1367.01.16

روزشمار جنگ سال 1367 1367.01.16
نام‌های دیگر	شانزده فروردین
تاریخ شمسی	1367.01.16
تاریخ میلادی	5 آوريل 1988
تاریخ قمری	17 شعبان 1408

1359.01.16

1360.01.16

1361.01.16

1362.01.16

1363.01.16

1364.01.16

1365.01.16

1366.01.16

گزارش - 68

گزارش - 68

452 محسن رضايي فرمانده كل سپاه پاسداران در پي‌گيري امور منطقه‌ي عملياتي، امروز وضعيت خط دفاعي در جناح شمالي عمليات والفجر10 را بررسي كرد. احداث خاكريز به همت لشكر25 كربلا تا نزديكي رودخانه‌ي چم‌ريشن و فرستادن نيروهاي كمين به شرق اين رودخانه؛ احداث خاكريز در شرق رودخانه‌ي چم‌ريشن توسط لشكر41 ثارالله(ع) و چاره‌انديشي براي پر كردن فاصله‌ي خالي حدود 1 تا 2 كيلومتر بين نيروهاي لشكر17 علي‌ بن ‌ابي‌طالب(ع) و تيپ39 بيت‌المقدس از جمله تدابير و اقدامات براي تحكيم مواضع جناح شمالي منطقه‌ي عملياتي والفجر10 است. مسئولان قرارگاه قدس اعلام كردند كه يگان‌هاي مستقر در اين منطقه از شمال شرقي درياچه‌ي دربنديخان تا شمال تپه ريشن به ترتيب عبارت‌اند: لشكر المهدي(عج)، لشكر كربلا، لشكر ثارالله(ع)، لشكر ويژه‌ي شهدا و لشكر ولي‌عصر(عج). لشكر علي ‌بن ‌ابي‌طالب(ع) و تيپ بيت‌المقدس در خط مستقر هستند. در حال حاضر، جاده‌ي شنام نيز به منطقه‌ي مرزي ايران وصل شده و نيروهاي جهاد در حال مرمت و به‌سازي جاده هستند و با اتصال اين جاده دست‌رسي يگان‌هاي اين منطقه به بانه و مريوان بهتر و سريع‌تر انجام مي‌شود و از اتكاي يگان‌هاي مستقر در خط دفاعي شمال منطقه‌ي دشت زور به جاده‌ي نوسود كاسته شده است. با توجه به سهولت دست‌رسي به دزلي و مريوان از اين جاده، فرمانده كل سپاه به نيروهاي جهاد براي سرمايه‌گذاري روي اين جاده تأكيد كرد. در اين گفت‌ و گو تقويت توپ‌خانه‌ و آوردن مهمات توپ130 ميلي‌متري به اين منطقه نيز مورد توجه قرار گرفت.(1) امور ديگري كه محسن رضايي پي‌گير آن‌ها شد عبارت بودند از: انتقال يك گروهان از نيروهاي لشكر9 بدر به ارتفاع شاخ شميران براي تقويت مواضع تيپ18 الغدير* و دريافت آمار ميزان خسارات واردشده به ارتش عراق در جريان عمليات والفجر10 و آمار اسراي اين عمليات و بيت‌المقدس4* از اطلاعات نيروي زميني.(2) 453 تحركات نيروهاي دشمن در منطقه‌ي عملياتي بيت‌المقدس3 از حساسيت ارتش عراق در اين منطقه حكايت دارد. به گزارش منابع اطلاعاتي، در يك هفته‌ي اخير منتهي به امروز، دشمن نيروهاي بيش‌تري به منطقه آورده‌؛ به تقويت نيروهاي در خط خود پرداخته و اقدام به احداث سنگر، كانال‌كشي در خط و اضافه كردن سلاح‌هاي در خط كرده است. فعاليت مهندسي دشمن نيز چشمگير مي‌باشد و آتش بيش‌تري را روي خطوط خودي اجرا مي‌كند. ارتش عراق در حال حاضر 9 دستگاه تانك روي ارتفاعات الاغلو و دلبشك آورده و اقدام به اجراي تير مستقيم به سنگرهاي نيروهاي خودي مي‌كند. شليك گلوله‌هاي منور دشمن هم در منطقه زياد است و سنگين‌ترين آتش دشمن روي ارتفاعات گوجار، هلكان و تنگه قميش و پس از آن روي ماووت، دشت ماووت و ارتفاع قشن بوده است.(3) 454 به گزارش نيروهاي مستقر در خط دفاعي منطقه‌ي فاو، ارتش عراق علاوه بر تحكيم مواضع خود، جلوتر از سنگر كمين در سه‌راهي كارخانه‌ي نمك و تقاطع ضلع كارخانه‌ي نمك، سيم‌خاردار مقابل خود را جمع و معبر باز كرده و در چندين نقطه با رعايت اصول استتار سنگر، به احداث كمين پرداخته است.(4) اين در حالي است كه وزارت امور خارجه در نامه‌يي به سپاه پاسداران به نقل از يك ديپلمات ژاپني در مسكو اعلام كرده است كه عراقي‌ها با هدف بازپس‌گيري منطقه‌ي فاو، قصد دارند از طريق خاك كويت به اين منطقه حمله كنند.(5) امروز همچنين فرمانده سپاه ششم امام صادق(ع) كه مسئوليت دفاع از خط دفاعي منطقه‌ي هورالهويزه را بر عهده دارد، در نامه‌‌يي به قرارگاه كربلا از ضعف يگان‌هاي مستقر در اين منطقه انتقاد كرده و خواستار تقويت اين منطقه از نظر نيروي انساني، يگان‌هاي احتياط و آتش پشتيباني شده است. بر اساس اين گزارش، نيروهاي 17 يگان مستقر در اين خط كه جمعاً در حدود 150 كيلومتري خط دفاعي مستقر هستند،** به جز 2 يگان، همگي به دليل كمبود آتش؛ ضعف اقدامات مهندسي؛ نبود امكانات پشتيباني كافي و خالي بودن قسمت‌هايي از خط به علت كمي نيرو، خط مستحكمي ندارند. اين در حالي است كه عراق به‌ويژه در 2 ماه گذشته به طور مستمر خط مقابل را از نظر نيرو و امكانات مهندسي تقويت كرده است و در صورت حمله در بسياري از نقاط قادر به شكستن خط و نفوذ در عمق منطقه‌ي خودي خواهد شد.(6) 455 امروز منطقه‌ي عملياتي والفجر10 و بيت‌المقدس4 از آرامش برخوردار است. اكثر فرماندهان به مرخصي رفته‌اند و فقط فرمانده كل سپاه در منطقه حضور دارد و امور جاري منطقه را پي‌گيري مي‌كند. روايت اسدالله احمدي راوي مركز اسناد و تحقيقات دفاع مقدس (مطالعات و تحقيقات جنگ) در قرارگاه خاتم(ص) از وضعيت امروز منطقه كه در دفتر شماره 1642 راوي ثبت شده و نگاهي گذرا به موضوعات روزهاي اخير تا امروز دارد، به شرح زير است: با پايان يافتن عمليات والفجر10 در آخرين روز سال 1366، علي شمخاني فرمانده نيروي زميني سپاه جهت گذراندن مرخصي به باختران رفت تا از آن‌جا به اهواز (زادگاهش) نزد خانواده برود، زيرا مدت نسبتاً زيادي بود كه وي در منطقه‌ي ماووت، مريوان و محور بالامبو حضور داشت. پس از عزيمت وي، عمليات بيت‌المقدس4 كه توسط قرارگاه كربلا راه‌اندازي و هدايت مي‌شد، با كمك فكري و حضور محسن رضايي و رحيم صفوي انجام شد. رحيم صفوي نيز كه از ديرباز در منطقه بود، پس از عمليات بيت‌المقدس4 روز 7 فروردين به اصفهان رفت. پس از اين‌كه فرماندهان نيروي زميني به مرخصي رفتند، كم‌كم فرماندهان قرارگاه‌ها و يگان‌ها نيز به مرخصي رفته يا در حال رفتن هستند. قرارگاه فتح در حال حاضر مسئوليت پدافند و حفظ جناح چپ منطقه‌ي عملياتي والفجر10 و همين طور پدافند و حفظ منطقه‌ي عملياتي بيت‌المقدس4 را دارد. هدايت عمليات بيت‌المقدس4 برعهده‌ي برادر غلامپور بود، ولي پس از چند روز به دليل تحركاتي كه از جانب دشمن در جبهه‌هاي جنوب مشاهده شد، فرماندهي قرارگاه كربلا به منظور حفظ خطوط دفاعي در فاو، شلمچه و جزاير مجنون كه جزء خطوط حساس و مهم جبهه‌هاي جنوب به شمار مي‌روند، به جنوب رفت و از آن به بعد بر اساس تصميم فرمانده كل سپاه، مسئوليت قرارگاه به برادر رسول ياحي سپرده شد. پس از چند روز، برادر ياحي نيز به مرخصي رفت و مسئوليت و فرماندهي قرارگاه (فتح) به عهده‌ي سنجقي و اصغر مقدم سپرده شد. برادر مقدم به‌تازگي از مرخصي برگشته است و بردار سنجقي نيز اولين بار است كه مسئوليت يك قرارگاه را عهده‌دار شده است. وي زماني مسئوليت قرارگاه فتح را عهده‌دار شد كه وضعيت سه يگان عمل‌كننده در عمليات بيت‌المقدس4 چندان مطلوب نبود. سنجقي و مقدم پي ‌در پي ضمن تماس با محسن رضايي اوضاع وخيم خط اين يگان را متذكر مي‌شدند. به همين دليل، محسن رضايي به فرمانده لشكر9 دستور داد تا به‌سرعت براي تأمين خط شاخ شميران اقدام كند و از اسدالله ناصح معاون سپاه چهارم بعثت نيز خواست هر چه زودتر لشكر بدر را از خط درياچه‌ي دربنديخان آزاد كند. به هر حال، پريشب حدود 30، 40 نفر از نيروهاي لشكر بدر براي تقويت خط تيپ الغدير به نيروهاي اين تيپ در خط شاخ شميران ملحق شدند و منطقه تثبيت گرديده است. تقريباً حدود يك هفته است كه محسن رضايي در قرارگاه نيروي زميني مستقر است. چند روزي است كه اين قرارگاه خلوت‌ترين روزهاي خود را سپري مي‌كند و به جرئت مي‌توان گفت كه هيچ گاه قرارگاه در شرايطي كه فرمانده در آن حضور دارد به اين خلوتي نبوده است. فقط بعضي اوقات تعدادي از برادران براي دادن گزارش يا حل مشكلات يگان يا واحد خود به قرارگاه مراجعه مي‌كنند (روزي 3،2 مورد) و پس از مدت كوتاهي قرارگاه را ترك مي‌كنند و سپس قرارگاه (سنگر فرماندهي) مي‌ماند و 3،2 نفر از برادران و اين برادران كلاً شامل فرمانده كل، برادر عيوضي ـ كه به عنوان دفتردار يا تلفن‌چي هم‌راه ايشان است ـ و بنده مي‌شود. برادر محسن رضايي خانواده‌اش را كه در روستاي سروآباد از توابع مريوان بودند به عقب فرستاده و پسرش احمد را كه حدوداً 9 يا 10 سال دارد نيز به هم‌راه خودش به قرارگاه آورده است. احمد كم‌كم حوصله‌اش سر مي‌رود، گاهي اوقات به مادرش تلفن مي‌زند و ضمن احوال‌پرسي به وي مي‌گويد اين‌جا به بابا كمك مي‌كنم! و گاهي اوقات نيز ما (بنده و برادر عيوضي) با وي هم‌بازي مي‌شويم.