1362.07.02

از دانشنامه روز شمار دفاع مقدس
نسخهٔ تاریخ ‏۱۷ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۵۵ توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به ناوبری پرش به جستجو
روزشمار جنگ سال 1362
1362.07.02
نام‌های دیگر دو مهر
تاریخ شمسی 1362.07.02
تاریخ میلادی 24 سپتامبر 1983
تاریخ قمری 16 ذیحجه 1403





گزارش - 511

نیروهای عراقی که روز گذشته درقالب یک گروهان گشتی رزمی با استفاده از شکاف موجود میان نیروهای لشکر14 و اجرای یک تک نامحسوس در جبهه‌ سورن، سمت چپ ارتفاع چاله‌سبز و تپه‌ کله‌اسبی را تصرف كرده و در طول شب روی این ارتفاع مستقر شده بودند،[۱] امروز با پاتک قاطع نیروهای لشکر14 امام حسین(ع) مواجه شدند. فرماندهی لشکر14 امام حسین(ع)* به‌دنبال اطلاع از استقرار نیروهای دشمن در ارتفاعات مذکور، با انجام شناسایی‌های دقیق از سحرگاه امروز برای دفع تک دشمن وارد عمل شد. براین‌اساس حسین خرازی امروز صبح، با حضور در منطقه، دو گروه 25 نفره از نیروهای زبده خود را از ارتفاعات چاله‌سبز و سورن به‌طرف محل استقرار دشمن فرستاد. این نیروها پس از 5 ساعت راه‌پیمایی، با انجام هماهنگی‌های بی‌سیمی پاتک خود را آغاز کردند و درگیری میان نیروهای خودی و دشمن شروع شد.[۲] سیدمصطفی حسن‌زاده مسئول اطلاعات - عملیات لشکر14 امام حسین(ع) هنگام بازپس‌گیری منطقه براثر اصابت گلوله‌ توپ به شهادت رسید. رزمندگان لشکر14 امام حسین(ع) به‌علت برتری دید و تیر، نیروهای دشمن را از دو طرف زیر فشار شدید قرار دادند به‌طوری‌که در داخل یکی از شیارها بیش از نیمی از افراد دشمن كشته‌ شدند. حسین خرازی با بیان این مطلب، افزود: درحال‌حاضر دو گروهان از نیروهای لشکر در منطقه مستقر شده و قرار است پس از هماهنگی با تیپ2 لشکر21 حمزه، یک گروهان از ارتش در این منطقه استقرار یابد.[۳] طرح و عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) دراین‌باره گزارش داد: دشمن در پاسخ به این حرکت، با 3 الی 5 فروند بالگرد توپ‌دار و با پرتاب 100 راکت و رگبار کالیبر به قله‌ پس‌گرفته‌شده حمله كرد، اما ناکام ماند. به‌طورکلی در این درگیری‌ها 2 نفر از نیروهای عراقی اسیر و حدود 15 تن از آنها مجروح شدند و تجهیزاتی نظیر کلاشینکف، تیربار گرینوف، آر.پی.‌جی، ماسک گاز و... به غنیمت گرفته شد.[۴] مسئولان قرارگاه‌های خاتم‌‌الانبیا(ص) و حمزه سیدالشهدا ضمن ارزیابی اقدام اخیر دشمن اعلام كردند: اخیراً سپاه یکم ارتش عراق در نامه‌ای به لشکر4 دستور تأمین فوری منطقه‌ حلبچه را صادر کرده است و تأمین ارتفاعات سورن و جنوب سورن و به‌تبع آن جاده حلبچه - سیدصادق را مورد تأکید قرار داده است.[۵] ازاین‌رو، می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین اهداف تک نامحسوس ارتش عراق با نیرویی به استعداد یک گروهان پیاده در منطقه سورن، گرفتن اسیر برای کسب اطلاعات و تصرف ارتفاعات برای رصد اطراف سورن بوده است.[۶]

گزارش - 512

امروز فرمانده‌ قرارگاه نجف با حضور در مقر لشکر31 عاشورا* (یکی از یگان‌‌های اصلی قرارگاه تاکتیکی نجف2 در عملیات والفجر5) شناسایی‌‌های انجام‌شده و مشکلات موجود در منطقه‌ تحت مأموریت این لشکر را بررسی کرد. در این جلسه مهدی باکری فرمانده‌ لشکر31 عاشورا، ضمن جمع‌بندی شناسایی‌های انجام‌شده در اطراف ارتفاعات بمو، مشکلات عملیات در این منطقه را مواردی نظیر صعب‌العبور بودن راهکارها، نبود تضمین برای پیشگیری از هوشیاری دشمن در طول حرکت سه‌روزه‌ نیروها به‌سمت اهداف، ضرورت وجود مهتاب برای عبور نیروها، نبود راهکار برای شاخ کیله و نداشتن شناسایی در سمت راست بمو نزدیک تنگه سرتک (خط حد نجف 1 و 2) ذكر كرد. در ادامه مهدی باکری راهکارهای محور لشکر31 عاشورا را در مناطق مقابل وزین‌آباد و قلانی‌آباد اعلام کرد و گفت سه روز قبل از عملیات، نیروها با استفاده از این راهکارها به‌سمت دشمن حرکت خواهند کرد. فرمانده لشكر31 عاشورا در عین‌حال به مشكلات راهکارهای مذكور نیز اشاره كرد؛ وی با بیان اینکه «کوچک‌ترین صدا و حرکتی دشمن را متوجه خود می‌کند»، درمورد این ضعف راهکار که بخشی از مانور لشکر27 حضرت رسول(ص) (قرارگاه تاکتیکی نجف1) متکی بر آن انجام خواهد شد، ابراز نگرانی کرد. در پایان باکری به فرمانده قرارگاه نجف هشدار داد که اجرای این عملیات به‌ نوعی خطركردن است و تضمین ندارد؛ زیرا درصورت بروز کوچک‌ترین مسئله‌ای برای راهکارهای لشکر31، کل منطقه مسدود خواهد شد.[۷]

