1361.12.28
| روزشمار جنگ سال 1361 1361.12.28 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | بیست و هشت اسفند |
| تاریخ شمسی | 1361.12.28 |
| تاریخ میلادی | 19 مارس 1983 |
| تاریخ قمری | 4 جمادی‌الثانی 1403 |
گزارش - 359
امروز فرماندهان سپاه و ارتش در سه جلسه پیدرپی موضوعات زیر را بررسی و تصمیمات لازم را اتخاذ کردند: راهبرد عملیاتی نیروهای مسلح ایران؛ اولویت‌های عملیاتی و جایگاه بصره و العماره در راهبرد نظامی ایران؛ دلایل انتخاب منطقه عملیاتی (والفجر1) و انتقال یگان از منطقه جنوب (خوزستان) به منطقه عملیاتی والفجر1 برای جبران کمبود نیرو. اولین جلسه با حضور محسن رضایی (فرمانده کل سپاه)، رحیم صفوی (مسئول طرح و عملیات ستاد مرکزی سپاه)، غلامعلی رشید (جانشین قرارگاه مرکزی خاتم)، عزیز جعفری، احمد غلامپور (معاون قرارگاه کربلا)، مرتضی صفار (مسئول آموزش قرارگاه خاتم) از سپاه پاسداران و سرهنگ علی صیاد شیرازی (فرمانده نیروی زمینی ارتش)، سرهنگ حسنی سعدی (جانشین فرمانده نیروی زمینی ارتش) و موسوی قویدل (مسئول طرح و عملیات نیروی زمینی ارتش) در قرارگاه خاتم در منطقه عین‌خوش تشکیل شد. موضوع اصلی جلسه، متأثر از جلسه شورای عالی دفاع در تاریخ 23 اسفند سال جاری، بررسی و مرور مجدد راهبرد عملیاتی، باتوجهبه مأموریت اصلی نیروهای نظامی بود. سرهنگ صیاد شیرازی با یادآوری این نکته که بهرغم عملیات‌های موفق گذشته، نیروهای خودی نتوانسته‌اند طبق پیش‌بینی‌ها نیروی قابلتوجهی از دشمن را منهدم کنند، گفت: «هدف نهایی و استراتژیکی ما بغداد است، برای رسیدن به آن، دو هدف واسطهای در نظر گرفته شده است. در تقدم اول بصره و اولویت بعدی العماره است و برای اجرای این مأموریت قرارگاه‌هایی را در نظر گرفته‌ایم و یگان‌هایی را بر این قرارگاه‌ها بهطور سازمانی اختصاص داده‌ایم و درصورت لزوم و بههنگام عملیات نیز از قرارگاه‌های دیگر به این قرارگاه‌ها مأمور می‌کنیم و قرارگاه خاتم به هر دو قرارگاه نظارت خواهد داشت.» محسن رضایی نیز با اشاره به دلایل انتخاب دو هدف واسطهای بصره و العماره گفت: «علت اینکه ما دو هدف واسط انتخاب کرده‌ایم آن است که در این مناطق امکان انهدام امکانات و نیروی دشمن بسیار بالا است.» وی توضیح داد: «تا زمانیکه ما در زمین خودمان می‌جنگیم شاید تصرف زمین برای ما نسبت به انهدام نیرو و امکانات دشمن ترجیح داشت درحالیکه امروز انهدام نیرو و امکانات دشمن برای ما اصل است و احتیاط‌های آزاد دشمن برای ما مسئله شده است.» رضایی با این فرض که انهدام دشمن در عمق میسر است، افزود: «برای عملیات در عمق دشمن باید 1. امکان هلی‌برن را افزایش بدهیم. 2. زرهی خود را تقویت کنیم. 3. آموزش نیروها را ارتقا بدهیم و با اجرای عملیات در عمق، فشار بر دشمن را افزایش بدهیم.» سرهنگ صیاد شیرازی نیز صحبت‌های محسن رضایی را این‌گونه تکمیل کرد: «این کلیات استراتژی ما در جنگ بود که باید براساس آن تاکتیک عملیات را انتخاب کنیم و قرارگاه‌ها درجهت این استراتژی حرکت کنند.» وی در ادامه، این سؤال را مطرح کرد که اکنون باتوجهبه اینکه بصره در تقدم عملیات‌ها قرار دارد به چه دلیل باید عملیات والفجر1 در منطقه (شمالشرقی) العماره اجرا شود. سرهنگ حسنی سعدی در پاسخ به این پرسش به تشریح وضعیت کلی استقرار نیروهای خودی و وضعیت جغرافیایی منطقه پرداخت و گفت: «باتوجهبه تقدم بصره، ما باید در آنجا عملیات انجام بدهیم، ولی درحالحاضر یگان‌های ما در بالا [استان ایلام] مستقر هستند. حال باید ببینیم که آیا می‌توانیم یگان‌های خود را به جنوب [مقابل بصره] انتقال بدهیم؟ اکنون نیروهای ما در جنوب بجلیه و فکه مستقر هستند و اگر بخواهیم آنها را جابهجا کنیم با چند مسئله روبهرو هستیم: 1. اگر ارتفاعات [حمرین و فوقی] دراختیار ما باشد [در والفجر1 عملیات انجام بدهیم و این دو ارتفاع را تصرف کنیم] با نیروی کمتری می‌توانیم پدافند کنیم. 2. منتفیکردن عملیات در اینجا [حمرین و فوقی] به کیفیت نیروها لطمه خواهد زد. 3. اگر در اینجا عملیات انجام بدهیم هم ارتفاعات [فوقی و حمرین] و عوارض حساس منطقه را تصرف می‌کنیم و هم نیروهای دشمن را منهدم می‌کنیم.» وی افزود: «با دید کلی اگر ما بتوانیم عملیات را تا حلفائیه ادامه بدهیم، می‌توانیم امکانات و نیروی عظیمی را از دشمن منهدم کنیم و درصورت تصرف حلفائیه با نیروی اندکی می‌توانیم پدافند کنیم. پس نتیجه می‌گیریم که [با] 1. انهدام دشمن، 2. آزادشدن نیروهای خودی باتوجهبه لزوم حداقل نیرو برای پدافند، 3. نزدیکشدن به یکی از هدف‌های واسطه، 4. توجه به استقرار نیروهای خود و انجام شناسایی و اقدامات انجامشده در این منطقه، باید این عملیات را انجام بدهیم.» در ادامه این جلسه سایر افراد حاضر در جلسه نیز در تأیید سخنان سرهنگ حسنی سعدی مطالبی بیان کردند.[۱] امروز بعدازظهر نیز همچنین باتوجهبه تحققنیافتن سازمان رزم پیش‌بینی‌شده در طرح مانور اولیه سپاه (90 گردان سپاه) برای عملیات والفجر1، به‌منظور بررسی مشکلات کمبود نیرو و راه‌های تأمین آن، جلسهای با حضور همان افراد و در همان محل برگزار شد. بررسی آمار نیروهای موجود در یگان‌های قرارگاه‌های کربلا و نجف حاکیاز آن بود که برای عملیات روی ارتفاعات حمرین، 14 گردان کسری وجود دارد و برای جبران این کمبود دو راه‌حل مطرح شد: اول، استفاده از نیروهایی که از شهرها عازم جبهه می‌شوند؛ از آنجا که این کار مستلزم صرف حداقل دو تا سه هفته زمان بود و در این مدت مأموریت تعدادی از نیروهای موجود یگان‌ها به اتمام میرسید، جمع فرماندهان با این راه‌حل چندان موافق نبودند. اما راه‌حل دوم، یعنی انتقال یگان‌هایی از جبهه‌های جنوب به دلایلی ازجمله داشتن سازمان و آموزش و امکان دسترسی بیشتر در مقایسه با راه‌حل اول، مورد توجه فرماندهان حاضر در جلسه قرار گرفت. برایناساس، محسن رضایی فرمانده کل سپاه، گفت: «پس باید برای این کار از پایین [جنوب] نیرو بیاوریم.» و سرهنگ علی صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش هم افزود: «ما منتظر بودیم وضع خودمان را ببینیم که [یگان‌های قرارگاه] رحمت [متشکل از لشکر14 امام حسین(ع) و تیپ2 لشکر77 ارتش] را بیاوریم یک جایی [در عقب منطقه] در موضع نگه داریم [تا درصورت نیاز] آنها را به کار بگیریم. ولی با این وضعیت، حالا باید آن را در خط ببریم. روز اول بحث این بود که چه کار کنیم، حالا تکلیف روشن شد. سریع باید انتقال نیرو بدهیم.» باوجود این اظهارات، به پیشنهاد سرهنگ صیاد شیرازی تصمیم‌گیری قطعی به جلسه بعدی با حضور فرماندهان قرارگاه‌های خاتم، کربلا و نجف موکول شد و در فاصله چندساعته بین دو جلسه، قرار شد آمار دقیق گردان‌های موجود یگان‌ها جمع‌آوری شود.