1362.07.16

روزشمار جنگ سال 1362 1362.07.16
نام‌های دیگر	شانزده مهر
تاریخ شمسی	1362.07.16
تاریخ میلادی	8 اکتبر 1983
تاریخ قمری	1 محرم 1404

1359.07.16

1360.07.16

1361.07.16

1363.07.16

1364.07.16

1365.07.16

1366.07.16

گزارش - 746

باوجود مباحث گسترده روز گذشته فرمانده نیروی زمینی ارتش و فرمانده کل سپاه با مسئولان ارشد قرارگاه نجف برای حصول هماهنگی‌های نهایی در اجرای طرح فعلی عملیات والفجر5 (منطقه دربندیخان)، همچنان در میان فرماندهان قرارگاهی و لشکری تردیدهایی وجود دارد. از یك‌سو فرمانده نیروی زمینی ارتش برای اجرای موفق عملیات روی شاخ بمو بر ورود گسترده هوانیروز تأكید دارد و از سوی دیگر، فرمانده قرارگاه نجف و فرمانده لشکر27 محمد رسول‌الله(ص) از سپاه، تضمین موفقیت عملیات را منوط به اقدام هم‌زمان بر روی ارتفاعات شاخ بمو با سایر ارتفاعات ازجمله شاخ خشیک می‌دانند. براین‌اساس و برای دستیابی به توافق نهایی امروز فرمانده کل سپاه به‌همراه معاونت عملیات ستاد مرکزی سپاه جلسه‌ای را با محمدابراهیم همت فرمانده لشکر27 و اکبر زجاجی معاون وی در قرارگاه خاتم‌الانبیای باختران برگزار کرد. در این جلسه محسن رضایی فرمانده کل سپاه، ضمن بررسی موانع اجرای عملیات والفجر5 در منطقه دربندیخان، به مانور مشترك یگان‌های ارتش و سپاه در عملیات قرارگاه نجف در این منطقه اشاره كرد و افزود: «اختلاف شما فقط روی هلی‌برن در عمق است [یعنی] بحث یکی روی بمو و یکی روی شاخ خشیک است.» پس از آن، محمدابراهیم همت فرمانده لشکر27 محمد رسول‌الله(ص) با بیان اینکه «ما معتقد به هلی‌برن نیستیم»، اقدام هم‌زمان بر روی ارتفاعات شاخ بمو با ارتفاعات دیگر ازجمله شاخ خشیک را تنها راه تضمین موفقیت عملیات قرارگاه نجف ذكر کرد. وی در تبیین این موضوع استدلال‌های نه‌گانه‌ای را بدین شرح مطرح كرد: 1. عمل هم‌زمان بر روی شاخ بمو و شاخ خشیک موجب تضمین دو ارتفاع شده و به غافلگیری دشمن می‌انجامد. 2. اجرای عملیات در دو شاخ بمو و خشیک امکان برتری دید و تیر نیروهای خودی بر عقبه دشمن را فراهم می‌كند. از آنجا كه دشمن روی بمو حساس است، به‌دلیل جنس صخره‌ای ارتفاع بمو، در این منطقه جاده تدارکاتی دارد، «لذا با اتکای به جاده زرهی خود را راه می‌اندازد و می‌آید اینجا که این تنگه را بگیرد و به‌خاطر همین است که دشمن یک تیپ زرهی جلوی تنگه* سرمایه گذاشته است.» اگر ما در شاخ بمو و شاخ خشیک به‌طور مرحله‌ای و جداگانه عمل کنیم «پس از دشمن چه به دست می‌آوریم؟ خط را از دشمن بگیریم یک خط صخره‌ای است که تا به ما فشار بیاورد ما را از روی صخره‌ها می‌ریزد! ما چه از اقدام دشمن می‌گیریم، عقبه‌اش را می‌گیریم؟ در عمقش می‌رویم؟» 3. درصورت اقدام صرف روی شاخ بمو تمركز آتش دشمن از آتش تانک، کاتیوشا، خمپاره و توپخانه گرفته تا هلی‌برن همگی متوجه بمو می‌شود و به‌علت منحصرشدن تمرکز نیروهای خودی بر این ارتفاع، خطری متوجه عمق و عقبه دشمن نخواهد شد و برای دشمن«همه اینها این‌قدر می‌توانند کارایی داشته باشند که حد ندارد و... حتی می‌توانند از این بالای شاخ خشیک بایستند و این جناح بمو را ببندند و بزنند چون عقبه دشمن دست خود است.» 4. عقبه‌ای که در طرح هلی‌برن برای تدارک نیرو، تخلیه مجروح و شهدا در نظر گرفته شده تصرف نخواهد شد و مسئله تدارکات و پشتیبانی تنها با هلیکوپتر امکان‌پذیر نیست. علاوه‌براین نیروها «به‌جای اینکه بروند پشت دشمن پیاده کنند می‌روند جلوی دشمن پیاده می‌کنند»، تجربه قبلی ما این را ثابت کرده است. 5. «ما به اتکای هلیکوپتر نمی‌توانیم وارد عمل شویم و روی بمو به‌تنهایی هم عملی نیست؛ زیرا دشمن با هلیکوپتر از روی شاخ خشیک و سمت چپ شاخ بمو فشار خواهد