(7) 456 شركت بيمه‌ي دريايي لويدز اعلام كرد: نفت‌كش ايراني آوج كه 18 روز قبل به‌ وسيله‌ي هواپيماهاي عراقي در نزديكي جزيره‌ي خارك بمب‌باران شد، پس از پر شدن آب در اتاق موتورخانه و فرورفتن قسمت عقب كشتي، در حال غرق شدن است. به گزارش بخش عربي راديو بغداد، بيمه‌ي لويدز اعلام كرد: تلاش‌هايي براي يدك كردن نفت‌كش ايراني ـ كه ظرفيت بار آن 216 هزار و 379 تن مي‌باشد ـ به سوي جزيره‌ي لاوان ايران انجام مي‌شود، ولي اوضاع بد جوي در منطقه مانع اين كار شده است.(8) همچنين به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، مدير كل حفاظت محيط زيست استان بوشهر گفت: در اين حمله علاوه بر ايجاد آتش‌سوزي در كشتي مذكور، محموله‌ي آن به بيرون نشت كرد و آب‌هاي ساحلي بوشهر را آلوده ساخت، طوري كه هم‌اكنون كل سواحل بوشهر را مايع ژلاتيني سياه‌رنگ و چربي پوشانده است و از آن‌جايي كه تشخيص ميزان آلودگي به دليل نداشتن امكانات لازم در اين اداره امكان‌پذير نبود، از مركز تحقيقات شيلات خليج فارس ـ بوشهر درخواست هم‌كاري و كمك شد تا اسناد و مدارك لازم تهيه شود و براي بازداشتن حكومت متجاوز عراق از تكرار اين گونه اعمال به مجامع جهاني ارائه گردد. مسئول تحقيقات شيلات خليج فارس ـ بوشهر نيز در اين خصوص اظهار كرد: بررسي‌هاي اوليه نشان مي‌دهد كه كل سواحل بوشهر به‌ويژه جزيره‌ي شيف، حفره جلالي، سواحل بندرگاه و نيروگاه اتمي به‌شدت آلوده است. وي گفت: وسعت آلودگي بسيار زياد است و براي شناسايي منطقه از پايگاه دريايي بوشهر درخواست يك فروند هلي‌كوپتر شده است. وي يادآور شد، با توجه به فصل تخم‌ريزي ماهي و ميگو، زيان‌هاي جبران‌ناپذيري به ذخاير اين آبزيان وارد خواهد شد. اين آلودگي در درازمدت نيز تخريب زيست‌گاه‌هاي آبزيان را در پي خواهد داشت.(9) 457 امروز شهرهاي تهران، قم و اصفهان هدف اصابت 5 موشك عراق قرار گرفت. هواپيماهاي دشمن به همدان و دزفول نيز حمله كردند كه در اين حملات 54 نفر شهيد و 399 نفر مجروح شدند و خسارات فراواني به بار آمد. در تهران، ساعت 15:30 يك فروند موشك به خيابان پيروزي، كوچه‌ي شهيد حسين رياضي اصابت كرد و بر اثر انفجار، 3 نفر شهيد و 10 نفر مجروح شدند. همچنين 7 منزل مسكوني كاملاً ويران شد و به 3 منزل ديگر خسارت كلي وارد آمد و تا شعاع 500 متري شيشه‌ي منازل و مغازه‌ها شكست. دومين موشك 5 دقيقه‌ي بعد در محله‌ي بازار، خيابان پامنار، كوچه‌ي سوم فرود آمد و در نتيجه‌ 9 نفر شهيد و 19 نفر مجروح شدند. در اين حادثه10 خانه ويران گرديد و به 3 منزل و بخشي از بيمارستان انصارالحسين(ع) خساراتي وارد شد و چند شيشه‌ي مغازه و منزل نيز شكست.(10) امروز 2 موشك هم به شهر قم اصابت كرد. اولين موشك 20 دقيقه پس از نيمه‌شب در شمال شرقي شهر در انتهاي خيابان آذر كه از محلات قديمي و پرجمعيت به شمار مي‌آيد، فرود آمد و موجب تخريب 10 واحد مسكوني گرديد و به تعداد زيادي خانه‌ي ديگر نيز خسارت وارد آمد طوري كه غيرقابل سكونت شدند.(11) دومين موشك در ساعت 9:53 در فاصله‌ي 600 متري از محل اصابت موشك اول در خيابان آذر در منطقه‌ي چاله كاظم موسوم به دروازه‌ي ري فرود آمد و سبب شهادت 25 نفر و مجروح شدن 232 نفر شد. يك مدرسه و 7 منزل مسكوني نيز تخريب شد و به تعداد زيادي منزل و واحد تجاري نيز آسيب جدي وارد آمد.(12) شهر اصفهان نيز در ساعت 9:53 صبح هدف اصابت يك فروند موشك عراقي قرار گرفت.(13) بر اثر انفجار اين موشك 5 نفر از جمله 2 زن و 2 كودك به شهادت رسيدند و 90 نفر مجروح شدند كه 80 نفر از آنان به طور سرپايي معالجه شدند. همچنين 3 منزل به طور كامل ويران گرديد و به يك مسجد و 10 منزل مسكوني خسارات كلي وارد شد و 5 دستگاه اتومبيل نيز خسارت ديد.(14) عراق در دو اطلاعيه‌ي نظامي‌شماره 3114 و 3115 حمله‌ي موشكي به شهرهاي تهران، قم و اصفهان را اعلام كرد.(15) در پي حمله‌ي موشكي امروز عراق، آيت‌الله هاشمي رفسنجاني نماينده‌ي امام در شوراي عالي دفاع و فرمانده عالي جنگ دستور مقابله به مثل صادر كرد.(16) علاوه بر حملات موشكي امروز دشمن، هواپيماهاي عراقي شهرهاي همدان و دزفول را نيز بمب‌باران كردند و ديوار صوتي را در چند شهر ديگر شكستند. در حمله‌ي هوايي دشمن به شهر همدان، در ساعت 9:30، 4 نقطه‌ي شهر هدف قرار گرفت از جمله: ساختمان اعزام نيرو در بلوار شهيد عراقي؛ يك منطقه‌ي مسكوني در ابتداي خيابان شهيد حق‌گويان و 2 نقطه‌ي مسكوني ديگر در كوچه‌هاي صداقت و پيله‌ور واقع در خيابان جواديه. در اين حمله 12 نفر شهيد و 48 نفر مجروح شدند.(17) همچنين ساختمان اعزام نيرو و 7 منزل مسكوني به‌كلي تخريب و به حدود 200 واحد مسكوني و 2 مدرسه و مسجد و 2 دستگاه اتومبيل شخصي خسارت وارد شد.(18) هواپيماهاي دشمن همچنين در ساعت 15:50 به شهر دزفول حمله كردند، لكن بمب‌هاي رهاشده به زمين‌هاي باير و زمين‌هاي كشاورزي در 10 كيلومتري جنوب خارج شهر اصابت كرد و تلفات و خساراتي به بار نياورد.(19) علاوه بر اين موارد، هواپيماهاي عراقي در اقدام‌هاي جداگانه‌‌يي در ساعت 8:56 در خرم‌آباد؛ ساعت 9:10 در سنندج و همچنين در پاوه اقدام به شكستن ديوار صوتي كردند.(20) عراق نيز در اطلاعيه‌ي نظامي 3116 حمله‌ي هوايي به شهرهاي همدان و دزفول را تأييد كرد.*(21) 458 به منظور پاسخ‌گويي به حملات عراق به شهرهاي ايران، در ساعات 20:15 و 20:20، دو فروند موشك به سوي بغداد شليك شد. يگان موشكي سپاه پاسداران در اقدام ديگري 12 فروند موشك به سوي مراكز نظامي و اقتصادي بندر ام‌القصر پرتاب كرد كه آتش برخاسته از آن ساعت‌ها آسمان منطقه را فراگرفته بود.(22) ستاد مشترك ارتش نيز اعلام كرد 5 موشك زمين به زمين به سوي مراكز مهم اقتصادي بصره شليك كرده است.(23) تيپ توپ‌خانه‌ي‌ 63 خاتم(ص) سپاه نيز در مقابله به مثل، 112 عدد گلوله‌ي 130 ميلي‌متري و موشك كاتيوشا و موشك240 ميلي‌متري به شهرهاي مرزي بصره و زبير پرتاب كرد.(24) 459 وزير امور خارجه‌ي ايران در نامه‌‌يي به دبيركل سازمان ملل، ادعاي حكومت عراق را درباره‌ي استفاده‌ي ايران از گلوله‌هاي شيميايي عليه نظاميان عراقي در منطقه‌ي حلبچه رد كرد. در اين نامه با اشاره به استفاده‌ي عراق از سلاح‌هاي شيميايي در منطقه‌ي قره‌داغ در روز گذشته، آمده است: دبيركل به درخواست غير منطقي عراق ظرف 24 ساعت پاسخ مثبت داده است، در حالي كه بيش از 2 هفته طول كشيد تا به درخواست‌هاي جدي و مكرر جمهوري اسلامي در مورد وضعيت بسيار وخيم مردم در كردستان عراق پاسخ دهد. حكومت عراق در گذشته، از بررسي كامل و جامع مدارك موجود در ايران و عراق جلوگيري كرده است، در حالي كه اين گروه اخيراً تحقيقاتش را در جمهوري اسلامي ايران كامل كرده است و مدارك كافي نيز در دست دارد كه در حد وسعش به وظيفه‌اش عمل كند. به علاوه، جمهوري اسلامي ايران به‌شدت اعتقاد دارد كه دبيركل بايد گروه كاملي كه شامل كارشناسان تسليحات شيميايي و نظامي است به مناطق هدف قرار گرفته‌شده اعزام كند. علاوه بر بازديد از بيماران و با توجه به ادعاي دو طرف در استفاده‌ي طرف مقابل از تسليحات شيميايي، گروه ‌بايستي اجازه داشته باشد از مناطقي كه هدف حملات شيميايي قرار گرفته بازديد كند. در اين خصوص، بازديد از حلبچه و منطقه‌ي قره‌باغ ضروري است. ارتش عراق با به‌كارگيري جنگ‌افزارهاي شيميايي در 18 مارس 1988 (28 اسفند ماه 1366)، صدمات دل‌خراشي را به طور غير منتظره به حلبچه وارد آورد. به علاوه، حكومت عراق اتهام بي‌اساسي را عليه جمهوري اسلامي ايران در مورد شهر حلبچه مطرح كرده است. بنابراين، هرگونه تحقيق بدون بازديد از حلبچه در واقع ناقص است. با توجه به استفاده‌ي مكرر عراق از سلاح‌هاي شيميايي كه بسيار هشداردهنده است، لازم است نتايج تحقيقات دبيركل به تصميم‌گيري الزام‌آور و اجباري در مورد ممنوعيت استفاده از تسليحات شيميايي بينجامد. نماينده‌ي عراق نيز امروز در نامه‌يي ادعاي اين حكومت را درباره‌ي گلوله‌باران مناطقي در استان بصره تسليم سازمان ملل كرد.