1366.07.25
| روزشمار جنگ سال 1366 1366.07.25 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | بیست و پنج مهر |
| تاریخ شمسی | 1366.07.25 |
| تاریخ میلادی | 17 اکتبر 1987 |
| تاریخ قمری | 23 صفر 1408 |
گزارش- 440
در آستانه عمليات در منطقه غرب ماووت، ارتش عراق در اين منطقة عملياتي دست به تحركاتي زد كه نشان از هشياري دشمن داشت. تا قبل از تحركات امروز، با وجود افزايش فعاليت‌هاي خودي در منطقه از جمله افزايش تردد و انتقال نيرو از عقبه به منطقه عملياتي، سكوت و عدم واكنش دشمن تعجب‌برانگيز بود، طوري كه جانشين فرمانده نيروي زميني سپاه صبح امروز گفت: «دشمن مرموز برخورد مي‌كند، چون اين همه تردد در جاده هست ولي دشمن عكس‌العملي نشان نمي‌دهد.»[۱] اما اين وضعيت به طول نينجاميد و از ساعت 11 صبح هواپيماهاي دشمن با تجاوز به منطقه بانه و سردشت، به مدت حدود 40 دقيقه عقبه يگان‌هاي مستقر در منطقه عملياتي و همچنين جاده اصلي محور بانه - سردشت و روستاهاي زروا، ازمرده، كاني‌سور و بوالحسن را بمباران كردند. در اين حملات محل استقرار نيروهاي لشكر7 ولي‌عصر(عج) و چند زاغه مهمات هدف قرار گرفت[۲] و بر اثر آن حدود 30 تن از رزمندگان شهيد و 370 تن مجروح شدند.[۳] همچنين پايگاه‌هاي ژاندارمري در محور بانه - سردشت و خودروهاي در حال تردد در اين محور هدف حمله قرار گرفت و علاوه بر خسارات مذكور، 3 سرباز ژاندارمري شهيد و 5 تن ديگر مجروح شدند و 5 منزل مسكوني ويران شد. در حملات هوايي امروز دشمن به اين منطقه، دو هواپيماي عراقي هدف سلاح‌هاي پدافند هوايي خودي قرار گرفتند و سرنگون شدند و خلبان يكي از آنها كشته شد.[۴] عراق سقوط يك هواپيمايش را تأييد كرد.[۵] اين حمله دشمن تفاسير مختلفي در پي داشت. رحيم صفوي در اين باره گفت: «ممكن است مثل كربلاي4 باشد كه دشمن 24 ساعت قبل از عمليات بمبارانش را شروع كرد.» علي شمخاني نيز گفت: «عراق فهميده ولي دير فهميده است و مي‌خواهد با بمباران جبران كند. البته به اهداف دقيق عمليات پي نبرده است.»[۶] قبل از اين نيز ارتش عراق در روزهاي اخير تحركاتي داشت كه با توجه به حمله هوايي امروز احتمال پي بردن دشمن به قصد خودي براي اجراي عمليات را افزايش مي‌دهد. از جمله اينكه بنا به گفته فرمانده قرارگاه رمضان: «هواپيماهاي عراقي روز گذشته منطقه سرگلو (محل استقرار قرارگاه رمضان در خاك عراق) را بمباران كرده‌اند و در دو روز گذشته 400 تانك و نفربر در منطقه بين عربت و سليمانيه آورده و يك ستون هم شب گذشته از چوارتا به طرف دولبشك آمده است. روز گذشته نيز 50 خودرو نظامي در جاده كركوك - سليمانيه ديده شده است. آخرين خبر هم اين است كه روي ارتفاع گرده‌رش 1000 نيروي دشمن مستقر است.» وي افزود: «حركت ديشب ما ]انتقال نيرو و تجهيزات لشكر بدر و تيپ ويژه پاسداران به داخل عراق[ احتمالاً لو مي‌رود و اين حركت امكان دارد فلش حمله ما را مشخص كند.»[۷] همچنين مسئول حفاظت اطلاعات نيروي زميني گفت: «دشمن نيروهاي گشتي لشكر21، لشكر11، لشكر7 و تيپ12 را ديده است.»[۸] علاوه بر اين، فرمانده لشكر7 ولي‌عصر(عج) از اجراي آتش دشمن در شب گذشته و حتي شليك گلولـه‌هاي فسفري در پشت ارتفاعات ژاژيله خبر داد.[۹] يگان جنگ الكترونيك منطقه غرب نيز در ساعت 22:10 امروز اعلام كرد: «ستوان يكم عبدالناصر از ديده‌باني در رده خود اعلام كرد كه به مسئولين اعلام كنيد كه تحرك خودروهاي ايراني به سمت ماووت غيرطبيعي است و احتمال مي‌رود كه دشمن (نيروهاي ايران) قصد تك زدن به واحدهاي خط مقدم را داشته باشد و اعلام نمود كه يك ستون از عمق ايران به پشت قله 1765 در حركت است.»[۱۰] فرمانده قرارگاه رمضان بر اين عقيده بود كه دشمن از 7 روز قبل پي برده كه ما در اين منطقه قصد اجراي عمليات داريم. جانشين فرمانده نيروي زميني نيز اعتقاد داشت كه اگر دشمن از يكي دو روز قبل قصد ما را فهميده باشد، باز هم ما موفق مي‌شويم ولي اگر از يك هفته قبل متوجه شده باشد به مشكل بر مي‌خوريم؛ چون در منطقه كوهستاني اگر دشمن هشيار باشد، مشكل است كه بجنگيم، مگر اينكه عنايت الهي باشد كه همة اين حساب و كتاب‌ها را به هم بريزد.[۱۱]
بانه ـ 25/7/1366 ـ لاشه يك جنگنده عراقي در منطقه كوهستاني هواپيماهاي دشمن به مدت حدود 40 دقيقه عقبه يگان‌هاي مستقر در منطقه عملياتي را بمباران كردند. بر اثر اين حملات 30 تن شهيد و 370 تن مجروح شدند و دو هواپيماي عراقي سرنگون شد.