آورد.» محمدابراهیم همت كه در وضعیت کنونی با طرح هلی‌برن نیرو در عمق مخالف است، دراین‌باره افزود: «اصلاً آرایش دشمن روی بمو نیرو نیست، آرایش ضدهلی‌برن است»** و «اینجا آرایش ضد هلی‌برن چیده است و تمام پایگاه را ضدهوایی داده است.» در چنین شرایطی که «دشمن آرایش ضدهلی‌برن چیدند! ما چطوری می‌توانیم بگوییم شنوک بیاید؟» بنابراین ما نه‌تنها نمی‌توانیم بر اجرای عملیات صرف روی شاخ بمو حساب باز کنیم، به‌هیچ‌وجه نمی‌توانیم به هلیکوپتر متکی باشیم چون «اگر دو نفر از خلبان‌های ما را بزنند بقیه اعتصاب می‌کنند و می‌گویند ما برطبق قوانین خودمان اگر هوا آن‌طوری نباشد نمی‌توانیم بلند شویم، خودشان دارند می‌گویند.» و «30 تا 50 نفر کشته می‌شوند و تمام روحیه‌ها داغون می‌شود.»6. «شاخ بمو هیچ تضمینی ندارد.» یعنی«جاده دست دشمن است و قشنگ با ماشین اینجا پیاده می‌کند یعنی هیچ تضمینی نیست که شب اول شاخ سقوط کند.» 7. «بدون عمل روی شاخ خشیک ما به عقبه دشمن دسترسی پیدا نخواهیم کرد.» به عبارت دیگر، عمل هم‌زمان بر روی شاخ بمو و شاخ خشیک برتری دید و تیر را به نفع ما تغییر خواهد داد. در غیر این صورت «هر نقطه از شاخ [بمو] که دست دشمن بماند تمام عقبه‌های ما را می‌بیند و روی آنها دید و تیر دارد.» 8. درصورت نامساعد بودن وضعیت عملیات روی ارتفاعات بمو «عقب‌نشینی غیرممکن می‌شود»، چون دشمن بر عقبه خودش مسلط است و جاده نیروهای خودی نیز در دید و تیر دشمن قرار دارد. 9. دشمن باتوجه‌به جنس زمین و عقبه مناسب خود، به‌راحتی روی ارتفاع بمو «پشت ما را تهدید می‌کند» و فعالیت ما در عقبه محدود خواهد شد. به عبارت دیگر، اگر نیروهای خودی تا بالای سر دشمن نرسند ما «سه جناح به دشمن می‌دهیم» و باتوجه‌به سابقه حجم بالای آتش دشمن، تلفات ما زیاد خواهد شد. پس از پایان گزارش فرمانده لشکر27، محسن رضایی برای تصمیم‌گیری نهایی درمورد سرنوشت عملیات والفجر5 در منطقه دربندیخان نظر رحیم صفوی معاونت عملیات ستاد مرکزی سپاه را درمورد اظهارات همت جویا باشد. صفوی با بیان اینکه مطالب مطرح‌شده ازنظر نظامی صحیح است، گفت: عملیات روی بمو بدون اقدام روی شاخ خشیک امکان‌پذیر نیست. ضمن اینکه لشکر27 حضرت رسول(ص) هم به‌تنهایی از عهده اجرای این عملیات برنمی‌آید و درصورت اجرا، باید لشکر17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) را بدان افزود. در ادامه محسن رضایی در پاسخ به برخی استدلال‌های فرمانده لشكر27، روش مرحله‌بندی محورها و شیوه تقسیم نیروها را نادرست خواند و گفت: «در اینجا با فلش‌هایی که شما گذارده‌اید نیرو با این [بعد] مسافت توانش را از دست می‌دهد.» وی در جمع‌بندی تصمیمات امروز ضمن تأکید بر اینکه نیروهای لشکر27 محمد رسول‌الله(ص) باید ابتدا بر روی بمو عمل كرده و درصورت موفقیت روی این محور، عملیات را به‌سمت سد ادامه دهند، درمورد علت مرحله‌بندی عملیات افزود: «ما باید یک جا سرمایه‌گذاری اصلی و پرقدرت را انجام بدهیم. دراین‌رابطه ... بستگی دارد به اینکه ما تمام توانمان را متمرکز بکنیم و ان‌شاءالله موفقیت به دست آوریم بیاییم و بقیه نیرو را خرج کنیم.» براین‌اساس قرار است عملیات والفجر5 بر مبنای ابلاغیه روز 13 مهرماه انجام شود. فرمانده کل سپاه در پایان برای حل این مشکل پیشنهاد کرد ضمن انجام شناسایی مجدد و بررسی راهکارهای قدیمی، یگان‌ها راهکارهای جدیدی برای اجرای عملیات پیدا کنند، اما فرمانده لشکر27 در موقعیت کنونی اجرای پیشنهاد فوق را به‌علت تردید نیروهای شناسایی غیرممکن دانست و افزود: برخی نیروهای شناسایی و اطلاعات - عملیات لشكر27 باتوجه‌به تیغه‌ای بودن ارتفاعات، بعد مسافت و جنس نامناسب زمین اعتقادی به تداوم كار ندارند.

