1366.07.13
| روزشمار جنگ سال 1366 1366.07.13 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | سیزده مهر |
| تاریخ شمسی | 1366.07.13 |
| تاریخ میلادی | 5 اکتبر 1987 |
| تاریخ قمری | 11 صفر 1408 |
گزارش- 213
در ادامه جلسه شب گذشته نيروي زميني سپاه دربارة طرح‌هاي پيشنهادي براي عمليات در منطقه شلمچه، از ساعت 8:45 صبح امروز با شركت حاضران در جلسه ديشب، بررسي طرح‌ها ادامه يافت. ابتدا فرمانده لشكر25 كربلا (مرتضي قرباني) محاسن پيشروي از غرب كانال زوجي براي رسيدن به اروند را برشمرد: آمادگي كمتر دشمن در غرب كانال نسبت به شرق آن، تهديد شدن عقبه‌هاي دشمن و امكان تمركز آتش ادوات روي آن، پيچيدگي و استحكامات كمتر زمين غرب كانال نسبت به شرق آن. فرمانده لشكر8 نجف (احمد كاظمي) در اين باره گفت: جنگيدن در سرتاسر كانال ماهي(شرق و غرب كانال زوجي) يكي است و علت انتخاب غرب زوجي، گسترش جبهه بوده است. فرمانده لشكر14 امام حسين(ع) (علي زاهدي) نيز افزود: از اين زمين باريك چطور مي‌خواهيم پيشروي كنيم. فرمانده لشكر17 علي‌ابن‌ابي‌طالب(ع) (غلامرضا جعفري) هم اضافه كرد: حركت در غرب كانال زوجي همان تاكتيكي است كه در عمليات كربلاي5 موجب سقوط جزيره "بوارين" شد. فرمانده قرارگاه كربلا (احمد غلامپور) نيز تأكيد كرد: وضعيت و جهت پدافندي دشمن در زمين منطقه، حركت از غرب كانال زوجي را به ما ديكته ميكند. از سوي ديگر، فرمانده نيروي زميني سپاه‌پاسداران (علي شمخاني) معايب تاكتيك پيشروي از غرب كانال زوجي را چنين برشمرد: گسترده كردن جبهه يعني اضافه شدن يگان و اين يعني لو رفتن و ضد اصل حفاظت؛ دو زمين شرق و غرب كانال به هم وابسته است، اگر در شرق كانال موفق نشويم در غرب آن هم شكست مي‌خوريم؛ ضرورت افزايش توان براي عمليات. فرمانده قرارگاه كربلا در اين باره گفت: وابستگي زمين مختص به غرب كانال نيست بلكه در هر جاي اين زمين اين مشكل وجود دارد. از جنبه حفاظت نيز با هر استعدادي عمليات كنيم، مشكل داريم؛ زيرا دشمن اينجا هميشه هشيار است. وي افزود كه اين طرح قطعاً بيش از 200 گردان نيرو مي‌خواهد. علي شمخاني نيز اضافه كرد كه عمليات كربلاي8 اين درس را به ما داد كه در جايي كه دشمن پاي كار است، نبايد عمليات كنيم. ليكن احمد غلامپور بر ضرورت عمليات در شلمچه تأكيد ميكند: ما بايد در اينجا بجنگيم و گرنه سليمانيه را هم كه بگيريم، صدام هيچي نمي‌شود.[۱] جلسه با بحث تقسيم خط بين يگان‌ها و مرحله‌بندي عمليات در منطقه شلمچه و بررسي اينكه مراحل عمليات بدون فاصله زماني اجرا شود يا پيشروي به صورت گام به گام باشد و محاسن و معايب هر يك، ادامه يافت. در اين مباحث گفته شد كه اين طور نيست كه اگر ما به جادة شلمچه برسيم دشمن نخلستان و جزيره صالحيه را تخليه ميكند، بلكه دشمن براي وجب به وجب اين زمين مي‌جنگد. احمد غلامپور پيشنهاد كرد كه براي فريب دشمن، مقابل جزيره ام‌الرصاص دو تيپ نيرو مستقر كنيم. فرمانده لشكر41 ثارالله (قاسم سليماني) در اين‌باره گفت: فريب بدون درگيري نمي‌شود، بايد درگير بشويم و دو سه شب بجنگيم تا دشمن باور كند. علي شمخاني نيز در برابر اين پيشنهاد گفت: يگان نداريم. جلسه امروز نيروي زميني سپاه‌پاسداران صبح و بعد از ظهر امروز تا شب هنگام به طول انجاميد و ادامة آن به روز بعد موكول گرديد.[۲]
گزارش- 214
بحث و بررسي درباره امكان عمليات‌هاي دريايي در خليج فارس از صبح امروز تا پاسي از شب در جلسات متعدد ادامه يافت. صبح امروز طي جلسه‌اي در جزيره خارك فرمانده كل سپاه‌پاسداران به فرمانده و مسئولان نيروي دريايي سپاه بر ضرورت آمادگي هر چه سريع‌تر براي اجراي مأموريت تأكيد كرد. در جلساتي كه پس از آن در خارك و بوشهر تشكيل شد، فرماندهان و مسئولان نيروي دريايي سپاه طرح‌هاي مختلف عملياتي، ميزان آمادگي براي هر طرح و توان و امكانات مورد نياز آن، چگونگي غافل‌گيري دشمن و زمان‌بندي هر طرح را بررسي كردند.[۳]
گزارش- 215
عراق با حمله به چهار نفتكش در تنگه هرمز و حمله به تأسيسات نفتي جزيره لاوان و جزيره فارسي، به آرامش نسبي چند روزه در خليج فارس پايان داد. هواپيماهاي عراقي در يك پرواز 1600 كيلومتري و سوختگيري مجدد در آسمان، به سواحل شمال تنگه هرمز رسيدند و نفتكش‌هاي استيجاري ايران را هدف قرار دادند. در اين حمله بزرگ‌ترين نفتكش جهان به نام "سي وايز جانت" (Sea Wise Gant) ثبت شده در ليبريا و نفتكش‌هاي برزيل استار(Brazil - Star) ثبت شده در پاناما، ورلد آدميرال (World Admirral) ثبت شده در كره جنوبي و شاينينگ استار (Shining Star) ثبث شده در قبرس هدف قرار گرفتند.[۴] خبرگزاري جمهوري اسلامي گزارش داد: «در حمله ساعت 13:58 سه نفتكش هدف قرار گرفته و آسيب ديدند. نفتكش "سي وايز جانت" نيز بر اثر اين حمله خسارت جزئي ديد. اين حملات تلفات جاني نداشت.»[۵] گزارش خبرگزاري جمهوري اسلامي حاكي است كه در اين حملات دو هواپيماي عراقي هدف قرار گرفتند و در آب‌هاي خليج فارس سقوط كردند.[۶] حمله امروز عراق به چهار نفتكش در تنگه هرمز - كه از آن به عنوان حمله به لارك نيز ياد ميشود - انعكاس وسيعي در رسانههاي جهان داشت. رسانه‌ها، با مخابره خبر حمله و تعجب از پرواز طولاني هواپيماهاي عراقي، كه با سوختگيري مجدد امكان‌پذير است، آن را حاكي از خشم بغداد در شكست عمليات متوقف ساختن صادرات نفتي ايران دانستند. راديو بي.