[۲] در ادامه جلسات بررسی پیشرفت و مشکلات عملیات آتی، بعدازظهر جلسه دیگری با حضور تعدادی از فرماندهان قرارگاه‌ها و لشکرهای سپاه و ارتش در قرارگاه خاتم الانبیا(ص) در عین‌خوش، تشکیل شد* و حاضران به بررسی مشکلات شناسایی‌ها باتوجهبه هوشیاری و اقدامات مهندسی دشمن در خط مقدم پرداختند. در این جلسه ابراهیم همت، احمد کاظمی، سرهنگ دژکام و سرهنگ سلیمانجاه فرماندهان قرارگاه‌های نجف و کربلای سپاه و ارتش درخصوص مشکلات و نتایج شناسایی‌های نیروهای اطلاعات این دو قرارگاه و یگان‌های تابعه گزارش دادند. گزارش‌های فرماندهان قرارگاه‌ها نشان از هوشیاری کامل دشمن داشت؛ در این گزارش‌ها به برخی اقدامات دشمن ازجمله کنترل دائمی میدان‌های مین و موانع سیم‌خاردار و تبدیلکردن پاسگاه‌های کمین به خط کمین و کنترل اغلب شیارهایی که از آن برای نفوذ به عمق دشمن استفاده می‌شد، اشاره شده بود. همچنین چند درگیری با کمین‌های دشمن از دیگر موارد مطرحشده در این گزارش‌ها بود. برایناساس، نبود معبر، بهعنوان یکی از مشکلات اصلی پیش روی این قرارگاه‌ها برای اجرای عملیات اعلام شد. در همین خصوص ابراهیم همت گفت: «مشکل عمده ما معبر است. دشمن شب‌ها دیوار انسانی [بهصورت کمین] تشکیل می‌دهد» و سرهنگ دژکام فرمانده قرارگاه نجف از ارتش، افزود: «ما درگیر کمین‌های دشمن هستیم و مشکل عمده ما هم نبودن معبر است و معابر به ترتیبی که قرار بود باز شود [بهعلت وجود کمین دشمن]، باز نشده است.» همت اضافه کرد: «نیروهای شناسایی ما قبلاً با بهرهبردن از ضعف دشمن تا عمق منطقه نفوذ می‌کردند و شناسایی‌های خود را انجام می‌دادند، اما چند روزی است که عراقی‌ها متوجه این مسئله شده‌اند و معابر را مین‌گذاری کرده و سیم‌خاردار کشیده‌اند و در جلو آن کمین گذاشته‌اند. همچنین بعد از بارندگی*، عراق در محدوده قرارگاه نجف مواضع کمین را به هم متصل کرده، در دو شب گذشته در محدوده نجف2 و نجف3 در معابر شناسایی‌شده، نیروی کمین گذاشته و تمام راهکارها را بسته و کمین‌های خود را جلو کشیده است. نیروهای کمین دشمن در روز به هرکجا که بخواهند می‌آیند و در شب هم خودشان را تقویت می‌کنند. در یک شیاری که بچه‌های شناسایی می‌رفتند، در پهلوی شیار برای اسیرگرفتن مخفی شده بودند. دشمن بسیار هوشیار و کاملاً بر اوضاع مسلط است و به عملیات پی برده، لذا غافلگیرکردن دشمن معنی ندارد.»[۳] گزارش فرمانده قرارگاه کربلا نیز از وضعیت مشابهی حکایت داشت. احمد کاظمی با اشاره به کمشدن فاصله بین نیروهای کمین دشمن، امکان عبور از میان آنها برای شناسایی و گشودن معبر در شب‌های قبل از عملیات را بعید دانست. وی گفت: «چیزی به اسم کمین وجود ندارد. دشمن [با وصلکردن کمین‌ها در مقابل ما خط تشکیل داده است و خط پدافندی خود را کاملاً با تسلط در دست دارد. ساعت 11:30 صبح، رفتم بجلیه؛ دیدم که نیروهای عراقی درحال کنترل و چککردن معابر هستند و دشمن معابر خود را مارپیچی کرده است.»