گزارش - 747

مسئولان قرارگاه مقدم حمزه در ادامه جلسات روز گذشته خود برای هماهنگی یگان‌های ارتش و سپاه و آماده‌سازی نهایی قرارگاه‌های پنج‌گانه تاکتیکی حمزه در عملیات والفجر4 (منطقه دهانه شیلر)، امروز در جلسه‌ای با حضور فرمانده تیپ44 قمر بنی‌هاشم(ع) و فرمانده لشکر41 ثارالله(ع)* به بررسی آخرین وضعیت قرارگاه‌های تاکتیکی حمزه2 و 4 پرداختند. ابتدا کریم نصر فرمانده تیپ44 قمر بنی‌هاشم** درباره آخرین وضعیت قرارگاه تاکتیکی حمزه2 به فرماندهان خاتم‌الانبیا(ص) گزارش داد. وی پس از اشاره به تغییر مکان تیپ44 از قوچ‌سلطان به مارو و خرنوکه‌دار، شناسایی‌های انجام‌شده در منطقه جدید را به دو محور هفت‌توانان و محدوده بین مارو و خلوزه تقسیم کرد و افزود: براساس شناسایی‌های نیروهای اطلاعات - عملیات، «دشمن به‌شدت فعالیت می‌کند» و دو شیار مارو و خلوزه را با ایجاد انبوهی از کمین، سیم‌خاردار و میادین مین «خیلی محکم کرده» به‌گونه‌ای که نیروهای شناسایی باوجود گسترش به‌سمت چپ و راست راهی نیافته‌اند و نتیجه کار به شناسایی امشب نیروهای اطلاعات - عملیات وابسته است. غلامعلی رشید معاونت عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) و علی رضائیان فرمانده قرارگاه مقدم حمزه نیز در تكمیل اظهارات فرمانده تیپ قمر بنی‌هاشم(ع)، خاطرنشان كردند كه حضور عناصر ضدانقلاب در این منطقه به‌ویژه در محدوده شیارهای خرنوکه‌دار و ایجاد میادین مین و سنگرهای کمین، می‌تواند مشکلاتی جدی در حرکت نیروهای خودی در منطقه قرارگاه تاکتیکی حمزه2 به وجود آورد. در ادامه کریم نصر باتوجه‌به جابه‌جایی پی‌درپی یگان خود، تهیه و تنظیم نهایی طرح مانور تیپ44 قمر بنی‌هاشم(ع) را به شناسایی امشب نیروهای اطلاعات - عملیات موکول کرد. وی ضمن اشاره به حضور واحدهای تیپ44 در منطقه عملیات باوجود کمبود وسایل ترابری نیروها، آمادگی فعلی این تیپ را 50 تا60 درصد ذكر کرد. فرمانده تیپ44 در ادامه گزارش خود از احداث قرارگاه مشترک خرنوکه‌دار و ادغام با ارتش خبر داد و درمورد طرح فعلی عملیات این تیپ گفت: براساس طرح مانور، منطقه را بین 5 گردان (2 گردان ارتش و 3 گردان سپاه) تقسیم کردیم؛ به این صورت که یک گردان برای مارو، 3 گردان برای خلوزه و یک گردان هم برای خاکریززدن و الحاق در نظر گرفته‌ایم. سپس معاونت عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) با انتقاد از عدم آمادگی تیپ44 قمر بنی‌هاشم(ع)، خطاب به کریم نصر گفت: «ببینید مارو را نباید مثل پنجوین و کیولری منتظرش ماند. الآن دو محور اصلی حمله همان محور آقای خرازی و احمد کاظمی هست. فرماندهان رده بالا نمی‌توانند این‌قدر صبر بکنند برای مارو تا شما شناسایی‌تان را بکنید.» در ادامه جلسه، قاسم سلیمانی فرمانده لشکر41 ثارالله* آخرین وضعیت قرارگاه تاکتیکی حمزه4 را برای فرماندهان خاتم‌الانبیا(ص) تشریح کرد. طبق اظهارات این فرمانده درحال‌حاضر ارتش عراق ازطرف مارو به‌ویژه از تخم‌مرغی تا ارتفاع هفت‌توانان استحکاماتی ازقبیل کانال، میادین مین و سیم‌خاردار ایجاد و در مناطقی نظیر پایگاه بناسوته، یال تخم‌مرغی، تپه‌سبز، سه‌درختی، هرگنه بزرگ و ارتفاعات هفت‌توانان نیرو مستقر كرده است. سلیمانی با بیان اینكه سقوط ارتفاعات کله‌قندی و سنگ‌معدن، کلید فتح ارتفاعات هرگنه، سه‌درختی و تخم‌مرغی می‌باشد، تأكید كرد كه موفقیت در محور پنجوین نقش بسزایی در عملیات روی ارتفاعات هرگنه و سه‌درختی خواهد داشت. وی سپس به تشریح طرح مانور لشکر41 ثارالله پرداخت و گفت: خط حد لشکر41 مناطق شیار قزلچه تا ارتفاع سید، ارتفاعات هرگنه، ارتفاع سه‌درختی و تخم‌مرغی و پاسگاه بناسوته می‌باشد و 6 گردان کوهستانی عمل‌کننده و 2 گردان احتیاط برای مانور این محدوده در نظر گرفته شده است. به عبارت دیگر، دو گردان برای ارتفاعات تخم‌مرغی، بناسوته و تپه‌سبز، یک گردان برای ارتفاع سه‌درختی و هرگنه‌ها و 2 گردان برای ارتفاعات سید و یک گروهان از یک گردان باقیمانده هم برای تپه شهدا منظور شده است. فرمانده لشكر41 ثارالله(ع) علت به‌كارگیری 8 گردان نیرو در یک منطقه محدود را وضعیت خاص نیروها و استحکامات دشمن عنوان کرد و برای اجتناب از دادن تلفات پیشنهاد كرد كه باتوجه‌به ناپیوستگی خطوط کوچک و پراکنده دشمن در این منطقه، لشکر41 ثارالله(ع) در ابتدای کار درگیر نشود، بلکه ابتدا با استفاده از راهکار لشکر14 امام حسین(ع)، نیروها ارتفاعات را به‌صورت سرتاسری تصرف و پدافند كرده و سپس خط را تا یال‌های روی سنگ معدن گسترش دهند. وی در پایان گزارش خود ضمن اشاره به 4 گردان آماده، از تعیین نحوه ادغام نیروهای ارتش و سپاه و احداث مقر مشترک در زیر قوچ‌سطان پانصد متر قبل از مرانه خبر داد. در ادامه جلسه، غلامعلی رشید با مانور پیشنهادی لشکر41 ثارالله به‌دلیل اختصاص نیروی زیاد برای پوشاندن ضعف مانور، مخالفت کرد. رشید سعی داشت فرمانده لشكر41 ثارالله را متقاعد کند که یک مانور قوی بچیند تا مثل عملیات روی قلاویزان با شکست مواجه نشود. در همین خصوص وی به قاسم سلیمانی پیشنهاد داد: «به‌هرحال الآن شما در این منطقه هرگنه بیش از چهار گردان ندارید، برای این چهار گردان مانور بچینید. این دو حالت را هم در نظر بگیرید که یا استفاده از موفقیت خرازی بکنید یا هم‌زمان عمل بکنید این دو تا را در نظر بگیرید.» در پایان این جلسه غلامعلی رشید به اعتراض فرماندهان تیپ44 قمر بنی‌هاشم(ع) و لشکر41 ثارالله(ع) درمورد جابه‌جایی‌های مکرر و تغییرات متعدد مأموریت یگان‌ها در منطقه دهانه شیلر، پاسخ داد. وی عنصر کمبود نیرو را مهم‌ترین عامل تغییرات و جابه‌جایی‌ها عنوان كرد که باعث حذف مانور لشکر14 امام حسین(ع) در ادامه محور سورن و انتقال لشکرهای25 کربلا، 41 ثارالله(ع) و 31 عاشورا به جبهه‌های بانه و مریوان شده است. معاونت عملیات قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) همچنین دو عامل تقویت و پوشاندن نقاط ضعف ازسوی دشمن و فرارسیدن فصل سرما را از دیگر تهدیدهای جدی پیش ‌روی نیروهای خودی در عملیات والفجر4 در منطقه دهانه شیلر دانست و درمورد آخرین تغییرات مانور این عملیات گفت: «آخرین تصمیمات بر این شده که لشکر8 نجف و لشکر[31] عاشورا و تیپ2 سقز در محور بانه عمل بکنند و در محور مریوان هم لشکر[14] امام حسین(ع) و لشکر [41] ثارالله(ع) در این منطقه روی ارتفاعات مسلط بر پنجوین کار بکنند و تیپ [44] قمر بنی‌هاشم(ع) و تیپ3 مریوان بروند برای مارو و 25 کربلا با آن وضعیتش احتیاط قرار بگیرد.»