بي.سي در اين باره گفت: «جنگ به اصطلاح نفتكش‌ها بعد از يك آرامش چهار روزه، امروز با شدت و انتقام تازه‌اي از سرگرفته شد.» اين راديو با تشريح حمله عراق و صدمات وارده به نفتكش‌ها افزود: اين حمله يكي از جسورانه‌ترين حملات هوايي عراق است و هواپيماهاي عراق براي چنين عملياتي تقريباً بدون ترديد نياز به سوختگيري در حال پرواز داشته‌اند.[۷] در اين حمله هواپيماهاي عراقي علاوه بر پرتاب موشك و بمب، نفتكش‌ها را به رگبار مسلسل بسته‌اند كه نشان‌دهندة ارتفاع پايين هواپيماها در هنگام حمله است.[۸] خبرگزاري فرانسه هم از مسافت پرواز تعجب كرده است: «اين اولين باري است كه چهار نفتكش در يك روز در منطقه‌اي اين چنين دور از خاك عراق هدف حمله قرار مي‌گيرند.»[۹] بيمه لويدز لندن با اعلام خبر حمله، خسارات وارده به نفتكش‌ها را جزئي اعلام كرد و افزود: «ايران براي حفظ ميزان صادرات نفت خود، تعداد نفتكش‌هاي مورد استفاده براي انتقال نفت از جزيره خارك به جزيره لارك را افزايش داده است طوري كه هم اكنون 26 نفتكش يعني 8 فروند بيش‌تر از ماه ژوئن (خرداد) در انتقال نفت فعاليت دارند.»[۱۰] در حملات امروز عراق، كشتي 250هزار تني شاينينگ استار كه داراي محموله بنزين بود، بيش‌ترين صدمات را متحمل گرديد و دچار آتش‌سوزي شد.[۱۱] منابع كشتي‌راني با اعلام خبر حمله عراق، گفتند آتش‌سوزي در نفتكش شاينينگ استار بسيار شديد است. مسئولان ايراني از تمامي كشتي‌هاي موجود در گذرگاه هرمز براي همكاري در مقابله با آتش‌سوزي اين نفتكش تقاضاي كمك كرده‌اند.[۱۲] هواپيماهاي عراقي علاوه بر حمله به نفتكش‌ها، جزيره لاوان و جزيرة فارسي را هم بمباران كردند. در حمله به جزيره لاوان كه پنج هواپيماي عراقي شركت داشتند، ميدان‌هاي نفتي سلمان و تأسيسات لاوان هدف قرار گرفته و آسيب ديدند. عمدتاً صدمات به تأسيسات مربوط به سكوهاي بهره‌برداري سلمان مستقر در جزيره لاوان وارد شده و بخشي از اين تأسيسات به علت آتش‌سوزي و شدت ضربه از بين رفته است. خبرگزاري جمهوري اسلامي به نقل از خبرنگار خود نوشت: «دو واحد اندازه‌گيري نفت خام، خط برق فشار قوي اسكله، ساختمان جديد بهره‌برداري و محل اتصال لولـه زير دريايي به طرف سكوي سلمان در اين حمله منهدم گرديده‌اند. همچنين به بخشي از خط لولـه انتقال نفت خام، موتورها و كمپرسورها و قسمت‌هايي ديگر از تأسيسات نفتي خساراتي وارد شده است. اين حمله تلفات جاني نداشت و آتش‌سوزي‌هاي به وجود آمده نيز تا پايان امروز مهار گرديد. حمله مذكور در ساعت 12:43 به وقوع پيوست. به گفته منابع محلي يكي از پنج هواپيماي حمله كننده هدف واقع شد و در آب سقوط كرد.[۱۳] همچنين جزيره فارسي در ساعت12:20 هدف هجوم هواپيماهاي عراقي قرار گرفت كه در اين حمله يك تن شهيد شد و سه تن مجروح گرديدند.[۱۴] علاوه بر حملات هوايي ارتش عراق در منطقه خليج فارس، در ساعت 9:52 و ساعت 10:03 صبح امروز چند هواپيماي عراقي به شهرهاي غرب كشور تجاوز كردند كه هنگام عبور از آسمان شهر باختران، ديوار صوتي را شكستند و همچنين دو راكت در منطقه عملياتي سومار پرتاب كردند كه آسيبي در پي نداشت.[۱۵] از سوي ديگر، نمايندة عراق در سازمان ملل، امروز در نامه‌اي به دبيركل اين سازمان، مدعي شد كه نيروهاي ايران در روز 3 اكتبر 1987 (11 مهر 1366) نقاط مختلف استان سليمانيه را گلولـه‌باران كردند كه بر اثر آن يك كودك كشته و 2 تن مجروح شدند و چهار خانه خسارت ديد.[۱۶]
گزارش- 216
با ادامه و تشديد حملات هوايي عراق عليه هدف‌هاي غيرنظامي جمهوري اسلامي و آغاز اقدامات مقابله به مثل ايران، جنگ در خارج از ميدان‌هاي نبرد شدت بيش‌تري يافت. حدود 72 ساعت پس از اخطار ايران، يگان موشكي سپاه پاسداران در پاسخ به حملات ارتش عراق، در ساعت22:30 دوشنبه شب، يك فروند موشك زمين به زمين به سوي بغداد شليك كرد. ستاد كل نيروهاي سه‌گانه سپاه پاسداران در اطلاعيه‌اي كه در اين‌باره صادر كرد، آورده است: «مرحله جديد عمليات مقابله به مثل رزمندگان اسلام به منظور باز داشتن دشمن از ادامه حمله به مناطق صنعتي - كارگري كشورمان آغاز شد و در ساعت 22:30 مركز آموزش دوره‌هاي عالي نظامي نيروهاي گارد ويژه عراق در شهر بغداد، توسط يك فروند موشك زمين به زمين يگان موشكي نيروي هوايي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي هدف قرار گرفت. سپاه پاسدارن يك بار ديگر به سردمداران رژيم جنايت‌كار عراق هشدار مي‌دهد در صورت ادامه شرارت‌هاي آنان، عمليات مقابله به مثل رزمندگان اسلام با شدت و قدرت بيش‌تر ادامه خواهد يافت و به جز چهار شهر امن، اين كشور در معرض حملات تلافي‌جويانه سپاهيان اسلام قرار خواهد گرفت.»[۱۷]
گزارش- 217