گزارش - 513

غلامعلی رشید معاونت عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) امروز در گفت‌وگویی با علی شمخانی قائم‌مقام کل سپاه، از میزان اهتمام فرماندهی سپاه و ارتش به رفع موانع پیشِ روی اجرای عملیات والفجر4 در منطقه دهانه‌ شیلر گلایه کرد. غلامعلی رشید در بررسی روند فرسایشی آماده‌سازی عملیات والفجر4، حضور محسن رضایی فرمانده كل سپاه و صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش را عاملی برای تسریع آماده‌سازی عملیات دهانه‌ شیلر دانست و گفت: یکی از دلایل کندی در تدارك عملیات دهانه‌ شیلر، حضور کم‌رنگ فرماندهی کل سپاه و فرمانده نیروی زمینی ارتش در منطقه است و حضور هم‌زمان این دو فرمانده در جلسات درپیشبرد امور عملیاتی مؤثرتر خواهد بود. وی دراین‌باره افزود: «من نظرم این است که اگر برادر محسن و آقای شیرازی بعد از به‌وجودآمدن وضعیت سورن، در اینجا حضور فعال داشتند بهتر عمل می‌شد.» رشید در ادامه به تأثیر این امر در تک اخیر عراق به سورن پرداخت و گفت: «از اول روی این عملیات همتی انجام نگرفت. این عملیات باید روی یک برنامه زمان‌بندی‌شده‌ای انجام بگیرد. ما باید از آنها کار بخواهیم ... . ما از اول کم دویدیم. همین‌طور لنگان‌لنگان برای انجام این عملیات والفجر4 حرکت کردیم، باید هم همین‌طور می‌شد! اگر محسن و شیرازی حضور داشته باشند، عراق بدین‌صورت وارد نمی‌شود!» معاونت عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) ضمن تأکید مجدد بر ضرورت حضور فرماندهان سپاه و ارتش در منطقه عملیات، تقویت فرماندهی قرارگاه مقدم حمزه و جدیت درپیگیری امور باتوجه‌به محدودیت زمانی و کمبود نیروی عملیات والفجر4 در دهانه‌ شیلر را خواستار شد. در نشست دونفره غلامعلی رشید و علی شمخانی طرح مانور عملیات دهانه‌ شیلر نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفت. مباحث مطرح‌شده میان این دو فرمانده، از ارتباط مستقیم مرحله‌بندی عملیات با کاهش یا افزایش فشار دشمن بر دو جبهه بانه و مریوان حکایت داشت. در این جلسه باتوجه‌به اقدامات اخیر عراق در اصلاح استحکامات پدافندی خود، فشار دشمن در جبهه مریوان بیشتر ارزیابی و برای مقابله با آن پیشنهاد شد ابتدا لشکر8 نجف، از محور بانه با هدف تصرف خطوط لری، کنگرک و گرمک اقدام کند و 48 ساعت بعد، لشكر14 امام حسین(ع) از محور مریوان به خطوط دشمن تک کند. دراین‌زمینه رشید معتقد بود تصرف اهداف محور بانه مستلزم حمله در محور مریوان می‌باشد و این درحالی است که در محور مریوان به‌علت تقویت توپخانه و تحکیم خطوط پدافندی دشمن، فشار مضاعفی بر روی نیروهای لشكر14 امام حسین(ع) وارد خواهد آمد.[۸]

گزارش - 514

در ادامه حملات هوایی عراق در جبهه شمالی که درپی تحرکات نیروهای خودی و تلاش آنها برای اجرای عملیات در این منطقه به‌صورت مکرر انجام می‌گیرد، امروز نیز همچون روزهای گذشته علاوه‌بر عقبه مناطق عملیاتی آتی، نقاط مسکونی شهرهای مرزی به‌ویژه بانه و مریوان هدف قرار ‌گرفت. گزارش قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاجا دراین‌باره حاكی است: در ساعت‌های 13:46، 14:05 و 14:15 بعدازظهر امروز، تعدادی از هواپیماهای دشمن وارد حریم هوایی شهر مریوان شده و اطراف این شهر «مخصوصاً نزدیکی دکل مخابرات و اطراف ژاندارمری مریوان را بمباران» کردند.[۹] بمباران‌های مذکور تلفات و خسارات مالی و جانی در بر نداشته است.[۱۰] شهربانی کردستان در گزارشی درمورد این حمله هوایی با اشاره به اینکه یک راکت به دریاچه و یک راکت به بالای تپه دارسیران پرتاب شده است، افزود: هواپیماهای عراقی «به‌مدت 45 دقیقه در آسمان این شهر گشت زدند.»[۱۱] علاوه‌بر حملات مذکور، حریم هوایی شهر مریوان، عصر امروز نیز مورد تجاوز قرار گرفت؛ براساس اعلام ناحیه ژاندارمری کردستان، در ساعت 16:23، «تعدادی از هواپیماهای دشمن در آسمان مریوان ظاهر [شدند] که با شلیک ضدهوایی خودی متواری گردیده و موفق به بمباران نشده‌اند.»[۱۲] آسمان شهر بانه نیز امروز چند بار مورد هجوم جنگنده‌های عراق قرار گرفت. به‌ گزارش اداره اطلاعات شاجا، «در ساعات 11:00، 11:45 و 12:30 و 13:00چندین بار هواپیماهای دشمن وارد حریم فضایی شهر بانه و اطراف آن شدند که با آتش نیروهای خودی گریختند.»[۱۳] در همین ‌حال، ارتش عراق در اطلاعیه نظامی شماره 1227 خود درمورد حملات هوایی مذكور مدعی شد: «هواپیماهای نیروی هوایی جسور ما امروز حملات شدید و ضربه‌های مؤثری به واحدها، اجتماعات، افراد و مناطق تمرکز دشمن در بخش شمالی میدان عملیات داشتند و ضربه‌های مستقیمی به آنها زده‌اند و آتش شدید و ستون‌های دود متصاعد از هدف‌های آسیب‌دیده منطقه انفجار‌ها مشاهده گردیده است.»[۱۴]

گزارش - 515

سپاه پاسداران ارومیه در گزارشی از وقوع یك درگیری میان نیروهای خودی و عناصر حزب دمكرات خبر داد. براساس این گزارش، ساعت 21 امشب تعدادی از چته‌های حزب دمکرات (بین 12 الی 15 نفر) به سرپرستی محمود رشتی با گروه کمین پاسگاه دربند درگیر شدند. در این درگیری که حدود یک ساعت ادامه داشت، به نیروهای خودی هیچ‌گونه آسیبی نرسید.[۱۵] همچنین، به نوشته یک نشریه داخلی سپاه پاسداران ساعت 7:40 عصر امروز درپی کمین عناصر ضدانقلاب در حومه ارومیه، یك درگیری بین نیروهای خودی و عناصر مسلح غیرقانونی رخ داد که براثر آن از نیروهای خودی یک تن به شهادت رسید و از مهاجمان نیز 7 نفر کشته شدند.[۱۶]