گزارش - 748

در ادامه تلاش فرماندهان قرارگاه نوح نبی برای اجرای عملیات والفجر6 در منطقه شمال خلیج‌فارس، امروز در جلسه فرمانده و مسئول طرح و عملیات این قرارگاه با معاون رزمی نیروی دریایی ارتش جزئیات جدیدتری از نحوه اجرای عملیات برای انهدام تأسیسات موشکی - راداری فاو و اسکله‌‌های نفتی البکر و العمیه مشخص شد. در این نشست، بخشی از مرحله اول عملیات والفجر6 در منطقه شمال خلیج‌فارس مورد بررسی قرار گرفت. بنا به اعلام فرماندهان حاضر در جلسه برای آغاز این عملیات طرح‌های حمله و محاصره در نظر گرفته شده است که با تلاش نیروهای تحت امر قرارگاه نوح به اجرا درخواهد آمد. درصورت ناكامی طرح اول، طرح دوم در دستور کار قرار می‌گیرد، بدین‌ترتیب ضمن تصرف و تأمین گلوگاه خور عبدالله، از این منطقه به‌عنوان پشتیبانی برای ادامه عملیات به‌سوی سکوهای البکر و العمیه استفاده می‌شود و امکان هدایت ناوچه‌ها و بالگرد فراهم خواهد شد. در ادامه جلسه، درمورد وضعیت نیرویی جبهه خودی و دشمن در محدوده عملیات والفجر6 در منطقه شمال خلیج‌فارس گفت‌وگو شد. دراین‌زمینه ناوسروان الفت معاون رزمی نیروی دریایی، ضمن اشاره به ضرورت پیش‌بینی تمهیدات لازم برای مقابله با حمله احتمالی امریکا به سکوهای نفتی ایران، درمورد وضعیت نیروهای خودی در عملیات دریایی آتی گفت: «ما اگر طرح اول مانور و طرح دوم محاصره را خواستیم اجرا بکنیم، بعد از 24 ساعت باید نیروها را عوض کنیم. نیرویی که عمل کرد بلافاصله بیاید عقب و نیروی نگهدارنده برود سر جایش تا ما بتوانیم ادامه عملیات کنیم.» پس از آن، ملاح‌زاده مسئول قرارگاه نوح، حجم نیرویی ارتش عراق بر روی اسکله‌ها را درمجموع یک گروهان ذكر کرد و مشکل اساسی را حضور دو لشکر از نیروی زمینی ارتش عراق در فاو و بصره دانست. گفتنی‌ است فرماندهان مزبور در نشست امروز، ضمن بررسی خط سیر حرکت نیروها در طول خور عبدالله، سه‌پایه العمیه، اسکله‌های البکر و العمیه و بویه‌های سر راه، درمورد موضوعاتی نظیر موانع دشمن در سرتاسر مسیر ساحل خودی تا اسکله البکر، تهیه و تأمین قایق‌های ریجیندر، جی‌مینی، شنوف، جلیقه ضدگلوله، قایق‌های پشتیبانی، نفوذی و قطع‌کننده و پوشش راداری و... نیز بحث و تبادل‌نظر کردند.