(25) در همين حال، منابع دبيرخانه اعلام كردند با توجه به ادعاي روز گذشته‌ي عراق مبني بر استفاده‌ي ايران از گلوله‌هاي شيميايي توپ‌خانه‌ عليه نظاميان اين كشور در منطقه‌ي حلبچه، خاوير پرز دكوئيار دبيركل سازمان ملل، عصر امروز تصميم گرفت گروهي متشكل از چند كارشناس را براي تحقيق درباره‌ي اين موضوع به بغداد اعزام كند. منابع يادشده گفتند: اين هيئت روز پنجشنبه به قصد بغداد حركت خواهد كرد. آنان اضافه كردند كه اين هيئت همان گروه دو نفره‌‌يي خواهد بود كه دكوئيار اواخر هفته‌ي گذشته به تقاضاي دولت ايران براي بررسي استفاده‌ي عراق از سلاح‌هاي شيميايي به ايران فرستاد. اين گروه كه در حال حاضر سرگرم تهيه‌ي گزارش درباره‌ي سفر خود به تهران است، مأمور شده تا هم‌زمان گزارش هر دو سفر خود به ايران و عراق را تسليم دبيركل كند.(26) 460 دو تن از پزشكان عضو هيئت سوئيسي و كانادايي كه براي بازديد از مصدومان شيميايي در تهران به سر مي‌برند، صبح امروز در يك مصاحبه‌ي مطبوعاتي در دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي درباره‌ي‌ مشاهدات خود در بيمارستان‌ها و نتايج مذاكرات‌شان با مقامات پزشكي ايران گزارش دادند. در اين مصاحبه، ابتدا دكتر استفان دوبيكاناس پزشك كانادايي، گفت: من در بازديد از دو بيمارستان در تهران، تعدادي مصدوم و مجروح شيميايي را معاينه كردم كه همه‌ي آن‌ها نيروهاي نظامي ايراني نبودند، بلكه بسياري از آنان را زنان و كودكان تشكيل مي‌دادند. من در معاينه‌ي اين مجروحان آثار گازهاي سمي و خردل را مشاهده كردم و فكر مي‌كنم كه در بمب‌باران شيميايي حلبچه از اين دو گاز استفاده شده است. من اين عمل را از نظر پزشكي يك عمل كاملاً غير انساني مي‌دانم. اين يك عمل وحشتناك و نااميدكننده است و بشريت امروز از جانب چنين سلاح ويران‌كننده‌‌يي كه عليه مردم بي‌دفاع به كار مي‌رود، تهديد مي‌شود. وي در پاسخ به اين سؤال كه آيا به اين اطمينان رسيده‌ايد كه عراق عامل بمب‌باران شيميايي بوده است، گفت: من فقط اين را مي‌دانم كه از نظر منطقي نمي‌توانم بپذيرم كه ايران عامل بمب‌باران شيميايي شهر حلبچه باشد. اين كاملاً غيرمنطقي است. وي در مورد نتايج مذاكرات اين هيئت با مقامات پزشكي ايران گفت: ما در جلسه‌ي امروز با همه‌ي هم‌كاران ايراني هم‌عقيده بوديم كه نبايد فقط به مشاهده‌ي اين فجايع اكتفا كرد. ما در بازگشت به كشورمان بايد سياستمداران را متقاعد كنيم كه در مقابل اين گونه اقدامات واكنش نشان بدهند. به نظر ما تنها اظهار تأسف كافي نيست، بلكه بايد واقعيات را به همه‌ي مردم دنيا و سياستمداران اطلاع داد. دكتر ميشل ژاله پزشك سوئيسي و عضو ديگر هيئت نيز گفت: ما در بررسي‌هاي خود به اين نتيجه رسيده‌ايم كه جراحت مجروحان به دليل استفاده از گاز خردل بوده است، ولي در مورد گازهاي سمي اگر هم استفاده شده باشد در جبهه بوده است. وي افزود: آنچه مسلم است، شواهد نشان مي‌دهد كه اين جنگ شيميايي از طرف دولت عراق بر مردم كرد عراق تحميل شده و اين موضوع سابقه‌ي تاريخي دارد. البته، من شاهد عيني بمب‌باران شيميايي حلبچه توسط عراق نبوده‌ام، ولي همه‌ي شواهد به گونه‌يي انكارناپذير اين موضوع را نشان مي‌دهد. وي اضافه كرد: ما در دو بيمارستان تهران جمعاً 169 مجروح شيميايي را مشاهده كرديم كه نيمي از آنان نيروهاي نظامي ايراني و بقيه مردم عادي كرد عراق از جمله زنان و كودكان بودند. وي در مورد امكانات درماني ايران براي مداواي مجروحان شيميايي گفت: شيوه‌ي درماني در ايران بسيار خوب و در سطح و كيفيت بسيار بالايي قرار دارد، اما برخي تكنولوژي‌هاي جديد از قبيل ليزر مخصوص براي برخي از عوارض ريوي، الان در كشورهاي پيشرفته وجود دارد كه ما در ايران نديديم.(27) 461 سه تن از پزشكان نظامي امريكا صبح امروز براي معاينه‌ي مصدومان شيميايي بستري در بيمارستان سنت جان، وارد نيويورك شدند. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، اين پزشكان به دعوت گروه پزشكي بيمارستان سنت جان و از پايگاه هوايي امريكا در ايالت آلاباما به نيويورك اعزام شده‌اند. اعزام اين پزشكان در پي درخواست مسئولان اين بيمارستان از مسئولان دفتر نمايندگي ايران در نيويورك مبني بر كمك گرفتن از پزشكان نظامي امريكايي انجام شده است. در پي اين درخواست، دفتر نمايندگي ايران اعلام كرد كه تنها به شرطي با اين درخواست موافقت مي‌كند كه بيمارستان سنت جان آن را مطرح كند، نه جمهوري اسلامي. پزشكان مزبور پس از معاينه‌ي باليني مصدومان و مشاهده‌ي نتايج آزمايش‌هاي انجام‌شده عامل ايجاد عوارض در مصدومان بستري در بيمارستان را استفاده از سلاح شيميايي و گاز خردل دانستند، ليكن از هرگونه اظهار نظر رسمي در اين باره خودداري كردند.(28) 462 با هدف برنامه‌ريزي بهتر و مناسب‌تر براي حضور وسيع نيروهاي رزمي در يگان‌هاي سپاه پاسداران در جبهه‌ها، امروز سمينار مسئولان و فرماندهان مناطق و نواحي سپاه پاسداران سراسر كشور با حضور آقاي ‌هاشمي ‌رفسنجاني فرمانده عالي جنگ، در تهران آغاز به كار كرد. در اين مراسم ابتدا طرح كامپيوتري استفاده از اعضاي ارتش 20 ميليوني مورد بهره‌برداري قرار گرفت. با استفاده از اين طرح، لشكرهاي احتياط بسيج در سطح كشور شكل نويني خواهند يافت و نيروهاي بسيج به طور سازمان‌دهي‌شده با آمادگي كامل در مأموريت‌هاي مورد لزوم دريايي و زميني حضور خواهند يافت. در اين گردهمايي، حجت‌الاسلام محمدعلي رحماني مسئول واحد بسيج مستضعفين سپاه پاسداران درباره‌ي اقدامات و عملكرد واحد بسيج گفت: ما به دليل ضرورت سازمان‌دهي‌مجدد نيروهاي سازمان‌يافته‌ي بسيج و در سازمان بسيج قرار دادن آن دسته از نيروهاي بسيجي كه پايگاه خاص سازماني نداشتند، از طريق سيستم كامپيوتر و تعويض كارت‌هاي همه‌ي بسيجيان در سراسر كشور سال جاري را سال حركت به سوي سازمان‌دهي 5 ميليون نيروي آموزش‌ديده‌ي بسيجي نام‌گذاري كرده‌ايم كه بتوانيم همه‌ي نيروهاي آموزش‌ديده اعم از آن‌هايي كه در جبهه‌ها شركت كرده‌اند يا صرفاً دوره‌هاي آموزش عمومي را ديده‌اند در قالب سازمان‌هاي بسيج به‌ويژه لشكرهاي احتياط قرار دهيم. بدين ترتيب، در هر زمان، هنگام اجراي مانورها و طرح‌هاي رزمي، استفاده از نيروهاي سازمان‌يافته ممكن مي‌شود. حجت‌الاسلام و المسلمين ‌هاشمي رفسنجاني نماينده‌ي امام در شوراي عالي دفاع نيز با اشاره به مهم بودن حضور نيروهاي بسيج براي تداوم عمليات رزمندگان، در سخنانش بر ضرورت حضور نيروهاي بسيجي در اعزام سراسري سپاهيان حضرت امام حسين(ع) تأكيد كرد و گفت: حضور نيروهاي بسيجي اين امكان را به فرماندهان و طراحان جنگ مي‌دهد كه در شرايط مناسب، عمليات‌هاي ديگري را طراحي و اجرا كنند. فرمانده عالي جنگ تأكيد كرد: مهم‌ترين امور سرنوشت‌ساز انقلاب به عهده‌ي نيروهاي بسيجي است و بسيجيان در عمليات والفجر10 حماسه آفريدند و ضربات محكمي به ارتش عراق وارد كردند كه اين نشان‌دهنده‌ي قدرت بسيج است. دشمنان ما چشم خود را از طريق ماهواره‌ها و جاسوس‌ها به كل جبهه‌هاي جنگ دوخته‌اند، لذا ما بايد در تمامي جبهه‌ها آماده باشيم. بسيجي‌ها حاضر باشند تا ضربات مناسب و متوالي بر رژيم عراق وارد آيد.