شده‌اند. فرمانده گروهان ارتش شهید شده، ضمناً رساندن آب و غذا و مهمات هم خیلی سخت است، شهدا و زخمی‌ها روی خلوزه2 و هفت‌توانان مانده‌اند. کوسه‌چی می‌گوید هرچقدر هم که نیرو وارد کنیم، اینجا نمی‌شود عمل کرد.[۷] راوی قرارگاه خاتم نیز در نگاهی اجمالی به اجرای عملیات در این شب، روند لحظه‌به‌لحظه وقایع را چنین توصیف کرده است: «ساعت 24 است. هنوز لشکر14 امام حسین(ع) آمادگی خود را اعلام نکرده است. در ساعت 18 [دقیقه بامداد]، گردان‌های این لشکر به‌سمت هدف پیش می‌روند. ساعت 30 [دقیقه] بامداد، نیروهای لشکر25 کربلا اعلام می‌کنند که به دامنه خلوزه2 رسیده‌اند و در هفت‌توانان هنوز [سمت چپ] درگیر نشده‌اند. ساعت 1:25، فرمانده قرارگاه [مقدم] حمزه به فرماندهی لشکر25 کربلا [کوسه‌چی] اطلاع می‌دهد که دشمن در مسعود، نزره و کلو (سمت چپ و جلو) نیرو دارد و توصیه می‌کند که مواظب باشید. در ساعت 1:35، لشکر امام حسین(ع) اعلام می‌کند که در راه رسیدن به هدف به مشکلاتی برخورد کرده و جهت تعویض مسیر هم فرصت نیست، ازاین‌رو، از قرارگاه کسب تکلیف کرد. در ساعت 1:40، قاسم سلیمانی فرمانده لشکر41 ثارالله(ع) اعلام کرد که راهنمای گردان دچار اشتباه شده و به‌دنبال معبر جدید هستند. در ساعت 1:45، لشکر25 کربلا اعلام کرد که به بالاترین قله ارتفاع خلوزه2 رسیده است. نیم‌ساعت بعد، لشکر41 ثارالله(ع) خبر داد که درگیر شده و در یال هرگنه درحال پیشروی است. غلامعلی رشید به لشکر25 کربلا اعلام می‌کند که برای پاک‌سازی کامل به مارو و پشت خلوزه نیرو بفرستد. ساعت 3:12، لشکر41 ثارالله(ع) از درگیری شدید و تصرف یک قله خبر می‌دهد. دیگر خبرهای رسیده نیز حاکی‌از پیشروی و موفقیت نیروهای این لشکر است. ساعت 4:12، لشکر25 کربلا اعلام می‌کند که به یال‌های آخر هفت‌توانان رسیده‌اند و پیشروی ادامه دارد. ساعت 4:18، لشکر ثارالله(ع) از تصرف هدف‌های این یگان خبر می‌دهد، ولی فرمانده این لشکر از عدم تأمین جناح چپ خود [لشکر14 امام حسین(ع)] نگران است. ساعت 4:25، فرمانده لشکر14 امام حسین(ع) اعلام می‌کند که کار گره خورده است و امکان دارد اهداف تصرف نشود.» راوی در پایان، گزارش خود را این‌گونه جمع‌بندی کرده است: «گویا لشکر14 امام حسین(ع) نمی‌تواند راه را برای قله‌ها پیدا کند و موفق نمی‌شود روی کله‌قندی و سنگ معدن برود. لشکر41 ثارالله(ع) هم نمی‌تواند قله غرب هرگنه را بگیرد. لشکر25 کربلا هم موفق به پیشروی کامل به‌سوی خلوزه2 نمی‌شود و هم نمی‌تواند هفت‌توانان را کاملاً پاک‌سازی کند.»[۸] از سوی دیگر، هم‌زمان با عملیات نیروهای خودی در محور مریوان، نیروهایی از لشکر31 عاشورا و لشکر8 نجف در یک اقدام مشترک و البته بدون هماهنگی با قرارگاه مقدم حمزه، برای تصرف ارتفاعات براله و سربراله در محور بانه اقدام کردند و توانستند ارتفاع براله را به تصرف درآورند.*[۹]

گزارش - 135

تحرکات ارتش عراق در منطقه عملیاتی والفجر4 به‌منظور بازپس‌گیری مناطق ازدست‌رفته و ضربه‌زدن به عقبه‌های نیروهای خودی امروز نیز ادامه یافت و علاوه‌بر پاتک‌های شدید، توپخانه‌ها و هواپیماهای عراقی مناطقی را در شرق بانه و پنجوین با گلوله‌های شیمیایی هدف قرار دادند. نیروهای دشمن به‌منظور بازپس‌گیری ارتفاعات محور بانه چندین پاتک سنگین اجرا کردند. اولین پاتک در ساعت 11، با بهره‌گیری از یک تیپ پیاده و حدود 50 تانک و پشتیبانی بالگرد انجام شد و نیروهای عراقی تا یک‌صد متری خاکریز احداث‌شده بین دو ارتفاع لری و کنگرک پیشروی کردند، اما با واکنش نیروهای لشکر8 نجف و تیپ2 لشکر28 کردستان سرکوب شده و با تحمل تلفاتی به عقب برگشتند. پاتک دوم ارتش عراق نیز که صبح امروز در محور کنگرک و گرمک اجرا شد، ناکام ماند. ساعت 16، دشمن بار دیگر با یک تیپ پیاده و 80 تانک به خاکریز بین لری و کنگرک حمله کرد و توانست حدود 1500 متر از این خاکریز را که نیروهای تیپ2 لشکر28 کردستان در آن مستقر بودند، به اشغال خود درآورد. در این پاتک، دشمن 11 تانک که اغلب آنها از عراقی‌ها به غنیمت گرفته شده بود و تعدادی از خودروهای زرهی و دستگاه‌های مهندسی را که در پشت خاکریز بودند، منهدم کرده و تعدادی از نیروهای ارتش را هم به اسارت گرفت. درپی این اقدام نیروهای لشکر8 نجف و باقیمانده افراد تیپ2 لشکر28 با به‌کارگیری واحد زرهی ضمن جلوگیری از پیشروی نیروهای دشمن، توانستند آنان را به عقب برانند. در این درگیری شدید که حدود شش ساعت طول کشید، تعداد زیادی از نیروهای عراقی کشته و 110 نفر از آنان نیز اسیر شدند، همچنین چندین تانک و نفربر عراقی منهدم شد و چند تانک نیز به غنیمت درآمد.[۱۰] در همین حال، هواپیماهای عراقی در ساعت 15:30، روستای مجسه و سبدلو در شمال‌شرقی شهر بانه را بمباران کردند. در این حملات 13 تن از اهالی این روستاها زخمی شدند. توپخانه‌های دوربرد ارتش عراق نیز چند گلوله به‌سوی این شهر شلیک کردند که همه آنها به تپه‌های غرب شهر اصابت کرد و تلفات و خساراتی به بار نیاورد.[۱۱] علاوه‌براین، توپخانه‌های عراقی با گلوله‌های شیمیایی ارتفاعات شرق پنجوین را گلوله‌باران کردند که براثر آن 22 تن از نیروهای نظامی دچار مصدومیت شیمیایی شدند. سوزش و آب‌ریزش چشم‌ها، تاری دید، خارش پوست، تنگی نفس، سرفه و بی‌اشتهایی و تغییر رنگ پوست در نواحی چین‌دار بدن از عوارض عمومی این مصدومیت‌ها بود. در بررسی‌های اولیه پزشکان اعلام کردند که ماده استفاده‌شده در گلوله‌های شیمیایی "نیتروژن موستارد" بوده است.[۱۲]

