1362.05.18
| روزشمار جنگ سال 1362 1362.05.18 | |
|---|---|
| نام‌های دیگر | هجده مرداد |
| تاریخ شمسی | 1362.05.18 |
| تاریخ میلادی | 9 اوت 1983 |
| تاریخ قمری | 29 شوال 1403 |
1. پس از ده روز کشمکش و درگیری‌های سخت و اجرای چند عملیات محدود نیروهای لشکر۵ نصر برای تصرف چند ارتفاع باقی‌مانده در زالوآب، بالاخره امروز یک گردان از لشکر۲۷ حضرت رسول(ص) موفق شد با اجرای عملیات ۳ ارتفاع مهم باقی‌مانده در زالوآب را تصرف کند. درنتیجه این عملیات عده‌ای از قوای عراقی محاصره‌شده در منطقه مزبور کشته شدند و بقیه به اسارت درآمدند. ابراهیم همت فرمانده لشکر۲۷ حضرت رسول(ص) که از چهار روز پیش برای دریافت دستور تصرف این ارتفاعات در منطقه حضور داشت پس از توجیه اولیه به‌منظور پیداکردن راهکارهای عملیاتی برای تصرف ارتفاعات منطقه زالوآب به گروههای شناسایی یگان مأموریت داد و روز گذشته اجرای عملیات در منطقه یادشده بررسی نهایی شد. بر همین اساس، گردان تقویت‌شده کمیل از این لشکر، در اولین ساعات بامداد امروز عملیات خود را از سمت شرقی ارتفاعات آغاز کرد. نیروهای این گردان با استفاده از تاریکی هوا پس از طی مخفیانه مسافت بین نیروهای خودی و قوای عراقی، در ساعت ۲:۳۰ بامداد خود را به زیر سنگرهای موجود دشمن در ارتفاع ۳۹۰ (کله‌قندی) و ۳۲۵ رساندند و نیروهای تکاور ضمن بررسی اجمالی وضعیت جغرافیایی منطقه، تحرکات دشمن را زیر نظر گرفتند. تعدادی از نیروها نیز در موقعیت و فاصله مناسبی از دوشیکا و تیربارهای دشمن موضع گرفتند و به‌محض اعلام رمز حمله توانستند تیربارها و دوشیکاهای دشمن را منهدم و امکان نفوذ به مواضع عراقی‌ها را تسهیل کنند. در ساعت ۵ بامداد، ابراهیم همت به قرارگاه خبر داد که نیروهای گردان کمیل ارتفاع کله‌قندی و ۳۲۵ را تصرف کرده و درحال پیشروی بهسمت ارتفاع ۳۴۰ هستند. وی گفت علاوه‌بر کشتهشدن تعدادی از عراقی‌ها، نیروهای گردان و عده‌ای از آنها را هم اسیر کردند. وی در خبر تکمیلی که یک ساعت بعد از آن اعلام کرد گفت بیش از نیمی از ارتفاع ۳۴۰ تصرف شده و نیروها درحال پایان‌دادن به حضور عراقی‌ها در منطقه زالوآب هستند. ساعتی بعد این ارتفاع به تصرف درآمد. تصرف سریع با رسیدن خبر پاک‌سازی نیروهای عراقی در منطقه زالوآب موجی از شادی در قرارگاه فرماندهی خاتم‌الانبیا(ص) بههمراه داشت، زیرا عراقی‌ها در روزهای ۱۴ تا ۱۷ مرداد بهقصد شکستن محاصره نیروهایشان در این منطقه چندین پاتک سنگین اجرا کرده بودند که ضمن آزادسازی این نیروها بخش‌هایی از منطقه غرب مهران را نیز به تصرف درآوردند و برای دستیابی به این هدف حتی نزدیک بود شهر مهران نیز سقوط کند. سرعت تصرف منطقه عمومی زالوآب و تلفات اندک نیروهای خودی علاوه‌بر آنکه به شناسایی کامل، انتخاب معبر، طرح مانور، عملکرد بسیار خوب زرهی و توپخانه و قدرت و قوت نیروهای عمل‌کننده مربوط می‌شود بخشی از آن نیز به اتفاقاتی که هم‌زمان با عملیات نیروهای خودی ازسوی نیروهای عراقی رخ داد، مربوط می‌شود. بدینترتیب که حدود یک گردان از نیروهای محاصره‌شده عراقی برای شکستن حلقه محاصره خود قصد پاتک برای تصرف خاکریزهای خودی را داشتند و عمده قوای نیروهای در محاصرهمانده معطوف به این امر شده بود. لذا وقتی نیروهای گردان کمیل به آنها حمله کردند به‌علت کمی تعداد نیرو و تمرکز تجهیزات برای اجرای پاتک، مقاومت کمتری از آنها مشاهده شد. البته در این اقدام دشمن، تعدادی از نیروهای ما شهید شدند. نصرت کاشانی دراین‌باره گفت: خدایی بود که ما حمله کردیم و الّا دشمن می‌خواست از ارتفاعات پایین آمده و به خاکریز ما حمله کند. همچنین دشمن در یک محور دیگر از روبه‌روی دراجی و با فشار از مهران پاتک کرده و می‌خواست ما را سردرگم کند تا اینها خاکریزهای ما را تصرف کرده و از محاصره فرار کنند. البته عراقی‌ها در این اقدام خود ۴۰ نفر از افراد ما را شهید کردند. حسین اردستانی نیز درهمین‌باره در گزارش خود نوشته است: ما فکر می‌کردیم که عراقی‌های در محاصره مانده ۲۰۰ نفر هستند، ولی آنها حدود ۷۰۰ نفر بودند و تعداد زیادی از آنها برای تصرف خاکریز به پایین ارتفاع آمده بودند و هم‌زمان با حمله نیروهای لشکر۲۷ حضرت رسول(ص) به کله‌قندی به نیروهای ما حمله کردند، ولی هوشیاری نیروهای خودی و دوجداره بودن خاکریز مانع موفقیت آنها شد. در این عملیات، ۳۵۰ نفر از عراقی‌ها کشته یا زخمی شدند و ۲۷۰ تن از آنان نیز به اسارت درآمدند که یک فرمانده گردان به نام جاسم محمود محمد، ۱۴ افسر، ۵۰ درجه‌دار و بقیه سرباز بودند. سرهنگ جاسم محمود هنگام دستگیری قصد داشت با انفجار نارنجک خود و افراد پیرامون را بکشد که بهشدت زخمی شد و بلافاصله به بیمارستانی در ایلام انتقال یافت. در این عملیات همچنین اقلام زیر به غنیمت افراد خودی درآمد: تعداد ۱۰ دستگاه خودروی عمومی، ۲ دستگاه خودروی فرماندهی، ۲۰ قبضه تیربار، بیش از ۶۰۰ قبضه اسلحه کلاشینکف، ۱۵ قبضه خمپاره‌انداز ۱۲۰ و ۸۲ میلی‌متری، ۴۵ قبضه انواع آر.پی.جی، ده‌ها انبار مهمات و تعداد زیادی دستگاه‌های پیچیده مخابراتی. پس از اجرای این عملیات، فرماندهی منطقه‌ای عراق که امید خود را برای آزادکردن نیروهای در محاصره مانده از دست داد به کلیه نیروهای حاضر در خطوط مقدم که در چند روز اخیر در برخی مناطق یک خیز به خاکریزهای خودی نزدیک‌تر شده بودند دستور عقب‌نشینی داد و بدینترتیب غائله هراس از هجوم مجدد و سقوط احتمالی مهران بهکلی منتفی شد.[۱]
________________________________________
2. با پایانیافتن عملیات والفجر۳ در منطقه عمومی مهران، درباره نتیجه کلی و تحقق اهداف عملیات می‌توان گفت که یکی از اهداف عملیات گرفتن جناح از دشمن به‌منظور تداوم عملیات در این منطقه بود که به‌دلیل تصرفنشدن ارتفاع قلاویزان این هدف برآورده نشد. هدف دوم، آزادشدن جاده ارتباطی غرب و جنوب بود که آن‌هم به‌علت تصرفنشدن ارتفاع قلاویزان به‌طور صددرصد عملی نشد. البته جادهای از روبه‌روی ارتفاع کله‌قندی به کیلومتر پنج جاده مهران - دهلران در پشت خاکریز وصل شد که تا حدود زیادی قابلتردد بود، اما نقلوانتقالات نظامی به‌علت دید دشمن و محفوظ نبودن ازنظر اطلاعاتی میسر نبود. بااین‌حال، درمجموع می‌توان عملیات را ازنظر اهداف ۶۰ درصد موفق دانست. درضمن، در این عملیات شصت کیلومتر از خاک خودی و چهل کیلومتر از خاک دشمن آزاد شد که مهم‌ترین آنها عبارت بودند از: ارتفاعات زالوآب، نمهکلانبو، جاده ایلام، مهران و دهلران. حسین اردستانی راوی قرارگاه نجف، در گزارش خود به بررسی عوامل موفقیت و نقاط قوت و ضعف قوای خودی و دشمن پرداخته و آورده است: - عوامل موفقیت؛ - عوامل جنبی - فریب دشمن در انجام فعالیت‌های مهندسی در نفت‌شهر و نقلوانتقالات زیاد در شمال قصر شیرین و سرپل ذهاب. عوامل اصلی - توان کیفی نیروهای عمل‌کننده، آتش خوب و هدایت‌شده در فتح ۱ (بخش شمالی عملیات). نقاط قوت خودی؛ ١. آتش نسبتاً خوب در منطقه فتح ١ (لشکر٥ نصر و تیپ٢١ امام رضا(ع)) ٢. توان و مایه کافی ازجانب مهندسی قرارگاه نجف و یگان‌های تابعه ٣. احداث جاده در پایین ارتفاع ٤٩٠ برای دورزدن و محاصره دشمن در زالوآب ٤. عمل سریع و انهدام دشمن ازطرف تیپ مستقل ٢١ امام رضا(ع) ٥. تدارکات نسبتاً قوی (بجز مهمات) ٦. شناسایی نسبتاً قوی در مقایسه با عملیات‌های والفجر مقدماتی و ١، در منطقه فتح ١ ٧. کیفیت نیروهای تیپ٢١ امام رضا(ع) و لشکر٥ نصر و مقاومت چندین روزه آنها در برابر فشار بی‌امان دشمن و تحمل کم‌خوابی و خستگی مفرط ٨. استفاده خوب از موشک‌های مالیوتکا و تاو ازسوی گردان ذوالفقار لشکر٢٧ حضرت رسول(ص) (در آخرین مرحله عملیات) نقاط ضعف خودی؛ ١. آتش ضعیف توپخانه در منطقه فتح ٢ ٢. مشکل ارتباط بیسیمی در منطقه فتح ٢ ٣. سهل‌انگاری در روزهای اولیه در تصرف ارتفاعات زالوآب (در منطقه فتح ١) ٤. قوی عملنکردن روی ارتفاع قلاویزان و نبود تأمین نیروی پیش‌بینی‌شده ٥. عملکرد ضعیف ضدزره (در محور دراجی با شلیک دههزار گلوله آر.پی.