(29) 463 اقدام تبليغاتي عراق مبني بر درخواست اعزام هيئت كارشناسي سازمان ملل به بغداد براي بررسي ادعاي اين حكومت مبني بر استفاده‌ي ايران از سلاح‌هاي شيميايي عليه نظاميان عراقي در منطقه‌ي حلبچه امروز در راديوهاي گوناگون از جمله راديو بي‌بي‌سي، راديو مونت كارلو، راديو دوبي، راديو اسرائيل، راديو امريكا و راديو رياض بازتاب نسبتاً گسترده‌‌يي داشت. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، راديو بي‌بي‌سي با اشاره به درخواست ايران براي اعزام هيئت كارشناسي سازمان ملل به حلبچه اعلام كرد: هيئت كارشناسي سازمان ملل كه به ايران اعزام شده بود به دليل اعتراضات مقامات عراقي خاك عراق را بازرسي نكرد. بخش انگليسي بي‌بي‌سي در گزارش ديگري به قلم خانم پم اتول خبرنگار بي‌بي‌سي در مقر سازمان ملل، اقدام عراق را رقابتي با شكايت قبلي ايران توصيف كرد و افزود: وزير خارجه‌ي عراق نمي‌گويد چه نوع سلاح شيميايي به كار برده شده يا اين‌كه حمله‌ي ادعايي درست از چه نقطه‌‌يي انجام شده است. با وجود اين، ناظران امور سازمان ملل مي‌گويند اين اتهام مشخص‌ترين اتهام عراق به ايران در زمينه‌ي سلاح شيميايي است. بخش عربي راديو دوبي نيز درخواست عراق از سازمان ملل را منعكس كرد. بخش انگليسي راديو اسرائيل هم گزارش داد: در جنگ خليج، عراق پس از آن‌كه به دليل به‌كارگيري سلاح شيميايي با محكوميت جهاني رو به رو شد، اينك ادعا مي‌كند ايران در شهر حلبچه از سلاح شيميايي استفاده كرده است. بخش فرانسه راديو اسرائيل در خبري كوتاه صرفاً به درخواست عراق از دبيركل براي بررسي اتهامش به ايران و همچنين ادامه‌ي جنگ شهرها پرداخت. بخش عربي راديو اسرائيل نيز اعلام كرد: عراق گفته است كه مي‌تواند ثابت كند ايران با توپ‌خانه‌ و جنگنده‌هاي خود از سلاح شيميايي استفاده كرده است. راديو امريكا نيز در بخش‌هاي فارسي و انگليسي به اتهام عراق عليه ايران اشاره كرد و سفر هيئت سازمان ملل به ايران براي بررسي اتهام مشابه ايران به عراق را يادآور شد. راديو امريكا همچنين افزود: اتهام دو كشور به يك‌ديگر در استفاده از سلاح‌هاي شيميايي هم‌زمان با آغاز دور جديدي از تلاش‌هاي دبيركل سازمان ملل به منظور دست‌يابي به آتش‌بس مطرح شده است. راديو دولتي حكومت سعودي هم ادعاي عراق را با لحني تأييدكننده منعكس كرد و افزود: حملات ايران به وسيله‌ي توپ‌خانه‌ و هواپيما انجام شده است. در خبر راديو رياض در عين حال به نقل از نامه‌ي طارق عزيز به دبيركل سازمان ملل تأكيد شده است كه در حمله‌ي شيميايي ادعايي، نظاميان عراق در معرض حمله بوده‌اند.(30) 464 روزنامه‌ي كويتي القبس در شماره‌ي امروز به نقل از يك مقام حكومت عراق نوشت كه بغداد هيچ قانوني را در زمان جنگ محترم نمي‌شمارد و براي پيروزي در جنگ بايد از هر وسيله‌ي ممكن از جمله راه انداختن جنگ ميكروبي و بمب‌هاي هسته‌‌يي استفاده كرد. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، اين مقام عراقي كه نامش را فاش نكرد، گفت: چه فرقي مي‌كند انسان با تركش موشك جان خود را از دست بدهد يا سلاح‌هاي ميكروبي يا اتمي. كشتن با هر وسيله‌ي ممكن براي دفاع از خود بخشي از حاكميت يك كشور محسوب مي‌شود. وي اظهار كرد: عراق در جنگ سرنوشت‌سازي كه بقا و فناي حكومتش را تعيين مي‌كند، درگير شده است و بايد براي تضمين بقاي خود از چنگ و دندان گرفته تا هرگونه سلاح پيشرفته‌‌يي كه تا كنون براي نابودي و هلاكت اختراع شده است عليه دشمن استفاده كند. اين مقام بعثي در توجيه استفاده‌ي حكومت عراق از سلاح‌هاي شيميايي گفت: استفاده از هرگونه سلاح عليه ايران به دليل اين‌كه عراق در حالت دفاع مي‌باشد، مشروع به نظر مي‌رسد. اين مقام بعثي مدعي شد عراق موشك‌هاي دوربرد قوي‌تر از موشك‌هاي الحسين ساخته است. وي نام موشك‌هاي جديد عراق را "العباس" ذكر كرد.(31) از سوي ديگر، سپاه پاسداران بر اتخاذ تدابيري براي كاستن از آثار مخرب حملات احتمالي حكومت عراق هشدار داد و بر ضرورت كسب آمادگي‌ها و آموزش مردم تأكيد كرد. در نشريه‌ي سپاه درباره‌ي راه‌هاي جلوگيري از رفتار تهديدآميز حكومت عراق آمده است: با توجه به استفاده‌ي اخير عراق از سلاح‌هاي شيميايي در بمب‌باران شهر حلبچه و بعضي از روستاهاي باختران و مريوان و سخنان مقامات عراقي در مصاحبه‌ها و اطلاعيه‌ها درباره‌ي استفاده از هر گونه سلاحي براي پيشبرد جنگ و تأييد و انعكاس وسيع آن در رسانه‌ها و محافل ديپلماتيك، احتمال وقوع توافقاتي ميان ابرقدرت‌ها در اين باره افزايش يافته است. از اين رو، كسب آمادگي‌هاي لازم در اين خصوص از طريق تعميم آموزش‌هاي پدافندي در سطح مردم؛ دادن آگاهي‌هاي مورد نياز و تجهيز (در حد مقدورات) شهروندان به امكانات ضروري براي مقابله با تك شيميايي مي‌باشد. ضمن اين‌كه اين اقدامات از بازتاب‌هاي سوء تبليغات دشمن و عوامل داخلي او مي‌كاهد. در صورتي كه اين اقدام با برنامه‌ريزي‌هاي حساب‌شده و تبليغات صحيح هم‌راه باشد، مي‌تواند به عنوان يك عامل بازدارنده دشمن را از دست زدن به چنين شرارتي بر حذر دارد.(32) 465 دفتر سياسي اتحاديه‌ي ميهني كردستان در نامه‌يي به معمر قذافي و حافظ اسد رهبران حكومت‌هاي ليبي و سوريه از آنان خواست تا اقدام عراق در بمب‌باران شيميايي مناطق كردنشين عراق را محكوم كرده، با استفاده از امكانات كشورهاي‌شان براي افشاي جنايات حكومت بغداد تلاش كنند. در قسمتي از اين نامه با اشاره به شهادت هزاران نفر از اهالي حلبچه و روستاهاي اطراف كه اعتراض افكار عمومي جهان و واكنش بسياري از مجامع بين‌المللي و دولت‌ها را در پي داشته، آمده است: اين موضوع كه نداي محكوم كردن دولت‌هاي اروپايي و امريكايي بلند گردد در حالي كه دولت‌هاي مورد اعتماد جهان عرب و اسلام به غير از جمهوري اسلامي ايران در برابر اين جنايت وحشيانه سكوت اختيار كرده‌اند، در جان ملت ما ايجاد درد مي‌كند. بايد بگوييم ملت كرد منتظر است تا صداي آن‌ها را به محافل بين‌المللي برسانيد و در سطوح عمومي جهاني، حكومت عراق را رسوا كنيد.(33) 466 دو نشريه‌ي امريكايي واشنگتن پست و نيوزويك امروز اقدام عراق در بمب‌باران شيميايي حلبچه را بررسي كرده، با اذعان به استفاده‌ي مكرر عراق از سلاح‌هاي شيميايي تأكيد كردند اين اقدام عراق با واكنش منفي امريكا مواجه نشده است. اين نشريات در عين حال ايران را متهم كردند كه به عرصه‌ي توليد اين سلاح‌ها وارد شده است، اما راديو امريكا در اخبار ساعت 20:30 امشب مطلب چاپ‌شده در شماره‌ي امروز روزنامه‌ي واشنگتن پست را اين گونه توضيح داد: به نوشته‌ي واشنگتن پست، مقامات پنتاگون اصرار مي‌ورزند دلايل قوي و آشكاري مبني بر استفاده‌ي عراق و ايران از سلاح‌هاي شيميايي وجود دارد، اما ايران به‌شدت اين اتهامات را رد مي‌كند. ايران و عراق با استفاده از موشك‌هاي بالستيك ساخت شوروي 5 هفته است كه در جنگ شهرها به يك‌ديگر حمله مي‌كنند و ايران اهالي پايتخت را براي مقابله با حملات احتمالي شيميايي عراق آماده مي‌كند. آنتوني كردزمن استاد دانشگاه جرج تاون، در اشاره به استفاده‌ي روزافزون عراق از سلاح‌هاي شيميايي عليه ايران مي‌گويد: اگر اين روند ادامه يابد سلاح‌هاي نابودكننده و بسيار مخرب در جهان سوم توليد خواهد شد. كارشناسان اسرائيلي و امريكايي مي‌گويند: ابتدا در سال 1982 عراق از سلاح‌هاي شيميايي عليه ايران استفاده كرد، ولي وزش باد مواد سمي را به سوي نيروهاي عراق بازگرداند و ماجرا به جنگ مصيبت مبدل شد. روزنامه‌ي واشنگتن پست مي‌نويسد: عراق تلاش خود را بر توليد مواد شيميايي پردوام چون گاز خردل متمركز كرده است كه مي‌تواند برخلاف گاز مهلك سيانور مدتي در هوا باقي بماند و از پيشروي نيروهاي ايران جلوگيري كند. منابع وزارت دفاع امريكا مي‌گويند: ايران نيز مشغول توليد مواد شيميايي كم‌دوام است تا در حملات خود بر ضد عراق آن را به كار برد. از بين رفتن سريع مواد شيميايي كم‌دوام سبب مي‌شود تا ايراني‌ها بتوانند سريع پيشرفت كنند، ولي گرفتار رسوبات مهلك مواد شيميايي نشوند. روزنامه‌ي واشنگتن پست در خاتمه مي‌نويسد: مقامات پنتاگون اصرار مي‌ورزند ايران نيز در نبرد حلبچه از گلوله‌هاي حاوي مواد شيميايي استفاده كرده است، ولي خبرنگاراني كه چند روز بعد از نبرد از منطقه بازديد كردند، نشاني از توسل ايران به اين گونه سلاح‌ها نديدند. ايران توانايي استفاده از سلاح‌هاي شيميايي را انكار مي‌كند، ولي گزارش مي‌شود كه سپاه پاسداران انقلاب، دولت ايران را تحت فشار گذاشته است تا از سلاح‌هاي شيميايي استفاده كند.