گزارش- 441
در قرارگاه نجف امروز فرمانده اين قرارگاه و مسئول معاونت عمليات نيروي زميني (مصطفي ايزدي) در تلاش براي هماهنگي يگان‌ها و رفع مشكلات آنها براي آمادگي جهت اجراي عمليات هستند. همچنين با توجه به تك دشمن به خط پدافندي لشكر32 در يال ميراوه و تپه برده‌هوش كه دو شب قبل انجام گرفت و با توجه به اهميت اين ارتفاع كه دشمن همچنان قصد پيشروي و اشغال كامل آن را دارد، در جلسه‌اي با حضور برادران ايزدي، شوشتري و فرماندهان لشكر32 و لشكر52، قرار شد كه مأموريت لشكر32 در عمليات فردا شب به لشكر52 واگذار گردد و لشكر32 اقدام به عمليات بازپسگيري بخشي از منطقه پدافندي خود كه به اشغال دشمن درآمده است نمايد. مسئله انتقال نيروها از عقبه به منطقه عملياتي و كمبودِ وسايل انتقال و شلوغي جاده نيز از مشكلات مطرح در اين قرارگاه است. همچنين هماهنگي لشكر7 و تيپ12 و چگونگي استفاده لشكر7 از راه‌كار تيپ12 و مشكلاتي كه اين راه‌كار با توجه به كمبود گنجايش آن براي دو يگان دارد، بررسي شد. فرمانده قرارگاه نجف اشكال راه‌كار تيپ12 را صخره‌اي بودن آن و محاسنش را خلوت بودن، حساس نبودن دشمن به آن و بسته نشدن راه با آتش يك تيربار ذكر كرد.[۱۲] يگان‌هاي قرارگاه نجف كه غالباً گردان‌هاي عمل‌كننده خود را از عقبه دور به عقبه نزديك منتقل كرده‌اند، در حال انتقال اين گردان‌ها به پاي كار هستند. از جمله لشكر57 ابوالفضل(ع)، چهار گردان خود را بعد از ظهر روز گذشته (24/7/1366)، با استفاده از 30 كمپرسي از سقز به سمت بانه حركت داد و در تاريكي شب، كمپرسي‌ها با چراغ خاموش پس از عبور از جاده بوالحسن و گردنه كاگر، از پل سيدالشهدا گذشتند و در 26 كيلومتري خط مقدم، نزديك مقر ستاد لشكر57 پياده شدند و شب گذشته را آنجا استراحت كردند. اين نيروها عصر امروز با گرفتن جيره غذايي 48 ساعته، سوار كمپرسي‌ها شده و در تاريكي شب پس از طي 6 كيلومتر مسافت، در ارتفاعات شوشو از ماشين پياده شدند. رزمندگان لشكر57 پس از سازمان‌دهي مجدد، در حالي كه بارش باران شروع شده بود و تاريكي مطلق حاكم بود، پياده‌روي خود را در يك ستون به طرف ارتفاعات اسپيدار، گلان، شهر ماووت و جنوب شرقي ژاژيله آغاز كردند.[۱۳]
گزارش- 442
دو يگان قرارگاه رمضان كه شب گذشته براي انتقال به داخل عراق حركت كردند، حدود نيمه شب گذشته و آغاز بامداد امروز از رودخانه زاب‌صغير گذشتند. راوي مركز مطالعات و تحقيقات جنگ در قرارگاه رمضان كه همراه نيروهاي پياده حركت مي‌كند در يادداشت‌هاي خود نوشته است: «در آن سمت رودخانه دشمن در چند نقطه از منور استفاده كرد كه دقيقاً روي سر نيروهاي در حال حركت بود و منطقه را به طور كامل روشن كرد، اما به رغم تسلط دشمن بر نيروهاي خودي، هيچ گونه تيراندازي يا خمپاره‌اي عليه آنها شليك نشد. در مسير عبور، سه قاطر از دره به پايين پرت شدند كه با تلاش برادران بار يكي كه اهميت بيش‌تري داشت پيدا شد و مجدداً بارگيري شد. به علت تأخيري كه در حركت ايجاد شد و همچنين مشكلاتي كه به علت متصل شدن دو كاروان لشكر بدر و لشكر ويژه پاسداران و همچنين قاطي شدن كاروان قاطرها در بين نيروها، بروز كرد و خستگي نيروها و نبودن آب در مسير، حركت به كندي صورت مي‌گرفت و برخي از ادامه حركت بازماندند و تلاش فرماندهان براي همراه كردن آنها با كاروان نتيجه‌اي نداشت كه با توجه به نزديك شدن زمان روشنايي هوا و نگراني از قرار گرفتن كاروان در ديد دشمن، يكي از افراد راهنما همراه بازماندگان باقي ماند تا در موقعيت مناسب آنها را به بقيه برساند. به هر صورت، با سرعت دادن به حركت، كاروان‌ها در ساعت 6 صبح، به منطقه "بِتَرخَه" كه دور از ديد دشمن بود، رسيدند و به علت خستگي روي زمين دراز كشيدند. نيروها از نان و آذوقه‌اي كه همراه داشتند خوردند و چون رودخانه و چشمه‌اي آنجا نبود، از آب سبز رنگ و كثيفي كه آنجا بود براي خوردن و شست و شو استفاده كردند. طبق بررسي‌ها و مشورت‌هايي كه شد، مشخص گرديد كه عبور نيروها در روز از اين منطقه، مشكلي ايجاد نمي‌كند، لذا قرار شد كاروان‌ها در گروه‌هاي30 نفري حركت كنند. اولين كاروان لشكر9 بدر در ساعت 11:30 از بِتَرخَه حركت كردند و حدود ساعت 16 به "گويزه" رسيدند. در مسير كاروان‌ها تا گويزه حادثه‌اي رخ نداد. به علت ناهماهنگي‌ها در گويزه هيچ امكاناتي از جمله آذوقه فراهم نبود، آنجا تنها چشمه كوچكي وجود داشت كه كفاف نيروها را نمي‌كرد. در آنجا از مسئولاني كه از اتحاديه ميهني بودند در اين باره سؤال شد، گفتند با ما هيچ صحبتي براي تهيه نان و غذا نشده و چون روستايي هم در اطراف نيست نمي‌توانيم چيزي فراهم كنيم، فقط مقداري نان داريم كه مي‌توانيم به شما بدهيم. در ساعت 17 برادر دهقان از گويزه پيام رمزي به وسيله بي‌سيم پي‌آرسي 77، براي برادر جعفري به ياغسمر ارسال كرد كه مضمون آن چنين بود: «1- مشخص كنيد كه لشكر بدر براي رسيدن به نزديك‌ترين محل براي زدن به هدف (يال گوجار و يال قميش) از كدام مسير حركت كند. 2- آب و آذوقه در مسير نيروها تا هدف دقيقاً با مختصات مشخص و قبلاً هماهنگ شود. 3- نيروهاي لشكر ويژه پاسداران براي رسيدن به هدف (سه تپه مشرف به جنوب سفره، در سمت چپ باساوا) محل آب و غذا مسير فوق تا هدف با مختصات دقيقاً مشخص شود.» همچنين گزارشي از ساعت حركت و رسيدن به نقاط مختلف و وضعيت نيروها و ناهماهنگي‌ها و نبودن امكانات و غذا، به سپاه سردشت مخابره شد تا به فرمانده قرارگاه رمضان داده شود. با توجه به وضعيت موجود و خستگي و كوفتگي نيروها و در حالي كه نيروها بايد حدود 8 ساعت ديگر پياده‌روي كنند تا به پاي كار برسند و سپس عمليات و درگيري با دشمن را شروع كنند، مسئولان يگان‌ها معتقد بودند كه در اين وضعيتِ نبودن آب و غذا و امكانات و مسير طولاني كه در پيش است، نيروها تواني براي اجراي عمليات ندارند و نمي‌توان عمليات را در زمان مقرر اجرا كرد.»[۱۴]