گزارش - 516

در گردهمایی سراسری روحانیون اهل سنت مناطق کردنشین غرب کشور، که به مناسبت هفته جنگ در ارومیه تشکیل شده است، درخصوص مسائلی نظیر وحدت مسلمانان، نحوه مقابله با اشرار و عفو فریب‌خوردگان نادم بحث و تبادل‌نظر شد. در این مراسم که با حضور بیش از 600 تن از روحانیون، ائمه جمعه و طلاب اهل سنت و همچنین تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی برگزار شد، قطعنامه‌ای مشتمل بر 12 بند به‌ شرح ذیل انتشار یافت: «1. رهبری امام امت ازسوی روحانیون اهل سنت برای مسلمین مورد تأکید قرار گرفت. 2. تأکید بر وحدت مسلمین. 3. پشتیبانی از رزمندگان اسلام درجهت تحقق‌بخشیدن به شعار "جنگ جنگ تا پیروزی". 4. پشتیبانی از عملیات قرارگاه حمزه سیدالشهدا. 5. عدم جدایی دین از سیاست. 6. اظهار قدردانی از مرکز بزرگ اسلامی و درخواست گسترش این مرکز. 7. قدردانی از زحمات ادارات و ارگان‌های جمهوری اسلامی و درخواست گسترش فعالیت‌های عمرانی و اقتصادی و فرهنگی در این خطه. 8. اعلام پشتیبانی از جهاد مقدس مسلمین لبنان و محکوم‌کردن مصر، اردن، عربستان و سایر مرتجعین منطقه. 9. پشتیبانی از نهضت‌های رهایی‌بخش و محکوم‌کردن ابرقدرت‌های شرق و غرب. 10. احترام به خون شهدای پیشمرگان مسلمان کرد و درخواست تسلیح مردم برای ادامه راه این شهیدان ازسوی مسئولین. 11. هشدار به فریب‌خوردگان نادم مبنی‌بر معرفی خود به نیروهای اسلام. 12. تقاضا از مسئولین مبنی‌بر رسیدگی به وضع فرهنگی و ارتزاقی تائبین تسلیم‌شده‌ها.»[۱۷]

گزارش - 517

درپی سخنان دیروز هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی در نمازجمعه تهران، مبنی‌بر توانایی ایران برای مسدودساختن تنگه هرمز به كمك هزاران داوطلبی كه حاضرند برای این كار جان خود را فدا كنند، امروز رزمندگان لشکر14 امام حسین(ع) در نامه‌ای خطاب به رئیس مجلس، آمادگی خود را برای مشاركت در بستن این تنگه راهبردی اعلام کردند. در این نامه آمده است: «... فرمایشات گهربار حضرت‌عالی در خطبه‌های نمازجمعه کمافی‌السابق روح تازه‌ای در کالبد امت اسلام و بالاخص رزمندگان تکبیرگو در جبهه‌های نور علیه ظلمت دمیده، لذا بر آن شدیم تا علاوه‌بر حفظ و حراست از مناطق مورد تجاوز رژیم بعثی صهیونیستی، آمادگی خود را از حفاظت تنگه هرمز اعلام کنیم و از آن مقام درخواست می‌کنیم که جزء اولین نیروهایی باشیم که به آن منطقه اعزام خواهند شد.»[۱۸]

گزارش - 518

در سومین روز از هفته جنگ، كاروانی از هدایا و کمک‌های غیرنقدی انجمن‌های اسلامی اصناف بازار تهران از محل مسجد امام خمینی تهران عازم جبهه‌های جنگ شد. به گزارش روزنامه اطلاعات «این کاروان شامل 85 دستگاه آمبولانس و وانت لندکروز، 40 دستگاه موتور 125 تریل، 12 دستگاه ژنراتور برق، 15 هزار لامپ برق، 5 هزار کلید، پریز و دوشاخه، 30 دستگاه پروژکتور، 2 هزار دست لباس، 200 عدد فانوس، 180 عدد کلمن آب، 2 تن خرما، 2 تن نان روغنی، 40 تن میوه، همچنین 30 دستگاه دیگ بزرگ، یک چرخ گوشت ...، یک سردخانه سیار، 100 دستگاه حمام سیار، 100 بسته کابل، 3 تن ورق جهت پوشاندن سنگر، 30 هزار عدد گونی و حدود 5 هزار بسته هدایای مختلف می‌باشد.»[۱۹]

گزارش - 519

منوچهر محمدی معاون دانشجویی وزارت فرهنگ و آموزش عالی در مصاحبه با خبرگزاری جمهوری اسلامی راجع به اقدامات انجام‌شده برای شرکت رزمندگان در آزمون ورودی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی توضیحاتی داد. به گفته وی، «باتوجه‌به گستردگی جبهه‌ها و مشکلاتی که ازلحاظ ارتباطات برای رزمندگان وجود داشت وزارت فرهنگ و آموزش عالی جهت ثبت‌نام رزمندگان به‌مدت 20 روز نمایندگانی به جبهه‌ها اعزام کرد و در مهلت تعیین‌شده حدود 900 نفر رزمنده داوطلب شرکت در آزمون شدند و از آنجایی که ممکن بود بعضی از رزمندگان موفق به ثبت‌نام نشده باشند، تصمیم گرفته شد استثنائاً مهلت ثبت‌نام رزمندگان تا روز برگزاری کنکور تمدید شود. با این تصمیم 400 رزمنده دیگر موفق به ثبت‌نام شدند.» محمدی درمورد نحوه شرکت رزمندگان در آزمون ورودی دانشگاه‌ها نیز اضافه کرد: «برای شرکت داوطلبان رزمنده در مرحله اول، 7 حوزه امتحانی در مناطق جنگی دایر شد که از این تعداد 4 حوزه در اهواز، آبادان، دهلران و دزفول و سه حوزه در ارومیه، سنندج و باختران در نظر گرفته شد. همچنین در مرحله دوم کنکور تشریحی دو حوزه در اهواز و باختران تشکیل شد و از این گذشته سهمیه‌ای نیز برای رزمندگان درقالب نهادهای انقلاب اسلامی تعیین گردید. به‌طوری‌که رقابت صرفاً در داخل سهمیه نهادها انجام می‌شد.»[۲۰]