جی. فقط ٤٠ تانک دشمن منهدم شد.) ٦. توان ضعیف در پدافند هوایی برای مقابله با هواپیما و بالگردهای عراقی ٧. نبود زاغه مهمات در منطقه که ناشیاز نبود پیش‌بینی قبلی بود ٨. ایجاد بیمارستان و ترابری سنگین در دشت (هواپیماهای عراقی ترابری را بمباران کردند) ٩. پیشبینینکردن عقب‌نشینی در طراحی عملیات ١٠. استفاده از نیروها در چند مرحله از عملیات (نیروهایی که چندین شب در خط بودند به‌دلیل کمبود خواب، خستگی، ضعف روحی و... آزرده‌خاطر شده بودند) ١١. استفادهنکردن از حمله‌های چریکی شبانه، به‌خصوص در تاریخ ١٦ و ١٧/٥/١٣٦٢ که درصورت انجام آن، کل آرایش و برنامه‌های دشمن به هم می‌ریخت ١٢. باقی ماندن تعدادی از شهدا و مجروحان در قلاویزان که یکی از علل آن انتقالنیافتن درست وضعیت لشکر٤١ ثارالله(ع) به قرارگاه بالاتر برای تصمیم صحیح و سریع بود. نقاط قوت دشمن؛ (مواردی که تقریباً ثابت است) ١. آتش توپخانه قوی ٢. استفاده از زرهی قوی، سرحال و فراوان ٣. برتری هوایی (بمباران و گرفتن عکس هوایی و...) ٤. مستقربودن روی ارتفاعات سرکوب ٥. برخورداری از موانع که در چندین ماه حضور در منطقه اشغال‌شده، احداث شده بودند ٦. توان مانور در روز ٧. قدرت کسب اطلاعات قوی ازطریق شنود، عوامل نفوذی و... نقاط ضعف دشمن؛ ١. کمبود نیرو ٢. نداشتن روحیه و انگیزه برای جنگ ٣. نداشتن توان مقابله در شب ٤. نداشتن توان حمله و تکیه بر توان دفاعی.[۲]
________________________________________
3. معاونت اطلاعات و عملیات قرارگاه نجف نتایج کلی عملیات والفجر۳ و شرح اجمالی مرحله دوم آن را که منجر به تصرف ارتفاعات زالوآب و پایان‌دادن به حضور نیروهای عراقی در شمال‌غربی شهر مهران شد، اعلام کرد. گزارش ابوالفضل حسن‌پور به فرماندهی قرارگاه نجف و فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) سپاه بدین‌شرح است: ارتفاعات زالوآب به‌طور کامل در سحرگاه ۱۸/۵/۱۳۶۲ پاک‌سازی شد. دشمن پس از ناامیدشدن از بازپس‌گیری مواضع ازدست‌رفته خود سعی کرد نیروهای محاصره‌شده در ارتفاعات زالوآب را با دستور عقب‌نشینی از محاصره خارج کند، ولی به‌محض پایین‌آمدن عراقی‌ها از ارتفاعات، با حمله نیروهای خودی حاضر در منطقه، قوای دشمن به‌طور کامل کشته، زخمی یا اسیر شدند و ارتفاعات نامبرده پاک‌سازی شد. حسن‌پور سپس در یک جمع‌بندی اولیه آمار صدمات و تلفات واردشده به دشمن را بدین‌شرح اعلام کرد: ۱. انهدام بیش از ۲۰۰ تانک و نفربر ۲. انهدام بیش از ۱۰۰ ایفا و خودروی حامل نفرات یا مهمات ۳. انهدام بیش از ۲۰ انبار مهمات ۴. کشته یا زخمیشدن بیش از دههزار نفر* از نیروهای دشمن ۵. سقوط ۶ فروند بالگرد ۶. سقوط یک فروند هواپیما ۷. اسارت ۵۰۹ نفر از نیروهای عراقی اعم از افسر، درجه‌دار و سرباز.[۳] همچنین ۱۵ دستگاه انواع خودروی ترابری، ۵ دستگاه خودروی مهندسی، ۳۲ قبضه انواع خمپاره‌انداز، ۳ دستگاه تانک، ۱۸ قبضه تیربار، ۶۰۰ قبضه کلاشینکف و مقادیر فراوانی انواع مهمات به غنیمت نیروهای خودی درآمد. از نیروهای خودی نیز این اقلام از تیپ۴ لشکر۲۱ حمزه، لشکر۴۱ ثارالله(ع)، تیپ۲۱ امام رضا(ع) و لشکر۵ نصر منهدم شد یا آسیب دید: وانت تویوتا ۱۰۹ دستگاه، تانک ۵ دستگاه، لودر و بولدوزر (اغلب انهدامی) ۲۱ دستگاه، موشک‌انداز ۳ قبضه، ضدهوایی ۴ قبضه. درضمن، از یگان‌های سپاه ۵۷۴ تن شهید، ۳۴۶۸ تن مجروح و حدود ۱۲ نفر اسیر شدند.**[۴]
________________________________________
4. بالاخره بعد از دو روز کارزار تبلیغاتی و ادعاهای عراقی‌ها مبنی‌بر توانمندی نظامی و...، شب گذشته نیروهای خودی همان‌طور که انتظار می‌رفت با قدرتمندی موفق شدند قوای عراقی را از محدوده مهران عقب رانده و کاملاً بر منطقه مورد نظر مسلط شوند. بااین‌حال، فرماندهی کل نیروهای مسلح عراق در بیانیه‌ای مدعی شد که قوای عراقی درحالی‌که در موقعیت قدرتمندی بودند از منطقه مهران عقب‌نشینی کردند، ولی دشمن ایرانی چنانچه یک تپه دورافتاده‌ای را تصرف کند آن را یک پیروزی اعلام می‌کند.