(34) به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، واشنگتن پست در مطلبي ديگر كه در ضميمه‌ي امروز اين روزنامه چاپ شده است، درباره‌ي استفاده‌ي عمدي عراق از سلاح‌هاي شيميايي عليه افراد غير نظامي با تأكيد بر اين‌كه كاربرد عمدي گازهاي سمي عليه توده‌هاي مردم غير نظامي هميشه از پليدترين اقدامات جنگي محسوب مي‌شده است، به تشريح تاريخچه‌ي كاربرد تسليحات شيميايي كه به ايجاد پروتكل 1925 ژنو و امضاي آن توسط كشورهاي جهان منتهي گشت، پرداخته و مي‌نويسد: اما اكنون نه تنها از اجراي اين قرارداد سرپيچي مي‌شود، بلكه با ادامه‌ي گزارها مبني بر استفاده‌ي مكرر عراق از تسليحات شيميايي عليه نيروهاي نظامي و غير نظاميان ايراني، اصل ممنوعيت كاربرد تسليحات شيميايي نيز تضعيف مي‌گردد. اين روزنامه با اشاره به حمله‌ي شيميايي حكومت بغداد به حلبچه و فاجعه‌ي عظيم آن و در عين حال تكذيب اين اقدام از جانب عراق مي‌افزايد: ترديدي نيست كه عراق قبلاً از تسليحات شيميايي استفاده كرده، زيرا هيئت تحقيق سازمان ملل در سال‌هاي 1363 و 1364 و 1365 به مناطق جنگي رجوع كرده و هر سه بار قاطعانه به اين نتيجه رسيده است كه عراقي‌ها از تسليحات شيميايي استفاده كرده‌اند. اين هيئت در سال 1365 همچنين به اين نتيجه رسيد كه اين نوع تسليحات نه تنها عليه سربازان، بلكه عليه غير نظاميان نيز به كار گرفته شده است. واشنگتن پست در ادامه به نقل از جوليان رابينسون يك كارشناس انگليسي در امور تسليحات شيميايي تأكيد مي‌كند كه كنوانسيون ژنو هيچ گونه مجازاتي براي متخلفان اين قرارداد قائل نشده و آنچه كه كشورها را از استفاده از گازهاي سمي بازداشته، ترس از تحريم و انزواي بين‌المللي بوده است. اين روزنامه خاطرنشان مي‌كند كه ظاهراً عراقي‌ها متحمل فشار بين‌المللي زيادي نشده‌اند، براي مثال امريكا فقط چند ماه پس از تأييد استفاده‌ي عراق از تسليحات شيميايي در چند سال پيش روابط سياسي خود را با بغداد از سر گرفت.(35) هفته‌نامه‌ي نيوزويك نيز در آخرين شماره‌ي خود به موضوع تهديد عراق مبني بر حمله‌ي شيميايي به شهرهاي ايران پرداخته و از قول سفير يك كشور غربي در تهران نوشته است: استفاده‌ي عراقي‌ها از سلاح‌هاي شيميايي عليه غير نظاميان در حلبچه، نشان مي‌دهد كه آن‌ها آماده‌اند از اين سلاح‌ها در هر كجاي ديگر از جمله تهران استفاده كنند. نيوزويك مي‌افزايد: براي عراق آسان خواهد بود كه موشك‌هاي دوربرد خود را به كلاهك‌هاي شيميايي مجهز كند و در اين حال رهبران ايران تهديد كرده‌اند كه براي مقابله به مثل، به استفاده از سلاح شيميايي متوسل خواهند شد. نيوزويك با ابراز ترديد به توانايي ايران در استفاده از سلاح شيميايي، از قول منابع نامشخص در تهران افزود: اين كشور مشغول توليد اين سلاح‌هاي غير قانوني با استفاده از تكنولوژي آلمان غربي است.(36) 467 در حالي كه 3 هفته از استفاده‌ي وسيع عراق از سلاح‌هاي شيميايي در حلبچه مي‌گذرد، دولت پاكستان در بيانيه‌‌يي مبهم كه امروز در برخي مطبوعات اين كشور درج شد، درباره‌ي‌ استفاده از اين سلاح‌ها در جنگ ايران و عراق ابراز نگراني كرد. در اين بيانيه كه وزير خارجه‌ي پاكستان آن را قرائت كرد، بدون هيچ‌گونه اشاره‌يي به عراق به عنوان طرف استفاده‌كننده از سلاح‌هاي شيميايي، با كلي‌گويي از طرفين جنگ خواسته شده است وارد عرصه‌ي مذاكره شوند. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي، وزير خارجه‌ي پاكستان در توضيح موضع دولت اين كشور كه به نوعي هماهنگ با مواضع حكومت عراق مي‌باشد، گفت: پاكستان از همان آغاز تلاش كرده است اين جنگ به طور صلح‌آميز و از طريق مذاكره قطع شود. اين جنگ نه‌تنها تلفات جاني بسياري براي دو كشور برادر و مسلمان به هم‌راه آورده و خسارات مالي فراواني به آن‌ها وارد كرده است، بلكه بر امور ساير امت‌هاي مسلمان به‌ويژه مسائل فلسطين و افغانستان نيز تأثير گذاشته و نيروهاي مقابله‌كننده را تحت تأثير قرار داده است. وي اضافه كرد: پاكستان از استفاده‌ي مجدد سلاح‌هاي شيميايي در جنگ ايران و عراق نگران است و نقض قرارداد ژنو، حل موضوع جنگ از طريق مذاكرات را پيچيده خواهد كرد. پاكستان از هر دو كشور برادر مسلمان درخواست مي‌كند تا دامنه‌ي جنگ را افزايش ندهند و براي خاتمه‌ي آن با دبيركل سازمان ملل متحد هم‌كاري كنند تا بر اساس قطع‌نامه‌ي598، اين جنگ فوراً خاتمه يابد. پاكستان براي خاتمه‌ي جنگ از طريق مذاكرات صلح‌آميز دست به تلاش‌هاي سنجيده و پي ‌در پي زده است و خاطرنشان مي‌كند استفاده از سلاح‌هاي شيميايي خلاف قطع‌نامه‌ي سال 1925 ژنو مي‌باشد.*(37) 468 شوراي تأمين استان كردستان در جلسه‌ي امروز، آخرين وضعيت امنيتي استان را بررسي كرد. در اين جلسه در خصوص موضوعاتي از جمله ضربات وارد شده به گروه‌هاي مسلح مخالف جمهوري اسلامي در عمليات والفجر10؛ بمب‌باران مقرهاي گروه كومه‌له در عمق خاك عراق؛ موضوعات مربوط به بمب‌باران‌هاي شيميايي مناطق مرزي استان؛ شيوه‌ي پدافند شيميايي و پذيرش آوارگان كرد عراقي در اردوگاه‌هاي استان بحث شد. در قسمتي از گزارش مذاكرات اين جلسه كه گوياي برخي موضوعات امنيتي استان مي‌باشد، آمده است: 1. با آغاز عمليات والفجر10، گردان شوان كومه‌له در اين عمليات صددرصد منحل گرديد و 80 تن از عناصر مؤثر اين گروهك به هلاكت رسيده يا اسير شدند. 2. گروهك رزگاري در اين عمليات ضربه شديدي خورد كه تا كنون بيش از 17 تن از آنان كشته و 45 نفر اسير شده‌اند و سران ايشان به بغداد گريخته‌اند. 3. در دو هفته‌ي اخير مركزيت كومه‌له در كردستان عراق بمب‌باران شد. 4. بنا به گزارش سپاه كردستان، 350 نفر از رده‌هاي پايين حزب دمكرات در اين عمليات اسير و 37 نفر از اعضاي به نسبت مؤثر حزب دمكرات تسليم و اسير شدند. موضوعات مربوط به پدافند شيميايي: از آغاز بمب‌باران شيميايي دشمن، شهرستان مريوان تا كنون تلفاتي بالغ بر 70 شهيد و 670 مجروح شيميايي داشته است. با تلاش شبانه‌روزي ستاد امداد مقابله با بمب‌باران شيميايي در استان كردستان تصميماتي به شرح زير در اين باره اتخاذ شده است. از آن‌جا كه همه‌ي مراحل مقابله با بمب‌باران شيميايي در مرحله‌ي اعلام وضعيت سبز، رفع آلودگي، تخليه مجروحان، و حفاظت از منطقه‌ي شيميايي‌شده پيش‌بيني شده است، مسئوليت اجراي اين موارد در همه‌ي روستاها و محورهاي استان به عهده‌ي ژاندارمري گذاشته شده كه با تشكيل يك گردان مستقل آموزش‌ديده، مجهز و آماده گرديده است و تا كنون به همين ترتيب در شهرستان مريوان عمل شده است. مهاجران كرد عراقي: با آغاز عمليات والفجر10 تا كنون آمار مهاجران شهرهاي خرمال و سيروان به استان كردستان به مرز 21000 نفر رسيده است كه در اردوگاه هزارخاني و گرگينه در مريوان ـ ورمهنگ و اردوگاه كامياران در كامياران و بوئين بانه اسكان داده شده‌اند.