گزارش - 520

هرچند براساس معاهدات بین‌المللی - که عراق نیز از امضاکنندگان آن است - اموال و میراث تاریخی و فرهنگی کشورها از تجاوزات نظامی مصون شناخته شده‌اند، در طول جنگ سه‌ساله، براثر حملات عراق خسارات قابل‌توجهی به بخشی از ابنیه تاریخی و فرهنگی ایران وارد آمده است. دراین‌زمینه، مهدی حجت معاون حفظ و احیای میراث فرهنگی وزارت آموزش عالی، در مصاحبه‌ای، که در شماره امروز روزنامه کیهان درج شد، به تشریح خسارات و آسیب‌های واردشده به آثار فرهنگی ایران درطول جنگ پرداخت. وی با بیان اینکه پس از آغاز جنگ، گروهی از باستان‌شناسان داوطلبانه عازم جنوب کشور شدند و تمهیداتی برای حفظ آثار تاریخی و فرهنگی و انتقال آنها به مناطق امن اندیشیده شد، گفت: «در نخستین بمباران‌های هوایی، موزه آبادان به‌صورت مخروبه درآمد و امکان دسترسی به آن وجود نداشت.» حجت درمورد خسارات واردآمده بر شهر تاریخی شوش، افزود: «پیشروی دشمن تا نزدیکی شوش مقبره دانیال نبی، قلعه شوش، موزه، انبارها [و] محوطه‌های باستانی این شهر را در تیررس آتش متجاوزین عراقی قرار داده بود و به‌دلیل ارتفاع قلعه شوش روزانه ده‌ها گلوله توپ [و] خمپاره به‌سوی آن شلیک می‌شد و خسارات زیادی به بار آورد. ازجمله تا پایان مأموریت اولین گروه کارشناسان باستان‌شناسی سقف انبار شماره 2 موزه مورد اصابت چهار گلوله توپ قرار گرفته بود و آثار طبقه‌بندی‌شده بی‌شماری که حاصل ده‌ها سال کاوش و پژوهش بوده و اسنادی از تاریخ و فرهنگ و تمدن بشری است، متلاشی گردید.» معاون حفظ و احیای میراث فرهنگی وزارت آموزش عالی همچنین راجع به حملات هوایی به هفت‌تپه واقع در شمال‌شرقی شوش، گفت: «درحال‌حاضر، حدود 400 هزار تپه باستانی در سطح کشور شناسایی شده است و بسیاری از تپه‌های شناسایی‌شده در مناطق جنگی براثر بمباران و برخورد خمپاره به آنها یا از بین رفته یا آسیب دیده‌اند.» به گفته حجت، درحال‌حاضر دو پایگاه باستان‌شناسی به نام‌های پایگاه زبویه و بان‌زرده در تصرف دشمن بوده و خارج از دسترس متخصصان باستان‌شناسی است. وی همچنین با اشاره به خساراتی كه به بافت فرهنگی و ابنیه تاریخی برخی شهرهای خوزستان نظیر دزفول، شوش و شوشتر وارد آمده است، اظهار كرد: «متأسفانه بافت شهرسازی سنتی و ابنیه قدیمی و بسیار ارزشمند این شهرها از حملات ددمنشانه رژیم بعثی صهیونیستی صدام مصون نبوده و خسارات فراوانی به بار آمده است.»[۲۱]