[۵] البته سخنگوی نظامی عراق با آگاهی از ناتوانی قوای عراقی در حفظ پیشروی اندکی که به دست آورده بودند در اطلاعیه‌ای اعلام کرده بود که نیروهای عراقی در فرصت مناسب از مواضع تصرف‌شده عقب‌نشینی خواهند کرد، ولی نیروهای خودی حتی فرصت عقب‌نشینی طرح‌ریزی‌شده را هم به نیروهای عراقی ندادند و با قدرت کامل، تمام محاسبات آنها را بر هم زدند. گفتنی است در اطلاعیه سخنگوی نظامی عراق آمده است پس از اینکه به خاطیان قم و تهران و طرف‌دارانشان قدرت خود را در جنگ و در دفاع از وطن خود ثابت کردیم که به هر هدفی که در نظر می‌گیریم در خاک زمین ایران ضربه‌ای وارد می‌کنیم و پیشتر نیز قدرت خود را در دفاع از مرز نشان دادیم و پس از اینکه برای مردم ایران و مردم جهان به‌طور محسوس ثابت کردیم که رهبران ایران بر حمله‌های پراکنده و تکراری به سرزمین ما متکی می‌باشند و تأکید بر برخی نیات ما و علاقهنداشتن در تصرف سرزمین‌های ایرانی، در فرصت مناسب نیروهایمان را از مهران عقب خواهیم راند و به محاصره شهرها و گردنه‌هایی که در تصرف نیروهای ما هستند و در اطلاعیه ۱۱۷۷ ذکر شد به‌دنبال یک اقدام شجاعانه پایان خواهیم داد و علت این اقدام یکی از ملزومات نظامی و امنیت برای واحدهایمان و روش ما در عملیات نظامی است ... و بهزودی هنگام عقب‌آوردن نیروهایمان این مسئله را اعلام خواهیم کرد.[۶]
________________________________________
5. درپی شهادت مصطفی ردانی‌پور جانشین سابق لشکر۱۴ امام حسین(ع) در عملیات والفجر۲، امروز سپاه پاسداران و نیروی زمینی ارتش اطلاعیه مشترکی را منتشر کردند. در این اطلاعیه آمده است: «مردان خدا، کوله‌بار عشق و ایمان بر دوش و پرچم توحید بر دست به‌سوی کمال ره می‌سپارند و در این راه، لقای پروردگارشان را طلب می‌کنند. رهسپاران طریق نور در مسیر الیالله جز او نمی‌بینند و نمی‌طلبند و چنین است که حماسه‌ها می‌آفرینند و فخر و عظمتی جاودانه را نصیب خویش می‌سازند. طلبه پاسدر برادر شهید مصطفی ردانی‌پور قائم‌مقام لشکر۱۴ امام حسین(ع) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که از پاسداران جانبرکف قرآن و پویندگان طریق سرخ اباعبدالله الحسین(ع) بود، در عملیات پیروزمندانه والفجر۲ شهد شهادت نوشید و به آرزویی که همواره در دل داشت و بر زبان می‌آورد، دست یافت. شهید ردانی‌پور که هم‌زمان با تشکیل سپاه پاسداران به این نهاد پیوسته بود، با آغاز فتنه‌انگیزی‌های اشرار در غرب کشور به کردستان رفت و پس از شروع جنگ تحمیلی به جبهه‌های نبرد نور علیه ظلمت شتافت و در تمامی عملیات از ثامن‌الائمه(ع) و طریق‌القدس و فتح‌المبین تا والفجر، در رده‌های مختلف فرماندهی، لشکر اسلام را یاری کرد و چندین بار آن‌چنان مجروح شد که تا مرز شهادت پیش رفت. شهید ردانی‌پور طلبه آگاه و مهذب و پاسدار دلیر و جان‌برکفی بود که برای هم‌رزمانش معلم اخلاق و علم و تقوا و فرماندهی شجاع و مدبر بود. وی یک هفته پس از ازدواج، مجدداً به جبهه‌های جنگ بازگشت و در عملیات والفجر۲ شهادت را با آغوش باز پذیرا شد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، شهادت این طلبه گران‌قدر و پاسدار قرآن را به امام امت و امت شهیدپرور و خانواده بزرگوارش تبریک و تسلیت عرض نموده و پیروزی نهایی رزمندگان پرتوان اسلام را بر کفر جهانی از درگاه ایزد منان مسئلت می‌نماییم.»[۷] 6. در ادامه استفاده عراق از عوامل شیمیایی علیه نیروهای خودی به‌وسیله هواپیما، امروز هم در ساعات ۷:۳۰ و ۸:۳۰ هواپیماهای دشمن ارتفاعات تمرچین که از عقبه‌های عملیات والفجر۲ به‌حساب می‌آید و همچنین اطراف پادگان پیرانشهر را با بمب‌های شیمیایی هدف قرار دادند که براثر آن ۱۰ تن از افراد پدافند هوایی مستقر در منطقه دچار حالت سرگیجه و تهوع شدند. این افراد بههمت عوامل بهداری به بیمارستان انتقال یافتند.[۸]
________________________________________
7. سپاه پاسداران به‌منظور سازماندهی سریع و بالابردن کارایی و توان رزمی نیروهای دواطلب و آموزش‌دیده و اعزام‌شده به جبهه‌های جنگ، طرحی را تحتعنوان "طرح لبیک یا خمینی" تدوین و به مناطق، نواحی و پایگاه‌های سپاه و بسیج ارسال کرد. در بخشی از اطلاعیه ارسالشده، درباره طرح و وظایف نیروهای مشمول آمده است: این طرح به‌منظور تعیین تخصص‌های رزمی و پشتیبانی کلیه نیروهای مردمی که به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل اعزام شده‌اند و ارتباط مستمر و مداوم با آنان، در سراسر کشور به اجرا درمی‌آید و با اجرای آن، تخصص و توانایی رزمندگان جان‌برکفی که ازطریق واحد بسیج سپاه پاسداران به جبهه‌های جنگ اعزام شده‌اند مشخص شده و با استفاده از کدهای مربوطه به هنگام لزوم در کوتاه‌ترین زمان برای دفاع از انقلاب مقدس اسلامی و آرمان‌های والای شهیدان بسیج خواهند شد. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از کلیه نیروهای مردمی که تاکنون به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل اعزام شده‌اند دعوت می‌کند در اجرای هرچه بهتر و سریع‌تر این طرح همکاری لازم را مبذول داشته و از تاریخ ۲۰ مردادماه جاری با مراجعه به بسیج مستضعفین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تهران و شهرستان‌ها و بسیج روستایی و پرکردن فرم‌هایی که بدینمنظور تهیه شده است، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در تحقق هرچه سریع‌تر این ارتش الهی یاری کنند.[۹]
________________________________________
8. نیروهای خودی هنگام اجرای مأموریت گشت و جوله در حوالی روستای ایاغچی در غرب تکاب با افراد حزب دمکرات درگیر شدند که در نتیجه آن یکی از افراد حزب دمکرات کشته شد و ۴ تن از آنان نیز زخمی شدند. در این درگیری آسیبی به نیروهای خودی وارد نشد.[۱۰] در شمال‌غربی کامیاران نیز یک درگیری بین نیروهای پایگاه گازرخانی با افراد مسلح حزب دمکرات رخ داد که هیچکدام از دو طرف تلفاتی نداشتند، ولی یکی از افراد حزب دمکرات با یک قبضه اسلحه ژ۳ و مهمات مربوط دستگیر شد.[۱۱] همچنین در شمالشرقی کامیاران یک نفر از افراد سازمان کومه‌له که برای شناسایی پایگاه و کسب خبر به روستای خامسان آمده بود بههمت گروه گشتی، شناسایی و دستگیر شد. هنگام انتقال فرد مذکور به پایگاه، عناصر سازمان کومه‌له برای آزادکردن وی به گروه گشتی حمله کردند که موفقیتی به دست نیاوردند. فرد دستگیرشده از عوامل هیز اسماعیل شریف‌زاده بود.[۱۲] علاوهبراین، در غرب کامیاران، افراد سازمان کومه‌له مسلحانه وارد روستای ورمهنگ شده و ۴ دستگاه کمباین را که برای دروی گندم روستائیان منطقه در آنجا قرار داشت به آتش کشیدند و سپس با مراجعه به بهداری و تهدید کادر درمانی، همه داروهای موجود را بهزور اسلحه سرقت کرده و با خودروی سیمرغ بهداری از روستا خارج کردند. افراد کومه‌له داروها را به روستای نیچهقره بردند و سیمرغ بهداری را به آتش کشیدند و سپس داروها را از آن روستا به ارتفاعات انتقال دادند.[۱۳] ازطرفی، در روستای چهارستون سلماس، افراد حزب دمکرات یکی از اهالی بومی روستا را بهجرم هواداری از جمهوری اسلامی دستگیر کردند و با خود بردند.[۱۴] دراینحال، در کامیاران و سنندج، ۳ نفر از افراد وابسته به حزب دمکرات و یک نفر از افراد فعال حزب کومه‌له دستگیر شدند. در سلماس نیز یک تن از افراد حزب دمکرات همراه سلاح و مهمات مربوط خود را به سپاه این شهر تسلیم و درخواست امان‌نامه کرد.[۱۵]
________________________________________
9. درپی دستگیری یکی از عناصر تشکیلاتی حزب توده که مسئول کل ناحیه شرق تهران و عضو کمیته منطقه‌ای این حزب بود، وی مخفیگاه ۶ تن دیگر از اعضای تشکیلاتی این حزب را معرفی کرد که نیروهای کمیته انقلاب اسلامی اقدام به دستگیری آنها کردند. مسئولیت این افراد عبارت بود از: ۱. عضو حزب و عضو کمیته ناحیه و مسئول بخش یک و دو ناحیه شرق تهران ۲. عضو حزب و عضو کمیته ناحیه شرق تهران و مسئول شعبه خبر و امنیت ۳. عضو حزب و عضو بخش۵ ناحیه شرق تهران و مسئول درجه ۲ حوزه حزب (تا سال ۱۳۵۹) ۴. عضو حزب و عضو بخش یک و دو و مسئول شعبه خبر بخش دو ناحیه شرق تهران ۵. عضو حزب و مسئول حوزه رده یک در بخش۶ ناحیه شرق تهران ۶. عضو حزب و مسئول شاخه و مسئول تبلیغات بخش۵ ناحیه شرق تهران (تا سال ۱۳۶۱).[۱۶] در شهر نور و استان گیلان نیز نیروهای سپاه ۳ نفر از اعضای گروه چریک‌های فدایی خلق و سازمان مجاهدین خلق (منافقین) را دستگیر کردند.[۱۷] همچنین در گرگان و نور، ۴ تن از عوامل سازمان مجاهدین خلق بهجرم شرکت در عملیات ترور، حضور در چندین عملیات نظامی و پرتاب بمب آتش‌زا به منازل افراد، به اعدام محکوم شدند و حکم درباره آنها به اجرا درآمد.[۱۸]