گزارش- 443
در جلسه‌اي كه قبل از ظهر امروز با حضور فرمانده نيروي زميني سپاه، مسئول واحد مهندسي قرارگاه نجف (علي‌اكبر انگشت‌باف) و مسئولان يگان‌هاي مهندسي جهاد سازندگي در منطقه عملياتي ماووت برگزار شد، علي شمخاني نكاتي را درباره عمليات در اين منطقه يادآور شد: «اين اولين باري است كه سپاه دو عمليات منظم و نامنظم را هم‌زمان اجرا مي‌كند، آن هم در منطقه‌اي كوهستاني كه پيچيدگي خاصي دارد. آنچه برادران عمليات نامنظم را - كه از پشت به دشمن مي‌زنند - دلگرم مي‌كند كه در مواضع خود بمانند، جاده‌اي است كه مهندسي مي‌تواند بزند. راه موفقيت دو فلش كه از پشت به دشمن زده مي‌شود اين است كه ما صبح عمليات بتوانيم مجروحان آنها را تخليه و بقيه نيروها را تدارك كنيم. احداث جاده به عهده جهاد اصفهان و جهاد زنجان و احداث پل به عهدة جهاد همدان است. اگر ما بتوانيم از ارتفاع گرده‌رش جاده‌اي به منطقه آزاد شده (در خاك عراق) وصل كنيم، به منطقه بزرگي راه پيدا مي‌كنيم كه دشمن خط ندارد و وضعيت متزلزلي دارد و در اين مرحله است كه يك گردان ما به اندازه يك لشكر كارايي خواهد داشت. اگر ما اين منطقه را بگيريم، عراق براي جلوگيري از حركت ما مجبور است دو سوم ارتش خود را به كار بگيرد و اگر اين كار را نكند بايد تأسيسات كركوك را منهدم شده ببيند. جهاد سازندگي بايد روحيه‌اي به نيروهايش بدهد كه تا آخرين دستگاه و آخرين نفس تلاش كنند تا ان‌شاءالله جاده الحاقي نيروهاي منظم و نامنظم را حل كنند.»[۱۵]
گزارش- 444
معاونت اطلاعات قرارگاه مقدم نيروي زميني سپاه گزارش داد كه امروز در شرق "العماره" يك ستون از تانك‌هاي دشمن به استعداد نزديك به 30 دستگاه وارد منطقه چزابه شد كه با اجراي آتشِ به موقع نيروهاي خودي از فعاليت آنها جلوگيري گرديد.[۱۶] همچنين در سه روز گذشته، دشمن با حدود 200 دستگاه خودروي ايفا، نيرو وارد اين منطقه كرده است.[۱۷] در جبهه‌هاي شمالي نيز بر اثر اجراي آتش توپخانه قرارگاه خاتم بر روي پادگان "زردمقي" 6 دستگاه تانك، 2 دستگاه نفربر، و يك انبارمهمات به آتش كشيده شد و تعدادي از افراد دشمن كشته و مجروح شدند.[۱۸]
گزارش- 445
تأسيسات نفتي امام‌زاده حسن در منطقه بهرگان هدف حمله هوايي عراق قرار گرفت. در ساعت 12:30 امروز شش هواپيماي عراقي با تجاوز به حريم هوايي بهرگان، تأسيسات نفتي اين منطقه را هدف موشك‌ها و بمب‌هاي خود قرار دادند. در نتيجه اين حمله مخزن شماره 3 بنزين و قسمتي از پمپاژ گوره و پمپاژ گاز دچار آتش‌سوزي شد كه پس از يك روز مهار گرديد.[۱۹] اين حمله تلفات جاني نداشت. منطقه نفتي بهرگان در 30 كيلومتري بندر گناوه واقع شده است و يكي از نزديك‌ترين مراكز نفتي ايران به عراق در منطقه خليج فارس مي‌باشد كه مكرراً هدف حمله هواپيماهاي دشمن قرار مي‌گيرد.[۲۰]
گزارش- 446
امروز يك هواپيماي ناشناس به حريم هوايي بندر چابهار تجاوز كرد. خبرگزاري جمهوري اسلامي در اين باره گزارش داد: «هواپيمايي ناشناس در ساعت 13 در آسمان بندر چابهار و روي اسكله و تأسيسات بندري اين شهر به مدت 20 دقيقه در ارتفاع بالا پرواز كرد كه با آتش پدافند مستقر در اداره بنادر مواجه شد. دو هفته قبل نيز پنج هواپيماي امريكايي به حريم هوايي اين شهر تجاوز كردند.»[۲۱]
گزارش- 447
حملات موشكي ايران به بغداد و آثار رواني آن زمامداران عراق را از حمله هوايي به تهران بازداشته است. پتروسيان مفسر امور ايران در هفته‌نامه ميدل‌ايست اكونوميست دايجست چاپ لندن نوشته است: «رهبران جمهوري اسلامي با اطلاع از اين واقعيت كه بغداد از عواقب رواني ناشي از حملات موشكي به بغداد وحشت دارد، معتقدند كه عراق به خاطر اين وحشت، تهران را هدف حمله قرار نمي‌دهد. ارزيابي ايران درباره طرز تفكر عراق پس از اولين حمله موشكي به بغداد در 13 مهرماه قوت گرفت. عراق به دنبال آن حمله تلافي‌جويانه‌اي عليه تهران انجام نداد.» وي افزوده است: «چنانچه عراقي‌ها براي تلافي حملات ايران به نيروي هوايي خود اتكا نمايند و اگر ايران موشك‌هاي كافي در اختيار داشته باشد، اين احتمال كاملاً وجود دارد كه عراق قبل از ايران در جنگ شهرها عقب‌نشيني كند. بغداد در برابر موشك نمي‌تواند از خود دفاع كند، اما هواپيماي عراقي براي حمله به تهران با آتش ضد هوايي مستقر در عمق خاك ايران مواجه خواهند شد.»[۲۲]
گزارش- 448
چهار مجروح حادثه حمله هلي‌كوپترهاي امريكايي به قايق‌هاي گشتي ايران در خليج فارس - كه نزديك به 9 روز در اسارت امريكايي‌ها بودند - امروز همراه با پيكر پاك شهيدان اين حادثه به تهران انتقال يافتند. شهيد نادر مهدوي و شهيد بيژن گرد كه به هنگام درگيري با هلي‌كوپترهاي امريكايي مجروح شده بودند ]ر.ك. به روزشمار 16/7/1366[ بر اثر شكنجه نيروهاي امريكايي به شهادت رسيدند و برادران عبدالرضا كريمي، كريم مظفري، حشمت‌الله رسولي و علي ايواني باقري نيز كه در مدت اسارت شديداً زير شكنجه‌هاي جسمي و روحي قرار گرفته بودند، پس از بازگشت بلافاصله به بيمارستان منتقل شده و بستري گرديدند.[۲۳] حسين علايي، فرمانده نيروي دريايي سپاه، در اين باره گفت: «اسيراني كه به تهران بازگشته‌اند همگي با شديد‌ترين صورت تحت شكنجه‌هاي وحشيانه امريكاييان قرار گرفته و به مدت‌هاي طولاني مورد بازجويي قرار گرفته‌اند.» وي افزود: «امريكايي‌ها از تيراندازي نزديك به اسيران و سپس زدن ضربه‌هاي چاقو به محل مورد اصابت قرار گرفته و همچنين كوبيدن ميخ‌هاي 10 سانتي به بدن آنها براي گرفتن اطلاعات در بازجويي‌ها استفاده كرده‌اند كه وضع جسمي و زخم‌هاي اسيران نشان دهنده آن است.»[۲۴] شهيدان و مجروحان حمله هلي‌كوپترهاي امريكايي به قايق‌هاي گشتي ايران كه در اسارت امريكايي‌ها بودند، امروز به تهران منتقل شدند.