عراق پيشنهاد ايران مبني بر خودداري طرفين از حمله به مناطق مسكوني و صنعتي - كارگري و توقف حمله به خطوط كشتي‌راني در خليج فارس را رد كرد و در پي زمينه‌سازي براي آغاز مجدد حملات به مناطق مسكوني است. يك سخنگوي نظامي در بغداد اعلام كرد: رژيم ايران نمي‌تواند به ما پيشنهاد كند كه از نيروي هوايي خود استفاده نكنيم و تنها به توپخانه اكتفا كنيم؛ زيرا جنگي كه رژيم ايران به آن اصرار مي‌ورزد جنگ است و اين حق مشروع عراق است و رژيم ايران نمي‌تواند به ما يك جنگ در زمين بدون دريا پيشنهاد كند. وي درباره گلولـه‌باران مناطق مسكوني گفت: «عراق هنوز صبر را پيشه گرفته ليكن اين صبر زياد طول نخواهد كشيد.» خبرگزاري عراق نيز در گزارشي به نقل از همين مقام عراقي ادعا كرد كه ايران شب گذشته مناطق مسكوني شهرهاي بصره، قلعه ديزه، خانقين و سليمانيه را با توپخانه دوربرد زده است. در ادامة اين ادعا آمده است: «عراق كه تاكنون از حمله به شهرهاي ايران علي‌رغم برتري فوق‌العاده نظامي‌اش بر ايران خودداري كرده است، بر اساس اعتقاد بر تفكيك ميان خلق‌هاي ايران و دولت و بنا به درخواست نيروهاي دمكراتيك ملي داخل ايران مي‌باشد، ولي عراق اين حق را براي خود حفظ كرده است كه هر زماني را كه مناسب ديد از قدرت خود استفاده كند... اگر اين مسئله تكرار شود، شهرهايي از ايران را به طور كامل محو ميكند. پس چه پيش خواهد آمد اگر صدها فروند جنگنده در يك روز چندين بار حمله كنند.»[۱۸]
گزارش- 218
جمهوري اسلامي مرحله جديد عمليات "مقابله به مثل" خود را با هدف‌گيري كليه تأسيسات نظامي، اقتصادي و صنعتي كليه شهرهاي عراق به جز چهار شهر امن آن كشور آغاز كرد و تا قطع شرارت‌هاي دشمن، ادامه خواهد داد. ستاد تبليغات جنگ با صدور اطلاعيه‌اي اعلام كرد: «گسترش دامنه جنگ به خليج فارس، تلاش براي انهدام تأسيسات اقتصادي و صنعتي و حمله به مناطق مسكوني ايران در اين برهه از زمان بخشي از اهداف و سياست‌هاي جنگي رژيم حاكم بر عراق و امريكاي جنايت‌كار به منظور به تسليم كشاندن ملت قهرمان ايران است … هم‌زمان با اين تلاطم خليج فارس، حكام بغداد براي افزايش فشار به ايران، مناطق مسكوني و اهداف صنعتي - كارگري ايران را آماج حملات هوايي خود قرار داده‌اند تا در حالي كه بر ضعف خود در جبهه‌هاي زميني سرپوش مي‌گذارند، ملت انقلابي ايران را به سازش بكشند و سير جنگ را نيز تغيير دهند. بغداد براي انجام دادن اين حملات - كه تاكنون طي آن صدها تن از مردم بي‌گناه ايران شهيد و مجروح شده‌اند - هيچ‌گونه دليل و برهان قاطع دفاعي ندارد و تنها به منظور تحميل نظرات خود درباره قطعنامه 598 شوراي امنيت، حمله عليه مناطق مسكوني و تأسيسات صنعتي - كارگري ايران را گسترش داده است. پس از توسل حكام بغداد به دور جديدي از شرارت، رزمندگان اسلام با هدف خاموش كردن آتش دشمن بر مناطق مسكوني و تأسيسات ايران، عمليات مقابله به مثل را شروع كردند و اين اقدامات بازدارنده فقط متوجه مناطق صنعتي نظامي در شهرهاي مرزي و عمدتاً كاملاً نظامي عراق از جمله بصره بود. اما با تداوم شرارت‌هاي ارتش بعث عراق و كشتار انسان‌هاي بي‌گناه، برخورد قاطع‌تر و شديدتر با اين سياست‌هاي دشمن لازم است؛ به ويژه اينكه امريكاي جنايت‌كار با دادن اطلاعات نظامي پيرامون تأسيسات كارگري ايران، مستقيماً به عراق كمك ميكند و پاسخگويي ما به حملات عراق در واقع پاسخگويي به توطئه‌هاي امريكا نيز تلقي ميشود.»[۱۹]
گزارش- 219
شانزده تن از نيروهاي گردان قائم زنجان كه از مرخصي برمي‌گشتند، هدف حمله عناصر سازمان مجاهدين خلق قرار گرفتند. رژيم عراق در جهت گسترش ناامني در پشت خطوط مرزي ايران، علاوه بر استفاده از عناصر گروه‌هاي ضد انقلاب كومه‌له، دمكرات و به اصطلاح ارتش آزادي بخش خلق (منافقين)، حملات جديدي را عليه پايگاه‌ها و خطوط ارتباطي انجام مي‌دهد. در ساعت 17:40 امروز در محور سوره‌كور - هزارقلعه در اطراف روستاي تخريب شده باكوره، عناصر منافقين يك خودروي تويوتا لندكروز اتاقدار را به رگبار بستند كه در نتيجه آن سه تن شهيد و سه تن مجروح شدند و بقيه افراد سالم به اسارت مهاجمان در آمدند. آنها در تاريكي شب اسيران را از ميان خط عبور دادند كه در هنگام عبور از خط بر اثر انفجار مين دو تن از آنها شهيد شدند و يك تن موفق به فرار شد و بقيه آنها را به داخل مواضع نيروهاي عراقي بردند. افراد مهاجم 9 تن بودند كه لباس كردي به تن داشتند.[۲۰]
گزارش- 220
افرادي از گروه كومه‌له با حمله به پايگاه كسري در منطقه سنندج ابتدا مسئول مخابرات پايگاه را اسير كردند و از وي خواستند كه از گردان حسن‌آباد تقاضاي نيروي كمكي نمايد. نيروهاي گردان مذكور كه از حيله ضد انقلاب آگاه شدند، به روستا رفته و با آنها درگير شدند. در اين وضعيت چته‌هاي كومه‌له ضمن خروج از پايگاه آن را به آتش كشيدند و شش تن از نيروهاي ثابت پايگاه و هشت تن از نيروهاي بسيجي روستايي را با خود به اسارت بردند.[۲۱] در پي اين حادثه مدرسه روستاي كسري تعطيل شد و دو تن از معلمان زن روستا كه از طرف آموزش و پرورش سنندج به اين مدرسه مأمور بودند، ديگر به مدرسه نمي‌آيند.[۲۲] در همين حال اعلام شد كه جنازه يكي از رزمندگان كه در كمين افراد كومه‌له در اين محور به شهادت رسيده بود، امروز پيدا شد. اين نيروها در تاريخ 4/7/1366 به اسارت چته‌هاي كومه‌له در آمده بودند و فرد فوق احتمالاً زخمي بوده است.[۲۳] در منطقه بياران نيز افراد كومه‌له با اجراي كمين، يك خودروِ جهاد سازندگي را به آتش كشيدند.[۲۴] در سنندج نيز يازده تن از نيروهاي خودي براي اجراي كمين به روستاي "باين چوب" اعزام شدند، ليكن به علت نفوذي بودن مسئول نيروهاي اعزامي، وي با كمك افراد كومه‌له بقيه نيروها را خلع سلاح كردند و به همراه دو تن ديگر به گروه كومه‌له پيوستند.[۲۵] از سوي ديگر، تعدادي عناصر حزب دمكرات كه قصد ورود به روستاي ويناس از توابع مهاباد را داشتند به كمين رزمندگان اسلام افتادند كه در اين درگيري يكي از فرماندهان هيز پيشوا به نام سيدكمال بدري كشته شد.[۲۶] در يكي از روستاهاي "ژاوه رود" نيز يكي از برادران گردان حضرت رسول(ص) به نام "ملافي" در درگيري با عناصر دمكرات به شهادت رسيد.[۲۷]