________________________________________
10. ساعاتی پس از تصرف ارتفاعات منطقه زالوآب و تثبیت عملیات در این مرحله که به نام «مرحله دوم عملیات والفجر۳» اعلام شد، آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور، پیامی را خطاب به فرماندهان و رزمندگان صادر کرد. پیام رئیس‌جمهور که فرماندهی قرارگاه نجف آن را ازطریق بی‌سیم برای همه رده‌های عملیاتی، ستادی و پشتیبانی قرائت کرد بدین‌شرح است: سلام خدا و سلام فرشتگان و بندگان صالح خدا بر شما. پیروزی‌های پیاپی شما در جبهه نبرد ایمان و کفر، اسلام را سربلند و ملت را شادمان و حضرت امام خمینی را به داشتن فرزندانی چنین، سرافراز کرده است، دشمن ضعیف و ناامید است. نه انگیزه دارد و نه امیدی، نصرت خدا از آن شما است، باید پایمردی کنید و خستگی نشناسید. این عطیه الهی را به چنگ آورید، دعای پدر و مادران بدرقه راه شما است. دشمن محتضر را امان ندهید. قوی‌ترین ضربات خود را بر آنها فرود آورید. به امید پیروزی و سلامتی شما. برادرتان سیدعلی خامنه‌ای.[۱۹]
________________________________________
11. حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی نماینده امام و سخنگوی شورای‌عالی دفاع، امروز پس از پایان جلسه این شورا*** در مصاحبهای درمورد اقدامات تبلیغاتی دروغین حکومت عراق و علت احتمالی دروغ‌پردازی دستگاه تبلیغاتی این کشور و "طرح لبیک یا خمینی" سپاه پاسداران برای سازماندهی نیروهای داوطلب آموزش‌دیده و اعزام‌شده به جبهه‌های جنگ مطالبی بیان کرد. بخشی از گزارش روزنامه جمهوری اسلامی درباره مصاحبه حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی بدین‌شرح است: «حجت‌الاسلام‌والمسلمین هاشمی رفسنجانی نظر خود را دررابطهبا این مطلب که در چند روز گذشته عراق با ایجاد هیاهوی تبلیغاتی سعی کرده است وانمود سازد مهران و چند شهرک و روستای اطراف آن را به محاصره خود درآورده و اکنون قصد دارد برای نشاندادن بهاصطلاح حسننیت خود عقب‌نشینی کند این‌گونه تشریح کرده و گفتند: حرکاتی که عراقی‌ها در دو هفته گذشته در تبلیغاتشان کردند واقعاً خیلی رسواکننده است، در والفجر۲ و هم در والفجر۳ حرف‌هایی زدند و ادعاهایی کردند که مطمئن بودند در ظرف ۲۴ ساعت کذبش ظاهر می‌شود و برای من هم واقعاً جای سؤال است که این حکومت چطور به خودش جرئت می‌دهد که در سطح جهانی دروغ‌هایی بگوید که چند ساعت طول نمی‌کشد و روشن می‌شود که دروغ گفته است، در والفجر۲ اینها یک بار مدعی شدند که اصلاً حاج‌عمران و رایات دست خودمان است و مدعی شدند که نیروهای ما را محاصره کرده‌اند و مدعی شدند که آنجا را پس گرفتند، حتی یک بار خبرنگارها را تا آن نزدیکی‌ها آوردند و بعد از دو یا سه روز اعلام کردند که فلان قله را از ایران پس گرفته است درحقیقت اعلام تمامشدن سلطه آنها بر کل منطقه حاج‌عمران بود. دوباره در منطقه والفجر۳ هم یک مقدار شلوغ‌تر و بیشتر ادعا کردند [...]، ولی آنچه واقعیت داشت این بود که از بصره و العماره و سومار و جاهای دیگر آنطوری که ما اطلاع یافتیم مقداری نیرو آوردند، بعضی گزارش‌ها می‌گفت که خود صدام هم به آنجا آمد، حالا من دقیق اینها را نمی‌دانم و گزارش‌ها به ما این را می‌گوید. هیاهوی فوق‌العاده راه انداختند که مهران و چند دهکده و قصبه را محاصره کردند و نیروهای ایران در محاصره هستند و اعلام کردند خبرنگارها را به آنجا آوردند اینها درست در موقعی بود که نیروهای ما حالت تهاجمی داشتند و در موقعی بود که ۹۰۰ نفر از نیروهای عراقی‌ها از تپه‌هایی که ما امروز (دیروز) اعلام کردیم تسخیر شده در محاصره ما بودند که هیچ راهی به بیرون نداشتند، گاهی با هلیکوپتر برایشان غذا و امکانات می‌آوردند، در چنین شرایطی اینها در کل تبلیغاتشان در دنیا با بوق‌هایی که دراختیار داشتند سروصدا راه انداختند که عراق مثل روزهای اول جنگ قدرت تحرک دارد و می‌تواند به داخل خاک ایران بیاید و نیروهای ما را محاصره کرده است و از نیروهای ما دعوت می‌کردند که خودتان را تسلیم کنید که ما شما را محاصره کرده‌ایم. خوب برای ما که جزئیات و وضع جبهه را می‌دانستیم خیلی عجیب بود که یک دولت این‌طور برخورد کند. بعضی از دولت‌های دوست آنها هم همین حرف‌ها را تکرار می‌کردند ما منتظر بودیم که اینها چطور پایان این دروغ‌هایشان را طوری درست کنند که در برابر ملتشان، ارتششان و دوستانشان در دل‌ها رسوا نشوند. ما واقعاً فکر می‌کنیم اگر یک روزی دروغی بنا باشد بعضی از