گزارش- 449
اخبار رسيده از منابع مختلف حاكي است كه امريكا قصد دارد با همكاري عراق عملياتي را در منطقه فاو اجرا كند. يكي از اين منابع گفته است كه عراق نيروهايش را براي بازپسگيري مجدد فاو در اين منطقه متمركز كرده است. يك مقام آلماني نيز گفته است كه فشار بر ايران براي اين است كه قبل از آتش‌بس ايران را وادار به خروج از فاو نمايند. وي افزوده است كه امريكا قصد پياده كردن نيرو در اين منطقه ندارد، بلكه قصد امريكا ضربه زدن به ايران است. امريكا بيش از 45 كشتي و اروپا 40 كشتي در خليج فارس متمركز كرده‌اند و نيروهاي امريكايي حدود 20 هزار تن تخمين زده مي‌شود و تاكنون 1800 نيروي به اصطلاح خط‌شكن امريكايي وارد منطقه خليج فارس شده‌اند. علاوه بر اين، هواپيماها و هلي‌كوپترهاي امريكايي تحركاتي از جمله شناسايي جزاير ايراني در خليج فارس و شناسايي منطقه چابهار و سواحل ديگر ايران را انجام داده‌اند كه بي‌شباهت به عمليات فريب نيست.[۲۵]
گزارش- 450
يك مين ديگر در آب‌هاي درياي عمان كشف شد. ستاد كل نيروهاي دريايي ملي فرانسه اعلام كرد مين‌روب فرانسوي "گارديگلييانو" موفق به كشف نهمين مين در آب‌هاي خورفكان در جنوب تنگه‌هرمز شد. در بيانيه‌اي كه در پاريس انتشار يافت تصريح شده است كه اين مين نيز مثل مين‌هاي كشف شده ديگر، ساخت شوروي است. مين‌هاي كشف شده كه بلافاصله معدوم شده‌اند در عمق‌هاي بين 25 تا 60 متري سطح آب شناور بوده‌اند.[۲۶] همچنين يك سخنگوي وزارت دفاع فرانسه اعلام كرد: طي سال گذشته قريب به هشتاد مين در خليج فارس كشف شده است. مين‌هاي مذكور در طول خليج فارس از آب‌هاي شمالي تا مناطق جنوبي تنگه‌هرمز در مدخل اين آبراه پيدا شده‌اند.[۲۷]
گزارش- 451
در پي برخورد دو موشك "كرم ابريشم" به نفتكش‌هاي امريكايي در بندر الاحمدي، دولت كويت اين دو حمله را به ايران نسبت داد و به اقدامات ديپلماتيك جديدي دست زد. وزارت خارجه كويت كاردار جمهوري اسلامي ايران در اين كشور را فراخواند و اعتراض دولت كويت را درباره پرتاب موشك به بندر الاحمدي به وي تسليم كرد. دولت كويت اين حملات را به معناي نقض حاكميت و امنيت كويت، قوانين بين‌المللي و دامن زدن به تشنج موجود در منطقه خواند.[۲۸] وزارت امور خارجه كويت همچنين سفيران 5 كشور عضو دائمي شوراي امنيت در كويت را فراخواند و آنها را در جريان جزئيات حملات موشكي دو روز اخير قرار داد. معاون وزير خارجه كويت (سليمان ماجد‌الشاهين) در اين ملاقات از آنها خواست تا كشور متبوعشان را در جريان امور قرار دهند. وي تأكيد كرد كه كويت درصدد اجراي اقدامات مناسب براي پاسداري از امنيت و استقلال خود است.[۲۹] وزير دفاع كويت نيز در ديدار با فرمانده نيروي هوايي فرانسه و همچنين سفيران فرانسه و امريكا، درباره همكاري نظامي كويت و اين دو كشور با آنها گفت‌وگو كرد. ديپلمات‌ها گفتند كويت ممكن است به دنبال حملات اخير در جست‌وجوي راه‌هايي براي افزايش توان دفاعي خود باشد.[۳۰] روزنامه‌هاي كويتي در شديد‌ترين حملات تبليغاتي خود عليه ايران واكنش‌هاي تندي در قبال حملات موشكي دو روز اخير داشتند و در سرمقاله‌هاي خود خواستار اعلام جنگ عليه ايران شدند. روزنامه الانباء نوشت ادامه جنگ ديگر به ايران و عراق محدود نيست، بلكه يك مسئله حياتي براي اعراب و يك مشكل اساسي براي جامعه جهاني است و آنها مسئوليت دارند كه با زبان زور و قلدري با ايران سخن بگويند. الرأي‌العام نيز - كه منعكس كنندة نظرهاي دولت كويت است - امريكا و شوروي را عامل تشويق ايران در حمله موشكي و تشديد تشنج در منطقه اعلام كرد و از سكوت اعراب در برابر حملات موشكي به شدت انتقاد نمود.[۳۱]
گزارش- 452
اصابت دو موشك به نفتكش‌هاي امريكا در خليج فارس به مباحث مفصلي در داخل امريكا دامن زده است. ريگان امروز در نطق هفتگي خود گفت: «با تهديدات عليه واحدهاي نيروي دريايي امريكا و كشتي‌هاي تحت مراقبت آنها در خليج فارس، در زمان مناسب برخورد خواهد شد.»[۳۲] روزنامه واشنگتن پست نيز نوشت: «مسئولان نظامي امريكا در واشنگتن خود را براي انجام اقدامات تلافي‌جويانه احتمالي عليه ايران آماده مي‌كنند.» به نوشته اين روزنامه كاخ سفيد به دريادار ويليام‌كراو رئيس ستاد عالي ارتش امريكا مأموريت داده است در صورتي كه امريكا تصميم بگيرد به اقدامات تلافي‌جويانه نظامي متوسل شود، ميان انتخاب‌هاي گوناگون ايجاد هماهنگي كند.[۳۳] نمايندگان كنگره امريكا و مطبوعات اين كشور نيز موضوع واكنش امريكا را در برابر اين حادثه مورد بحث و بررسي قرار دادند. آنها ضمن حمايت از انجام دادن اقدامات تلافي‌جويانه عليه ايران، از درگير شدن بيش‌تر امريكا در منطقه واهمه دارند. خبرگزاري رويتر نظر تعدادي از نمايندگان و صاحب‌نظران امريكايي را در اين باره گزارش داد: «سناتور جمهوري‌خواه "لوئل ويكر" گفت: وقتي آن موشك كرم ابريشم به نفتكش كويتي با پرچم امريكا مي‌خورد مثل اين است كه به كنگره ايالات متحده خورده باشد. "هارمن اولمان" كارشناس جنگ خليج فارس بهترين راه حل را خودداري از اقدام تلافي‌جويانه مي‌داند، ولي سناتور "سام‌نان" رئيس كميته نيروهاي مسلح سناي امريكا بر اين باور است كه اگر ريگان تصميم به تلافي بگيرد، نمايندگان كنگره از او پشتيباني خواهند كرد. سناتور "گوردول‌هامفري" نيز مي‌گويد: مسئله تلافي جواب آساني ندارد. اگر ما هيچ كار نكنيم بي‌عرضه و ناتوان به نظر مي‌رسيم و اگر كاري كنيم بيش‌تر درگير مي‌شويم.»