(38) 469 نشريه‌ي ميدل ايست اكونوميك دايجست (ميد) چاپ لندن، وضع اقتصادي ايران را در سال مالي 88 ـ 1987 ارزيابي و آن را در مقايسه با دو سال گذشته رو به بهبود توصيف كرد. اين نشريه وضع اقتصادي ايران را به ‌رغم نوسانات قيمت و درآمدهاي نفتي ثبات‌يافته خواند و نوشت: در اقتصاد ايران يك احساس قوي‌تر مربوط به مديريت و خودكفايي در اين كشور به چشم مي‌خورد. با اين حال، هرگونه كاهش قيمت‌هاي نفت احتمالاً در وضع دولت در جنگ خليج فارس مؤثر خواهد بود. در قسمتي از اين گزارش آمده است: نرخ رشد اقتصادي در سال مالي 88 ـ 1987 افزايش يافت. در همين حال، بخش اعظم كارخانجات به توليد كالاهايي براي بخش دفاعي كشور پرداختند. سيستم بانكي به طور چشمگيري ميزان سرمايه‌گذاري خود را در بخش صنايع افزايش داد تا كمبود منابع مالي بخش دولتي را جبران كند. با اين وصف، هزينه‌هاي بالا، تورم را ظاهر مي‌كند، اما با اجراي قيمت‌هاي رسمي تورم تحت كنترل درآمد. صادرات نفت خام ايران همچنان در سطح تعيين‌شده‌ي اوپك يك ميليون و 700 هزار بشكه درروز در نوسان بود. گزارش‌هاي تأييدنشده در اوايل سال 1988 حاكيست ميزان صادرات نفت ايران به بيش از دو ميليون بشكه در روز رسيده است. همچنين در سال مالي 88 ـ 1987 ايران، براي سومين سال متوالي مبادلات تجاري در سطح پاييني حفظ شده و درآمدهاي ارزي و واردات آن هر دو در حدود ده ميليارد دلار بوده است. ارزش صادرات نفت ايران در سال مالي 88 ـ 1987 احتمالاً حدود 8 تا 9 ميليارد دلار بود و ارزش صادرات غير نفتي آن به يك ميليارد دلار افزايش يافت. احتمالاً يك ميليارد دلار ديگر درآمد ارزي از طريق نقل و انتقالات دولتي براي ايران كسب شده است. با اين حال، قدرت خريد دولت ايران به‌شدت تحت تأثير كاهش ارزش برابري دلار امريكا قرار گرفت. آخرين ارقام منتشرشده نشان مي‌دهد كه تراز حساب جاري و بازرگاني كشور كه هر دو در سال مالي 87 ـ 1986 كسري داشت، در سال مالي گذشته با مازاد مواجه شده است. تحليل‌گران ميد كه كسري تراز بازرگاني ايران را در سال 87 ـ 1986 معادل 5/2 ميليارد دلار و كسري تراز حساب جاري آن را معادل 5/2 ميليارد دلار برآورد كرده بودند، تخمين مي‌زنند كه در سال مالي 88 ـ 1987، مازاد تراز حساب جاري و بازرگاني ايران هر يك معادل يك ميليارد دلار بوده است. نشريه‌ي ميد درباره‌ي بدهي و دارايي‌هاي خارجي ايران نيز نوشته است: از اوايل سال 1987، دارايي‌هاي خارجي ايران افزايش يافت، در حالي كه در سال 1986 اين دارايي‌ها معادل 3 ميليارد دلار كاهش يافته بود. گزارش بانك تسويه‌حساب‌هاي بين‌المللي مستقر در بال سوئيس حاكيست در سه ماهه‌ي سوم سال 1987، سپرده‌هاي ارزي ايران نزد بانك‌هاي خارجي به 5 ميليارد و 400 ميليون دلار رسيده است. بر پايه‌ي گزارش ميد، حجم ذخاير خارجي ايران كه شامل طلا نيز مي‌باشد، نزديك به 6 ميليارد دلار است. آخرين ارقام مربوط به ذخاير خارجي كه بانك مركزي ايران آن را رسماً در سال 1984 منتشر كرد، دارايي‌هاي ارزي اين كشور را كم‌تر از 10 ميليارد دلار و كل دارايي‌هاي خارجي را 12 ميليارد اعلام كرده بود. دولت بدهي‌هاي ميان‌مدت و بلندمدت به بانك‌هاي خارجي را نسبت به زمان پيروزي انقلاب (سال 1979) به حداقل رسانده است و احتمالاً اين ميزان 50 ميليون دلار مي‌باشد. بدهي‌هاي كوتاه‌مدت مربوط به امور تجاري حدود 3 ميليارد دلار مي‌باشد، در حالي كه قبل از سال 1979، ايران ميلياردها دلار به برخي از كشورها بدهكار بود. راديو بي‌بي‌سي نيز در بخش فارسي امروز درباره‌ي تدابير جمهوري اسلامي ايران براي جبران كسري بودجه و محدوديت‌هاي ارزي در بودجه‌ي سال 1367 دولت اعلام كرد: ايران از يك طرف با كمبود شديد ارز رو به روست و از طرفي ديگر با كسري بودجه‌‌يي كه سال گذشته به حدود نيمي از كل بودجه‌ي رسيد. جزئيات قانون بودجه‌ي امسال ـ كه از اول سال به اجرا گذاشته شد ـ فاش نشده است، اما حالا به نظر مي‌رسد كه يك پيشنهاد بحث‌برانگيز دولت در لايحه‌ي بودجه‌ي امسال بالاخره از تصويب مجلس گذشته است. بر اساس اين طرح، دولت اجازه مي‌يابد كه درآمدي را صرفاً از محل فروش ارز در بازار آزاد داخلي در ميان فهرست درآمدهايش منظور كند. به عبارتي ديگر، به منظور افزايش درآمدهاي ريالي خود، دولت اجازه دارد كه بخشي از عايدات ارزي‌اش را از محل صادرات نفت در بازار آزاد تهيه كند. چنين سياستي كسري بودجه را كمي كاهش داد، اما مشكل ديگر دولت يعني كمبود شديد ارز همچنان به قوت خود باقيست. درآمدهاي ارزي كشور عمدتاً صرف هزينه‌هاي جنگ و واردات اساسي‌ترين مايحتاج آن، از جمله مواد غذايي مي‌شود. براي كمك به كاهش فشارهاي موجود به دليل كمبود ارز، اكنون دولت بر اساس طرح جديد به سياستي روي آورده است كه مقامات ايران به آن عنوان خودگرداني داده‌اند. بر اساس اين سياست، از سازمان‌هاي خدماتي دولتي و شركت‌هاي دولتي خواسته مي‌شود تا ارز مورد نياز خود را از هر راهي كه لازم مي‌بينند تهيه كنند. براي مثال، پروازهاي خارجي ايران اير، هر ساله ده‌ها ميليون دلار هزينه‌ي سرويس و سوخت‌گيري مجدد در فرودگاه‌هاي خارجي داشت و حالا ايران اير تحت فشار است تا اين مقدار ارز مورد نياز را يا دست كم بخشي از آن را خود تهيه كند. بنابراين، هفته‌ي گذشته اعلام شد كه مسافران خارج از كشور بايد بهاي بليط‌هاي خود را به ارزهاي عمده‌ي خارجي بپردازند و اين سبب مي‌شود كه حتي طبقه‌ي متوسط نيز نتوانند به خارج سفر كنند، اما گفته مي‌شود كه مقامات شركت هواپيمايي ملي ايران در نظر دارند كه بهاي بليط هواپيماهاي اين شركت را براي خارج از كشور 40 درصد كاهش دهند.(39) 470 وزارت اطلاعات جمهوري اسلامي درباره‌ي احتمال عمليات نظامي سازمان مجاهدين خلق در جبهه‌هاي مياني و جنوب به‌خصوص در فكه هشدار داد. در متن نامه‌ي اين وزارت خطاب به ستاد فرماندهي قرارگاه خاتم‌الانبيا(ص) با اشاره به تجمع حدود 5 تا 6 هزار نيروي سازمان در اين مناطق، دلايلي ذكر شده است از جمله: نزديك بودن مواضع نظامي ايران به مواضع نظامي عراق؛ سهولت استتار و پوشش در اين مناطق؛ وارد شدن به مناطق جلو خطوط پدافندي به واسطه‌ي امكانات عراقي‌ها؛ نزديك بودن مناطق مياني به مراكز تداركاتي و تبليغاتي؛ تكيه بر جنگ‌هاي چريكي به واسطه‌ي كم بودن تلفات و امكان عمل كردن بيش‌تر از يك منطقه در خطوط مياني و جنوب. همچنين اين وزارت‌خانه آخرين اخبار از تحركات عناصر مسلح سازمان را در عمق خاك عراق به طور جمع‌بندي‌شده ارائه كرده است و خواستار دريافت اخبار درگيري‌هاي نيروهاي سپاه و ارتش با عناصر منافقين و متن شنود مكالمات بي‌سيمي ‌آنان و ساير اخبار مربوط به سازمان شده است. اخباري كه در نامه‌ي وزارت اطلاعات از تحركات سازمان در جبهه‌هاي گوناگون به آن‌ها اشاره شده عبارت‌اند از:  تعدادي از نيروهاي سازمان در چند روز گذشته به منطقه‌ي سليمانيه اعزام شده‌اند كه در حال حاضر كار جمع‌آوري اخبار و اطلاعات را انجام مي‌دهند.  فعاليت نيروهاي سازمان در شهر كركوك نسبت به گذشته بسيار زياد شده است.  تعداد 15 نفر از كادرهاي مركزيت حزب دمكرات كردستان ايران ‌كه‌ اخيراً منشعب شده‌اند، در رانيه مستقر بوده و مهدي ابريشم‌چي به نمايندگي از سازمان با آن‌ها مذاكره كرده و آنان رسماً پذيرفته‌اند كه بر اساس خط مشي منافقين در منطقه با جمهوري اسلامي ايران مقابله كنند و سازمان نيز هر گونه امكانات و تسهيلات را براي آن‌ها فراهم مي‌آورد.  اخيراً يك پادگان بزرگ (محل استقرار يك تيپ عراقي) در العماره تحويل نيروهاي سازمان شده و قرار است عمليات‌هايي در آن منطقه عليه رزمندگان اسلام تحت فرماندهي سپاه هفتم عراق انجام شود. اين نيروها حدود 200 نفر تخمين زده مي‌شوند و ظاهراً در ماه قبل با يك گروه از نيروهاي سپاه برخورد داشته و تعدادي از آنان نيز معدوم شده‌اند.  يك گردان از نيروهاي سازمان در پادگاني در 9 كيلومتري غرب بصره مستقر شده‌اند كه پس از آموزش‌هاي توجيهي لازم به منظور جمع‌آوري و جاسوسي به جدار مرز و خطوط جبهه در شرق بصره اعزام گرديده‌اند.  اخيراً يك گردان از نيروهاي سازمان در منطقه‌ي عملياتي مقابل چنگوله مستقر شده است. لازم به يادآوري است كه سازمان قبل از عمليات در هر منطقه، تعدادي از نيروهاي اطلاعات و عمليات خود را براي بررسي عملياتي منطقه اعزام مي‌كند.  چند هزار نفر از نيروهاي سازمان در استان دياله (منطقه‌ي الخاص به طرف استان كركوك) در يك پادگان مستقر مي‌باشند.