گزارش- 221
كاروان "راهيان از جماران تا خليج فارس" كه پس از بيعت با امام خميني حدود 17 روز قبل راه‌پيمايي خود را از تهران آغاز كرده بودند، پس از عبور از شهرهاي مختلف و پيمودن 1500 كيلومتر راه، وارد بندر‌عباس شدند و پرچم تبرك شده به دست امام خميني براي رزمندگان مدافع خليج فارس را به فرمانده نيروي دريايي منطقه يكم سپاه پاسداران تقديم كردند. اين راه‌پيمايان طي پيامي براي امام خميني، اعلام كردند: «ما براي پاسداري از پرچم پر افتخار اسلام آماده هستيم و به شما اطمينان مي‌دهيم تا آخرين لحظه عمرمان از حريم مقدس كشور اسلامي ايران در مقابل متجاوزين و زورگويان، كه در رأس آنها شيطان بزرگ امريكاي جنايت‌كار مي‌باشد، ايستادگي و مقاومت خواهيم كرد.»[۲۸]
گزارش- 222
ايران در توليد انواع خمپاره‌انداز و برخي از موشك‌ها به خودكفايي رسيده است، محسن رفيق‌دوست وزير سپاه پاسداران در اين باره گفت: «ما با شناختي كه از دنيا داشتيم هدف را خودكفايي كامل دفاعي در همه ابعاد گذاشتيم. امروز در ادوات جنگي مثل انواع خمپاره‌انداز، موشك ماليوتكا، موشك 107 ميلي‌متري(مينيكاتيوشا) خودكفا هستيم. قبضه خمپاره‌اندازهاي 60، 81 و 120 ميلي‌متري و مهمات آنها و قبضه‌هاي مينيكاتيوشا و ماليوتكا و موشك هر دوي اينها در يك كميت بسيار، كه هرگز نمي‌توانستيم اين مقدار را از دنيا بخريم و شايد بازارهاي دنيا كشش تأمين آنها را نداشتند، در حال حاضر در داخل توليد مي‌كنيم. همچنين بعضي از انواع توپ‌ها را خودمان مي‌سازيم و مقدمات ساخت بقيه توپ‌ها را هم فراهم كرده‌ايم كه به زودي به مرحله توليد خواهد رسيد. ما اكثر ادوات زرهي را كه از رده خارج شده بود بازسازي كرديم. قبضه‌هاي كاتيوشا را هم امسال خودمان مي‌سازيم. الان 80 درصد مهمات جنگ را خودمان تأمين مي‌كنيم.» رفيق‌دوست ضمن مقايسه توليدات داخلي و نمونه‌هاي خارجي آن افزود: «بعضي از خمپاره‌اندازهايي كه توليد ميشود جديد هست كه خودمان ساخته‌ايم و مهمات‌هايي كه مي‌سازيم تفاوت‌هاي زيادي با نمونه‌هاي خارجي خود دارد، چه از جهت قدرت و چه از جهت بُرد و دقت، بسيار بيش‌تر شده است. ما الان روي موشك‌هاي مختلف كار مي‌كنيم كه كار تحقيقاتي‌اش تمام شده، يا روي هواپيما كار مي‌كنيم. زيردريايي ساختيم كه نمونه‌هاي بعدي كه به مراتب مدرن‌تر و اساسي‌تر هست به زودي به آب مي‌افتد. اكثر شناورهايي كه ما داريم براي جبهه مي‌سازيم اكثراً ابتكاري است و البته بعضاً هم به اصطلاح كپي‌سازي است.»[۲۹]
گزارش- 223
مهندس ميرحسين موسوي، نخست‌وزير در اجتماع مردم قزوين با تأكيد بر اينكه امروز در جهان با اوج فشارهاي بين‌المللي روبه‌رو هستيم و قدرت‌ها دست به دست هم داده‌اند تا ما را به سازش بكشانند، درباره ماهيت جنگ و دلايل همسويي و هماهنگي ابرقدرت‌ها در مقابله با انقلاب اسلامي گفت: «وقتي ما از همان روزهاي اول گفتيم كه صدام سگ زنجيري امريكاست و اين جنگ، جنگ صدام نيست، بلكه جنگ استكبار و ارتجاع در برابر اسلام مي‌باشد، دلايل و اسنادي در دست داشتيم كه آشكار نبود اما امروز به روشني مي‌بينيم كه ابرقدرت‌ها دست در دست هم داده و براي ما قطعنامه صادر مي‌كنند و ارتجاع منطقه آشكارا در كنار صدام ايستاده است. كنفرانس‌هاي بين‌المللي مي‌گذارند و با سوء استفاده از اسم اسلام و عربيت تلاش دارند تا جنگ عرب و عجم راه بيندازند. استكبار احساس كرده است كه اين اصول و اصول اوليه انقلاب اسلامي ريشه در ملت‌هاي اسلامي دارد و آنها در حال يك خيزش همگاني هستند و طبيعي است كه اين خيزش بر اساس اصول انقلاب اسلامي مي‌تواند منافع آنان را در سراسر جهان به خطر بيندازد و در همين راستا است كه آنان درصدد هستند به هر طريق ممكن حكومت‌هاي دست نشاندة خود را همچون آل‌سعود حفظ كنند. از آنجايي كه استكبار جهاني دريافته است كه اين جنگ تحميل شده به جمهوري اسلامي ايران مي‌تواند منافع آنان را از بين برده و به سلطه آنان خاتمه دهد، لذا با هم متحد شده‌اند و با حركت‌هاي موذيانه و كمك گرفتن از سازمان‌هاي بين‌المللي قطعنامه صادر مي‌كنند و با استفاده از اهرم‌هاي اقتصادي و عوام‌فريبي دنيا را آماده مي‌سازند تا ما را در تنگنا و فشار قرار داده و با اين خيال باطل ملت را وادار به سازش كنند. ملت ايران از اصول اسلامي‌خود دست بر نخواهد داشت و هرگز تن به سازش نخواهد داد و براي رسيدن به اهداف خود ضمن ارائه بهترين سرمايه وجودي خويش از اهداف انقلاب اسلامي دفاع خواهد كرد.»