گزارش - 521

سرهنگ علی صیاد شیرازی، سرهنگ معینی‌پور و ناخدا حسینی فرماندهان نیروهای سه‌گانه (زمینی، هوایی و دریایی) ارتش جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه‌هایی جداگانه، اوضاع جبهه‌های نبرد، ادامه جنگ، وضعیت و عملکرد نیروهای تحت امر خود در طول سه سال جنگ را تشریح کردند. فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران ضمن اشاره به نقش جنگ در تشکل و انسجام ارتش، بر لزوم هرچه بیشتر یکپارچگی بین نیروهای نظامی تأکید كرد و قرارگاه‌های مشترک عملیات نیروهای نظامی را بهترین نشان وحدت بین ارتش و سپاه دانست. صیاد شیرازی در پاسخ به این سؤال که «درحال‌حاضر چه مقدار از خاک عراق در تصرف نیروهای اسلام است؟» گفت: «پیشروی در خاک عراق و تصرف آن از هدف‌ها و آرمان‌های انقلاب اسلامی نیست، بلکه یک تلاش نظامی است که برای رسیدن به هدف‌های استراتژیک انجام می‌گیرد تا از این طریق به حقوق حقه‌ خودمان برسیم.» وی افزود: «درحال‌حاضر بخش‌هایی از خاک میهن اسلامی ما در جنوب شلمچه و شمال رودخانه خیّن در غرب خرمشهر و همچنین در منطقه فکه خوزستان و در منطقه باختران قسمتی از ارتفاعات قلعه‌‌آویزان در جنوب مهران و منطقه نفت‌شهر و در منطقه کردستان در حوالی شهر مریوان و ارتفاعات خانم شیخان در اشغال نیروهای متجاوز بعثی است.» فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران درخصوص ادامه جنگ و به‌ویژه عملیات آتی ایران، اظهار كرد: «ما اکنون سه مرحله عملیات را پشت سر گذاشته‌ایم؛ در مرحله اول دشمن را درحال پیشروی و تجاوز متوقف کردیم و در مرحله دوم با انجام نبرد‌های کربلا که شامل عملیات طریق‌القدس، مطلع‌الفجر، محمد رسول‌الله(ص)، فتح‌المبین، بیت‌المقدس، رمضان، مسلم‌بن‌عقیل و محرم بود، تقریباً قسمت عمده تجاوز دشمن را خنثی کردیم و چون هنوز دشمن به خواست‌های قانونی ملت رزمنده ایران پاسخ نداده و باتوجه‌به اینکه شهرهای خرمشهر، آبادان، مهران، قصرشیرین، مریوان، سردشت و پیرانشهر و نواحی مرزی ما در زیر آتش دشمن قرار دارد، پیشروی رزمندگان برای دفاع از سرزمین اسلامی ادامه دارد. لذا ما وارد سومین مرحله عملیات شدیم که نبردهایی را با عناوین والفجر که تاکنون تا مرحله والفجر3 به انجام رسیده پیاده کردیم.» وی همچنین تأکید کرد: «این آخرین مرحله عملیات جنگ تحمیلی است که تا رسیدن به اهداف استراتژیکی جمهوری اسلامی ادامه خواهد داشت.» در ادامه این گفت‌وگو صیاد شیرازی راجع به جذب استعدادها و به‌کارگیری آنها ازطریق معاونت جهاد خودکفایی ارتش گفت: «رهنمود تشکیل معاونت جهاد خودکفایی ازجانب رئیس‌جمهوری گامی بزرگ برای جذب استعدادهای موجود در ارتش بود که از این طریق با به‌کارگیری امکانات صنعتی موجود در ارتش و یا وزارت دفاع این استعدادها به‌کار گرفته شود و برای خودکفایی تسلیحاتی ارتش از این طریق گام مهمی برداشته شود.» ناخدا حسینی فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز در مصاحبه‌ای اختصاصی با خبرگزاری جمهوری اسلامی، درخصوص خسارات واردآمده به نیروی دریایی عراق گفت: بیش از 50 درصد از ناوچه‌های موشک‌انداز روسی ارتش عراق (اوزا)، حدود 75 درصد از سایر ناوچه‌ها و قایق‌های گشتی تندرو، نیمی از واحدهای مین‌ جمع‌کن و قسمت عمدة واحد‌های نفربر نیروی دریایی عراق منهدم و به بقیه بخش‌های آن آسیب‌های قابل‌ملاحظه‌ای وارد شده است. وی افزود: «واحدهای نیروبر ارتش عراق عموماً یا منهدم شده یا در بصره به تله افتاده است. به واحدهای پرسنلی و تجهیزات متفرقه آنان نیز آسیب‌های قابل‌ملاحظه‌ای وارد شده به‌نحوی‌که با مرمت‌های انجام‌شده و جایگزینی پرسنل و واحدهای دریایی قدرت عملیات نیروی دریایی عراق به کمتر از 50 درصد قبل از شروع جنگ تحمیلی کاهش یافته است.» فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تحمیل جنگ به ایران را دارای سه هدف عمده سیاسی، اقتصادی و نظامی دانست و خاطرنشان كرد: «هدف سیاسی دشمن تجزیه جمهوری اسلامی و یا دست‌کم تضعیف دولت و از [بعد] اقتصادی [نیز دشمن درپی] ایجاد بازار فروش اسلحه و مهمات ... و مالک‌شدن منابع طبیعی و سرشار [ایران بوده است] ... و هدف نظامی دشمن تضعیف نیروهای رزمنده جمهوری اسلامی در منطقه و ایجاد فضای باز برای اعمال قدرت در منطقه بوده و هست.» وی افزود: «ازجمله دیگر هدف‌های استکبار از تحمیل جنگ خارج‌‌کردن خلیج‌فارس و دریای عمان از تسلط جمهوری اسلامی و جداکردن خوزستان و نقاط استراتژیک نظیر جزیره خارک بود که می‌توانست ضربات مهلکی بر میهن اسلامی ما وارد کند که ولی به یاری خداوند در هیچ‌یک از این توطئه‌ها موفق نشد.» ناخدا حسینی موقعیت نیروی دریایی را «فوق‌العاده عالی و درخشان» توصیف کرد و گفت: این نیرو تاکنون از به‌کارگیری بیشتر امکانات خود علیه دشمن خودداری کرده است. وی همچنین با موفقیت‌آمیز خواندن مأموریت‌های محول‌شده به نیروی دریای ارتش جمهوری اسلامی ایران، از پشتیبانی‌های خلبانان نیروی هوایی در عملیات‌های هوا - دریا قدردانی کرد و افزود: «خلبانان هلیکوپترهای نیروی دریایی عملیات متعددی را در منطقه انجام داده‌اند که در نوع خود بی‌نظیر است و یکی از موارد بزرگ و درخشان عملیات هلیکوپترها در تاریخ جنگ‌های دنیاست.» وی راجع به کمک‌های تسلیحاتی غرب به عراق به‌ویژه تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد به این کشور گفت: «کلیه این اقدامات و همه تجهیزات برای ملتی که تصمیم به اجرای احکام و دستورات الهی گرفته است مفهومی ندارد و ما نه‌تنها کوچک‌ترین تزلزل و دلواپسی در مقابله با این شیطنت‌ها نداریم بلکه احساس آرامش و استحکام نیز می‌کنیم چراکه حرکت در راه الله هرچه دشوارتر باشد دلپذیرتر است. و دشمن بداند که هواپیماها و موشک‌ها و تجهیزات و آنچه به‌عنوان تکنولوژی در اختیار دارد ما را بیشتر مصمم به پایداری و مقاومت دربرابر ظلم و تجاوز خواهد کرد.» سرهنگ معینی‌پور فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز به عملیات‌های مهم نیروی هوایی ارتش در آغاز جنگ، به‌ویژه نقش این نیرو در زمینگیرشدن نیروی دریایی عراق اشاره كرد و خسارات واردآمده به ناوگان نیروی هوایی دو طرف را در طول سه سال جنگ این‌طور اعلام كرد: «از اوایل جنگ تاکنون، حدود 300 فروند از هواپیماهای دشمن یا در داخل خاک عراق و یا در داخل ایران سرنگون شده است که خلبانان این هواپیماها کشته، مجروح یا اسیر شده‌اند و البته ما نیز در مقابل، تعداد کمی هواپیما از دست داده‌ایم که در مقایسه با نیروی هوایی عراق در تاریخ جنگ‌های دنیا کم‌سابقه است.» وی افزود: عراق توانسته هواپیماهای منهدم‌شده‌ خود را جایگزین كند، درحالی‌که نیروی هوایی ارتش ایران تاکنون حتی یک هواپیما هم جایگزین هواپیماهایی كه از دست داده، نکرده است. سرهنگ معینی‌‌پور درباره تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق، ضمن اشاره به مزایای فنی این نوع جنگنده‌ها اظهار كرد: «با همه این مزایا اگر این هواپیماها در دید شکاری‌های ما قرار بگیرد، قادر به فرار نخواهد بود و براساس بررسی‌های انجام‌شده راه مقابله با آنها را پیدا کرده‌ایم و اگر قرار باشد روزی صدام از این نوع هواپیماها استفاده کند آنها را به قعر خلیج‌فارس سرنگون خواهیم کرد و این هیاهو و غول ساختگی هم از بین خواهد رفت.» فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در پایان علل كاهش عملیات‌های برون‌مرزی نیروی هوایی را چنین تشریح كرد: «باتوجه دقیق به برخورد ابرقدرت‌ها با جمهوری اسلامی ایران و ارزش فوق‌العاده‌ای که هواپیماهای ما در آینده خواهند داشت و آگاهی به اینکه در داخل خاک عراق دیگر تأسیسات حیاتی به آن معنا وجود ندارد که در روند جنگ تأثیری داشته باشد، لذا لزومی ندارد که هواپیماهای خود را برای زدن هدف‌هایی که ارزش چندانی ندارد به خطر بیندازیم.»[۲۲]