گزارش - 136

در جلسه‌ای که به‌منظور بررسی عملکرد شب گذشته و امروز یگان‌های خودی با حضور فرماندهان قرارگاه خاتم و قرارگاه مقدم حمزه برگزار شد،* درباره تصرف ارتفاع خلوزه2 و اهمیت و حساسیت آن در منطقه بحث و گفت‌وگو شد و فرماندهان به‌اتفاق بر اهمیت کلیدی این ارتفاع تأکید کردند. غلامعلی رشید با ارزیابی اهمیت این ارتفاع از دیدگاه نظامیان عراق گفت: «تا زمانی‌که این ارتفاع در دست دشمن است، امید دارد که پنجوین را حفظ کند، این ارتفاع تأمین پنجوین است. به همین خاطر دشمن خیال دارد به این ارتفاع بچسبد و پنجوین را حفظ کند.» رشید همچین اجرای پاتک‌های متعدد عراق در محور بانه را ناشی‌از موقعیت مهم این ارتفاع و نقش محوری آن برشمرد و افزود: «اگر خلوزه2 گرفته شود، فشار دشمن کم می‌شود، فشارهایی که به احمد کاظمی [لشکر8 نجف] وارد می‌شود به این علت است که خلوزه2 در دست دشمن است و او جرئت می‌کند که بین لری و کنگرک پاتک کند.»[۱۳] علی رضائیان نیز اعتقاد داشت اگر ارتفاع خلوزه تصرف شود، دیگر دشمن نمی‌تواند جای پایی داشته باشد. محسن رضایی هم با تأکید بر تصرف این ارتفاع گفت: «باید خلوزه را بچسبیم و عمل کنیم.»[۱۴] براین‌اساس، حسین خرازی فرمانده لشکر14 امام حسین(ع)، پیشنهاد داد این یگان با همکاری لشکر8 نجف، برای تصرف خلوزه2 وارد عمل شود، ولی در ادامه مباحث مشخص شد توان عملیاتی لشکر8 نجف برای تصرف ارتفاع کانی‌مانگا در نظر گرفته شده است و لشکر14 امام حسین(ع) نیز باید بین اجرای عملیات در پنجوین و تصرف خلوزه2 یکی را انتخاب کند که حسین خرازی به‌دلیل تعلق‌خاطری که به منطقه پنجوین داشت، این منطقه را برگزید. فرمانده لشکر14 امام حسین(ع) دراین‌باره گفت: «قول دادیم در پنجوین حتماً عملیات بکنیم، چون اینجا شهید داده‌ایم.» وی بااینکه عملیات در محور پنجوین را انتخاب کرد، همچنان بر تصرف ارتفاع خلوزه٢ تأکید داشت. در ادامه این جلسه، عزیز جعفری از زاویه‌ای دیگر و باتوجه‌به اهداف اصلی عملیات که تصرف ارتفاع سورن نیز ازجمله آن بود، مطالبی بیان کرد. وی پیشنهاد داد لشکر8 نجف برای ادامه عملیات روی کانی‌مانگا از محور بانه با هدف بستن تنگه روکان (بین سورن، پنجوین و کانی‌مانگا) وارد عمل شود و لشکر14 امام حسین(ع) نیز در قله شمالی سورن به‌منظور تهدید شهرک نالپاریز و بستن جاده نالپاریز به پنجوین در غرب کانی‌مانگا حمله کند. پس از آن لشکر17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) عملیات لشکر14 امام حسین(ع) را برای تصرف سایر قله‌های سورن ادامه دهد و لشکرهای 31 عاشورا و 41 ثارالله(ع) هم در اقدامی مشترک برای تصرف ارتفاع خلوزه2 وارد عمل شوند.[۱۵] در ادامه گفت‌وگوها، بار دیگر تصرف سورن مورد بحث قرار گرفت، ولی نبود یگان مناسب برای اجرای این مأموریت مانع از نتیجه‌گیری قطعی دراین‌باره شد: درمورد عملیات روی ارتفاع خلوزه2 هم تصمیم مشخصی اتخاذ نگردید.[۱۶]

گزارش - 137

فرمانده سپاه یکم عراق امروز مدعی شد که عملیات ایران که از چهارشنبه شب شروع شده، به شکست کامل انجامیده است. وی همچنین ادعا کرد که تاکنون 4735 تن از نظامیان ایران کشته شده‌اند و درحالی‌که رزمندگان ایرانی مواضع و ارتفاعات بسیاری را به تصرف خود درآورده‌اند، این فرمانده عراقی مدعی شد که مواضع ارتش عراق در منطقه عملیاتی مستحکم است.[۱۷] به گزارش رادیو صوت‌الجماهیر، فرمانده سپاه یکم در نامه‌ای ضمن اعلام بازپس‌گیری تپه 1524 در منطقه پنجوین ادعا کرده که ایران رسماً به شکست ارتش و عقب‌نشینی سریع نیروهای خود به‌طرف تپه‌های دوردست اعتراف کرده است.[۱۸] ستاد فرماندهی کل عراق نیز در اطلاعیه شماره 1256 خود با تکرار این ادعاها، آمار اغراق‌آمیزی از خسارت‌های واردشده به نیروهای ایران ارائه داد. انهدام 13 تانک و نفربر، 6 قبضه توپ 106 میلی‌متری به‌همراه خدمه، 2 قبضه توپ، همچنین 16 دستگاه خودرو که 9 دستگاه آن حامل نفرات بود و انهدام 7 دستگاه لودر و یک قبضه ضدهوایی ازجمله موارد ادعایی عراق در این اطلاعیه بود.[۱۹]

گزارش - 138

امروز نیروهای ستاد جنگ‌های نامنظم قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) با اجرای سه عملیات نفوذی تلفات و خسارت‌هایی به نظامیان عراق وارد کردند. باتوجه‌به تداوم عملیات والفجر4 در دهانه شیلر و به‌هم‌ریختگی خطوط دفاعی عراق و نیز امکان نفوذ به عمق خاک این کشور، فرصت مناسبی دست داده تا نیروهای ستاد جنگ‌های نامنظم با استعداد محدودی از خطوط نه‌چندان منسجم عراقی‌ها عبور کرده و عملیات‌های انهدامی انجام دهند. بزرگ‌ترین عملیات‌های امروز نفوذ به شانه‌دری در محور پنجوین - سیدصادق بود. در جریان این عملیات یک گروه رزمی به استعداد 60 نفر به شهر شانه‌دری عراق نفوذ کرده و به‌مدت دو ساعت بخش‌هایی از این شهر را به کنترل خود درآوردند. این نیروها با حمله به یک ستون عراقی که قصد هجوم به نیروهای خودی را داشت، یک جیپ فرماندهی و 3 دستگاه کامیون نظامی و یک تانکر آب را منهدم کردند، علاوه‌براین 10 گلوله آر.پی.جی نیز به داخل یک مقر نظامی شلیک کرده و یک ستاد استخبارات عراقی را با انواع سلاح‌ها هدف قرار دادند. ستاد جنگ‌های نامنظم در گزارش خود از این عملیات، به استقبال پرشور مردم شهر از نیروهای عمل‌کننده اشاره کرده و آورده است: اهالی شانه‌دری به‌هنگام عملیات نیروهای خودی درِ خانه‌های خود را به روی آنها می‌گشودند تا درصورت نیاز در آنجا پناه بگیرند. در این گزارش از تلفات و خسارت‌های واردشده به نظامیان عراق آماری داده نشده است.[۲۰] در اقدام دیگری یک گروه چریکی از نیروهای ستاد جنگ‌های نامنظم به پایگاه شربیان در استان سلیمانیه عراق حمله و 12 گلوله آر.پی.جی و چندین گلوله خمپاره60 میلی‌متری به این پایگاه شلیک کردند. در این عملیات ساختمان پایگاه به‌شدت آسیب دید و یک خمپاره‌انداز نیز منهدم شد و 3 تن از نظامیان عراقی هم زخمی شدند.[۲۱] در همین روز، نیروهای خودی با همکاری افراد حزب دمکرات کردستان عراق (بارزانی‌ها) به پایگاه ضدچریکی چغال‌آوا حمله کردند و به‌مدت یک ساعت آنجا را با انواع تیربار و 5 گلوله آر.پی.جی7 زیر آتش گرفتند.[۲۲]