[۳۰] تلويزيون تركيه طي يك برنامه سياسي كه در آن سؤالاتي از نخست‌وزير ايران شد، نقاط ضعف و قوت دو كشور ايران و عراق را در جنگ بررسي كرد. ابتدا مجري برنامه در سخناني گفت: «رژيم عراق كه در جبهه زميني از نيروهاي ايران شكست خورده است با توسل به بمباران‌هاي هوايي و حمله به نفتكش‌هاي ايراني در خليج فارس قصد دارد ضمن جلوگيري از صادرات نفتي ايران كه از طريق تنگه هرمز صورت مي‌پذيرد، اقتصاد اين كشور را دچار مشكلات اساسي نمايد. ولي به رغم برتري هوايي و ارتش مكانيزة عراق، نيروهاي ايراني با اتكا به نيروهاي مردمي همچنان به مبارزه خود ادامه مي‌دهند. جمهوري اسلامي ايران با همه مشكلات مالي توانسته است بدون دريافت هرگونه وام خارجي، اقتصاد كشور را اداره كند و اين در حالي است كه رژيم عراق در طول جنگ همواره از كمك‌هاي مادي حاميان خود برخوردار بوده و اكنون بيش از 60 ميليارد دلار بدهي خارجي بر دوش مي‌كشد.» در ادامه برنامه، نخست‌وزير ايران در پاسخ به سؤال خبرنگار اين برنامه با تأكيد بر اينكه اگر جنگ بيست سال هم طول بكشد آن را ادامه خواهيم داد، گفت: «اين مبارزه براي حفظ استقلال كشور است و اين موضوع بدون تحمل مشكلات ممكن نيست.» وي درباره زيان‌هاي مالي و جاني جنگ گفت: «به اعتقاد ما اين جنگ در عين حال كه تلفات جاني و مالي دربرداشته باعث گرديده است تا نسل جديد ما با روحيه انقلابي شكل پذيرد. اين جنگ وسيله‌اي براي استقلال نسل آينده كشور شد و هدف از ادامه آن تا احقاق كامل حقوق ملت نيز در همين راستا يعني حفظ استقلال كشور مي‌باشد.» ميرحسين موسوي درباره موضع تركيه در قبال جنگ خاطرنشان كرد: «ما از موضع تركيه راضي هستيم. در اين جنگ بسياري از كشورها خواستند سياست بي‌طرفانه‌اي در قبال جنگ اجرا كنند ولي تنها تركيه و پاكستان در اين زمينه موفق بودند، اما امروز در مرحله‌اي قرار گرفته‌ايم كه بي‌طرفي نيز كافي نيست.»[۳۱]
گزارش- 224
يك قايق توپدار ايران امروز كارواني از كشتي‌ها و نفتكش‌هاي ژاپني را كه در حال خارج شدن از خليج فارس بودند شناسايي و بازرسي كرد. به گزارش خبرنگار رويتر - كه با هلي‌كوپتر بر فراز كاروان مزبور حركت مي‌كرد - پنج نفتكش و يك كشتي حامل گاز كه در 25 مايلي شمال شرقي دوبي به طرف تنگه هرمز در حركت بودند، پس از حركت، ناخداي يك قايق توپدار ايران خواهان اعلام هويت، مقصد، مسير و سرعت آنها شد و سپس به آنها اجازه ادامه مسير داد.[۳۲] خبرگزاري فرانسه نيز گزارش داد كه خبرنگاران از داخل هلي‌كوپتر‌ها مشاهده كردند 9 كشتي ژاپني - كه در ساحل بندر دوبي گردآمده بودند - در ساعت 10 امروز به وقت محلي اين بندر را ترك كردند و عازم تنگه هرمز شدند. به گفته منابع ژاپني اين كاروان شامل چهار نفتكش بزرگ حامل نفت خام، سه نفتكش حامل فرآورده‌هاي نفتي، يك كشتي حامل گاز و يك كشتي باري است كه از بنادر مختلف عربي خليج فارس به ويژه از امارات متحده عربي و عربستان بارگيري كرده‌اند. بنا بر اين گزارش ژاپن دستورات صادره به كشتي‌هاي خود مبني بر قطع رفت و آمد به مدت سه روز در خليج فارس را امروز لغو كرد.[۳۳] گفتني است كه ژاپن روز گذشته از ايران درخواست تأمين امنيت 9 كشتي ژاپني را براي عبور از تنگه هرمز كرده بود. [ر. ك گزارش207، روزشمار 12/7/1366] از سوي ديگر، به گزارش خبرنگار رويتر، قايق توپدار ايران در عين حال با ناخداي يك كشتي دانماركي كه درصدد ورود به آب‌هاي خليج[فارس] بود، درگيري لفظي شديدي پيدا كرد. فرمانده اين قايق توپدار در بخشي از پيام راديويي خود كه براي ناخداي كشتي دانماركي ارسال كرد، گفت: «من به شما هشدار مي‌دهم. من مجبور به اقدام عملي خواهم شد. اين آخرين هشدر است.» كشتي دانماركي سرانجام متوقف شد و به يك گروه از خدمه قايق ايراني اجازه داد به بازرسيِ محموله كشتي بپردازند.[۳۴] بيمه لويدز لندن درباره اين ماجرا گزارش داد: «يك كشتي كانتينر بر دانماركي به نام "شايستن موسك" در ساعت 11:30 به وقت محلي در ساحل امارات متحده عربي در خليج[فارس] به وسيله يك ناوچه سريع‌السير ايراني ره‌گيري شد و از آن درخواست توقف شد. ناوچه ايران گلولـه‌هاي هشدار دهنده بسياري شليك كرد و در نهايت راه را بر كشتي دانماركي بست و آن را به سوي بندر ايراني ابوموسي واقع در شمال دوبي هدايت كرد[۳۵] كه پس از بازرسي و اطمينان از عدم حمل كالاهاي مشكوك اجازه ادامه مسير به آن داده شد.»[۳۶]
گزارش- 225
امريكا درصدد است كشتي‌هاي ايراني مشكوك به مين‌گذاري در خليج فارس را هدف حملات غافل‌گيرانه قرار دهد. روزنامه الاتحاد چاپ ابوظبي در ادامة گزارش فوق كه از منابع دولتي مصر نقل كرده است، هدف اين طرح را حمله به كشتي‌هاي مظنون قبل از ورود آنها به آب‌هاي بين‌المللي اعلام كرد. الاتحاد افزوده است: «كاسپار واينبرگر وزير دفاع امريكا در سفر اخير به مصر طرح مذكور را براي رئيس جمهوري مصر تشريح كرده است.»[۳۷] از سوي ديگر، آلمان غربي كه تقاضاهاي واشنگتن جهت ارسال مين‌روب به خليج فارس را رد كرده بود، موافقت كرده است براي تسكين دادن به امريكا، براي نخستين بار ناوهاي جنگي در دريايي مديترانه مستقر كند. به گزارش يونايتدپرس، سخنگوي وزارت دفاع آلمان غربي گفت كه نمي‌تواند گزارش فوق را - كه در يك مجله آلماني درج شده است - تأييد يا رد كند ولي دولت متبوعش تدابير ممكن براي افزودن به نيروهاي ناتو در دريا را بررسي ميكند.[۳۸] در همين حال يك كارشناس حزب سوسيال دمكرات آلمان فدرال تشكيل يك نيروي دريايي زير نظر سازمان ملل را راه حل مناسب براي پايان دادن به بحران خليج فارس دانست. وي گفت: «هنگامي كه اوضاع در اين منطقه مي‌تواند خطري جدي براي تمام جهان به وجود آورد، ناظر اين جريان بودن جايز نيست؛ چنين وضعي در حال شكل گرفتن است. اين امر (تضمين امنيت عبور كشتي‌ها در خليج فارس) نبايد با تقويت كشتي‌هاي جنگي غرب در منطقه تضمين شود، بلكه بايد با اعزام واحدهايي از نيروهاي دريايي سازمان ملل تأمين شود. واحد‌هاي نيروي دريايي غرب نيز بايد جزء فرماندهي منصوب از سوي سازمان ملل قرار گيرد.»[۳۹]