[۴] محسن رخصت‌طلب راوی قرارگاه کربلا، دراینباره نوشته است: «مروری بر روند شناسایی‌ها که از اوایل اسفند 1361 آغاز شده است، نشان می‌دهد که شناسایی‌ها ابتدا از جدیت چندانی برخوردار نبوده و عمدتاً به شناسایی از مواضع اولیه دشمن محدود می‌شده است که آن هم بهدلیل تقارن با دهه دوم ماه قمری (جمادیالاول) و وجود نور ماه، نیروها در امر شناسایی احتیاط را رعایت می‌کردند، اما پس از یک هفته و رفع این مشکل، شناسایی‌ها بهصورت جدی‌تری پیگیری شد و درابتدا، نتایج اولیه تاحدی راضی‌کننده بود، اما بهمرور دشمن به اقدام تیم‌های شناسایی عکس‌العمل‌هایی را بروز داد. جمع‌بندی نتایج شناسایی در قرارگاه کربلا در 16 اسفند 1361 از وجود کمین‌های پراکنده عراقی در جلو و لابه‌لای معابر حکایت می‌کرد که بهتدریج از خوش‌بینی‌های اولیه فرماندهان به نتایج شناسایی کاست و عبور از کمین‌های دشمن برای دستیابی به موانع و گشودن معبر به یک دغدغه تبدیل شد تا جاییکه برخی یگان‌ها برای کاهش حساسیت دشمن فعالیت‌های شناسایی خود را قطع کردند.»[۵] در ادامه این جلسه که ساعت 20:30 تشکیل شد، بررسی آمارهای گردان‌ها نشان داد جمعاً 14 گردان (4 گردان در یگان‌های قرارگاه نجف و 10 گردان در یگان‌های قرارگاه کربلا) کسری نیرو وجود دارد. برایناساس و پس از مشورت افراد حاضر، در جلسه محدودتری، سرهنگ صیاد شیرازی تصمیم فرماندهان ارشد قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) را مبنیبر جابهجایی سازمان و نیروهای قرارگاه رحمت1 (لشکر14 امام حسین(ع) و تیپ2 لشکر77 ارتش) به منطقه عملیاتی کربلا، این‌گونه اعلام کرد: «قرارگاه رحمت1 با هماهنگی قرارگاه کربلا برای رفتن به منطقه عملیاتی کربلا حرکت کند. فردا قرارگاه رحمت1 عناصر شناسایی خود را جهت شناسایی محل استقرار و حرکت بهسمت منطقه تعیین‌شده بفرستد. نیروهای رحمت1 با رعایت اختفا و شناسایی مسیر شبانه ازطریق پل حفار، حمید - جفیر، هویزه، بستان و ذلیجان به منطقه جدید بیاید.»[۶]
گزارش - 360
نیروهای عراقی امروز سه موشک بهسمت سکوی نفتی نوروز پرتاب کردند که هر سه در آب‌های اطراف سکو فرو افتاد و خسارتی به بار نیاورد.[۷] امروز همچنین هواپیماهای مهاجم عراقی بهاشتباه، مواضع یگان‌های خود را در منطقه مریوان بمباران کردند. در منطقه سقز نیز هواپیماهای دشمن که قصد نفوذ به این منطقه را داشتند با آتش پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی متواری شدند.[۸] از سوی دیگر در جنوب کشور، شهر آبادان امروز نیز همچون روزهای گذشته زیر آتش توپخانههای ارتش عراق قرار داشت.[۹]
گزارش - 361
امروز نیروهای سپاه علاوهبر پاک‌سازی چندین روستا، تعدادی از عوامل ضدانقلاب را در استان آذربایجان غربی دستگیر کردند. از سوی دیگر، حملات گروههای مسلح غیر قانونی به نیروهای امنیتی و مردم عادی در استان کردستان هم ادامه داشت. نیروهای سپاه و حزب دمکرات کردستان عراق (بارزانی‌ها) در عملیات مشترکی علیه عوامل حزب دمکرات کردستان ایران در شمال ارومیه، روستاهای دویره، کریم‌آباد، پسان و ارزین را پاک‌سازی و یک مقر حزب دمکرات را نیز منهدم کردند. در این عملیات چند نفر از افراد این حزب کشته شدند که جنازه یکی از آنها در محل باقی ماند و یک تن از آنان دستگیر شد. همچنین از این مکان تعدادی اسلحه و مقداری مهمات به دست آمد. از افراد خودی نیز یک نفر زخمی شد.[۱۰] در مهاباد نیز نیروهای سپاه 8 تن از افراد حزب دمکرات کردستان را که عضو تیم ترور این حزب بودند، دستگیر کردند.[۱۱] افراد مسلح غیرقانونی به چند پایگاه نیروهای امنیتی در فرودگاه، منبع آب و پلیسراه سنندج حمله کردند، اما با مقاومت نیروهای خودی مهاجمان ناکام مانده و گریختند. در این اقدام یکی از نیروهای خودی شهید شد. بهعلت تاریکی هوا از تلفات مهاجمان اطلاعی در دست نیست.[۱۲] عناصر مسلح ضدانقلاب در مریوان بهقصد ترور یکی از اهالی بومی شهر، نارنجکی را بهطرف وی پرتاب کردند که براثر انفجار آن فرد مذکور زخمی شد. نیروهای سپاه عامل این اقدام را دستگیر کردند.[۱۳]