گزارش - 139

تجاوزهای هوایی و حملات عراق به مناطق غیرنظامی و مسکونی شهرهای ایران از امروز وارد فاز جدیدی شد و ارتش عراق علاوه‌بر گلوله‌باران شهرهای خرمشهر و آبادان، با موشک دو شهر مسجدسلیمان و دزفول را هدف قرار داد که خسارت‌های جانی و مالی فراوانی درپی داشت. در ساعت 16:30 امروز، عراق دو موشک به مسجدسلیمان پرتاب کرد. براثر اصابت این موشک‌ها به محله سبزآباد این شهر، چندین باب خانه و مغازه تخریب شد یا خسارت دید. بلافاصله مردم شهر برای کمک به آسیب‌دیدگان در محل حادثه حضور یافتند. یک ساعت بعد، (ساعت 17:30) و درحالی‌که مردم مشغول عملیات خاک‌برداری و بیرون‌آوردن شهدا و زخمی‌ها بودند، موشک دیگری به همان محل اصابت کرد. به‌علت ازدحام جمعیت در این منطقه، آمار تلفات به‌شدت افزایش یافت. براثر این حملات موشکی 110 تن شهید و 350 نفر زخمی شدند، همچنین 27 منزل مسکونی و 29 مغازه به‌کلی ویران شد، به 350 مغازه و 186 منزل مسکونی نیز خسارت‌هایی وارد شد و 11 خودرو هم در آتش سوخت.[۲۳] شهرستان دزفول نیز در ساعت 17:30 هدف چندین راکت هواپیماهای عراق قرار گرفت و متعاقب آن در ساعت 17:40 یک موشک به این شهر اصابت کرد. در این حادثه 45 تن شهید و 150 نفر هم زخمی شدند و در خیابان امام خمینی، مسجد جامع، 60 منزل مسکونی و 45 باب مغازه و خیابان آیت‌الله منتظری این شهر تخریب شد.[۲۴] به‌دنبال این حادثه، شورای مرکزی ائمه جمعه، استانداری و سازمان تبلیغات اسلامی خوزستان، در این استان سه روز عزای عمومی و فردا را نیز در شهرهای مسجدسلیمان و دزفول تعطیل اعلام کردند.[۲۵] امروز شهرهای آبادان و خرمشهر نیز همانند روزهای گذشته هدف حملات توپخانه‌ای ارتش عراق قرار گرفت. در آبادان بخشی از یک ساختمان اداری، یک مدرسه و 4 منزل مسکونی براثر اصابت گلوله توپ‌های دوربرد عراقی تخریب شد. در خرمشهر نیز به گمرک، راه‌آهن، پل‌نو، دیری‌فارم، نیروی دریایی، کوت شیخ و اطراف کشتارگاه چندین گلوله توپ و خمپاره اصابت کرد و خسارت‌هایی به بار آمد. در این گلوله‌باران‌ها 12 تن زخمی شدند و یک تن نیز به شهادت رسید.[۲۶] پس از حملات موشکی عراق به مسجدسلیمان و دزفول، رژیم حاکم بر این کشور برخلاف دفعات قبل به این اقدام اعتراف کرد. در این راستا سخنگوی نظامی عراق از به‌کارگیری موشک‌های زمین‌به‌زمین در این حملات خبر داد، ولی به نام دو شهر هدف اشاره‌ای نکرد.[۲۷] رادیو بی‌بی‌سی در بخش فارسی خود خبر حمله موشکی عراق به شهرهای مسجدسلیمان و دزفول را پخش کرد و ضمن اعلام تلفات و خسارت‌های واردشده در این حملات، بدون اشاره به ماهیت غیرانسانی و حتی خلاف قوانین بین‌المللی این‌گونه عملیات‌ها، به‌نوعی درصدد توجیه این اقدام عراق به‌عنوان یک عملیات تلافی‌جویانه برآمد. در بخشی از گزارش بی‌بی‌سی آمده است: طبق اعلام خبرگزاری ایران، تعداد کل تلفات حمله موشکی عراق به دزفول و مسجدسلیمان به 145 تن رسیده است. مقامات عراق گفته‌اند که این حملات موشکی عراق به‌تلافی تازه‌ترین حملات نیروهای ایران در ناحیه شمالی جبهه و گلوله‌باران دهکده‌های مرزی عراق بوده است. جان رنو یکی از مفسران بخش شرقی بی‌بی‌سی گفت: درحالی‌که گروه‌های امدادی در مسجدسلیمان و دزفول اجساد بیشتری را کشف کردند، خبرگزاری ایران آمار تازه تعداد تلفات را انتشار می‌دهد. طبق آخرین خبر رسیده، تاکنون 110 نفر در مسجدسلیمان و 35 نفر در دزفول کشته شده‌اند. براساس گزارش خبرگزاری ایران، مسجدسلیمان و دزفول هرکدام هدف سه موشک عراق قرار گرفته‌اند. مفسر بی‌بی‌سی با اشاره به فاصله بعید این دو شهر با مرز افزود: حملات موشکی عراق به این دو شهر نشان‌دهنده قدرت عراق در حمله به مواضع دور از مرز ایران می‌باشد، اما باید گفت که حملات مشابه قبلی عراق فقط موجب راسخ‌ترشدن تصمیم هیئت حاکمه ایران برای ادامه جنگ شده است. به نظر می‌رسد که دزفول یکی از هدف‌های مورد علاقه عراقی‌هاست. بیش از بیست روز پیش، مقامات ایران از تلفات و ضایعات ناشی‌از یک حمله موشکی عراق به دزفول خبر داده بودند، در آن حمله نیز عراق سه موشک به کار برده بود. طبق اخبار رسیده از تهران، مسجدسلیمان نیز هدف موشک قرار گرفته است و حتی تعداد تلفات ناشی‌از این عملیات بیش از تلفات شهر دزفول بوده است. این‌بار عراق علناً به استفاده از موشک‌های دوربرد علیه ایران اذعان کرده است.[۲۸] خبرگزاری جمهوری اسلامی بازتاب حمله موشکی عراق به شهرهای مسجدسلیمان و دزفول را در رادیوهای خارجی مورد بررسی قرار داده است. به گزارش این خبرگزاری رادیوهای عربی منطقه ازجمله دوبی، کویت و ریاض در بخش‌های خبری خود هیچ‌گونه اشاره‌ای به حمله وحشیانه موشکی صدامیان به شهرهای مسجدسلیمان و دزفول نکرده‌اند. رادیو قاهره در بخش خبری ساعت 8:30، ابتدا خبر خود را به نقل از اطلاعیه‌های دو طرف ایران و عراق شروع کرده و در پایان اشاره‌ای به حمله موشکی صدامیان به شهرهای ایران کرده و آمار تلفات این عمل وحشیانه را به نقل از ایران ذکر کرد.[۲۹] رادیوهای بی‌بی‌سی و امریکا در بخش‌های خبری به زبان فارسی کم‌وبیش تمامی خبر مربوط به این جنایت را به نقل از خبرگزاری رسمی ایران پخش کردند، ولی بخش‌های خبری انگلیسی این دو رادیو خود به‌مراتب خلاصه‌تر از بخش‌های فارسی این خبر را اعلام و همراه این مطلب گزارش‌هایی درباره مین‌گذاری آبراه بندر امام خمینی را نیز پخش کردند. رادیوهای دوبی و اسرائیل به زبان انگلیسی درمورد این جنایت هولناک مطلقاً سکوت اختیار کردند و رادیو دوبی طبق معمول فقط بیانیه نظامی رژیم عراق را پخش کرد. رادیوهای انگلیسی‌زبانی که خبر حمله موشکی را پخش کرده‌اند افزوده‌اند که عراق دراین‌مورد مطلبی اعلام نکرده است. رادیو کلن در بخش عربی ساعت 7:45 خود، حمله موشکی صدامیان به شهرهای مسجدسلیمان و دزفول را به نقل از خبرگزاری جمهوری اسلامی پخش کرد. این رادیو حمله موشکی صدامیان را به سه شهر ایران ازجمله مریوان ذکر کرد. بخش فارسی ساعت 13:30 این رادیو نیز خبری مشابه بخش عربی بامدادی این رادیو پخش کرد. رادیو دهلی فارسی ساعت 13 دررابطه‌با حمله موشکی صدامیان به چند شهر ایران به نقل از رئیس ستاد ارتش عراق به رقم تلفات این حادثه اشاره کرده و در پایان نیز ادعای رژیم عراق مبنی‌بر ناامن‌کردن خلیج‌فارس را منعکس کرد. بخش فارسی شامگاهی این رادیو خبر حمله موشکی صدامیان کافر به چند شهر ایران را مجدداً پخش کرد. رادیو ترکیه فارسی نیز ساعت 17 به نقل از تلویزیون ایران به آمار تلفات حمله موشکی عراق اشاره کرد. رادیو امریکا در بخش فارسی ساعت 21:30 خود به نقل از اعلامیه سخنگوی نظامی رژیم عراق به حمله موشکی به چند شهر خوزستان اشاره کرد و شهدای آن را به نقل از منابع ایران 160 نفر اعلام کرد.[۳۰]