گزارش - 749

خبر تحویل پنج فروند هواپیمای سوپراتاندارد فرانسوی به عراق که دیروز در برخی رسانه‌ها منتشر شد، امروز بازتاب نسبتاً گسترده‌ای در محافل خبری جهان داشت. دراین‌میان، بیشتر تحلیل‌گران به مسئله احتمال بروز واکنش ایران درقالب مسدودکردن تنگه هرمز و پیامدهای آن پرداخته‌اند. به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، «تقریباً تمامی رادیوها ازجمله اسرائیل، امریکا، دوبی، سوئیس و ژاپن در بخش‌های فارسی و عربی و انگلیسی و همچنین رادیوهای قاهره و تونس در بخش‌های عربی خود ضمن نقل این خبر تأکید کرده‌اند که ایران تهدید کرده است درصورت تحویل این هواپیماها به عراق تنگه هرمز - که بیشترین نفت جهان غرب از آن می‌گذرد - را مسدود خواهد نمود.» این خبرگزاری با تأکید بر اینکه خبر تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق درصورت تأیید «به‌صورت عامل دیگری در منازعه ایران و فرانسه، که قبلاً شدید بوده، درخواهد آمد،» افزود: «آیت‌الله خمینی و آقای [آیت‌الله] علی خامنه‌ای رئیس‌جمهوری ایران، هشدار داده بودند ایران، که از سه سال پیش با عراق درحال جنگ است، درصورتی‌که قرارداد عراق و فرانسه تحقق یابد از مسدودکردن تنگه هرمز اجتناب نخواهد ورزید. آنان همچنین علیه منافع فرانسه در ایران و در خارج نیز تهدیدی صورت داده‌اند.» خبرگزاری جمهوری اسلامی در ادامه با بیان اینكه مقامات ایرانی هیچ‌گونه واكنشی به خبر تحویل جنگنده‌های سوپراتاندارد به عراق نشان نداده‌اند، راجع به واکنش دولت فرانسه درمورد تأیید یا تکذیب این خبر گزارش داد: «شارل ارنو وزیر دفاع فرانسه، بامداد امروز به‌دنبال انتشار خبر عزیمت سوپراتانداردها از پایگاه لاندویزیو از هرگونه توضیحی خودداری ورزید. وی تنها گفت، توضیحی وجود ندارد. باید به‌ویژه از احتمال وقوع این عمل صحبت کرد. نباید به‌طور قطعی سخن گفت.» خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز ضمن اشاره به خبر تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق، تهدید‌های ایران درخصوص بستن تنگه هرمز را بازگو کرد و افزود: «خلبانان فرانسوی هواپیماهای مزبور را از پایگاه هوایی در برتانی به پرواز درآورده‌اند، اما گمان بر این است که آنها هواپیماها را در جریان یک توقف برای سوخت‌گیری که احتمالاً در جایی در حوزه مدیترانه خواهد بود، تحویل خلبانان عراق خواهند داد.» خبرگزاری فرانس پرس نیز در گزارشی از پاریس با اعلام این خبر، به تشریح جزئیات تجهیزات این هواپیماها پرداخت. رادیو دولتی لندن هم ضمن مخابره خبر مربوط به تحویل هواپیماهای مذکور به عراق، در چندین بخش خبری به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی، افزود: «علی‌رغم انتقادات کشورهای غربی نظیر امریکا و انگلستان از این اقدام، فرانسه گفته است که به قرارداد خود با عراق احترام گذاشته و هواپیماها را جهت ایجاد توازن نظامی به عراق تحویل ‌می‌دهد.» علاوه‌براین رادیو صدای امریکا نیز با اعلام این خبر که هواپیماهای سوپراتاندارد «قرار است در پایگاه هوایی کشور ثالثی که نام آن فاش نشده به شکل هواپیماهای عراق رنگ شده و آن‌گاه تحویل خلبانان عراقی شوند»، به تهدیدات اخیر مقام‌های ایرانی مبنی‌بر بستن تنگه هرمز درصورت تحویل این جنگنده‌ها به عراق اشاره كرد و با استناد به گفته‌های رادیو جمهوری اسلامی ایران افزود: «مقامات فرانسوی باید هرگونه مسئولیتی را ناشی‌از چنین اقدامی در خلیج‌فارس بپذیرند.» دراین‌میان رادیو بی‌بی‌سی تفسیر مفصلی راجع به تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق و پیامدهای احتمالی آن پخش کرد. مفسر این رادیو با بیان اینکه جنگ عراق و ایران پس از سه سال به یک بن‌بست رسیده است، تحویل این جنگنده‌ها را ورود یک «عامل جدید و خطرناک» به کارزار ایران و عراق توصیف کرده و آن را موجب تقویت روحیه نیروهای نظامی عراق دانست. بی‌بی‌سی در ادامه درخصوص آثار و پیامدهای بین‌المللی تحویل این هواپیماها به عراق افزود: «تهدید ایران مبنی‌بر اینکه راه نفت را خواهد بست علاوه‌بر آنکه ممکن است در جنگ بین ایران و عراق اثر بگذارد، یک بعد بین‌المللی بر این تخاصمات می‌افزاید که امکان دارد نتایج عمیق سیاسی و اقتصادی به‌همراه داشته باشد. به نظر می‌رسد که فرانسه دربرابر فشار امریکا و سایر دول غربی که