گزارش - 522

در آستانه چهارمین سال تهاجم عراق علیه ایران و به مناسبت هفته جنگ، رئیس اداره عقیدتی - سیاسی ارتش، فرمانده ارتش در قرارگاه حمزه و فرمانده ژاندارمری درمورد وضعیت گروهک‌ها بعد از عملیات والفجر2؛ هماهنگی و وحدت میان ارتش، سپاه و مردم؛ وضعیت پاسگاه‌های مرزی در طول سه سال جنگ و تأثیرات معنوی جنگ بر ژاندارمری مطالبی را بیان کردند. حجت‌الاسلام غلامرضا صفایی رئیس اداره عقیدتی - سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، در تشریح تأثیر عملیات والفجر2 بر وضعیت گروه‌های ضدانقلاب با اشاره به اینکه این عملیات قدرت‌های بزرگ و گروهک‌های وابسته به آنان را ناامید کرده است، گفت: «گروهک‌ها تصور می‌کردند که یک اسرائیل در این منطقه به وجود خواهند آورد و جمهوری اسلامی را سرنگون خواهند کرد، اما در عملیات والفجر2 که منجر به تصرف پادگان حاج‌عمران شد، مرکز عمده تغذیه ضدانقلاب از بین رفت و برای دنیا ثابت شد که ادعاهای آنها واهی و بی‌اساس است و خود گروهک‌ها با این حمله در یک حالت دفاعی قرار گرفتند.» وی افزود: «مردم مسلمان کُرد نوعاً با این گروهک‌ها مخالف‌اند ولی گاه به‌خاطر اعمال خشن گروهک‌ها ناچار در مقابل آنها سکوت کردند، ولی با این عملیات ترس آنها از ضدانقلاب از بین رفت و لذا خود آنها هم خیلی فعال مشغول به همکاری شدند.» سرهنگ سیروس ستاری فرمانده ارتش در قرارگاه حمزه سیدالشهدا، نیز در گفت‌وگویی با خبرگزاری جمهوری اسلامی بیشترین سهم درپیروزی‌های جنگ را متعلق به مردم دانست و «بزرگ‌ترین نعمت و برکت جنگ» را «اتحاد و هماهنگی کامل ارتش، سپاه و مردم» اعلام کرد. وی همچنین با اشاره به وابستگی کامل ارتش به امریکا در رژیم گذشته ابراز داشت: «خوشبختانه این جنگ به ما آموخت که ما قادر هستیم روی پایمان بایستیم و نشان بدهیم که با قدرت ایمان می‌توانیم با هر ارتش متجاوزی مقابله کرده و جواب دندان‌شکنی به متجاوزین بدهیم.» سرهنگ کوچک‌زاده فرمانده ژاندارمری نیز در مصاحبه‌ای با خبرگزاری جمهوری اسلامی، اعلام کرد: تاکنون بیش از 32 پایگاه مرزی ژاندارمری در جنوب و 26 پایگاه مرزی در غرب کشور از اشغال نیروهای دشمن آزاد شده و تاکنون 5 پاسگاه مرزی عراق در جنوب و غرب به تصرف نیروهای خودی درآمده است. وی درباره بازسازی پاسگا‌ه‌های آزادشده افزود: «بجز شش پاسگاه فکه، دویرج، طاووسیه، سوبله، طلائیه قدیم و کوشک که درحال‌حاضر زیر آتش دشمن قرار دارد بقیه پاسگاه‌ها یا بازسازی شده یا درحال ساختمان است و برادران ژاندارمری در آنها مستقر هستند.» كوچك‌زاده درمورد تأثیر جنگ بر ساختار ژاندارمری گفت: «همان‌طوری‌که امام این جنگ را از الطاف خفیه الهی توصیف کرده‌اند ما نیز اثرات معنوی عظیم این حرکت بزرگ را دیدیم و برای یک دگرگونی معنوی شاید اگر جنگ نبود حداقل نیاز به یک نسل داشتیم. با نگاهی اجمالی به دوره سه‌ساله جنگ درمی‌یابیم که به یک رشد چشمگیر معنوی رسیده‌ایم و ژاندارمری هم که جزئی از این جامعه اسلامی است به این مرحله از تکامل معنوی رسیده است.»[۲۳]

گزارش - 523

با گذشت سه روز از اعلام خبر مهار نشت نفت چاه شماره 3 نوروز، عراق نیز به‌رغم تکذیب اولیه، امروز این خبر را تأیید کرد، در همین ‌حال محمد غرضی وزیر نفت ایران و 2 تن از متخصصان وزارت نفت، در مصاحبه‌ای، زمینه‌ها و پیامدهای بین‌المللی این اقدام را تشریح کردند. رادیو بی‌بی‌سی امروز درباره موضع عراق درخصوص مهار چاه نفتی حوزه نوروز گفت: پس از اعلام خبر توقف نشت نفت چاه شماره 3 نوروز «دولت عراق این گفته را نادرست و زیاده‌گویی خواند ... اما اکنون رادیو بغداد از قول یک سخنگوی دولتی عراق می‌گوید نشت نفت از یکی از چاه‌ها مشاهده نشده است.»[۲۴] از سوی دیگر امروز، محمد غرضی وزیر نفت، به تشریح زمینه‌های سیاسی و تبلیغاتی مهار چاه‌های نفت آسیب‌دیده پرداخت. وی با یادآوری تبلیغات رسانه‌های غربی مبنی‌بر اینکه «کنترل چاه‌ها فقط وقتی صورت می‌گیرد که رهبران ایران رسماً از امریکا درخواست کمک بکنند، امنیت منطقه عملیات تأمین شود و ایران با آتش‌بس موافقت کند»، گفت: «قبول هرکدام از این پیشنهادات به‌منزله سقوط تمام‌عیار انقلاب اسلامی بود.» غرضی افزود: «ما این پیروزی را یک پیروزی در میدان نبرد تکنولوژیکی می‌دانیم و اعلام می‌کنیم که این عمل دروغ‌پردازی‌های امریکا را عملاً به اثبات رساند.» وزیر نفت در ادامة سخنان خود تأکید كرد كه تمام ابزار و امکانات به‌کار گرفته‌شده برای مهار چاه شماره 3 نوروز به‌دست متخصصین ایرانی ساخته شده است و ایران آمادگی دارد كه تخصص و امکانات مهار چاه‌های نفت را با کمترین هزینه دراختیار دیگر كشورها قرار دهد. وی در پاسخ به سؤالی درباره تهدیدات امریکا علیه جمهوری اسلامی ازنظر قطع صدور نفت از خلیج‌فارس گفت: «ما این قدرت را داریم که ناوگان‌های امریکا در خلیج‌فارس را به قعر دریا بفرستیم.»[۲۵] محمد غرضی در ادامه از قصد ایران برای کنترل و مهار چاه‌های نفتی که اکنون درحال نشت و آتش‌سوزی هستند خبر داد و خاطرنشان كرد: «انگیزه ما در انجام این هدف همان شکستن بت امریکا و صدام و به‌زانودرآوردن استکبار جهانی است و امیدواریم که سایر ملل مستضعف جهان نیز دنباله‌رو این اقدام باشند.»[۲۶] در پایان این مصاحبه محمد آقایی مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره، مراحل عملیات فنی برای کنترل چاه نفت را این‌طور تبیین كرد: «این عملیات که در نوع خود از امتیازات ویژه‌ای برخوردار است در سه مرحله جوشکاری در زیر آب، نصب دستگاه‌ها در عمق آب و انتقال وسایل به محل انجام گرفت.» محمدتقی ابوالحسنی سرپرست گروه مهاركننده چاه‌نفتی نیز ضمن توضیح چگونگی مهار چاه نفت، گفت كه این عملیات در 27 روز به پایان رسیده و همه اعضای گروه از پالایشگاه تهران بوده‌اند. به گزارش روزنامه جمهوری اسلامی، وی همچنین ابراز داشت كه: «اگر امام دستور صادر کند حاضر است منکرین غربی را به سر چاه‌ها هدایت کرده و عملاً نتیجه کار را به آنها نشان دهد.»[۲۷]