گزارش - 140

اخاذی عناصر کومه‌له از اهالی روستایی در شمال‌غرب سنندج از مهم‌ترین اقدامات امروز عناصر ضدانقلاب در مناطق کردنشین غرب کشور بود. در همین حال فرمانده سپاه پیرانشهر نیز گزارشی از عملکرد یک‌ماهه این سپاه ارائه داد. در شمال‌غرب سنندج 30 تن از عناصر سازمانی کومه‌له که مسلح به اسلحه ژ3 و کلاشینکف بودند، وارد روستای علی‌آباد شده و پس از گرفتن آذوقه و سایر مایحتاج خود روستا را ترک کردند.[۳۱] علاوه‌براین، قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) نیز در گزارشی اعلام کرد: 50 تن از افراد سازمان کومه‌له چند روز پیش به روستای گلیه در جنوب‌شرقی مریوان هجوم آورده و به زور اسلحه 14٠ گونی گردو* از اهالی این روستا گرفته و سپس آنجا را ترک کردند. همچنین تعدادی از عناصر این سازمان به روستای رنوره رفته و پس از جمع‌کردن اهالی در یک محل درباره مارکسیسم سخنرانی کردند. آنها پس از اخذ 270 هزار ریال وجه نقد از مردم با ترسیم چند شکل داس و چکش (سمبل مکتب مارکسیستی) و درج چند شعار کمونیستی بر دیوارهای روستا، آنجا را ترک کردند.[۳۲] امروز همچنین سپاه پیرانشهر در نامه‌ای به فرماندهی سپاه منطقه 11 قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، از عملکرد یک‌ماهه خود درزمینه تأمین امنیت پیرانشهر و روستاهای اطراف آن گزارش داد. در بخشی از این نامه آمده است: در عملیات‌هایی که در یک ماه گذشته اجرا شد، نیروهای خودی توانستند قسمت وسیعی از روستاها را پاک‌سازی کنند. همچنین برای اینکه این روستاها را بیشتر زیر نظر داشته باشیم یک پایگاه عملیاتی به پایگاه کوپر محور پیرانشهر - سردشت اضافه کردیم. برادران جندالله و منگوری در آن مستقر شدند و هرشب برای شناسایی روستاها به آن اطراف می‌روند و توانسته‌اند ضدانقلاب را از آن منطقه پاک‌سازی کنند و همچنین یک گروه ضربت غیر از جندالله در عملیات تشکیل شده و مشغول عملیات هستند و این گروه ضربت اعم از برادران بسیج، پیشمرگان مسلمان کرد و بسیج سپاه و برادران پاسدار مشمول می‌باشد.[۳۳]

گزارش - 141

درپی نامه فرماندهی قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع) به فرماندهی کل سپاه و گلایه از کمبود نیرو در پایگاه‌های مختلف این قرارگاه و نیز یادآوری پیامدهای این امر و آثار سوء آن بر تأمین امنیت در منطقه و اجرای مأموریت‌های واگذارشده به این قرارگاه، فرماندهی کل سپاه در نامه‌ای به فرماندهان مناطق١، ٢ و ١٠ سپاه - که مسئولیت پشتیبانی و تأمین نیروی پایگاه‌های مناطق بوکان، سقز، بانه، دیواندره، سنندج، سردشت و مهاباد را برعهده دارند - ابلاغ کرد که برای رفع مشکلات موجود اقدامات لازم را انجام دهند. طبق نامه فرماندهی کل سپاه به فرماندهی منطقه 10 سپاه، پایگاه‌های بوکان درحال‌حاضر 400 نفر کمبود نیرو دارند و مأموریت 470 نفر از نیروهای موجود نیز تا ١٣ آبان‌ماه پایان خواهد یافت. پایگاه‌های سقز نیز با کمبود 100 نفر نیرو مواجه‌اند و در دو روز آینده، 340 نفر از نیروهای این پایگاه‌ها ترخیص خواهند شد. فرماندهی کل سپاه به فرماندهی منطقه ٢ سپاه نیز دستور داد برای رفع کمبود 750 نفر نیرو در سنندج و دیواندره و 200 نفر که تا سه روز آینده ترخیص خواهند شد، اقدامات لازم را انجام دهد. همچنین به فرماندهی منطقه ١ سپاه نیز ابلاغ شده است: پایگاه‌های سردشت 700 نفر کمبود نیرو دارند و از امروز تا هفتم آبان‌ماه مدت مأموریت 420 نفر از نیروهای پایگاه‌های این منطقه پایان خواهد یافت، لذا برای تأمین نیروهای مورد نیاز سریعاً اقدام شود. علاوه‌براین فرماندهی منطقه 2 سپاه نیز مأموریت یافت 510 نفر نیروی مورد نیاز در شهر مهاباد را تأمین کند.[۳۴]

گزارش - 142

در سومین روز عملیات والفجر4 و درحالی‌که نبرد سنگینی در محور مریوان با هدف تصرف ارتفاعات مشرف بر شهر مرزی پنجوین ادامه دارد، رسانه‌های خارجی به برخی از رویدادهای عرصه نبرد عمدتاً در منطقه جنوب‌شرقی پنجوین اشاره کردند. خبرگزاری فرانسه از منامه گزارش داد: «عراق امروز اعلام کرد این کشور نیروهای ایران را که تلاش می‌کردند به شهر مرزی پنجوین واقع در شمال‌شرقی عراق نفوذ نمایند، نابود کرده است.»[۳۵] درعین‌حال، خبرگزاری یونایتدپرس اعلام کرد: «ایران گزارش‌های عراق را رد کرده و گفت که ارتش این کشور هنوز در وضعیت تهاجمی است.»[۳۶] این خبرگزاری در گزارش دیگری گفت: «بغداد و تهران امروز وقوع درگیری‌های شدیدی را گزارش کرده‌اند و ایران اعلام کرده است که در سومین روز حمله زمینی والفجر4، همچنان ابتکارعمل را در دست دارد. رادیو تهران گزارش داد بلندی‌های واقع در یک کیلومتری شرق شهر پنجوین در دست نیروهای ایرانی است و آنها سرگرم تحکیم مواضع خود هستند.»[۳۷] خبرگزاری رویتر نیز گزارش داد: «تهران هیچ عکس‌العملی نسبت به ادعای امروز عراق مبنی‌بر اینکه یک تیپ ایرانی را در این منطقه نابود کرده و درحال عقب‌راندن دیگر نیروهای ایران می‌باشد، نشان نداده است.»[۳۸] به‌دنبال رویدادها و نتایج غیرقابل پیش‌بینی عملیات اخیر ایران، امروز طه یاسین رمضان معاون اول نخست‌وزیر عراق، درحالی‌که حامل پیام‌های کتبی صدام حسین رئیس‌جمهور این کشور بود، راهی چند کشور حوزه خلیج‌فارس شد. به گزارش رادیو بغداد، رمضان در اولین مرحله از سفر خود وارد مسقط پایتخت عمان شد و نامه رئیس‌جمهوری عراق را درباره همکاری دوجانبه و مذاکره درمورد شرایطی که به گفته این رادیو «ملت عرب و مقدم بر آن جنگ تحمیلی رژیم ایران علیه عراق» با آن مواجه گردیده، تسلیم سلطان قابوس کرد.[۳۹] طه یاسین رمضان در پاسخ به سؤالات خبرنگاران ضمن تأکید بر راه نیافتن نیروهای ایرانی به داخل خاک عراق، گفت: «حمله ایران طی دو روز گذشته نه‌تنها با شکست مواجه شد، بلکه نیروهای حمله‌کننده متحمل تلفات سنگینی در نفرات و ابزارها شدند.» وی سپس افزود: «به ایرانی‌ها می‌گوییم هرقدر که بخواهند بر این محور [محور عملیات والفجر4] فشار وارد آورند، ما می‌دانیم محور آنها اینجا نیست. ازاین‌رو، ما ترتیبات دفاعی خود را تغییر نداده و اجازه نخواهیم داد تا اینکه آنها از محور مورد نظرشان اقدام کنند که دراین‌صورت با همان سرنوشت مواجه خواهند شد.» رمضان درمورد زمان به‌کارگیری هواپیماهای فرانسوی سوپراتاندارد نیز اظهار کرد: «عراق در زمان مناسبی که می‌تواند مفید باشد و ضروری به نظر برسد از این هواپیماها استفاده خواهد کرد.»[۴۰]