[۳۴] در عين حال كه نظرهاي گوناگوني درباره اقدام احتمالي امريكا وجود دارد، كارشناسان نظامي راه‌هاي مختلفي را در پاسخ به ايران مطرح مي‌سازند از جمله: 1- حمله به سايت‌هاي موشك‌هاي كرم ابريشم با موشك‌هاي "كروزِ" غيراتمي مانند "توماهاك" كه از ديد رادارها پنهان مي‌مانند و حدود 1600 كيلومتر بُرد دارند. موشك‌هاي توماهاك در رزم‌ناو "ميسوري" - كه يكي از 30 كشتي امريكايي حاضر در منطقه است - مستقر مي‌باشند. اين موشك‌ها مي‌توانند از دهانه خليج فارس تقريباً هر نقطه ايران را بزنند. امتياز چنين حمله‌اي - كه مقام‌هاي دولتي به طور خصوصي گفتند تحت بررسي است - اين خواهد بود كه هيچ خلبان امريكايي در معرض سقوط قرار نمي‌گيرد و به گفته درياسالارِ بازنشسته "بوحين كارول" در مركز خصوصي اطلاعات دفاعي، زيان آن اين است كه محدوديت‌هاي دقت موشك، زدن چنين هدفي را بسيار دشوار مي‌سازد. به خصوص اينكه سايت كرم ابريشم را مي‌توان با كاميون به اين طرف و آن طرف برد. 2- زدن هدف‌هاي نظامي در جنوب شرقي ايران با جنگنده بمب‌افكن‌هاي مستقر در ناو هواپيمابر؛ امتياز اين روش به گفته "كارول" اين است كه هدف‌ها به راحتي در بُرد هواپيماهاي مستقر در درياي عرب هستند و يكي از زيان‌هايش اين است كه يك تلافي غيرمستقيم خواهد بود؛ چون موشك‌هاي كرم ابريشم مظنون به شليك از شبه جزيره اشغالي فاو در عراق هستند. بمباران سايت‌هاي كرم ابريشم يا ديگر تأسيسات نظامي ايران در شمال خليج فارس يك تلافي مستقيم خواهد بود ولي تحليل‌گران مي‌گويند كه اين روش مسائل لجستيكي به همراه دارد چون هواپيماهاي نيروي دريايي مجبورند در جرياني پيچيده سوختگيري مجدد كنند و ممكن است در راه توسط ايرانيان رديابي شوند.[۳۵] به هر صورت، با تمام مشكلاتي كه اقدام تلافي‌جويانه براي امريكا در پي مي‌آورد، از نظر صاحب‌نظران داخلي و خارجي اين كشور، عدم واكنش به اين حمله، به حيثيت امريكا در منطقه آسيب جدي خواهد رساند.[۳۶]
گزارش- 453
سفيران شوروي، سوريه و الجزاير در كويت بدون اينكه از كشوري نام ببرند حمله به نفتكش‌ها را در آب‌هاي كويت محكوم كردند. سفير شوروي (ارنست زيوريف) در گفت‌وگو با روزنامه القبس گفت: «اقدامات خصمانه عليه كويت كه يك كشور بي‌طرف در جنگ مي‌باشد، با قوانين بين‌المللي و سياست و اخلاق مغايرت دارد.» وي خواهان افزايش تلاش‌هاي سياسي براي اجراي فوري مفاد قطعنامه598 شوراي امنيت و حمايت از مأموريت دبيركل سازمان ملل جهت پايان بخشيدن به جنگ ايران و عراق و تشنج در منطقه شد.[۳۷] سفير سوريه در كويت نيز گفت: «سوريه همواره دعوت به عدم گسترش دامنه جنگ و تلاش در جهت آرام كردن اوضاع متشنج و ايجاد زمينه‌هايي براي پايان جنگ ايران و عراق كرده است. سوريه خواهان خروج ناوگان‌هاي بيگانه از منطقه خليج فارس و آماده كردن شرايط براي استقرار امنيت و ثبات در منطقه براي پايان دادن به جنگ مي‌باشد.» سفير الجزاير هم تحولات را نگران كننده دانست و گفت: «الجزاير همواره تلاش كرده است كه جنگ ايران و عراق را در چارچوب خود محصور نگه دارد. … علي‌رغم حوادث چند روز گذشته، مسئولان كويتي هنوز مايلند با ايران روابط طبيعي داشته باشند و الجزاير در كنار كويت ايستاده است.»[۳۸] "عصمت عبدالمجيد" وزير خارجه مصر نيز حملات موشكي دو روز گذشته را شديداً محكوم كرد و گفت: «ما با حداكثر توانمان و احساسمان از كويت در راه دفاع از سرزمين خود و امنيت مردمش حمايت مي‌كنيم. حملات موشكي به كشتي‌هاي كويتي در محدوده آب‌هاي اين كشور ناقض قوانين بين‌المللي است و به مثابه حمله به حاكميت ارضي يك كشور عرب همسايه محسوب مي‌شود.»[۳۹] همچنين "هلموت شيفر" معاون وزارت خارجه آلمان فدرال - كه به كشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس سفر كرده است - اصابت موشك به نفتكش‌هاي كويتي تحت پرچم امريكا را غيرقابل توجيه خواند. وي كه در كويت به سر مي‌بَرَد، گفت: «اين حملات كشورهاي غيردرگير جنگ را در معرض تهديد توسعه جنگ ايران و عراق و گسترش غير قابل پيش‌بيني درگيري در منطقه قرار مي‌دهد.»[۴۰]
گزارش- 454