گزارش - 524

اخبار مربوط به نزدیک‌شدن موعد تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق و واکنش ایران به این خبرها، درقالب تهدید به بستن تنگه هرمز و همچنین، نتایج و آثار احتمالی مسدودشدن این تنگه، موضوع تحلیل‌های امروز برخی از رسانه‌های غربی بود. روزنامه نیویورک تایمز با استناد به اظهارات «سرویس‌های اطلاعاتی غربی» جنگ ایران و عراق را در آستانه چهارمین سال آن، درحال‌ رسیدن به نقطه‌ای ‌بازگشت‌ناپذیر توصیف کرد «که در آن هر طرف با دست‌زدن بر اقدامی، شرایطی فراهم می‌آورند که می‌تواند هر امیدی نسبت به یک صلح دیرپای را به یأس تبدیل کند.» نیویوریک تایمز در تشریح این اظهارات افزود: «یک عامل در این اوضاع استراتژیک، تحویل 5 فروند بمب‌افکن سوپراتاندارد مجهز به موشک‌های اگزوست به عراق است ... [و] عامل دوم عزم راسخ ایران به قطع صادرات نفتی از خلیج [فارس] ازجمله صادرات کویت، عربستان سعودی، بحرین و امارات عربی متحده است.» این روزنامه یادآور شد: «تمایل دولت‌های عراق و ایران به ملحوظ داشتن چنین تدابیر افراطی، منعکس‌کننده رکود عملیات نظامی در هر دو طرف است.»[۲۸] روزنامه فیگارو (چاپ پاریس) نیز امروز در تفسیری راجع به تحویل سوپراتانداردها به عراق و پیامدهای احتمالی نوشت: «با تحویل این هواپیماها ازسوی فرانسه به عراق باید منتظر گسترش موج ترورها و انفجارهایی باشیم که ... می‌تواند متوجه منافع فرانسه در این گوشه و آن گوشه دنیا سازد.»[۲۹] هفته‌نامه اکونومیست (چاپ لندن) هم تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق و متعاقب آن واكنش احتمالی ایران و اقدام به بستن تنگه هرمز را ازنظر اقتصادی و تأثیر آن بر بازار جهانی نفت بررسی كرده است. این هفته‌نامه اقتصادی دراین‌باره آورده است: «شرکت‌های نفتی با اطمینان‌خاطر از ثبات قیمت نفت، ذخایر نفتی خود را افرایش می‌دهند. اوپک و برخی دیگر از سازمان‌های نفتی درمورد نقصان تقاضای بازار جهانی نفت نگرانی‌های خود را ابراز داشته‌اند. از طرف دیگر، ممالک واردکننده نفت معتقدند که جمهوری اسلامی ممکن است دست به اقدام جنون‌آمیز بستن تنگه هرمز بزند و درنتیجه یک بحران نفتی در جهان پدید آورد.» اکونومیست در ادامه با تأکید بر اینکه به‌زعم کارشناسان نفتی، ایران به‌دلیل نیاز مبرم خود به فروش نفت از دست‌زدن به چنین اقدامی خودداری خواهد کرد، افزود: برخی دولت‌های غربی باتوجه‌به روحیه تصمیم‌گیران سیاسی - اقتصادی ایران این تهدید را جدی تلقی کرده‌اند. این هفته‌نامه درمورد تأثیرات احتمالی آسیب‌رسیدن به پایانه نفتی خارک از رهگذر ورود هواپیماهای سوپراتاندارد به ناوگان هوایی عراق و بستن تنگه هرمز بر روی بازار جهانی نفت نوشت: «درصورت تخریب ترمینال نفتی جزیره خارک کمبود نفت ایران در جهان احساس نخواهد شد، ولی نرسیدن روزانه حدود 8 تا 8 میلیون و پانصد هزار بشکه نفت از خلیج‌فارس برای جهان غرب مسئله بسیار پیچیده‌ای است. درصورت بروز چنین بحرانی جهان غرب میزان قابل‌ملاحظه‌ای از نفت مورد احتیاج خود را از دست خواهد داد، حتی اگر دیگر تولیدکنندگان نفت میزان تولید را افزایش دهند.»[۳۰]

گزارش - 525

سخنگوی دادگاه بین‌الملل اسلامی اعلام کرد دولت عراق تا 15 آبان‌ماه سال جاری فرصت دارد برای بررسی ادعاهایش علیه ایران از اعضای این دادگاه دعوت كند.[۳۱] براساس خبری که در شماره امروز روزنامه اطلاعات درج شده است ایوب بخاری حقوق‌دان پاکستانی و سخنگوی دادگاه بین‌الملل اسلامی، که اخیراً از مناطق جنگ‌زده ایران بازدیده کرده است، در سخنانی در راولپندی پاکستان با اعلام این مطلب گفت درصورت آمادگی نداشتن عراق برای پذیرش اعضای دادگاه بین‌الملل اسلامی، این دادگاه گزارش‌های خود را رسماً اعلام خواهد کرد. وی افزود: «دادگاه بین‌المللی اسلامی از ملت مسلمان جهان تقاضا خواهد کرد که به‌عنوان یک وظیفه اسلامی برای محاصره اقتصادی و سیاسی متجاوز و آغازکننده جنگ، حکومت‌های کشورهای اسلامی را تحت فشار قرار دهند.»[۳۲]