گزارش - 362
در ادامه تعقیب افراد سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در استان مازندران، نیروهای سپاه یکی از مقرهای این سازمان را در جنگل‌های سرخ‌کلاه سوادکوه به محاصره درآوردند. با شروع تیراندازی، یکی از افراد سازمان کشته شد و بقیه فرار کردند. از محل استقرار نیروهای سازمان تعدادی اسلحه ژ3، انواع فشنگ، لوازم مورد استفاده در کوه و... به دست آمد. در این درگیری یکی از نیروهای سپاه نیز به شهادت رسید.[۱۴] در تهران هم یکی از اعضای فعال چریک‌های فدایی خلق (گروه اشرف دهقانی) و 2 تن از فعالان گروه کمونیستی کومه‌له دستگیر شدند.[۱۵]
گزارش - 363
رئیس مجلس امروز بهطور جداگانه با نماینده سازمان ملل در ایران و سفرای دانمارک و کره شمالی دیدار و گفتوگو کرد. آقای کوشین سینگ نماینده سازمان ملل متحد در ایران، امروز در دیداری با آقای هاشمی رفسنجانی رئیس مجلس شورای اسلامی آمادگی خود را برای اینکه امکانات کشاورزی و صنعتی سازمان ملل را دراختیار وزارتخانههای کشاورزی و صنایع ایران قرار دهد، اعلام کرد. آقای رفسنجانی نیز در این دیدار گفت: «اگر سازمان ملل بخواهد یک ارگان کاملاً سالم باشد و در برنامههای خود موفق باشد و اعتماد مردم دنیا را فراهم کند باید تلاش کند که عیوب خود را برطرف نماید و از نفوذ قدرتهای بزرگ در امان باشد و قاطعانه تصمیم بگیرد، زیرا تنها در این صورت است که میتواند برای مردم دنیا کارهای بسیاری را انجام دهد. ما معتقدیم که سازمان ملل باید به مرکزی تبدیل شود که ابرقدرتها نیز از آنجا بترسند و هرجا که دولت نیرومندی در روابط بینالمللی ظالمانه رفتار کرد سازمان ملل بتواند با اظهارنظر خود او را شکست دهد.» رئیس مجلس شورای اسلامی ضمن تأکید بر اینکه قدرت این سازمان باید در آبرو و امتیازش باشد نه در نیروی نظامی، گفت: «متأسفانه نفوذ ابرقدرتها در سازمان ملل و مخصوصاً حق وتو اهرمهای فشاری که در دست آنهاست، مردم محروم دنیا را از اینکه بتوانند حقشان را بگیرند مأیوس کرده است و درعینحال ما باید تلاش کنیم که عیوب این سازمان را برطرف کنیم تا محبوب و مؤثر شود.» آقای هاشمی رفسنجانی در پایان سخنانش ضمن تأکید بر لزوم تلاش درجهت فعالکردن این سازمان در تهران گفت: «سازمان ملل تاکنون دررابطهبا جنایات اسرائیل، اشغال افغانستان توسط شوروی، تجاوز عراق به ایران و مسائل السالوادور، جزایر مالویناس، صحرای غرب افریقا و افریقای جنوبی هیچ اقدامی انجام نداده است.»[۱۶] آقای هاشمی در خاطرات امروز خود راجع به این ملاقات و دیگر دیدارهایش نوشته است: «سفیر دانمارک به ملاقات آمد ... سفیر کره شمالی آمد و میخواست که با تشکیل بینالمجالس در سئول مخالفت کنیم ... عصر، نماینده سازمان ملل در ایران - که یک هندی است - آمد و گفت بیستوهفت میلیون دلار بودجه عمرانی برای ایران دارد، اما مسئولان کشور خوشبین نیستند و همکاری نمیکنند.»[۱۷]