دكتر محمد‌جواد لاريجاني معاون امور اقتصادي و بين‌المللي وزير امور خارجه ايران، در جلسه ماهانه دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي، اقدامات بين‌المللي جمهوري اسلامي ايران را در خصوص جنگ تحميلي تشريح كرد. وي با اشاره به اهداف جمهوري اسلامي در جنگ، استفاده از اهرم‌هاي سه‌گانه نظامي، اقتصادي و بين‌المللي را لازم دانست و درباره تحولات اخير ديپلماسي ايران در سطح بين‌المللي اظهار داشت: «اين اواخر در سطح بين‌المللي شاهد تحركي هستيم كه زبان آن با زبان تحرك قبلي ما تفاوت دارد و آن ناشي از تهاجم بين‌المللي عليه ما و ضد حمله ما عليه آنهاست كه با تصويب قطعنامه 598 شروع شد.» دكتر لاريجاني در تشريح مواضع ايران در قبال قطعنامه 598 گفت: «اين قطعنامه هم مي‌تواند شروع يك فشار و حركت هجومي عليه ايران باشد كه در آن صورت جواب ما منفي است و هم اين قطعنامه عناصري دارد كه مي‌تواند شروع پروسه‌اي باشد كه اين پروسه مي‌تواند آغازگر يك تحرك معقول راجع به امنيت منطقه باشد، در اين صورت ما علاقه‌منديم با آن همكاري كنيم. در اين مورد ما به سازمان ملل گفتيم كه طرح معقول راجع به صلح، طرحي است كه لااقل شامل سه عنصر كليدي باشد. عنصر اول، تبيين موضوع كه دقيقاً مشخص كنيد كه دعوا سر چه چيزي بوده است و مشخص كنيد در اين جنگ چه كشوري مورد تجاوز قرار گرفته است. عنصر دوم، تدوين يك طرح عملي عادلانه در مورد صلح است. سومين عنصري كه بايد در هر طرح معقولي وجود داشته باشد، "ضمانت" است.» وي درباره طرح‌هاي دبيركل و اختلاف نظر بين ايران و عراق گفت: «طرح‌هاي عملي كه دبيركل به ما ارائه كرده است مبتني بر دو ايده است: ايده اول اين است كه هر 10 بند اين قطعنامه از لحاظ اجرا داراي اهميت مساوي مي‌باشد و هيچ كدام از نظر اجرا بر ديگري تفوق ندارد. اصل دوم اين است كه "آتش‌بس" تنها يكي از قدم‌هاي اوليه است و قدم‌هاي ديگري نيز همراه آن مي‌تواند در خصوص اجراي قطعنامه برداشته شود. در اين خصوص "اعلام متجاوز" مطلبي است كه ما بر اجراي آن اصرار داريم و بايد عنصر "تبيين موضوع" به عنوان قدم اول حتماً برداشته شود. اكنون دبيركل روي اين ايده است كه دارد تلاش و كار مي‌كند. عراق بلافاصله پس از اين قضيه گفت كه اين قطعنامه بايد به ترتيب بندها اجرا شود.» معاون وزير خارجه ايران در پاسخ به سؤالي در خصوص احتمال وقوع جنگ تمام عيار بين ايران و امريكا گفت: «مسلماً اين احتمال هست و بايد براي چنين وضعيتي از لحاظ نظامي، اقتصادي، سياسي و بين‌المللي خودمان را آماده كنيم. در اين درگيري يقيناً شانس امريكا بسيار كم است. آنها بيش‌تر به تفكيك يا استراتژي گسترده علاقه‌مند هستند تا ضربه خودشان را بزنند و بروند. بر عكس، استراتژي ما بايد اين باشد كه ضربات خود را دنباله‌دار و با دامنه بر امريكا وارد سازيم. لذا ما براي درگيري در يك مقياس وسيع حتماً بايد آماده باشيم.»[۴۱]
گزارش- 455
اجلاس اتحاديه بين‌المجالس در بانكوك، امروز با صدور قطعنامه‌اي به كار خود پايان داد. قطعنامه پاياني اجلاس - كه به اتفاق آرا از تصويب شركت كنندگان، از جمله ايران و عراق، گذشت - خواستار پايان دادن به حمله به كشتي‌هاي غيرنظامي در خليج فارس، خروج كليه نيروهاي نظامي خارجي از خليج فارس، منع استفاده از سلاح‌هاي شيميايي و اجراي قطعنامه 598 شوراي امنيت است. خبرگزاري‌ها و رسانه‌هاي جهان رأي مثبت ايران و عراق به قطعنامه فوق را نشانة نزديكي مواضع دو كشور به يكديگر عنوان كردند. خبرگزاري يونايتدپرس با اعضاي هيئت ايراني و عراقي مصاحبه كرد و به نقل از اعضاي هيئت ايراني نوشت: «نمي‌توان گفت ما به توافق رسيده‌ايم، اين يك اغراق است. اين قطعنامه يك اقدام چشمگير است كه در آن به صراحت خروج كليه نيروهاي خارجي از خليج فارس خواسته شده و همچنين توجه خاصي به شناسايي طرف مسئول شروع جنگ دارد كه كليد اصلي راه حل جنگ مي‌باشد.» هيئت عراقي نيز آن را يك پشتوانه معنوي براي قطعنامه 598 شوراي امنيت توصيف كرد.[۴۲]
گزارش- 456
جمهوري اسلامي ايران و اتحاد جماهير شوروي درباره ارسال ساليانه حداكثر پنج ميليون تن نفت خام ايران به شوروي در ازاي دريافت فرآورده‌هاي نفتي پالايش شده به توافق رسيدند. غلامرضا آقازاده وزير نفت ايران در بازگشت از شوروي اعلام كرد: «در پروتكلي كه به امضاي طرفين رسيد مطالعه كارشناسي و فني پروژه خط لولـه نفت ايران به شوروي و همچنين تبادل نفت خام در مقابل فرآورده‌هاي نفتي بين دو كشور منظور شده و شوروي موافقت كرد كه در مقابل دريافت يكصد هزار بشكه نفت خام در روز، معادل آن را فرآورده‌هاي نفتي به ايران تحويل دهد.»[۴۳] آسوشيتدپرس در اين باره به نقل از منابع شوروي نوشت: «در موافقت‌نامه ايران و شوروي براي حفظ تراز پرداخت‌ها، تحويل ماشين‌آلات ساخت شوروي و تجهيزات به ايران در نظر گرفته شده و همچنين اتحاد شوروي در پروژه‌هاي صنعتي و لايروبي بنادر ايران در درياي خزر كمك خواهد كرد.»[۴۴]
گزارش- 457