به‌منظور ترغیب فرانسه به عدم ارسال جنگنده‌های سوپراتاندارد بوده، تاب آورده است و مقامات فرانسه می‌گویند که برای اعاده توانایی نظامی در خلیج‌فارس عراق به این هواپیماها احتیاج دارد.» بی‌بی‌سی همچنین اعلام كرد: عراق قبلاً موشک‌های اگزوسه را که توسط جنگنده‌های سوپراتاندارد شلیک می‌شود، در اختیار گرفته و قرار است از این طریق نفتکش‌ها و منابع نفتی ایران در خلیج‌فارس را هدف قرار دهد. مفسر این رادیو در ادامه یادآور شد: «مقامات ایران می‌گویند که خلیج‌فارس باید برای تمام ملل، یک منطقه امن باقی بماند، ولی اگر ایران مورد تهدید قرار گیرد خلیج‌فارس برای هیچ‌کس امن نخواهد بود. به گفته مقامات مذکور، بستن تنگه هرمز ممکن است یک بحران اقتصادی جهانی به وجود آورد و این نظر در امریکا مورد تأیید گروهی قرار گرفته است. تعدادی از کارشناسان در امریکا می‌گویند که چنین اقدامی توسط ایران ممکن است به‌سرعت یک بحران نفتی تازه به وجود آورد و قیمت نفت را سه برابر؛ یعنی تاحدود بشکه‌ای یک‌صد دلار افزایش دهد.» مفسر رادیو بی‌بی‌سی ضمن ابراز تردید در توانایی ایران برای بستن تنگه هرمز راجع به پیامدهای احتمالی دست یازیدن ایران به چنین اقدامی گفت: «دولت امریکا تعهد سپرده است که راه خلیج‌فارس را برای کلیه کشتی‌ها امن نگه دارد بنابراین اگر عملی جهت مسدودکردن این تنگه انجام گیرد، نیروهای امریکا ناچار به مداخله خواهند شد. سایر کشورهای غربی و نیز کشورهای کرانه خلیج‌فارس احتمالاً به‌اصطلاح دست به یکی خواهند کرد تا آزادی کشتیرانی در تنگه هرمز را حفظ کنند. بنابراین موقعیت پر از مخاطرات است. اینکه امکان می‌رود ناوگان جنگی غربی ناچار به اسکورت‌کردن کشتی‌های نفتکش در خلیج‌فارس بشود، چندان خوشایند نیست. این امکان نیز وجود خواهد داشت که نیروهای دریایی امریکا با نیروهای ایران درگیر شوند.» درنهایت رادیو بی‌بی‌سی ورود جنگنده‌های سوپراتاندارد به عرصه نبرد ایران و عراق را صرف‌نظر از استفاده یا عدم استفاده از آنها در میدان جنگ، موجب تشدید فعالیت‌ها برای پایان‌دادن به جنگ اعلام و خاطرنشان كرد: «کلیه تلاش‌های قبلی دراین‌زمینه که توسط سازمان ملل و سایرین انجام گرفته با عدم موفقیت روبه‌رو بوده است و هنوز هیچ نشانه‌ای در دست نیست که ایران یا عراق قصد دست‌کشیدن از جنگ داشته باشند، اما اینک انتظار می‌رود که هر دو کشور برای پایان‌دادن به جنگ خود تحت فشار فزاینده بین‌المللی قرار گیرند.» علاوه‌بر رسانه‌های گروهی، برخی شخصیت‌های سیاسی و به‌طور مشخص، چهره‌های شناخته‌شده فرانسوی نیز راجع به تحویل هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق اظهارنظر کرده‌اند. دراین‌میان، ژیسکاردستن رئیس‌جمهور پیشین فرانسه «میتران را متهم کرد که خطر شعله‌ور شدن یک بحران جدید نفتی برای غرب را درصورت اقدام عراق به استفاده از این هواپیماها علیه تأسیسات نفتی ایران در خلیج‌فارس به‌طور کافی نسنجیده است.» وی ضمن انتقاد از میتران رئیس‌جمهور فرانسه و تأکید بر به‌مخاطره‌افتادن نفتکش‌های فرانسه و شرکای اقتصادی آن، هشدار داد: «استفاده عراق از موشک‌های اگزوسه می‌تواند ایران را به عملی‌کردن تهدیدهای خود مبنی‌بر بستن تنگه هرمز مجبور کند.» هم‌زمان، ژاک شیراک شهردار پاریس و رئیس حزب دوگلیست ضمن موافقت مشروط با واگذاری هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق، گفت: «اگر صحت داشته باشد که عراق سوپراتانداردها را در ژانویه 1983 خریداری کرده است، بنابراین، درست این است که ما آنها [را] تحویل بدهیم.» وی تأکید کرد: «منافع فرانسه و دنیای غرب مطمئناً در این است که انقلاب اسلامی ایران را بر عراق پیروز نبینند زیراکه این راه را به تمامی خاورمیانه [غرب آسیا] خواهد گشود.» همچنین، حزب چپ‌‌گرای سوسیالیست‌های متحد فرانسه «تصمیم تحویل جنگنده‌ها را به‌عنوان عاملی که به‌سختی می‌تواند به پایین‌آوردن تشنج در آن منطقه جهان کمک کند مورد انتقاد قرار داد.» ژان دولیپ کوسکی یکی از سران حزب دوگلیست‌های فرانسه و وزیر مشاور در امور خارجه دولت پیشین فرانسه نیز گفت: «تهدید آیت‌الله خمینی را درمورد بستن تنگه هرمز باید جدی گرفت.» وی با انتقاد از دولت میتران به‌دلیل واگذاری هواپیماهای سوپراتاندارد به عراق افزود: «این اقدام فرانسه بحران جنگ ایران و عراق را شدت بخشیده است.»