گزارش- 226
شيمون پرز، نخست‌وزيراسرائيل، در مصاحبه با نيوزويك چاپ سوئيس با ابراز نگراني از وحدت مسلمانان و پشتيباني ايدئولوژيكي و نظامي ايران از آن، درباره بحران خليج فارس و مشكلات فزاينده امريكا گفت: «به تصور من ايراني‌ها بيش‌ترين تلاش را مي‌كنند تا به مرحله درگيري و رويارويي مستقيم نظامي با امريكا نرسند. آنها سعي مي‌كنند تا با گروگان‌گيري، به شما ]اروپا[ توهين كرده و به امريكا ضربه بزنند. اما من فكر نمي‌كنم كه آنها در پي يك درگيري نظامي باشند. علاوه بر اينها، اگر امريكا ناوگان خود را به خليج فارس نفرستاده بود، تا حدود زيادي اعتبارش را از دست مي‌داد و اين احساس را قوت مي‌بخشيد كه امريكا مترسكي بيش نيست. در عوض، اين اقدام امريكا نشان داده است كه روس‌ها در خليج]فارس[ قدرت برابري نظامي را با امريكا ندارند. شيمون پرز درباره خطر احتمالي عراق و ايران براي اسرائيل، به تجهيز عراق به مدرن‌ترين و پيچيده‌ترين سلاح‌ها اشاره كرد و در مورد ايران نيز تلاش كرد تا با رودررو قرار دادن ايران و جهان عرب، انقلاب اسلامي را خطر مشترك براي اعراب و اسرائيل عنوان كند. وي گفت: «ايراني‌ها نه تنها از نظر نظامي خطرناك هستند بلكه از نظر ايدئولوژيكي هم تهديدي براي جهان عرب به حساب مي‌آيند و اين مسئله هم براي جهان عرب و غيرمستقيم براي اسرائيل خطرناك است زيرا اسرائيل نمي‌تواند جزيره‌اي تنها در دريايي متشكل از ميليون‌ها نفر مسلمان متحد باشد.»[۴۰]
گزارش- 227
حضور و دخالت امريكا در خليج فارس از جنبه حقوق بين‌المللي مورد بررسي پروفسور "الفرد.پ. رابين"استاد امريكايي حقوق بين‌المللي دانشگاه نفت فلسجر قرار گرفته است. وي در مقاله‌اي با عنوان "امريكا كلانتر خليج فارس نيست" با انتقاد شديد از دخالت امريكا در خليج فارس عمل اين كشور در حمله به كشتي ايران - اجر را مغاير قواعد حقوق بين‌الملل دانسته و نوشته است: «امريكا ضمن توقيف كشتي مين‌گذاري ايران، تعدادي از خدمه آن را كشت. به فرض اينكه ادعاي دولت امريكا در مورد مين‌گذاري كشتي ايران - اجر درست و كامل باشد، اين حادثه قابل توجيه نيست و امريكا براي اين حركت به طرق مختلف بهاي سنگيني خواهد پرداخت. اولاً، اين استدلال كه مين‌گذاري يك عمل خصمانه مي‌باشد، اقدام عليه كشتي ايراني را توجيه نمي‌كند. ايران هفت سال است كه با عراق در حال جنگ مي‌باشد و اين حالت جنگ به طرفين درگير حق مي‌دهد كه براي كشتي‌هاي بيطرف در درياي آزاد ممنوعيت‌هايي به عمل آورند. كالاي ممنوعه قابل ضبط مي‌باشد حتي اگر روي كشتي بيطرف در درياي آزاد باشد. مين‌گذاري نيز مي‌تواند جزئي از اين اعمال حقوقي باشد؛ همان‌طور كه امريكا آن را درباره مين‌گذاري انگليس عليه آلمان مورد تأييد قرار داد و آن در حالي بود كه امريكا در سال‌هاي اول در جنگ جهاني حالت بي‌طرفي داشت. چنانچه امريكا بخواهد در آينده اين حقوق طرفين جنگ را براي خودش محفوظ داشته باشد، بايد اعمال اين حقوق را به وسيله ديگران محترم بشمارد. در غير اين صورت بايد جهت اعمال نفوذ براي ثبات امنيت در جهان اين قواعد حقوق بين‌الملل را كنار گذاشت. ثانياً، اقدام امريكا در مين‌گذاري بنادر نيكاراگوئه - كه از طرف دادگاه بين‌المللي لاهه غيرقانوني اعلام شد - ربطي به مين‌گذاري ايران در خليج فارس ندارد. در آن موقع و در آن محل امريكا درگيري و حالت جنگ را با نيكاراگوئه اعلام نكرده بود و علاوه بر اين مين‌گذاري آب‌هاي نيكاراگوئه نقض تماميت ارضي نيكاراگوئه بود. مين‌گذاري ايران در خليج فارس به منزله حمله به اراضي امريكا و حتي كشتي‌راني امريكا نيست. ممكن است در نهايت بدترين امر تهديد عليه كشتي‌راني جهاني باشد كه مستلزم اقدام جهاني است، نه امريكا كه كلانتر خليج فارس و يا پليس نظم حقوق بين‌المللي نمي‌باشد و حق ندارد به ديگران بگويد كه چرا طبق روال امريكا عمل نمي‌كنند. ثالثاً، تشويق ضمني شيخ‌نشين‌هاي عرب نمي‌تواند پايه‌‌اي براي عمل باشد؛ به خصوص وقتي آنها حتي حاضر نيستند به امريكا تسهيلات بندري براي نگه‌داري ناوگان امريكا در منطقه بدهند. به نظر مي‌آيد روي ميزان اشتياق و تشويق آنان مبالغه شده است و به گمان من آنها مايلند كه محرمانه خيلي حرف زده و پول‌ها خرج كنند ولي در بازي بزرگ سياسي آنچه در نهان خرج ميشود، معمولاً دير يا زود بر ملا ميشود و آنچه در نهان گفته شده از لحاظ حقوقي بي‌ارزش و از لحاظ سياسي كم بها و موجب شكست است. نهايتاً، حقوق بين‌الملل دفاع مشروع كه آن را "دانيل وبستر" - كه 150 سال قبل وزير خارجه امريكا بود - تنظيم كرد و تاكنون مورد استناد ما و ديگران بوده است، اجازه نمي‌دهد كه به طور موجه زور به كار برده شود مگر اينكه ناچار به اعمال زور فوري و غيرقابل اجتناب باشيم و لحظه‌اي براي بحث و گفت‌وگو وجود نداشته باشد. ولي مكرر به امريكا اطلاع داده شده است كه مين‌ها قابل جمع آوري هستند و آنها هيچ‌گونه تهديد فوري براي نيروهاي امريكايي در خليج فارس نمي‌باشند. حتي بدون بحث درباره تبعات حقوقي منشور ملل متحد روي اين قانون، عمل امريكا در چارچوب منشور سازمان ملل متحد قابل توجيه نيست و منشور اعمال زور را توجيه نمي‌كند، مگر اينكه شوراي امنيت آن‌را مجاز بشناسد.»[۴۱]