عملكرد امريكا و غرب در منطقه و حمايت آنها از عراق در شماره امروز مجله ژون‌آفريك چاپ پاريس مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. اين مجله نوشته است: «امريكا و متحدانش با اين صف‌آرايي - كه از چهل سال پيش تاكنون بي‌سابقه است - كشوري بزرگ و غيرمتعهد چون ايران را محاصره كرده و آشكارا در پي تحريك، تحقير و سرانجام خفقان اين كشورند. برخي‌ها ممكن است بگويند اگر هدف از اين صف‌آرايي متوقف ساختن جنگ وحشتناك ايران و عراق و حفظ آزادي كشتي‌راني خليج]فارس[ باشد، چه مانعي دارد، ولي غربي‌ها تصميم گرفته‌اند كاملاً در جهت عكس صلح عمل كنند؛ زيرا با گشايش جبهه دوم در خليج فارس و متوقف ساختن بخشي از نيروهاي ايراني در آنجا، به عراق امكان داده‌اند تا ايران را هدف حملات گسترده خود قرار دهد. رفتار غربي‌ها درست مانند پاسباني است كه شما را در زمين بي‌حركت نگه دارد تا دشمن ضرباتي به پيكرتان وارد آورد. بنابراين بازگردان صلح به هيچ وجه مطرح نيست، بلكه منظور التيام زخم‌هاي تهديد آميز عراق و درمان وضع نابسامان نظامي اين كشور و جلوگيري از تسخير بصره به دست ايران است.» ژون‌آفريك در ادامه، استقرار جمهوري اسلامي ايران در سال 1979 را به روي كار آمدن ناصر در دهه 1960 قاهره تشبيه كرده و نوشته است: «غربي‌ها در سال 1970 براي مقابله با "ناصر" از اسرائيل به عنوان دشمن اعراب استفاده كردند و در سال 1980 نيز عراق دشمن ديرينه ايرانيان را عليه ايران بسيج نمودند. غربي‌ها در تبادل‌نظرهاي خود در سال 1980 به اين نتيجه رسيدند كه با اين تدبير نه تنها هر تهديدي را از متحد خودشان دور مي‌كنند، بلكه اعراب و مسلمانان را سرگرم جنگ مي‌كنند تا بدين وسيله يكديگر را از بين برده و امكانات مالي فراوانشان را به هدر برند. آنها مي‌گويند از اين گذشته چه كسي جز خودمان مي‌تواند به آنان اسلحه بفروشد.»[۴۵] روزنامه "ملي‌گازته" چاپ تركيه نيز به نقل از مركز تحقيقاتي بنياد "هريتيج" درباره اهداف امريكا و نقش تركيه در منطقه نوشت: «تركيه طرفدار غرب است و امروزه غرب بيش از يك چهارم اطلاعاتي كه در مورد تأسيسات شوروي به آن نياز دارد، از طريق امكانات موجود در تركيه جمع‌آوري مي‌كند و همچنين ريگان قصد دارد از تركيه به عنوان سپري در برابر اسلام بهره‌برداري كند.» "ملي‌گازته" به اظهارات برخي از مقام‌هاي امريكايي درباره اين مطلب اشاره كرده است كه امريكا به اسلام راديكال - كه ايران آن را رهبري مي‌كند - اجازه پيروزي نخواهد داد و در صورت لزوم نيروهاي ناتو را وارد عمل خواهد كرد.[۴۶]
گزارش- 458
در مرزهاي شرقي ايران نيروهاي ژاندارمري با تعدادي از اشرار مسلح افغاني درگير شدند. اين درگيري زماني روي داد كه تعدادي از افراد مسلح افغاني در منطقه مرزي "بزي" قصد تجاوز به خاك جمهوري اسلامي ايران را داشتند و در مقابل نيروهاي ايراني به سوي آنها تيراندازي كردند. با رسيدن نيروهاي كمكي، مهاجمان به داخل خاك افغانستان متواري شدند. در اين حادثه يك تن از نيروهاي ژاندارمري به شهادت رسيد.[۴۷]
گزارش- 459
نيروگاه برق شهيد محمد منتظري اصفهان كه پنج روز قبل هدف حمله هواپيماهاي دشمن قرار گرفت تا مدت نامعلومي فعال نخواهد شد. خبرگزاري جمهوري اسلامي به نقل از يك منبع آگاه در شركت توانير نوشت: «خسارات وارده در ناحيه‌اي بين بويلر و توربين و همچنين مخازن ديگ بخار، لولـه‌هاي فشار قوي رابط بين بويلر و توربين و مصارف كمكي نيروگاه بوده است كه عمده خسارات وارده به واحد شماره 3 نيروگاه مي‌باشد و واحدهاي شماره 1 و 2 نيروگاه نيز بر اثر اين حمله متحمل خساراتي شده‌اند كه با برنامه‌ريزي‌هاي به عمل آمده انتظار مي‌رود واحد شماره 2 نيروگاه كه خسارات كم‌تري ديده به زودي بازسازي و راه‌اندازي شود. واحدهاي شماره 1 و 3 نيز به ترتيبِ ميزان و حجم خسارات وارده بازسازي و راه‌اندازي خواهند شد. واحد شماره4 نيروگاه كه در حال نصب بوده، خوشبختانه در اين حمله مصون مانده است. قسمت ساختماني مربوط به اسكلت فلزي نيروگاه و همچنين قسمتي از تأسيسات مربوط به نيروگاه نيز آسيب ديده‌اند كه ميزان خسارات وارده چشمگير مي‌باشد.» اين منبع افزود: «در زمان حمله هر سه واحد نيروگاه با قدرت توليد مجموع 600 مگا وات فعال بودند و اين ميزان برق در حال حاضر وارد شبكه سراسري نمي‌شود.»[۴۸]
گزارش- 460
رژيم عراق امروز يك طرح سراسري سرشماري را در اين كشور به اجرا گذاشت. براي اجراي طرح سرشماري همگاني و سراسري كه با تمهيدات زيادي انجام مي‌شود، از چند روز پيش از مردان خواسته شده است كه در روز مقرر از منزل خود خارج نشوند و مقررات منع رفت و آمد را كه به مدت 12 ساعت اعمال خواهد شد، رعايت نمايند. كليه ادارات و مؤسسات دولتي عراق امروز تعطيل است و آمارگيران با يك پرسشنامه75 سؤالي از كليه موارد سياسي، امنيتي و … با هدف كنترل مبارزات مردم عراق، شناسايي مبارزان، جلوگيري از فرار نظاميان از جبهه‌هاي جنگ و تهيه نيروي انساني مورد نياز براي جبهه‌هاي جنگ سؤال مي‌كنند.[۴۹] راديو دولتي عراق جمعيت اين كشور را براساس سرشماري امروز 316/278/16 تن اعلام كرد.[۵۰] جمهوري اسلامي ايران با هدف جلوگيري از اجراي طرح دشمن براي يافتن مبارزان عراقي و شكستن جو پليسي ايجاد شده، اعلام كرده بود كه شهرهاي عراق به‌جز چهار شهر امن اين كشور را هدف حمله موشكي قرار خواهد داد.[۵۱]
منابع و مآخذ روزشمار 1366/07/25
- ↑ - مأخذ1، ص87 و 89.