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1361/12/28
- ↑ سند شماره 217/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم در عملیات والفجر1 (زمان‌زاده)، 23/12/1361 تا 29/12/1361، صص 91 - 85.
- ↑ سند شماره 217/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 118 - 112؛ و- سند شماره 0858/پ ن مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: جلسه درخصوص تأمین نیرو و بررسی هوشیاری دشمن در عملیات والفجر1، 28/12/1361، نوار شماره 10748 راوی قرارگاه خاتم (زمان‌زاده)، صص 6 - 5.
- ↑ سند شماره 217/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 135 - 130.
- ↑ سند شماره 217/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 142 - 138.
- ↑ سند شماره 217/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه خاتم در عملیات والفجر1 (زمان‌زاده)، 23/12/1361 تا 29/12/1361، صص 91 - 85.
- ↑ سند شماره 217/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص151 - 150.
- ↑ سند شماره 225/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوی قرارگاه کربلا در عملیات والفجر1 (رخصت‌طلب)، 13/12/1361 تا 4/1/1362، ص57.
- ↑ سند شماره 217/د مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین، صص 142 - 138.
- ↑ همان.
- ↑ سند شماره 357607 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد منطقه11 (قرارگاه حمزه سیدالشهدا - مرکز فرماندهی) به ستاد مرکزی سپاه (مرکز فرماندهی)، 1/1/1362، ص2؛ و- سند شماره 349972 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از طرح و برنامه عملیات قرارگاه بعثت به فرماندهی قرارگاه بعثت، 27/12/1361، سند تکبرگی.
- ↑ سند شماره 357607 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، پیشین.
- ↑ سند شماره 320656 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری کردستان (رکن سوم) به استانداری کردستان، 29/12/1361، سند تکبرگی؛ و- سند شماره 79653 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش وضعیت روزانه، از سماجا3 (مرکز فرماندهی) به نزاجا - معاونت عملیات و اطلاعات (مد عملیات)، شماره 363، 29/12/1361، ص2.
- ↑ سند شماره 79644 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از اداره اطلاعات شاجا به نخست‌وزیری (دفتر اطلاعات و تحقیقات)، 29/12/1361، سند تکبرگی.
- ↑ سند شماره 89469 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: گزارش نوبه‌ای اطلاعاتی، ستاد مرکزی سپاه پاسداران (واحد اطلاعات)، شماره 64، 17/1/1362، ص3؛ و- سند شماره 72318 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ستاد منطقه3 فرماندهی به ستاد مرکزی (فرماندهی)، 8/1/1362، ص1.
- ↑ سند شماره 227378 مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: بولتن خبری دفتر فرماندهی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منطقه10 (مرکز فرماندهی - اخبار و اطلاعات)، شماره 24، 17/1/1362، ص2.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، 6/1/1362، ص11.
- ↑ کارنامه و خاطرات هاشمی رفسنجانی (پس از بحران)، 1361، به‌اهتمام فاطمه هاشمی، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ سوم، 1386، ص303.