گزارش - 143

رادیو صوت الجماهیر عراق امروز با قطع برنامه‌های عادی خود به نقل از یک سخنگوی نظامی عراق مدعی شد عراق راه آبی منتهی به بندر امام خمینی را مین‌گذاری کرده است. اعلام این مطلب علاوه‌بر بازتاب وسیع در رسانه‌های گروهی جهان، دیدار فوری سفیر ژاپن با وزیر امور خارجه ایران را در پی داشت. رادیو صوت ‌الجماهیر به نقل از سخنگوی مذکور گفت: «برای به اثبات رساندن قدرت نیروهای دریایی قهرمان ما در کنترل منطقه عملیات دریایی که در اطلاعیه‌های قبلی تعیین شده بود، با کمک خداوند و با پیروزی کامل منطقه دریایی منتهی به بندر [امام] خمینی مین‌گذاری گردید و بدین‌ترتیب به کلیه کسانی ‌که همکاری با رژیم ایران دارند از عواقب نقل‌وانتقال کشتی‌هایشان در این منطقه اخطار می‌دهیم.»[۴۱] این اقدام عراق واکنش‌هایی را البته در حد صدور بیانیه میان کشورهای اروپایی درپی داشت. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، کشورهای غربی بیانیه‌ای را دررابطه‌با کشتیرانی در خلیج‌فارس بین 15 عضو شورای امنیت توزیع کردند. این بیانیه بر حقوق کشتیرانی آزاد و تجارت در آب‌های بین‌المللی خلیج‌فارس تأکید می‌کند. علاوه‌براین خبرگزاری جمهوری اسلامی در گزارش دیگری اعلام کرد: وزارت امور خارجه انگلیس امروز از اظهار نظر درباره گزارش‌های رسیده از عراق مبنی‌بر اقدام این کشور به مین‌گذاری در اطراف بندر امام خمینی خودداری کرد. یک سخنگوی وزارت امور خارجه انگلیس در پاسخ به سؤالی دراین‌باره فقط به تلاش‌های قدرت‌های غربی در شورای امنیت سازمان ملل برای برقراری آتش‌بس بین دو کشور متخاصم ایران و عراق اشاره کرد.[۴۲] خبرگزاری فرانسه نیز از منامه گزارش داد: «بغداد به دفعات متعدد اعلام کرده است که نیروی دریایی‌اش کشتی‌هایی که به‌طرف بندر [امام] خمینی می‌رفتند موقع عبور از تنگه غرق ساخته است. از اوت 1982 [مرداد - شهریور 1361] عراق یک‌چهارم شمال‌شرقی خلیج [فارس] را "منطقه انحصاری دریایی" اعلام کرد. این منطقه به‌ویژه بنادر ایرانی [امام] خمینی و ترمینال نفتی [خارک] را در بر می‌گیرد. عراق همچنین هشدار داد که تمام کشتی‌هایی که در این منطقه ظاهر شدند دشمن تلقی می‌شوند.» خبرگزاری یونایتدپرس نیز به نقل از یک منبع دریایی اعلام کرد: «اگر این گزارش صحت داشته باشد، درنهایت کشتیرانی به بندر [امام] خمینی را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. لیکن هیچ اثر کلی بر دریانوردی در خلیج‌فارس نخواهد داشت.» به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، رادیو دولتی فرانسه دراین‌مورد گفت: «این مطلب زمانی اعلام می‌شود که ایرانیان یک حمله جدید را آغاز کرده‌اند و جنگ رو به وخامت می‌رود و درنتیجه شرایط جهت اجرای تهدیدات ایران مبنی‌بر بستن تنگه هرمز و درنتیجه جلوگیری از صدور نفت کشورهای کرانه خلیج‌فارس رو به فزونی است.» رویتر نیز در گزارشی به نقل از سرمقاله امروز روزنامه الثوره (ارگان حزب بعث عراق) اعلام کرد: «رهبران ایران باید بدانند که خلیج [فارس] در انحصار هیچ قدرتی قرار ندارد. استفاده این کشور از آبراه فوق برای صادرات نفتش تنها درصورتی‌که تمامی دیگر کشورهای خلیج [فارس] - که طلایه‌دار آنها عراق است - اجازه یابند از حق مشابهی برخوردار شوند، می‌تواند ادامه یابد.» در این مقاله اضافه شده است: «درصورتی‌که این توازن حاصل نشود، ما از حق مشروعی برای ضربه‌زدن به صادرات نفت ایران به همان طریقی که ایران به صادرات نفت ما ضربه وارد کرد، برخوردار می‌شویم.» از سوی دیگر، رادیو بی‌بی‌سی در گزارشی از جک تامسون خبرنگار این رادیو در قاهره، اعلام کرد: «اگر ادعای عراق درست باشد، مین‌گذاری در دهانه بندر [امام] خمینی احتمالاً ضربه مهمی بر دولت ایران خواهد بود و زمانی‌که یک سال و نیم پیش خرمشهر دوباره به دست ایران افتاد، دولت ایران در همکاری با ژاپن سعی می‌کرد که شبکه پتروشیمی آسیب‌دیده بندر [امام] خمینی را تعمیر کند. اما اینک دولت عراق هرگونه همکاری با دولت ایران را دراین‌زمینه حماقت می‌خواند و به دولت‌های خارجی اخطار می‌دهد که نگذارند کشتی‌هایشان به بندر مزبور بروند.»[۴۳] درپی نگرانی جدی ژاپن از تأثیری که صحت ادعای عراق می‌تواند بر گسترش جنگ داشته باشد، امروز خبرگزاری کیودوی ژاپن از ملاقات سفیر این کشور در تهران با وزیر امور خارجه ایران خبر داد. بنا به این گزارش، علی‌اکبر ولایتی در این دیدار به سفیر ژاپن درمورد امن‌بودن کشتیرانی در خلیج‌فارس اطمینان داده و افزوده است: «در موقعی که وضعیت اقتضا کند، هر نوع کشتیرانی در خلیج‌فارس متوقف می‌گردد.»[۴۴] خبرگزاری فرانسه در تفسیری از لوران شوالیه درباره اوضاع کنونی جنگ با اشاره به ادعای جدید عراق گفت: «به‌نظر ناظران، جنگ ایران و عراق با یک شدت ناگهانی روبه‌رو شده است، اما این تحول در اوضاع، در چارچوب نگرانی‌هایی که طی هفته‌های اخیر وجود داشت، صورت نگرفته است. درواقع ایران ابتکار جنگ را در دست گرفته است، اما این ابتکار در جبهه کردستان، یعنی دورترین نقطه به آب‌های خلیج [فارس] می‌باشد و [در مقابل] اگر تنگه‌ای توسط عراقی‌ها مین‌گذاری شده است تنگه خور موسی [ایران] می‌باشد و نه راه بین‌المللی آبی تنگه هرمز.» به عقیده این مفسر، عراق با انتخاب این زمان برای اقدام به مین‌گذاری گرچه هنوز تهدید خود را در استفاده از هواپیماهای سوپراتاندارد به مرحله اجرا درنمی‌آورد، اما «نشان می‌دهد از ادامه یک جنگ اقتصادی برای وادارکردن ایران به این امر [مذاکره] خودداری نکرده است.»[۴۵]

گزارش - 144

امروز در جلسه شورای‌عالی بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده تصمیمات مهمی اتخاذ شد. در این جلسه که با حضور آیت‌الله صانعی نماینده امام و حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق‌نوری وزیر کشور، برگزار شد، تشکیل کمیته‌ای با مسئولیت ستاد معین تهران و زیر نظر ستادهای مرکزی و استان خوزستان برای هماهنگی در امر بازسازی و نوسازی خرمشهر، گنجاندن هزینه‌های ستاد بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده در بودجه کل کشور، مجوز استفاده از امکانات ستاد در مدت اجرای عملیات نظامی علیه عراق و نیز انجام اقدامات دیگری درزمینه رفع نیازهای بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده کشور به تصویب اعضای شورا رسید.[۴۶]