- ↑ همان، ص83 و 84؛ و - سند شماره 046214 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي قرارگاه حمزه، 8/8/1366.
- ↑ سند شماره 1521/ دمركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه نجف (نادر نوروزشاد)، 19/7 تا 27/7/1366، ص1/104.
- ↑ سند شماره 088397 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از ژاندارمري جمهوري اسلامي، ركن3 - مركز فرماندهي، به دفتر نخست‌وزير، 25/7/1366؛ و - سند شماره 097720 از فرماندهي قرارگاه سيدالشهدا، به فرماندهي نيروي زميني سپاه‌پاسداران،29/7/1366؛ و - سند شماره 97684 از سپاه يازدهم امام حسن‌عسكري(ع) (كردستان)، به ستاد مشترك سپاه‌پاسداران - معاونت اطلاعات، 26/7/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 26/7/1366، ص14؛ و - سند شماره 088402 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سماجا2 - معاونت اطلاعات، 25/7/1366.
- ↑ مأخذ1، ص83.
- ↑ مأخذ1، ص87 و 88.
- ↑ مأخذ1، ص93.
- ↑ مأخذ3، ص90.
- ↑ مأخذ3، ص1/105.
- ↑ مأخذ1، ص87 و 89.
- ↑ مأخذ3، ص90 تا 105.
- ↑ سند شماره 442/گ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ:گزارش راوي لشكر57 ابوالفضل(ع) در عمليات انجام نشده نصر8 (سيد كمال حسيني)، آبان 1373، ص27.
- ↑ سند شماره 1533/د مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: دفترچه ثبت جنگ راوي قرارگاه رمضان (مسعود سرمدي)، 23/7 تا 2/8/1366، ص27 تا 34.
- ↑ مأخذ1، ص90 تا 92.
- ↑ سند شماره 32528 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي شماره 51، معاونت اطلاعات قرارگاه مقدم نيروي زميني سپاه در جنوب (كربلا)، 9/8/1366.
- ↑ سند شماره 141421 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش نوبه‌اي، سپاه ششم امام جعفر صادق(ع)، 28/8/1366، ص3.
- ↑ سند شماره 029485 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از سپاه پانزدهم رمضان - معاونت اطلاعات، به فرماندهي نيروي زميني سپاه - معاونت اطلاعات، 28/7/1366.
- ↑ سند شماره 148348 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: منطقه دوم دريايي سپاه، 25/7/1366؛ و - سند شماره 88399 ژاندارمري جمهوري اسلامي، ركن3 - مركز فرماندهي، 25/7/1366.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه،" شماره213، 27/7/1366، ص3، بوشهر - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 26/7/1366؛ و - نشريه "گزارش‌هاي ويژه" شماره212، 26/7/1366، ص3.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره214، 28/7/1366، ص2، زاهدان - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 27/7/1366.
- ↑ همان، ص41، لندن - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 27/7/1366.
- ↑ سند شماره 29529 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: فرماندهي كل سپاه پاسداران، 6/8/1366.
- ↑ روزنامه رسالت، 26/7/1366، ص2، و روزنامه اطلاعات 26/7/1366، ص14، تهران خبرگزاري جمهوري اسلامي.
- ↑ سند شماره151646 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: ستاد فرماندهي قرارگاه خاتم الانبيا، 25/7/1366.
- ↑ مأخذ20، ص27.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره215، 29/7/1366، ص5، پاريس - خبرگزاري رويتر، 28/7/1366.
- ↑ مأخذ20، ص22.
- ↑ خبرگزاري جمهوري اسلامي، نشريه "گزارش‌هاي ويژه"، شماره212، 26/7/1366، ص11، كويت - خبرگزاري خليج، 25/7/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 26/7/1366، ص‌آخر، كويت - خبرگزاري رويتر.
- ↑ مأخذ29، ص11، كويت - خبرگزاري جمهوري اسلامي به نقل از روزنامه‌هاي الانبا و الراي‌العام، 25/7/1366.
- ↑ سند شماره 212718 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: گزارش‌هاي سياسي خارجي، 26/7/1366.
- ↑ مأخذ29، ص14، واشنگتن - خبرگزاري فرانسه به نقل از واشنگتن‌پست، 25/7/1366.
- ↑ مأخذ29، ص16 و 17، واشنگتن - خبرگزاري رويتر.
- ↑ مأخذ29،ص17، واشنگتن - خبرگزاري رويتر.
- ↑ مأخذ20، ص24، لندن - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 26/7/1366.
- ↑ مأخذ20، ص23، كويت - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 26/7/1366.
- ↑ مأخذ20، ص21.
- ↑ مأخذ29، ص15، قاهره - خبرگزاري رويتر.
- ↑ مأخذ20، ص23، كويت - خبرگزاري آلمان، 26/7/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 25/7/1366، ص12.
- ↑ مأخذ20، ص28، تهران - خبرگزاري جمهوري اسلامي، 26/7/1366.
- ↑ روزنامه اطلاعات، 26/7/1366، ص3.
- ↑ مأخذ20، ص31، مسكو - خبرگزاري آسوشيتدپرس، 26/7/1366.
- ↑ مأخذ43، ص‌آخر، پاريس - خبرگزاري جمهوري اسلامي به نقل از مجله ژون‌آفريك.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 27/7/1366، ص3.
- ↑ سند شماره 097673 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: از ژاندارمري جمهوري اسلامي، ركن3 - مركز فرماندهي، به دفتر نخست‌وزير، 26/7/1366.
- ↑ مأخذ29، ص3.
- ↑ روزنامه جمهوري اسلامي، 29/7/1366، ص2، تهران - واحد مركزي خبر؛ و - سند شماره 159265 مركز مطالعات و تحقيقات جنگ: خنثي‌سازي طرح سرشماري، 25/7/1366.
- ↑ مأخذ20، ص35، بغداد - خبرگزاري رويتر، 26/7/1366.
- ↑ مركز مطالعات و تحقيقات جنگ، "نشريه بررسي جنگ،" شماره1، 24/7/1366، ص39.