فرماندهان نظامی‌مان با تبلیغات جنگمان به مردم یا به ارتش یا به سپاه بگویند اثر نامطلوب آن خیلی قوی است و مضر برای پشت‌جبهه و داخل جبهه است، چون ما با اعتماد مردم کار می‌کنیم. اینها این کار را کردند و امروز (دیروز) صبح هم در موقعی که ما محاصره آن ۹۰۰ نفر را تکمیل کردیم و عده‌ای از آنها را نابود کرده و حدود ۳۰۰ نفر را اسیر گرفتیم، عراقی‌ها در همان موقع اعلام کردند که ما کارمان را کردیم و داریم برمی‌گردیم. این برای ما مفهوم درستی درحال‌حاضر ندارد غیر از اینکه این حرکات از یک حکومتی سر بزند که زندگی برایش لحظه‌ای باشد و فکر فردا را نمی‌کند. من نمی‌دانم که او فکر می‌کرد که ما تهاجم عظیمی داریم و [می‌خواست] به افرادش روحیه بدهد. در آستانه ورود وزیر خارجه ژاپن فکر دیگری داشت برای معاملاتشان با ژاپنی‌ها. آیا این هیاهوها را برای نجات محاصره‌شده‌هایشان به راه انداختند که به آنها روحیه بدهند یا نیروهای ما را متوقف کنند که آن محاصره را ضعیف بکنند یا فکر می‌کردند با این حرکتشان نزدیک مهران می‌آیند و در آنجا یک نمایش تبلیغاتی می‌دهند تا کارهای ما را در حاج‌عمران، در دنیا خنثی بکنند یا واقعاً فرماندهان نظامی عراق به مافوقشان دروغ گزارش می‌دهند و آنها بدون تحقیق در صداوسیمای‌شان پخش می‌کنند و ممکن است چیزهای دیگری هم باشد.» نماینده امام درباره "طرح لبیک یا خمینی" سپاه نیز گفت: «این ابتکاری که اخیراً ازطرف سپاه پاسداران اعلام شده است طرح بسیار خوبی بوده است گویا در این مدت سه سال یک رقم بسیار بالایی از نیروهای مردمی آموزش دیدند و به جبهه رفتند و مدتی هم در آنجا کار کردند که اینها در دستگاه اداره‌کننده جنگ سپاه پرونده و ارتباط درستی ندارند و یکی از مسئولیت‌های سپاه همین است که مردم را که نیروهای جنگی دارند آموزش بدهد و منظم بکند و ارتباط منظمی با آنها داشته باشد و در زمان صلح و جنگ بتواند با آنها ارتباط برقرار بکند و آموزش را ادامه بدهد تا ارتباط محفوظ باشد و به این صورت اعلام کردند کسانی که در این مدت به نحوی در عملیات شرکت کرده‌اند و آموزش دیدهاند در آنجا پرونده‌ای تشکیل بدهند و رابطه‌شان را مشخص بکنند و سازماندهی بشوند که با سپاه مرتب رابطه داشته باشند و در زمان معینی اگر لازم شد آموزش‌های جدید ببینند و نظم داشته باشند. درحال‌حاضر، اینها در سراسر کشور متفرق هستند و نظمی در ارتباطاتشان با سپاه نیست بایستی در واحدهایی دسته‌بندی بشوند، در مواقعی که نیاز باشد اطلاع می‌دهند و هرکس که بخواهد در کلاس‌ها شرکت می‌کند و آموزش مجدد می‌بیند. [...] درمجموع من فکر می‌کنم که یکی از کارهای خوب سپاه با همه گرفتاری‌هایش همین بود که امکانات چنین نظمی را در نیروهای پشت‌جبهه و احتیاط و مردمی تدارک کند.»[۲۰]
________________________________________
12. سرهنگ علی صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، امروز در مصاحبه با خبرگزاری جمهوری اسلامی چگونگی عملیات نیروهای خودی در زالوآب و نتایج آن را بیان کرد. وی ضمن اشاره به تلاش ناموفق عراق در محور مهران و موفقیت قطعی نیروهای خودی، و وضعیت سوقالجیشی منطقه را به نفع نیروهای خودی ارزیابی کرد. سرهنگ صیاد شیرازی همچنین به عقب‌نشینی قابل پیش‌بینی عراق از منطقه‌ای که ادعای تسلط و محاصره چندین روستا و شهر مهران را داشت، پرداخت و با برشماری چند نمونه از مطالب و ادعاهای کذب مقامات نظامی و سیاسی عراق در طول دو عملیات اخیر، تمسک به دروغ و حیله را جزء ابزارهای تبلیغاتی رژیم عراق خواند. وی گفت: بااینکه دشمن متجاوز چندین برابر ما نیرو و تجهیزات نظامی در منطقه مستقر کرده بود، لکن به لطف الهی رزمندگان ما دیشب موفق شدند تپه‌های ۲۹۰ و ارتفاعات زالوآب را آزاد کرده و نیروهای دشمن را در این منطقه منهدم کنند. فرمانده نیروی زمینی ارتش افزود: براساس اخرین اطلاعات و گزارش‌ها (در عملیات شب گذشته در زالوآب) ۱۶ افسر، ۵۰ درجه‌دار و ۲۶۰ سرباز اسیر عراقی به پشت جبهه انتقال یافتند و بیش از ۴۰۰ تن از نیروهای دشمن کشته شدند و رزمندگان ما که با تلفات کم این عملیات پیروزمندانه را اجرا کردند به حماسه‌سرایی صدام که می‌خواست ازاینطریق