گزارش - 145

برخی مقامات سیاسی کشورهای مختلف، تهدید ایران به بستن تنگه هرمز را همچنان جدی ارزیابی می‌کنند، اما درباره توانایی ایران برای انجام آن تردید دارند. امروز ولیعهد امارات و وزیر امور خارجه فرانسه در اظهاراتی جداگانه دیدگاه مشترکی را درباره اهمیت تهدید ایران مطرح کردند. روزنامه کویتی الانباء به نقل از شیخ خلیفه بن زائد ولیعهد امارات، نوشت: «تنگه هرمز یک آبراه بین‌المللی می‌باشد و هیچ‌کس حق بستن آن را ندارد. وی اضافه کرد که ما به بزرگ‌بودن این مسئله [تهدید ایران] که نه‌تنها درجهت منافع کل منطقه نبوده بلکه به روابط دوستانه و همسایگی ما با ایران صدمه می‌زند، واقف هستیم.»[۴۷] از سوی دیگر، وزیر امور خارجه فرانسه در مصاحبه کوتاهی با مجله الحوادث اعلام کرد: «ایران یک کشور قدرتمندی است و هنگامی‌که ایرانی‌ها چیزی را به‌طور رسمی اعلام می‌نمایند، به‌طور طبیعی ما آن را جدی تلقی می‌کنیم. لیکن ما این موضع آنها را درک نمی‌کنیم؛ زیراکه به عقیده ما امنیت و سلامت کشتیرانی یک اصل بین‌المللی است و این اصل به‌خصوص به نفع خود ایرانی‌هاست. فرض کنیم که آنها قادر به صدور نفت خود نباشند، دراین‌صورت ضربه بزرگی بر ملت ایران وارد خواهد شد، لذا ما نمی‌توانیم درک کنیم که آنها چرا سلامت کشتیرانی را تهدید می‌کنند.»[۴۸] در همین حال، دریاسالار ترنر رئیس پیشین سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا)، در مصاحبه‌ با شبکه تلویزیونی ام.بی.اس. به ارزیابی توانایی ایران برای عملی‌ساختن تهدید خود و اقدامات احتمالی امریکا برای جلوگیری از این امر پرداخت. به گزارش رادیو امریکا، وی گفت: «ایران به زحمت می‌تواند تنگه هرمز را سد کند، زیرا نیروی دریایی ایران و هم نیروی هوایی آن کشور در وضعیت بدی قرار دارند. تنگه هرمز در تنگ‌ترین قسمت دست‌کم 30 کیلومتر پهنا دارد و ازلحاظ دریانوردی یک تنگه باریک محسوب نمی‌شود، اما ایران می‌تواند به‌آسانی یک یا دو کشتی را غرق کند. این کار موجب هراس کشتی‌های تجاری می‌شود و بیمه دریایی را نیز بالا می‌برد. ایران می‌تواند به تأسیسات نفتی سایر کشورهای خلیج‌فارس نیز حمله کند. نابودشدن این تأسیسات مانع صدور 25 درصد نفتی می‌شود که جهان آزاد از کشورهای این منطقه می‌خرد. عراق هم می‌تواند با هواپیماهای سوپراتاندارد تأسیسات نفتی ایران را در جزیره خارک نابود کند.» ترنر درباره اقدام امریکا برای جلوگیری از حملات ایران به تأسیسات نفتی‌ کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس تصریح کرد: «هواپیماهای آواکس امریکا که درواقع رادارهای پرنده هستند می‌توانند نزدیک‌شدن هواپیماهای ایران را به کشورهای خلیج‌فارس خبر بدهند تا هواپیماهای آن کشورها به پرواز درآیند و هواپیماهای ایران را سرنگون سازند.» وی ضمن ابراز تردید درمورد هماهنگی عملیات هوایی کشورهای خلیج‌فارس افزود: «اگر ایران نخواهد به سایر کشورهای خلیج‌فارس حمله بکند، ناوگان امریکا که نزدیک عمان مستقر شده به‌آسانی می‌تواند کشتی‌ها را همراهی کند و از آنها محافظت کند. البته ایران می‌تواند دست به حمله بزند و احتمالاً یک کشتی را هم غرق کند.» دریاسالار ترنر خاطرنشان کرد: «هم انگلستان و هم فرانسه تعداد کافی ناو جنگی در این منطقه مستقر کرده‌اند، زیرا منافع آنها بیش از منافع امریکا در خطر است و آنها بیش از امریکا از خلیج‌فارس نفت می‌خرند.»[۴۹]

گزارش - 146

درباره تلاش‌های سیاسی و دیپلماتیک برای خاتمه جنگ و جلوگیری از خطر گسترش آن، امروز نیز اخبار و گزارش‌های مختلفی انتشار یافت که به‌ویژه حاکی‌از تحرک گسترده کشورهای عرب و ژاپن درخصوص طرح قطعنامه پیشنهادی اخیر در سازمان ملل بود. به گزارش رادیو کویت، شیخ خلیفه بن زائد ولیعهد امارات عربی متحده، اعلام کرد رهبران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در تماس دائم و مشورت‌های مستمر با یکدیگر می‌باشند تا امکان دستیابی به توافقی برای پایان‌دادن به جنگ و متوقف‌ساختن خطری که کل منطقه را تهدید کرده، فراهم سازند و بدین‌ترتیب فرصت را از «نیروهای بیگانه آزمند» که خواستار بسط نفوذ در منطقه‌اند سلب کنند.[۵۰] شیخ خلیفه در مصاحبه با روزنامه بحرینی اخبار الخلیج با اشاره به سفر شیخ زائد بن سلطان آل نهیان به کشورهای عراق، سوریه و الجزایر، این حرکت را «قسمتی از اقدامات مشترک عربستان، کویت و الجزایر به‌منظور پایان‌دادن به اختلافات در جهان عرب» خواند و خاطرنشان ساخت نشست آتی سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس زمانی برگزار می‌گردد که شرایط جدیدی در خلیج‌فارس و در سطح اعراب به ‌وجود آمده باشد.[۵۱] در همین حال، وزیر امور خارجه چین که برای دیدار و گفت‌وگو با مقامات عمان در مسقط به سر می‌برد تلاش‌های کشورهای حوزه خلیج‌فارس برای خاتمه‌دادن به جنگ را مورد تأیید قرار داد. وی از اتحاد شوروی نیز خواست «در سیاست‌های خود تجدیدنظر کند و از ایجاد آشوب در خاورمیانه [غرب آسیا] دست بردارد.»[۵۲] از سوی دیگر، خبرگزاری فرانسه از سازمان ملل گزارش داد: «چندین کشور عرب از ژاپن خواستند تا از روابط حسنه خود با ایران استفاده کرده و این کشور را به قبول طرحی که به شورای امنیت سازمان ملل برای خاتمه‌دادن به جنگ پیشنهاد شده است ترغیب کند.» این خبرگزاری به نقل از منابع موثق عرب در سازمان ملل اعلام کرد که این تقاضا توسط هلند تسلیم ژاپن شده است. بنا به این گزارش، شینتارو آبه وزیر امور خارجه ژاپن، قبلاً در سفر به ایران و عراق، رهبران دو کشور را به میانه‌روی تشویق کرده بود. آبه در نطق اخیر خود در مجمع عمومی سازمان ملل خاطرنشان ساخت: «در یک راه‌حل برای جنگ شکایات صحیح و قانونی طرفین متخاصم در نظر گرفته خواهد شد.» وی همچنین گفت: «ژاپن برای گزارش تهیه‌شده توسط کارشناسان سازمان ملل در بهار گذشته درمورد ارزشیابی خسارات جانی و مالی وارده به ایران و عراق اهمیت زیادی قائل است.» به گزارش خبرگزاری فرانسه، «این گفته مختصر وزیر خارجه ژاپن بسیار مورد توجه هیئت ایرانی قرار گرفت. [زیرا] گزارش کارشناسان آشکارا به نفع ایران بود.» خبرگزاری فرانسه افزود: «منابع ایران در سازمان ملل خاطرنشان ساختند تهران قبل از پاسخ‌دادن به این طرح آن را به‌دقت مطالعه خواهد کرد، ولی ناظران از اینکه امتیاز داده‌شده به ایران درمورد تهیه گزارشی پیرامون علل جنگ برای منتهی‌شدن به یک پاسخ مثبت کافی باشد، شک دارند.» این گزارش همچنین یادآور شد: «بخش اعظم واردات نفتی ژاپن از خلیج‌فارس می‌گذرد. ژاپن موفق شده است روابط حسنه‌ای با ایران برقرار کند. همچنین با آغازکردن چند پروژه صنعتی ازجمله مجتمع پتروشیمی که از زمان شاه شروع شده و به‌علت آغاز جنگ ناتمام مانده بود روابط تجاری خود با ایران را افزایش داده است.»[۵۳] در همین حال، ژنرال حسین محمد ارشاد رئیس‌جمهور بنگلادش، که تلاش‌های‌ سیاسی دیگری را درزمینه خاتمه جنگ به نمایندگی از سازمان کنفرانس اسلامی دنبال می‌کند، اعلام کرد موضوع جنگ عراق و ایران در دستورکار اجلاس آتی سازمان کنفرانس اسلامی در داکا قرار می‌گیرد. ارشاد افزود: «کشورش کوشش‌های فشرده‌ای در چارچوب سازمان کنفرانس اسلامی برای پایان‌بخشیدن به خونریزی دو کشور مسلمان به کار برده است.»[۵۴] در همین زمینه، هفته‌نامه فرانسوی نوول آبزرواتور نیز در گزارشی درباره اوضاع منطقه غرب آسیا نوشت: «مذاکرات سری ادامه دارد. ملاقات‌ها فزونی می‌گیرد و دادوستد سیاسی بین پاریس، مسکو، بغداد، ریاض، امان و دمشق ادامه می‌یابد. دلیل تمام این رفت‌وآمدها این است که جامعه بین‌المللی دریافته است که جنگ جمهوری اسلامی و عراق که تابه‌حال بیش از سیصد هزار نفر کشته داده است، نتیجه خوبی برای هیچ‌کس نخواهد داشت.» این نشریه ضمن آنکه اقدامات همه طرف‌های پیگیر خاتمۀ جنگ را درجهت حفظ صدام ارزیابی کرد، افزود: راه‌حل فوری برای جلوگیری از گسترش جنگ بازگشایی خط لوله نفت عراق ازطریق سوریه است، زیرا این امر سبب می‌شود عراق از تهدید خود درمورد حمله به تأسیسات صدور نفت ایران در خارک چشم‌پوشی کند. این هفته‌نامه درعین‌حال تأکید کرد: «درحال‌حاضر هیچ نکته‌ای به‌درستی قابل‌پیش‌بینی نیست. ممکن است تهدیدهای اخیر جنبه بازدارنده داشته باشد و یا برعکس ممکن است تنور جنگ را گرم‌تر کرده و منجر به [به] آتش‌کشیده‌شدن تمام خلیج‌فارس شود.»[۵۵]