گزارش- 228
با توجه به پافشاري جمهوري اسلامي ايران بر ضرورت شناسايي متجاوز، رسانههاي جهان در تحليل‌ها و تفسير‌هاي خود با تأكيد بر اينكه عراق آغازكننده جنگ بوده است، به بررسي اين بحران پرداخته‌اند. روزنامه "جنگ" چاپ پاكستان با مقايسه قوت‌ها و ضعف‌هاي دو كشور نوشت: «علي‌رغم اينكه عراق جنگ را با بهره‌گيري از يك ارتش 750هزار نفري به ايران تحميل كرد، ايران اسلامي لشكريان صدام را در هم شكست و خاك خود را از آنان باز پس گرفت. كارشناسان نظامي علت شكست‌هاي پي در پي عراق را در جنگي كه به ايران تحمل كرد، انگيزه نداشتن نظاميان عراقي و ضعف روحيه آنها مي‌دانند. در حالي‌كه رزمندگان ايراني از روحيه مذهبي و انگيزه‌هاي بسيار قوي در جنگ برخوردارند. حكومت ايران در ميان فرهنگ‌هاي منحط غرب، الحاد شرق و ناسيوناليسم عربي، اسلام را ترويج ميكند و با همين روحيه است كه بدون دريافت يك دلار وام خارجي در برابر ده‌ها ميليارد بدهي خارجي عراق توانسته است فشار جنگ را تحمل نمايد. سران عراق از نظر اعتقادات نيز در منطقه مقابل رهبريت مسلمان ايران قرار دارند. خود صدام داراي عقايد اشتراكي مي‌باشد و وزير امور خارجه‌اش "طارق يوحنا عزيز" نيز يك مسيحي است. لذا اسلام كه در ايران اساسي‌ترين نقش را دارد، در حكومت عراق از نقش بسيار كم برخوردار است. همين امر بزرگ‌ترين دليل حمايت مردمي مسلمانان از انقلاب اسلامي است.» اين روزنامه يكي ديگر از عوامل موفقيت ايران در جنگ تحميلي را روحيات و اهداف رهبران جمهوري اسلامي ذكر كرد.[۴۲] روزنامه "ديلي يوميوري" چاپ ژاپن، اين جنگ را از بُعد بين‌المللي بررسي كرده و عراق را آغازگر جنگ و عامل به مخاطره افتادن جريان آزاد نفت جهان در خليج فارس دانسته و نوشته است: « امريكا و ديگر كشورهاي وابسته از ايران مي‌خواهند كه جنگ عليه عراق را متوقف كند. آنها ايران را تهديد به محاصره نظامي و اقتصادي و تسليحاتي مي‌كنند، در حالي‌كه اين عراق بود كه جنگ را آغاز كرد و پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران با حمله به اين كشور قسمتي از آن را اشغال كرد و پس از اينكه نيروهاي ايران خيلي زود ارتش عراق را از خاك خود عقب راندند عراق جنگ نفتكش‌ها را در خليج فارس شروع كرد. چند سال بعد ايران توانست با حملات خود، عراق را از اراضي‌اي كه اشغال كرده بود بيرون براند. اين اقدام ايران، به مثابه دفاع از خود است نه جنگ‌طلبي. اكنون آن‌‌طور كه گفته ميشود، نبايد تصور كرد ايران خليج فارس را منحصر به خود مي‌داند چرا كه اين كشور تمامي نفت خود را از اين طريق صادر ميكند و سعي دارد صدور نفت را از جنگ جدا نگه داشته و آرامش خليج فارس را براي خود و ديگران حفظ نمايد.»[۴۳] "لاروس فريدمن" استاد مطالعات جنگي لندن نيز طي مقاله‌اي در اينديپندنت با اشاره به اينكه عراق راهي جز پذيرش قطعنامه 598 ندارد، نوشته است: «فايده آتش‌بس براي عراق اين است كه اميدوار است از اين طريق به همان وضعيت قبل از تهاجم به ايران بازگردد و همه چيز عراق را به پذيرفتن قطعنامه اخير شوراي امنيت ترغيب ميكند. تنها امكان ديگر براي بغداد، پيروزي ايران و از دست دادن بصره و شكست نهايي است ... ايران يك آتش‌بس غيررسمي را توصيه كرده كه طبق آن نيروهاي خود را تا زماني كه يك نهاد معتبر عراق را آغازگر جنگ معرفي نكرده، در محل حفظ كند. خطري كه متوجه عراق مي‌باشد اين است كه هر گروه بي‌طرفي ادعاي ايران را بپذيرد.» فريدمن افزوده است: «عراق با پذيرفتن قطعنامه سازمان ملل به امتيازات سياسي دست يافته و خواستار آن است كه ايران مورد مجازات قرار گيرد، مع‌هذا شوراي امنيت بايد در تلاشي براي استقرار صلح متعادل‌تر عمل كند. اگر واگذاري امتيازات و اعمال مجازات جدي نباشد رهبران ايران جنگ را پايان نخواهد داد.»[۴۴]
گزارش- 229
با تشديد تشنجات در خليج فارس و همچنين به دلايل فني، قيمت نفت خام افزايش يافت. بهاي نفت برنت درياي شمال براي تحويل در ماه نوامبر (آبان) با 13سنت افزايش نسبت به نرخ پاياني روز جمعه (10/7/1366)، به بشكه‌اي 75/18 دلار رسيد. در پايان معاملاتِ اين روز بهاي نفت خام دوبي - كه نفت پايه خاورميانه محسوب ميشود - با 6 سنت افزايش به بشكه‌اي 20/17 دلار رسيد.[۴۵] با اين حال منابع نفتي معتقدند به دليل انبار كردن بيش از اندازه نفت به وسيله ايران، حملات عراق تأثير چنداني در قيمت نفت ندارد.[۴۶] رئيس سازمان اوپك نيز درباره احتمال اينكه امريكا خريد نفت ايران را تحريم كند و تأثير آن بر بازار نفت گفت: «ميزان تقاضاي نفت از سرتاسر جهان به همان ميزان قبلي باقي مي‌ماند و تحريم امريكا فقط باعث ميشود كه ديگران نفت ايران را بخرند.»[۴۷]
منابع و مآخذ روزشمار 1366/07/13
- ↑ سند شماره 1516 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نيروي زميني سپاه (اسدالله احمدي)، 11/7 تا 20/7/1366، ص 27 تا 32.