گزارش - 526

مسعود رجوی رهبر سازمان مجاهدین خلق (منافقین) به مناسبت آغاز چهارمین سال جنگ ایران و عراق و در آستانه سی‌وهشتمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد با ارسال تلگرامی از دبیرکل سازمان ملل خواست «طرح صلح شورای ملی مقاومت» در مجمع عمومی این سازمان مطرح و ضمن محکومیت ایران به‌عنوان عامل تداوم جنگ، برای پایان‌دادن به جنگ چاره‌جویی شود. مسئول شورای ملی مقاومت در این تلگرام، با برشمردن خسارات و لطمات مالی و جانی جنگ ایران و عراق و ضمن اشاره به سخنان اخیر امام خمینی، هدف نهایی ایران در جنگ با عراق را سقوط دولت و حزب حاکم بر این کشور و استقرار یک حاکم دست‌نشانده تحت رهبری امام خمینی در آن کشور اعلام و ادعا كرد تا عملی‌شدن این خواسته، جنگ به هر قیمت ادامه خواهد یافت. رجوی در بخش دیگری از این نامه «شورای ملی مقاومت» را «تنها آلترناتیو دمکراتیک» برای حکومت فعلی ایران معرفی کرده و از دبیرکل خواسته است «طرح صلح شورای ملی مقاومت»، که عراق نیز با آن موافقت كرده است، در مجمع عمومی سازمان ملل مبنای پایان‌دادن به جنگ قرار گیرد و موضع ایران محکوم شود.[۳۳]

گزارش - 527

امروز به دعوت انجمن اسلامی دانشجویان عراقی در انگلیس و ایرلند، تظاهراتی در مرکز لندن برگزار شد. به گزارش روزنامه کیهان، «در این تظاهرات که صدها نفر از مسلمانان مقیم در انگلیس در آن شرکت داشتند نماز وحدت در هاید پارک لندن برگزار گردید و سپس تظاهرکنندگان با شعارهای کوبنده راه‌پیمایی خود را آغاز نمودند.» براساس گزارش مذکور، شرکت‌کنندگان در این راه‌پیمایی درحالی‌که در حلقه محاصره مأموران امنیتی انگلیس بودند، تصاویری از امام خمینی و آیت‌الله صدر را در دست داشتند و علیه عراق شعار می‌دادند. تظاهرکنندگان در مقابل سفارتخانه‌های عراق و فرانسه شعارهایی علیه این دو کشور سردادند.[۳۴]

گزارش - 528

درپی انتشار اخبار و گزارش‌هایی درمورد دیدار احتمالی مقامات عراق و سوریه در آینده‌ای نزدیک، امروز روزنامه کویتی الانباء نوشت: محل ملاقات آتی عبدالحلیم خدام و طارق عزیز وزرای امور خارجه سوریه و عراق را کویت تعیین خواهد كرد. این روزنامه همچنین افزود: صدام حسین و حافظ اسد رؤسای جمهوری این دو كشور نیز در ریاض، پایتخت عربستان با یكدیگر دیدار خواهند كرد.[۳۵]


پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1362/07/02

  1. سند شماره 12915/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: جلسه ارزیابی موقعیت سورن، عملیات والفجر4، (قرارگاه خاتم‌الانبیا، 2/7/1362، نوار شماره 12915)، ص8.
  2. سند شماره 20349 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از واحد طرح و عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا به طرح و عملیات ستاد مرکزی، 4/7/1362.
  3. سند شماره 12762/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: جلسه ارزیابی مانور عملیات والفجر4، (قرارگاه خاتم‌الانبیا، 3/7/1362، نوار شماره 12762)، صص 4 - 1.
  4. سند شماره 20349 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.
  5. سند شماره 12915/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص24.
  6. گزیده اسناد عملیات والفجر4، جلد3، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای و اطلاعاتی واحد اطلاعات - عملیات قرارگاه حمزه سیدالشهدا، 28/6/1362 الی 30/7/1362، ص44.
  7. سند شماره 275/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه نجف در عملیات والفجر4، حسین اردستانی، 15/6/1362 تا 11/7/1362، صص 169 - 167.
  8. سند شماره 12915/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: جلسه ارزیابی موقعیت سورن، عملیات والفجر4، (قرارگاه خاتم‌الانبیا، 2/7/1362، نوار شماره 12915)، ص8.
  9. سند شماره 316601 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه عملیاتی شمال‌غرب ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران (رکن3) به فرماندهی ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران (مرکز فرماندهی)، 2/7/1362.
  10. سند شماره 345930 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تلفنگرام قرارگاه ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران در شمال‌غرب به استانداری کردستان، 2/7/1362؛ و - سند شماره 345898 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری کردستان (رکن3) به استانداری کردستان، 3/7/1362.
  11. سند شماره 329182 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از شهربانی کردستان به استانداری کردستان، 5/7/1362.
  12. سند شماره 345931 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: تلفنگرام ناحیه ژاندارمری کردستان (رکن3) به قرارگاه ژاندارمری جمهوری اسلامی ایران در شمال‌غرب، 2/7/1362.
  13. سند شماره 80544 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شهربانی جمهوری اسلامی ایران به نخست‌وزیری، 2/7/1362.
  14. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 189، 3/7/1362، ص1، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 2/7/1362، اطلاعیه نظامی شماره 1227 ارتش عراق.
  15. سند شماره 354564 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ارومیه به قرارگاه حمزه سیدالشهدا، 9/7/1362.
  16. سند شماره 113736 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بولتن ویژه مناطق کردنشین غرب کشور، شماره 132، 9/7/1362، ص2.
  17. همان، ص3.
  18. سند شماره 192992 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: نامه رزمندگان لشکر14 امام حسین(ع) به ریاست مجلس شورای اسلامی، 2/7/1362.
  19. روزنامه اطلاعات، 2/7/1362، ص2.
  20. روزنامه کیهان، 2/7/1362، ص14.
  21. همان.
  22. روزنامه جمهوری اسلامی، 2/7/1362، ص2.
  23. همان.
  24. سند شماره 12915/پ‌ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، ص24.
  25. روزنامه اطلاعات، 3/7/1362، ص4.
  26. روزنامه جمهوری اسلامی، 3/7/1362، ص13.
  27. روزنامه اطلاعات، 3/7/1362، ص4.
  28. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 189، 3/7/1362، صص 5 - 4، واشنگتن - خبرگزاری کویت، 2/7/1362.
  29. همان، ص20، رادیو ایران، 2/7/1362.
  30. همان، ص21، رادیو ایران، 2/7/1362.
  31. بنیاد شهید صدر (کمیته فرهنگی)، بولتن راه کربلا، شماره 7، 6/7/1362، ص15.
  32. روزنامه اطلاعات، 2/7/1362، ص2.
  33. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 193، 7/7/1362، صص 45 - 43، رادیو بغداد، 6/7/1362؛ و - خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 189، 3/7/1362، ص21، رادیو صدای آزاد ایران، 2/7/1362.
  34. روزنامه کیهان، 3/7/1362، ص آخر.
  35. خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره 190، 4/7/1362، ص12، کویت - خبرگزاری جمهوری اسلامی، 3/7/1362.