گزارش - 147

خبرگزاری قطر از حرکت لکه‌های وسیع نفت به‌سوی آب‌های سواحل شمال‌شرقی این کشور خبر داد. رادیو کلن به نقل از این خبرگزاری، گزارش داد که لکه‌های مذکور قسمتی از لایه عظیم نفتی است که همچنان از لوله‌های نفت حوزه نوروز وارد خلیج‌فارس می‌شود. این رادیو افزود: «طبق تخمین کارشناسان تاکنون از سه سوراخی که دراثر حملات هوایی ارتش عراق در لوله‌های نفت به وجود آمده است، بیش از پانصد هزار بشکه نفت وارد خلیج‌فارس شده است. گرچه مقامات ایرانی چندی پیش اعلام کرده‌اند که یکی از این سوراخ‌ها تعمیر و بسته شده است، مع‌الوصف بنا به گزارشات واصله از کویت و بحرین، خطری که خلیج‌فارس را تهدید می‌کند هنوز هم برطرف نشده است.»[۵۶] همچنین خبرگزاری آسوشیتدپرس از دوحه به نقل از مدیر یکی از ادارات مبارزه با آلودگی نفتی در قطر اعلام کرد: «نشت نفت دوباره به سواحل قطر آسیب رسانده است؛ سواحلی که در ماه‌های اخیر از گلوله‌های قیر پاک شده بود.» براساس این گزارش، سازمان حفاظت محیط دریایی هشت کشور منطقه قرار است سه‌شنبه آینده در تلاش دیگری به‌منظور تصمیم‌گیری درباره اقدام مشترک برای مقابله با نشت نفت در سطح وزرا گرد هم آیند. این سازمان متشکل از عراق، ایران، عربستان سعودی، کویت، امارات عربی متحده، بحرین، قطر و عمان است. آسوشیتدپرس افزود: «تلاش این سازمان برای برقراری آتش‌بس بین عراق و ایران شکست خورده و متخصصین سازمان حفاظت محیط دریایی نیز تاکنون قادر نبوده‌اند به محدوده جنگی وارد شده و نشت نفت را مهار کنند.»[۵۷]

گزارش - 148

با تشدید اختلافات سوریه و رهبری سازمان آزادی‌بخش فلسطین، اتحاد شوروی و چند کشور عربی اقدامات میانجیگرانه‌ را به‌منظور کاهش اختلافات و جلوگیری از وقوع یک درگیری نظامی آغاز کردند. یاسر عرفات رئیس کمیته اجرایی سازمان آزادی‌بخش فلسطین، در مصاحبه با روزنامه کویتی القبس، سوریه را به تبانی با امریکا متهم کرد و گفت: «سوریه با جابه‌جایی فلسطینیان از شمال لبنان، به نفع امریکا عمل کرده و خود را برای قتل‌عام فلسطینیان در آن منطقه آماده می‌کند.» وی افزود: «شوروی، عربستان و الجزایر، سوریه را برای اجتناب از یک عملیات نظامی قریب‌الوقوع برعلیه فلسطینیان در لبنان شدیداً تحت فشار قرار داده‌اند.»[۵۸] از سوی دیگر، خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از منابع فلسطینی در کویت از احتمال ملاقات عرفات و حافظ اسد رئیس‌جمهور سوریه، خبر داد. به گفته این منابع: «فهد پادشاه سعودی شخصاً برای آشتی سوریه و الفتح پادرمیانی کرده است.» خبرگزاری فرانسه نیز از قول منابع آگاه فلسطینی در عدن اعلام کرد: مسئله خروج عرفات از طرابلس لبنان در سازمان آزادی‌بخش فلسطین مورد بررسی قرار می‌گیرد. این خبرگزاری افزود: «خروج عرفات از شمال لبنان را جبهه دمکراتیک برای آزادی فلسطین و جبهه خلق برای آزادی فلسطین درخواست کرده و تأکید نمودند به اقدامات ضدسوری متوسل نخواهند شد.»[۵۹]

ضمیمه گزارش١34: توضیحات مختصر راوی لشکر41 ثارالله(ع) درباره سه تن از شهدای این یگان در عملیات امروز لشکر41 ثارالله(ع) برای تصرف ارتفاعات مشرف بر پنجوین، چندین نفر از کادرهای اصلی لشکر ازجمله مهدی کازرانی مسئول طرح و عملیات لشکر، هنری و امام‌دوست از فرمانده گردان‌های این لشکر به شهادت رسیدند. راوی لشکر41 ثارالله(ع) دراین‌باره نوشته است: «برادر مهدی کازرانی، یار همیشگی لشکر و از کادرهای ثابت که از اوایل جنگ در میدان‌های جنگ - از کردستان تا جنوب - حضور داشت. برادر قاسم سلیمانی فرمانده لشکر با اظهار تأسف از این حادثه گفت: ایشان سه بچه خیلی کوچک دارد. بار آخری که به منزل ایشان رفتم تا باهم به منطقه بیاییم، همسرش می‌گفت که این دفعه او را نبرید، چون سه بچه کوچک دارد، من دیگر نمی‌توانم آنها را بزرگ کنم. یکی دیگر از کادرهای لشکر که شهید شد، برادر هنری بود. ایشان به‌علت شجاعت‌هایی که در عملیات از خود نشان داده بود، در این عملیات فرماندهی گردان حسین‌بن‌علی(ع) به عهده‌اش گذاشته شد و بالاخره در مرحله اول عملیات لشکر به شهادت رسید. یکی دیگر از برادران که ایشان نیز جزء کادر لشکر بود، برادر امام‌دوست بود. ایشان نیز یکی از فرماندهان خوب گروهان‌های لشکر بود. این برادر چند روز قبل از عملیات اطلاع پیدا کرده بود که صاحب دختری شده است و او نیز در مرحله اول همین عملیات به شهادت رسید.»[۶۰]





پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1362/07/30

  1. ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، گزارش راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، داود رنجبر، ص75.
  2. ↑ سند شماره 298/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی لشکر14 امام حسین(ع)، اصغر معرفت‌جو، 11/7/1362 تا 22/8/1362، ص73؛ و- سند شماره 133/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش عملیات لشکر14 امام حسین در والفجر4، راوی قرارگاه حمزه، محمدرضا دیانی، صص 44 و 45.
  3. ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص76.
  4. ↑ سند شماره 133/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص45.
  5. ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، گزارش راوی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، داود رنجبر، ص75.
  6. ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص76.
  7. ↑ سند شماره 131/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص76؛ و- سند 296/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 15 و 16.
  8. ↑ سند شماره 4232/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 29/7/1362، نوار شماره 12953)، صص 26 و 25.
  9. ↑ سند شماره 296/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص10.
  10. ↑ سند شماره 296/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص10.
  11. ↑ سند شماره 80616 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره فرماندهی اطلاعات شاجا به دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری، 30/7/1362؛ و- سند شماره 341726 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی بانه به استانداری کردستان، 1/8/1362؛ و- سند شماره 343088 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری کردستان (رکن3) به استانداری کردستان، 30/7/1362؛ و- سند شماره 320525 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی کردستان به استانداری کردستان، 2/8/1362.
  12. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 243، 27/8/1362، صص 2 و 3؛ و- محمدباقر‌ نیک‌خواه، جنایات جنگی (حملات شیمیایی عراق در جنگ با ایران)، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1391، ص113.
  13. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 243، 27/8/1362، صص 2 و 3؛ و- محمدباقر‌ نیک‌خواه، جنایات جنگی (حملات شیمیایی عراق در جنگ با ایران)، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1391، ص113.
  14. ↑ سند شماره 4275/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص8.
  15. ↑ سند شماره 4234/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 30/7/1362، نوار شماره 12955)، داوود رنجبر، ص12.
  16. ↑ سند شماره 296/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه مقدم حمزه سیدالشهدا(ع)، محمدرضا دیانی، 29/7/1362 تا 19/8/1362، صص17 و 16.
  17. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 217، 1/8/1362، ص16.
  18. ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 1/8/1362، ص4، رادیو صوت ‌الجماهیر، 30/7/1362.
  19. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 217، 1/8/1362، صص 1 و 2.
  20. ↑ سند شماره 317605 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد جنگ‌های نامنظم به قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ع)، 30/7/1362، ص3.
  21. ↑ سند شماره 317098 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد جنگ‌های نامنظم مشترک ارتش و سپاه (منطقه بانه، مریوان و جوانرود) به فرماندهی قرارگاه مقدم حمزه سیدالشهدا(ع)، 5/8/1362.
  22. ↑ سند شماره 318224 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب (رکن3) به فرماندهی نزاجا (معاونت عملیات و اطلاعات)، 21/8/1362؛ و- سند شماره 317098 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.
  23. ↑ سند شماره 80801 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منطقه8 (مرکز فرماندهی) به سپاه پاسداران (فرماندهی کل)، 7/8/1362، ص1؛ و- سند شماره 416834 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از استانداری خوزستان به نخست‌وزیری، 30/7/1362؛ و- سند شماره 291114 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی خوزستان به استانداری خوزستان، 4/8/1362؛ و- سند شماره 80674 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از دفتر فرماندهی منطقه8 به مرکز فرماندهی ستاد مرکزی، 1/8/1362؛ و- سند شماره 439177 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا به گیرندگان، 1/8/1362؛ و- سند شماره 312788 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی لشکر21 حمزه سیدالشهدا(ع)، 2/8/1362، ص1.
  24. ↑ سند شماره 80622 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا به دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری، 30/7/1362؛ و- سند شماره 439178 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا، 1/8/1362؛ و- سند شماره 80613 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا به دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری، 30/7/1362؛ و- سند شماره 80686 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا، 1/8/1362؛ و- سند شماره 80738 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا به دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری، 4/8/1362.
  25. ↑ سند شماره 4232/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر4، (قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)، 29/7/1362، نوار شماره 12953)، صص 26 و 25.
  26. ↑ سند شماره 290763 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرمانداری خرمشهر به دفتر سیاسی - انتظامی استانداری خوزستان، 30/7/1362؛ و- سند شماره 355596 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندار آبادان به استانداری خوزستان (دفتر سیاسی انتظامی)، 30/7/1362؛ و- سند شماره 290825 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی خوزستان به استانداری خوزستان، 1/8/1362؛ و- سند شماره 290710 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرمانداری خرمشهر به دفتر سیاسی - انتظامی استانداری خوزستان، 1/8/1362.
  27. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 218، 2/8/1362، صص 22 و 23.
  28. ↑ همان، صص 23 و 24.
  29. ↑ همان، صص 21 و 22.
  30. ↑ همان.
  31. ↑ سند شماره 339561 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی کردستان به استانداری کردستان، 8/9/1362.
  32. ↑ سند شماره 113163 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: خبرنامه شماره 5 قرارگاه حمزه سیدالشهدا(ص)، 15/9/1362، ص24.
  33. ↑ سند شماره 342066 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی سپاه پیرانشهر به فرماندهی سپاه منطقه 11، 30/7/1362.
  34. ↑ سند شماره 80604 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی کل سپاه (معاونت عملیات) به فرماندهی منطقه 10، 30/7/1362؛ و- سند شماره 68754 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی کل سپاه به فرماندهی منطقه٩، 15/8/1362، پیرو نامه 30/7/1362؛ و- سند شماره 80605 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی کل سپاه به فرماندهی منطقه2، 30/7/1362؛ و- سند شماره 80607 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی کل سپاه به فرماندهی منطقه١، 30/7/1362.
  35. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 42، 1/8/1362، ص30، منامه - خبرگزاری فرانسه، 30/7/1362.
  36. ↑ همان، ص34، بیروت - خبرگزاری یونایتدپرس، 30/7/1362.
  37. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، 2/8/1362، شماره 43، صص 18 و 19، آنکارا - یونایتدپرس، 30/7/1362.
  38. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه‌به‌لحظه از عملیات والفجر4 و بازتاب جهانی آن، شماره 42، 1/8/1362، ص40، تهران - رویتر، 30/7/1362.
  39. ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 1/8/1362، ص4، رادیو بغداد، 30/7/1362.
  40. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 217، 1/8/1362، صص 17 و 18، مسقط - خبرگزاری قطر، 30/7/1362.
  41. ↑ همان، ص3، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 30/7/1362، به نقل از رادیو صوت‌الجماهیر.
  42. ↑ همان، ص5، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 30/7/1362.
  43. ↑ همان، صص 6 - 3، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 30/7/1362.
  44. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 218، 2/8/1362، ص4، تهران - کیودو (خبرگزاری ژاپن)، 1/8/1362.
  45. ↑ سند شماره 298/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی لشکر14 امام حسین(ع)، اصغر معرفت‌جو، 11/7/1362 تا 22/8/1362، ص73؛ و- سند شماره 133/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش عملیات لشکر14 امام حسین در والفجر4، راوی قرارگاه حمزه، محمدرضا دیانی، صص 44 و 45.
  46. ↑ روزنامه کیهان، 1/8/1362، ص2.
  47. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 217، 1/8/1362، ‌ص19، مسقط - خبرگزاری قطر، 30/7/1362.
  48. ↑ همان، ص9، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 30/7/1362.
  49. ↑ همان، صص 31 و 32، رادیو امریکا، 30/7/1362.
  50. ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 1/8/1362، صص 7 و 8، رادیو کویت، 30/7/1362.
  51. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 217، 1/8/1362، صص 15 و 16، ابوظبی - خبرگزاری امارات، 30/7/1362.
  52. ↑ همان، ص38، رادیو ایران، 30/7/1362.
  53. ↑ همان، صص 13 و 14، سازمان ملل - خبرگزاری فرانسه، 30/7/1362.
  54. ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 1/8/1362، ص8، رادیو ریاض، 30/7/1362.
  55. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 217، 1/8/1362، صص 39 و 40، رادیو ایران، 30/7/1362، به نقل از هفته‌نامه نوول آبزرواتور.
  56. ↑ واحد مرکزی خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی، بولتن رادیوهای بیگانه، 2/8/1362، ص11، رادیو کلن، 1/8/1362، به نقل از خبرگزاری قطر.
  57. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 218، 2/8/1362، صص 15 و 16، دوحه - آسوشیتدپرس، 1/8/1362.
  58. ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 217، 1/8/1362، صص 29 و 30، کویت - یونایتدپرس، 30/7/1362، به نقل از روزنامه کویتی القبس.
  59. ↑ روزنامه کیهان، 1/8/1362، ص20.
  60. ↑ سند شماره 300/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی لشکر41 ثارالله(ع) محمد الفت، 29/7/1362 تا 15/8/1362، صص 25 و 26.





برگرفته از «https://rozshomaredefamoghaddas.ir/index.php?title=1362.07.30&oldid=4152»