(40) 471 محمود عطايي رئيس ستاد مشترك ارتش به اصطلاح آزادي‌بخش ملي (منافقين) اعلام كرد كه به‌زودي دست به عمليات وسيع ديگري عليه ايران خواهد زد. نام‌برده در مصاحبه‌يي مطبوعاتي اضافه كرد: پس از تشكيل اين ارتش در سال 1987 (1366)، اولين عمليات با نام :"خورشيد تابان" از اقدامات اين ارتش مي‌باشد.* وي افزود: ارتش آزادي‌بخش به عمليات ايذايي عليه مواضع ايران در جبهه‌ها براي ايجاد ناآرامي در صفوف ايرانيان و خراب كردن روحيه‌ي آنان ادامه خواهد داد.(41) از سوي ديگر، منابع اطلاعاتي از تحركات و فعاليت‌هاي عناصر مسلح سازمان در برخي نقاط تماس خطوط دفاعي يگان‌هاي ارتش و سپاه پاسداران با يگان‌هاي ارتش عراق خبر دادند. در يكي از اين گزارش‌ها آمده است: 1. در منطقه‌ي پيچ‌انگيز، تحركات عوامل شناسايي منافقين از خطوط ما گزارش شده است. 2. در منطقه‌ي مهران گزارش تحركات منافقين در اين منطقه دريافت شده است. 3. در منطقه‌ي كوشك حساسيت منطقه و آماده بودن سازمان با توجه به اين‌كه قبلاً در اين منطقه عمليات داشته، آمادگي نيروهاي رزمي در اين منطقه را ضرورت مي‌بخشد. 4. در منطقه‌ي پيرانشهر، گزارشي مبني بر تجمع نيروهاي سازمان نيز در اين منطقه واصل شده است. 5. در منطقه‌ي ابوالخصيب (منطقه‌ي عملياتي كربلاي4 در شرق بصره) گزارشي مبني بر حضور نيروهاي غواص در اين منطقه و احتمال عمليات آبي ـ خاكي سازمان دريافت شده است.(42) در گزارش معاونت اطلاعات نيروي زميني سپاه نيز در اين باره آمده است: طبق اخبار رسيده، گروهك منافقين به دليل درگيري‌هايي كه در مناطق شمال غرب با ديگر گروه‌ها داشته يا به دلايل ديگر، عمده فعاليت خود را به جبهه‌هاي مياني و جنوبي كشور در حد فاصل مهران تا فكه كشانده است. همچنين بنا بر گزارش‌هاي شنود، يك گردان منافقين به نام گردان39 در منطقه‌ي زيد وجود دارند كه لازم است مراقبت‌هاي لازم در اين مورد انجام شود.(43) در همين حال، سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران گزارش تحركات نظامي سازمان را به اين شرح اعلام كرد:  تعدادي از نيروهاي سازمان در چند روز گذشته به منطقه‌ي سليمانيه اعزام شده‌اند و در حال حاضر كار جمع‌آوري اخبار و اطلاعات را انجام مي‌دهند.  فعاليت نيروهاي سازمان در شهر كركوك نسبت به گذشته بسيار زياد شده است.  تعداد 15 نفر از كادرهاي مركزيت حزب دمكرات كردستان ايران‌ كه اخيراً منشعب شده‌اند، در رانيه مستقر هستند و با مهدي ابريشم‌چي به نمايندگي از سازمان منافقين مذاكره كرده‌اند و سازمان آنان را رسماً پذيرفته‌ است تا بر اساس خط مشي منافقين در منطقه با جمهوري اسلامي ايران مقابله كنند و سازمان هر گونه امكانات و تسهيلات را براي آنان فراهم آورد.  اخيراً يك پادگان بزرگ (محل استقرار يك تيپ عراقي در العماره) تحويل نيروهاي سازمان منافقين شده و قرار است منافقين در آن منطقه عملياتي عليه رزمندگان اسلام تحت فرماندهي سپاه هفتم عراق اجرا كنند. اين نيروها حدود 200 نفر تخمين زده مي‌شوند و ظاهراً در ماه قبل با يك گروه از نيروهاي سپاه برخورد داشته و تعدادي از آنان‌ نيز معدوم شده‌اند.  يك گردان از نيروهاي سازمان در پادگاني در 9 كيلومتري غرب بصره مستقر شده است كه پس از آموزش‌هاي توجيهي لازم به منظور جمع‌آوري اطلاعات و جاسوسي به جدار مرز و خطوط جبهه در شرق بصره اعزام شده‌اند.  اخيراً يك گردان از نيروهاي سازمان در منطقه‌ي عملياتي مقابل چنگوله مابين مهران ـ دهلران مستقر شده‌اند. لازم به يادآوري است كه قبل از عمليات در هر منطقه، سازمان تعدادي از نيروهاي اطلاعات و عمليات خود را براي بررسي عملياتي منطقه اعزام مي‌كند. تعداد چند هزار نفر از نيروهاي سازمان در استان دياله (منطقه‌ي الخاص به طرف استان كركوك) در يك پادگان مستقر مي‌باشند.(44) 472 در پي هشدارهاي مقامات اطلاعاتي درباره‌ي مخفي شدن تعدادي از نيروهاي نظامي و مسئولان امنيتي و حزبي عراقي و همچنين عناصر ضد انقلاب ايراني در ميان مردم عادي عراقي مستقر در اردوگاه‌هاي اسكان موقت در استان‌هاي كردستان و كرمانشاه و همچنين پراكنده شدن تعدادي از آنان در برخي شهرهاي مرزي ايران، امروز 10 نفر از چته‌هاي گروه رزگاري در اردوگاه كنگاور شناسايي و دست‌گير شدند.(45) همچنين 2 نفر ديگر از عناصر گروه رزگاري در مريوان و 2 نفر از عناصر كومه‌له در سنندج دست‌گير شدند.(46) يك نفر از كومه‌له نيز در سنندج خود را تسليم كرد.(47) امروز همچنين تردد عوامل كومه‌له و حزب دمكرات در روستاهاي سعدآباد، سريز، بندول و گوشخاني از توابع مريوان گزارش شد.(48) علاوه بر آن، تعدادي از افراد وابسته به كومه‌له در روستاي كندسور در حومه‌ي بانه تردد داشته‌اند.(49) 473 يك هواپيماي بوئينگ747 مسافربري كويت با 99 مسافر و 16 خدمه كه از بانكوك عازم كويت بود، پس از ربوده شدن بدون اجازه‌ي مقامات از حدود منتهي‌اليه جنوب شرقي وارد آسمان ايران شد و در حالي كه بنزين آن رو به اتمام بود، در ساعت 7:30 صبح در فرودگاه مشهد به زمين نشست. خبر فرود هواپيما را سرتيپ منصور ستاري فرمانده نيروي هوايي به اطلاع آقاي هاشمي رفسنجاني رساند. رئيس مجلس شوراي اسلامي با رئيس‌جمهور و نخست‌وزير و وزير امور خارجه در اين باره مشورت كرد و در نهايت قرار شد سياست اين باشد كه اعلام شود، جمهوري اسلامي مايل به پذيرفتن هواپيما در ايران نيست، مگر اين‌كه كويت چنين درخواستي داشته باشد. در چنين وضعيتي ايران ترجيح مي‌داد كه هواپيما از ايران خارج شود تا موضوع (اخبار بمب‌باران شيميايي) حلبچه تحت‌الشعاع قرار نگيرد. امشب در جلسه‌ي سران قوا درباره‌ي هواپيماي كويتي بحث شد. كويتي‌ها نيز از موضع خود عقب‌نشيني كرده و آماده‌ي مذاكره با ربايندگان شده‌اند. به تيم ايراني مذاكره‌كننده‌ي مستقر در فرودگاه مشهد ابلاغ شد كه سعي كنند مسافران معمولي و كم‌اهميت به‌خصوص زنان را آزاد كرده، نگذارند حادثه‌ي خشونت‌آميزي اتفاق بيفتد و اجازه‌ي رفتن به هواپيما داده نشود.(50) در پي اين واقعه، سخن‌گوي وزارت امور خارجه با محكوم كردن هواپيماربايي، اعلام كرد موضوع بلافاصله به اطلاع مقامات كويتي رسانده‌ شده و نظر جمهوري اسلامي ايران اين است كه سوخت هواپيما را تأمين كرده، هواپيما هر چه سريع‌تر خاك ايران را ترك كند. با وجود اين، هر طور كه مقامات آن كشور بخواهند عمل خواهد شد. وي افزود: ربايندگان ‌كه به زبان عربي تكلم مي‌كنند، اعلام كرده‌اند در صورت نزديك شدن فردي به هواپيما، آن را منفجر خواهند كرد.(51) راديو كويت در بخش عربي ساعت 13:30 اعلام كرد: سفارت ايران گزارش رسمي حادثه را به اطلاع مقامات كويتي رساند و پس از آن، كاردار ايران در كويت به وزارت خارجه فراخوانده و به وي اطلاع داده شد كه مقامات كويتي انتظار دارند كه مقامات ايراني اين حادثه را با سرعت ممكن و با رعايت حفظ جان مسافران و خدمه‌ي هواپيما به پايان برسانند.(52) شيخ صباح الاحمد الصباح معاون نخست‌وزير و وزير خارجه‌ي كويت، در پيام كتبي به علي‌اكبر ولايتي وزير امور خارجه‌ي ايران، اظهار اميدواري كرد با تدابير جمهوري اسلامي ايران ماجراي هواپيماي ربوده‌شده بدون ريختن خون و كشته شدن كسي خاتمه يابد. علي‌اكبر ولايتي هم در پيام متقابل، با ابراز تأسف از اين حادثه اعلام كرد: تلاش مقام‌هاي ذي‌ربط در ايران براي جلوگيري از بروز هر گونه حادثه‌ي ناگوار و حل ماجرا ادامه دارد.(53) ميرحسين موسوي نخست‌وزير نيز در پيامي اعلام كرد: دولت جمهوري اسلامي ايران با هرگونه اقدامي كه جان افرادي بي‌گناه را در معرض خطر قرار دهد، مخالف است. اين گونه اقدامات نه از نظر اعتقادي و اصول انساني صحيح است و نه از جهات سياسي.