- ↑ همان، ص 32 تا 40.
- ↑ سند شماره 1554 مركزمطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نيروي دريايي سپاه (سعيد سرمدي)، 11/7 تا 29/7/1366، ص 98 تا 145.
- ↑ Sreed har Kapil kaul. Taunker War Aspect of Iraq - Iran War (1980 - 88) , New delhi , ABC Publishing house, 1989.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشرية"گزارشهاي ويژه"، شماره 201، 15/7/1366، ص 22.
- ↑ همان، ص 3؛ و - روزنامه كيهان، ص1.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارشهاي ويژه"، شماره 200، 14/7/1366، ص 14 و 15، راديو بي.بي.سي، 13/7/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، گزارشهاي ويژه، نشرية شماره 206، 20/7/1366، ص 9.
- ↑ مأخذ 7، ص 25، منامه - خبرگزاري فرانسه، 13/7/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارشهاي ويژه"، شماره202، 16/7/1366، ص 17، لندن - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 15/7/1366.
- ↑ سند شماره 97632 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از نزاجا 3 - مركز فرماندهي، به دفتر نخست‌وزير، 14/7/1366.
- ↑ مأخذ 7، ص23، دوبي - خبرگزاري رويتر، 13/7/1366.
- ↑ سند شماره 97614 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سماجا 2 - معاونت اطلاعات، به سماجا3 - مركز فرماندهي، 13/7/1366؛ و - مأخذ 5، ص 3؛ و - مأخذ 7، ص 10.
- ↑ مأخذ 7، ص 10، بوشهر - خبرگزاري جمهوري اسلامي 13/7/1366.
- ↑ مأخذ 7، ص 9، باختران - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 13/7/1366.
- ↑ سند شماره S/19177 شوراي امنيت سازمان ملل، 6 اكتبر 1987، ترجمة مركز مطالعات و تحقيقات جنگ.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 14/7/1366، ص 7.
- ↑ مأخذ 7، ص 7 و 8، بغداد - خبرگزاري عراق 13/7/1366.
- ↑ روزنامه كيهان، 13/7/1366، ص 3.
- ↑ سند شماره 14147 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه يازدهم امام حسن عسكري(ع)، به قرارگاه حمزه و كليه پايگاه‌هاي اطلاعات، ص1.
- ↑ سند شماره 97664. مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه يازدهم امام حسن عسكري(ع) كردستان، به ستاد مركزي سپاه - واحد اطلاعات، 16/7/1366، ص 2.
- ↑ سند شماره 46342 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه يازدهم امام حسن عسكري(ع) كردستان (اطلاعات)، به ستاد مركزي سپاه پاسداران، 6/8/1366.
- ↑ سند شماره 088335 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه يازدهم امام حسن عسكري(ع) كردستان (اطلاعات)، به ستاد مركز سپاه پاسداران - معاونت اطلاعات، 2/7/1366.
- ↑ سند شماره 097801 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از فرماندهي قرارگاه حمزه سيد‌الشهداء(ع)، به فرماندهي نيروي زميني سپاه پاسداران، 28/7/1366.
- ↑ سند شماره 088306 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه يازدهم امام حسن عسكري(ع) كردستان (اطلاعات)، به ستاد مشترك سپاه پاسداران - معاونت اطلاعات، 11/7/1366.
- ↑ مأخذ شماره 24.
- ↑ سند شماره 097684 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه پاسداران امام حسن عسكري(ع) كردستان (اطلاعات)، به ستاد مشترك سپاه پاسداران - معاونت اطلاعات، 26/7/1366.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 14/7/1366، ص 7.
- ↑ روزنامة رسالت، 13/7/1366، ص 8.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 14/7/1366، ص 3.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 18/7/1366، ص 2، آنكارا - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
- ↑ مأخذ 7، ص 24، دوبي - خبرگزاري رويتر.
- ↑ مأخذ 17، ص3.
- ↑ مأخذ 7، ص 24، دوبي - خبرگزاري رويتر.
- ↑ . مأخذ 7، ص 23 و 24، لندن - خبرگزاري فرانسه، 13/7/1366.
- ↑ مأخذ 30، ص 18، خبرگزاري رويتر.
- ↑ مأخذ شماره 7، ص 24.
- ↑ مأخذ 28، ص 3، خبرگزاري يونايتدپرس.
- ↑ مأخذ 30، ص آخر.
- ↑ اداره كل مطبوعات و رسانههاي خارجي وزارت ارشاد اسلامي، نشريه بررسي مطبوعات جهان، شماره 1276، 12/8/1366، ص 27، مجله نيوزويك چاپ اروپا (سوئيس)، 13/7/1366.
- ↑ مأخذ 30، ص آخر، روزنامة كريستين ساينس مانيتور.
- ↑ روزنامة اطلاعات، 15/7/1366، ص 18، اسلام‌آباد - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
- ↑ مأخذ 30، ص 18، واحد مركزي خبر، به نقل از روزنامه ديلي يوميوري.
- ↑ مأخذ 30، ص 18، لندن - خبرگزاري جمهوري اسلامي.
- ↑ مأخذ 42، ص 2، راديو بي.بي.سي.
- ↑ مأخذ 5، ص 24، كويت - خبرگزاري رويتر، 14/7/1366.
- ↑ روزنامة كيهان، 14/7/1366، ص 2، خبرگزاري رويتر.