گزارش - 750

در ادامه اظهارنظرها راجع به پایان‌دادن به جنگ عراق و ایران امروز نیز اظهارات و مطالبی دراین‌زمینه منتشر شد. شاهزاده عبدالله بن عبدالعزیز ولیعهد و وزیر دفاع عربستان سعودی، در مصاحبه‌ای با روزنامه عکاظ(چاپ عربستان سعودی) خواستار خاتمه جنگ ایران و عراق شد. وی جنگ ایران و عراق را "یکی از بدترین تراژدی‌های دنیای اسلام" توصیف کرد و گفت: «این جنگ موقعیت خوبی به دست فرصت‌طلبان داد تا بتوانند از این راه منافع زیادی ببرند. رهبران دو کشور باید از خود بپرسند که چرا این جنگ مورد تأیید شرق و غرب است و چرا جبهه‌های دو طرف تبدیل به پایگاه جویندگان پول و قدرت شده است؟» علی عبدالله صالح رئیس‌جمهور یمن شمالی نیز جنگ ایران و عراق را «تهدیدی برای امنیت و صلح منطقه و [موجب] تضعیف امت عربی و اسلامی و هدررفتن امکانات دو ملت مسلمان» خواند و ابراز امیدواری کرد اجلاس آتی سران عرب - که قرار است در ماه نوامبر در ریاض برگزار شود - «با تصمیمات مثبت و فعال درجهت اعاده همبستگی عربی برای مقابله با طرح‌ها و نقشه‌هایی که نیروهای استعماری و صهیونیستی ترسیم می‌نمایند، پایان گیرد.» به گزارش رادیو صوت الجماهیر، کمیسیون سیاسی نشست بین‌المجالس هم خواستار آتش‌بس فوری میان عراق و ایران و خاتمه‌دادن نهایی به همه عملیات‌های نظامی و همچنین فراخواندن تمامی نیروها به مرزهای بین‌المللی به‌عنوان گام مقدماتی درجهت حل مسالمت‌آمیز درگیری و تحکیم اصول عدالت و حقوق بین‌المللی شد. از سوی دیگر، الجزایر و شوروی نیز با انتشار بیانیه‌ای خواستار توقف جنگ عراق و ایران شدند. در این بیانیه که در جریان دیدار هیئت نمایندگی جبهه آزادی‌بخش ملی الجزایر از شوروی منتشر شد، «طرفین نگرانی خود را از ادامه جنگ ایران و عراق ابراز نموده و خواستار شده‌اند که این جنگ به نفع دو کشور و مبارزات برضد استعمار و صهیونیزم متوقف گردد.» در همین حال، رادیو امان با پخش تفسیری ایران را متهم کرد که تلاش‌های واسطه‌های صلح را ناکام گذارده و مانع از پایان جنگ می‌شود. این رادیو ادعا کرد: «تجربه سه سال گذشته ثابت نموده که حکام ایران به‌هیچ‌وجه به هیچ‌گونه وساطت یا پیامی برای متوقف‌ساختن جنگ پاسخ مثبت نمی‌دهند مگر اینکه احساس کنند که ادامه رژیم و موجودیت آنها در معرض خطر و تهدید قرار گرفته است. تا زمانی‌که جنگ به رژیم مذکور فرصت دهد که حداقل در سطح داخلی به بقای خود ادامه دهد، حکام تهران از شعله‌ور ساختن مداوم آتش جنگ خودداری نخواهند کرد. ...» رادیو اسرائیل نیز اعلام كرد: شیخ زاید رئیس دولت امارات متحده عربی، پس از دیدار با مقامات عراقی و سوری به الجزایر عزیمت کرده و «با مقامات بلندپایه این کشور پیرامون پیگیری کوشش‌های میانجیگرانه الجزایر درجهت پایان‌دادن به جنگ مسلحانه عراق و ایران [مذاكراتی] به عمل خواهد آورد.»