(54) معاون سياسي نخست‌وزير كه براي بررسي اين موضوع به مشهد سفر كرده است، گفت: تا كنون هويت هواپيماربايان مشخص نشده و آنان تقاضاي مترجم عربي كرده‌اند. ما از آن‌ها خواسته‌ايم در درجه‌ي اول همه‌ي مسافران به‌خصوص زن‌ها آزاد شوند و اعلام كرده‌ايم كه اين حركت‌ها را محكوم مي‌كنيم. ساعاتي پس از وقوع حادثه‌ي هواپيماربايي، رئيس شركت هواپيمايي كويت در بانكوك اعلام كرد: در بين مسافران اين هواپيما 3 نفر از اعضاي خانواده‌ي حاكم كويت حضور دارند.* حدود 11 ساعت پس از فرود هواپيما، ربايندگان در بيانيه‌يي به زبان عربي ـ كه در برج مراقبت شنيده شد ـ شرط اساسي براي آزاد كردن مسافران را آزادي 17 نفر زنداني در زندان‌هاي كويت اعلام كردند و خطاب به مقامات جمهوري اسلامي ايران گفتند: اگر نمي‌خواهيد وساطت كنيد سوخت و نيازهاي لازم را در اختيار قرار دهيد تا پرواز كنيم. انتشار خبر حضور تعدادي از اعضاي خانواده‌ي سلطنتي كويت در ميان مسافران بر حساسيت اين حادثه افزود. به گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي،‌ شوراي وزيران كويت در يك جلسه‌ي اضطراري كه به رياست ولي‌عهد اين كشور تشكيل شد، به بررسي تحولات حادثه پرداخت و تصميم گرفت يك هيئت از مقامات اين كشور را براي مذاكره با هواپيماربايان به ايران اعزام كند.* (55) راديو بي‌بي‌سي در انعكاس خبر اين واقعه از مخالفت مسئولان كويتي با پرواز هواپيما از فرودگاه مشهد خبر داد و تيم لوئلين، خبرنگار اين راديو در‌باره‌ي جزئيات اين حادثه گفت: هواپيماي كويتي در محلي در بالاي درياي عمان ربوده شده است. هواپيما سپس به طرف شهر مشهد پرواز كرد. مقامات ايران ابتدا اجازه ندادند كه هواپيما در مشهد بر زمين بنشيند، اما هنگامي كه خلبان هواپيما با فرستنده راديويي خود اطلاع داد كه بنزين هواپيما دارد تمام مي‌شود، مقامات به خلبان اجازه‌ي فرود دادند. هنگامي كه هواپيما روي باند فرودگاه نشست، هواپيماربايان تهديد كردند كه اگر كسي به اين هواپيماي بوئينگ747 نزديك شود، آن را منفجر خواهند كرد. هواپيماربايان سپس درخواست كردند كه هواپيما سوخت‌گيري كند تا به طرف مقصد ديگري كه مشخص نشده پرواز كند. مقامات ايران ابتدا گفتند كه با اين تقاضا موافقت خواهند كرد، اما كويت از ايران خواست كه اجازه ندهد هواپيما از روي زمين بلند شود.(56) خبر ربودن هواپيماي كويتي، بازتاب وسيعي در رسانه‌هاي بين‌المللي يافت و واكنش مقامات برخي كشورها را در پي داشت. سخن‌گوي وزارت خارجه‌ي امريكا با محكوم كردن اين حادثه از دولت ايران خواست براي حل اين حادثه احساس مسئوليت كرده، عاملان آن را محاكمه كند.(57) خبرگزاري يونايتدپرس نيز از احضار كاردار ايران در لندن به وزارت خارجه‌ي انگليس خبر داد و اعلام كرد: يك مقام وزارت خارجه‌ي انگلستان گفت: محمد زاده‌بستي كاردار ايران و تنها ديپلمات اين كشور در انگلستان، براي يك گفت و گوي نيم‌ساعته با يكي از مقامات ارشد انگلستان جهت مذاكره درباره‌ي اين هواپيماربايي فراخوانده شد. سخن‌گوي وزارت خارجه گفت: ما به ديپلمات ايراني گفتيم كه اميدواريم آن‌ها اين حادثه را به طور مسالمت‌آميز پايان دهند. وي افزود: ما گفتيم ايران را مسئول سلامتي جان اتباع انگلستان ‌كه در اين هواپيما هستند مي‌دانيم.(58) 474 در حالي كه در سخت‌ترين روزهاي كشور در تاريخ معاصر ايران، دولت به رغم شرايط جنگي در شهرها و جبهه‌ها درصدد برگزاري انتخابات مجلس سوم است و سعي دارد اتكاي نظام به مردم را حفظ كند و به بهانه‌ي امنيت، آزادي و نقش مردم به حاشيه برده نشود، نهضت آزادي با انتشار اطلاعيه‌‌يي با عنوان "انتخابات انحصاري و محروميت ملت از مشاركت در آن" اعلام كرد: به دليل انحصاري، غير قانوني و ناسالم بودن انتخابات در آن شركت نخواهد كرد. در قسمتي از اين نامه كه در 8 صفحه منتشر شده، آمده است: در چنين وضعيتي، اعضا و علاقه‌مندان نهضت آزادي در انتخابات انحصاري حاكميت شركت نخواهند كرد و اطمينان داريم كه مردم آزاده و آگاه ايران‌ كه قلب‌شان به خاطر حفظ مصالح مملكت و ملت و ارزش‌هاي انساني و اسلامي مي‌تپد همين موضع را خواهند گرفت. نهضت آزادي وضعيت موجود و نظر خود را درباره‌ي مبارزه‌ي پارلماني چنين توضيح مي‌دهد: به عقيده‌ي ما انتخابات بدون آزادي و امنيت و مشاركت همه‌ي قشرهاي ملت، مادام كه مجلس شوراي اسلامي جايگاه نمايندگان واقعي افراد و افكار مملكت نباشد، به هيچ يك از آرمان‌هاي اوليه و اصلي انقلاب و هيچ يك از خواسته‌هاي ملت ايران ‌جامه‌ي عمل نخواهد پوشاند. براي مبارزه‌ي قانوني و گرفتن حقوق حقه‌ي ملت از هيئت حاكمه راهي جز مطالبه‌ي پي‌گير آزادي و حاكميت ملي و از جمله مشاركت در انتخابات صحيح قانوني وجود ندارد. در آستانه‌ي انتخابات مجلس سوم، متوليان انقلاب و نظام خود را از تظاهر به قانون و از ادعا و وعده‌ي آزادي و امنيت انتخابات بي‌نياز دانسته، به شعار "انتخابات سالم" اكتفا كردند و در نطق‌ها و مصاحبه‌ها تصميم قطعي خود را در عقب انداختن قانون احزاب و جلوگيري از مشاركت آن‌ها و گروه‌هاي ديگر در انتخابات بيان داشتند. به اين ترتيب، جاي ابهام و ترديد در غير قانوني و ناسالم بودن انتخابات حاضر؛ نبود آزادي و امنيت براي مشاركت عمومي ملت در آن و انحصاري بودن انتخابات باقي نمانده است. در حقيقت و در عمل، هيئت حاكمه با دست و زبان خود انتخابات مجلس سوم را بر قشرهاي گوناگون ملت و بر كساني كه علاقه به ايران و اعتقاد به آزادي و حاكميت قانون و ملت دارند، تحريم كرده است.*(59) 475 خبرگزاري‌ها از آزادي قريب‌الوقوع چند گروگان فرانسوي در لبنان و ازسرگيري روابط ديپلماتيك ايران و فرانسه در آينده‌ي نزديك خبر دادند. به گزارش خبرگزاري مصري منا، روزنامه‌ي اردني‌ الراي با ادعاي اين‌كه حجت‌الاسلام تسخيري به نمايندگي از ايران در حال حاضر در بيروت سرگرم مذاكره در اين باره است، نوشت: شرايط ايران براي آزادي سه فرانسوي مزبور شامل ازسرگيري روابط ايران با فرانسه؛ متوقف شدن ارسال سلاح‌هاي فرانسوي به عراق و پرداخت بدهي‌هاي فرانسه به ايران است، در حالي كه فرانسه فقط يك شرط پيشنهاد كرده و آن اولويت داشتن هر گونه سرمايه‌گذاري در ايران است.(60) خبرگزاري آسوشيتدپرس نيز به نقل از منابع آگاه در دمشق گزارش داد: ميان ايران و فرانسه معامله‌‌يي طرح‌ريزي شده است كه به موجب آن دو كشور روابط ديپلماتيك خود را از سر خواهند گرفت و سه فرانسوي كه در لبنان گروگان يك گروه طرف‌دار ايران هستند، آزاد خواهند شد. يكي از اين منابع گفت اگر در آخرين دقايق اشكالي پيش نيايد، ظرف چند روز آينده گروگان‌ها آزاد خواهند شد. آنان گفتند كه يك فرستاده‌ي ويژه‌ي دولت فرانسه به مدت دو روز در استحكامات گروگان‌گيرندگان در دره‌ي بقاع لبنان با آن‌ها به مذاكره پرداخته است. به گفته‌ي اين منابع، فرستاده‌ي ويژه‌ي يادشده كه الكساندر استفاني نام دارد و مشاور شارل پاسكوا وزير كشور فرانسه مي‌باشد، هم‌راه با يك تاجر لبناني كه نامش مشخص نيست، با عبور از يك پست بازرسي در مرز لبنان و سوريه كه تحت كنترل ارتش سوريه است، به دمشق بازگشتند.(61) از سوي ديگر، به گزارش خبرگزاري فرانسه، عمران ادهم بازرگان سوري كه به عنوان يكي از نزديكان به حافظ اسد رئيس‌جمهوري سوريه، در گذشته براي آزادي گروگان‌هاي فرانسوي در لبنان تلاش‌هايي انجام داده بود، امروز در گفت و گويي با بخش عربي راديو بين‌المللي فرانسه اظهار كرد: گروگان‌هاي فرانسوي در لبنان در صورتي كه برخي طرف‌ها به تعهدات خود مبني بر آزاد كردن آنان عمل كنند، به‌زودي آزاد خواهند شد.(62) 476 ساير خبرهاي امروز عبارت‌اند از: بر اساس گزارش قرارگاه نصر رمضان، امروز نيروهاي ويژه‌ي تيپ65 هجرت سپاه پاسداران در يك عمليات نفوذي در شهر نظامي سوريا از توابع استان دهوك، موفق شدند اين شهر را به مدت 18 ساعت به كنترل خود درآورند. آنان همچنين چندين پايگاه، يك پاسگاه، يك دستگاه ترانس برق فشار قوي و يك دستگاه موتور آب شهر را منهدم و بيش از 80 تن از نظاميان عراقي را كشته يا زخمي‌ كردند.(63)

منابع و مآخذ روزشمار 1367/01/16