گزارش - 751

هفتمین نشست بین‌المجالس در سئول پیشنهاد هیئت نمایندگی ایران درباره لکه نفتی در آب‌های خلیج‌فارس را رد کرد. رادیو رأس‌الخیمه با اعلام این خبر افزود: سعد قاسم حمودی رئیس هیئت نمایندگی عراق در این نشست خواستار بررسی کلیه خسارات و آثار منفی جنگ ازنظر سیاسی، اقتصادی و نظامی شد و «از شرکت‌کنندگان در اجلاس خواست که پیشنهاد ایران را به‌عنوان یک بند جداگانه در برنامه کار اجلاس نگنجانند، زیرا این پیشنهاد جزئی از مسئله اصلی یعنی جنگ عراق و ایران است.» به گزارش این رادیو، رئیس هیئت نمایندگی عراق مدعی شد: «ایران با توسل به زور از صدور نفت عراق از خلیج [فارس] جلوگیری کرده و نیروهای ایرانی به کوبیدن تأسیسات نفتی و اقتصادی و تأسیسات غیرنظامی مرزی عراق علی‌رغم هشدارهای عراق ادامه می‌دهند.» وی همچنین ادعا کرد: «صدام حسین رئیس‌جمهوری عراق خواستار آتش‌بس در منطقه خلیج [فارس] و آزادی کشتیرانی و عدم بمباران روستاها و شهرها شد، ولی ایران این خواسته را رد کرد و به حملات خود برعلیه عراق ادامه داد.»

گزارش - 752

برقراری آشتی و عادی‌سازی روابط سوریه و عراق که پس از روی کار آمدن صدام و به‌ویژه درپی جنگ عراق و ایران به تیرگی گرایید، همواره از دغدغه‌های برخی دول عربی منطقه بوده و دراین‌زمینه تلاش‌های فراوانی انجام‌شده است كه هم‌اكنون نیز ادامه دارد. به گزارش رادیو عربستان سعودی، امروز عبدالله بن عبدالعزیز ولیعهد و وزیر دفاع عربستان سعودی، در سخنانی درباره این تلاش‌ها گفت: «عربستان سعودی از یک ‌سال پیش تاکنون، کوشش‌های فشرده خود را برای اعاده روابط عادی میان عراق و سوریه آغاز کرده و حتی کشور اردن هاشمی را در این جریان گذاشته است و الحمدلله می‌توان اذعان کرد که عربستان سعودی دراین‌زمینه به نتایج مطلوب و مثمر ثمری رسیده است.» رادیو اسرائیل نیز به نقل از «یک منبع دیپلماسی عربی در ریاض» اعلام کرد: «شیخ زاید بن سلطان آل نهیان رئیس دولت امارات متحده عربی، به‌منظور انجام یک دیدار از عراق و سوریه درجهت برطرف‌کردن ابرهای تیره در روابط دو کشور امروز رهسپار بغداد و دمشق خواهد شد.» رادیو امان نیز با پخش گزارشی تفسیری ضمن اشاره به تلاش‌های کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس برای اصلاح روابط عراق و سوریه، به سفر امروز شیخ زاید بن سلطان پرداخت و راجع به اهمیت و نقش روابط سوریه و عراق در پایان‌دادن به جنگ ایران و عراق گفت: «[کشورهای عربی] متقاعد شده‌اند که متوقف‌ساختن جنگ با وساطت میان عراق و ایران آغاز نمی‌شود بلکه با اتخاذ روش واحد عربی در قبال جنگ که نخستین گام آن باید از پایتخت‌های طرف‌دار ایران - ازجمله دمشق - در منطقه عربی برداشته شود آغاز می‌گردد.» رادیو امان در پایان این پرسش را مطرح کرد که «آیا این پایتخت‌ها به آنچه که وظیفه قومی عربی دیکته می‌کند پاسخ مثبت خواهند داد یا اینکه همانند تهران که درهای خود را به روی تلاش‌کنندگان به‌خاطر صلح بسته است عمل خواهند کرد؟»

پاورقی‌ها

منابع و مآخذ روزشمار 1362/07/16