وجهه درهمشکسته نیروهای خود را ترمیم کند، خاتمه دادند. سرهنگ صیاد شیرازی در ادامه این گفت‌وگو اظهار کرد: از سوی دیگر، دشمن قصد داشت در جنوب مهران اقدام به تجاوز دیگری کند، لکن با مقاومت دیشب رزمندگان اسلام، نیروهای عراقی هم‌اکنون درحال عقب‌نشینی هستند و این عملیات که مرحله دیگری از مراحل عملیات والفجر۳ است الحمدلله همچنان موفقیت‌آمیز ادامه دارد. وی در پاسخ به این سؤال خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی که ارتفاعات و مناطق آزادشده ازنظر راهبردی و سوقالجیشی چه اهمیتی برای نیروهای ما دارد، گفت: ارتفاعاتی که در جنوب و شمال مهران وجود دارد یک امتیاز بزرگی را به رزمندگان ما می‌دهد که ازاینطریق دید و تیر بیشتری در عمق خاک دشمن داشته باشند و بدین‌گونه بیشتر منطقه را از آتش توپخانه دشمن تأمین کنند. صیاد شیرازی اضافه کرد: دشمن به‌علت حضور در مواضع قبلی، جاده صالح‌آباد - مهران و دهلران را زیر آتش داشت و همچنین شهر مهران زیر آتش آنان بود که هم‌اکنون متجاوزان عراقی این امکانات را کمتر دراختیار دارند و این امتیاز به دست ما افتاد. از طرف دیگر، مناطق تصرف شده، دهلیز خوبی است برای روزی که رزمندگان ما برای نیل به هدف‌های بزرگ‌تر و زدن ضربه کاری به دشمن از آن استفاده کنند. علاوهبرآن، نیروهای زیادی از دشمن نابود شدند و غنائم بسیاری بهدست رزمندگان اسلام افتاد که بازهم موجب متزلزل‌ترشدن پیکر ارتش بعث عراق شد. فرمانده نیروی زمینی درزمینه تدارک رزمندگان خودی در عملیات دیشب خاطرنشان کرد: براثر تجاربی که رزمندگان ما در نبردهای اخیر کسب کردند، بحمدالله از یک سیستم تدارکاتی ویژه‌ای برخوردارند که براساس این سیستم حتی زیر آتش توپخانه و فشار هواپیماهای دشمن و در منطقه کوهستانی خیلی خوب تدارک می‌شوند. وی افزود اهم این سیستم بههمت نیروهای مردمی تأمین می‌شود که امت رزمنده تسهیلات لازم را برای ما فراهم می‌آورند و عملیاتی که دیشب اجرا شد از این امکانات و نعمت‌هایی که خداوند بدین‌گونه در دسترس ما قرار داده، برخوردار بود. سرهنگ صیاد شیرازی در پایان درمورد اعتراف صدام مبنی‌بر شکست در عملیات دیشب و اینکه در توجیه این شکست مفتضحانه مدعی شده که برای تأمین امنیت نیروهایش آنها را به عقب فرا خوانده است به خبرنگار خبرگزاری جمهوری اسلامی گفت: اگر به تبلیغات مزدورانه صدام و رژیم بعث عراق در چند روز اخیر نگاهی گذرا داشته باشیم خواهیم دید که در عملیات والفجر۲ دشمن هنگامی‌که در زمان کوتاهی قله بلند ۲۵۱۹ متری در عمق هیجده کیلومتری خاک عراق در منطقه حاج‌عمران را به دست گرفته بود که البته بلافاصله رزمندگان اسلام از چنگالش درآوردند، چه تبلیغاتی می‌کرد و رادیو و تلویزیون بغداد فقط ۴۸ ساعت مارش نظامی می‌نواختند تا پیروزی رزمندگان اسلام را خنثی کنند و از طرف دیگر، آنقدر این تبلیغات دروغین بود که فیلمی در تلویزیون بغداد به نمایش گذاشته شد که صدام درحال بازدید از پادگان حاج‌عمران بود درحالی‌که در همان زمان پادگان حاج‌عمران در دست نیروهای اسلام بود و دشمن این‌گونه آحاد ملت و ارتش عراق را در بی‌خبری محض از شکست‌هایش نگه داشته بود.[۲۱]
________________________________________
13. سفر شینتارو آبه وزیر امور خارجه ژاپن به ایران در سطح رسانه‌های معتبر جهانی بازتاب قابل‌توجهی داشت و هرکدام از دیدگاهی سفر وی به ایران و عراق را تفسیر و تحلیل کردند. در این گزارش به بازتاب سفر وی در خبرگزاری فرانسه و مجله معتبر نیوزویک می‌پردازیم. خبرگزاری فرانسه نیازمندی‌های دو کشور ایران و ژاپن به همدیگر را مورد نظر قرار داد و با اشاره به علاقه‌مندی ژاپن در پایانیافتن جنگ یادآوری کرد که ژاپن در دیدار با مقامات ایرانی این علاقه‌مندی را به اطلاع آنها رسانده است. این خبرگزاری همچنین تکمیل پروژه پتروشیمی بندر امام خمینی و احداث جاده و خطوط انتقال برق را از عمده درخواست‌های ایران از ژاپن ذکر کرده است. بنا به گزارش خبرگزاری فرانسه، شینتارو آبه وزیر امور خارجه ژاپن، درمورد توسعه جنگ ایران و عراق در خلیج‌فارس ابراز نگرانی کرد و خواستار خاتمه جنگ شد. آبه متذکر شد که دولت ژاپن نگران ارسال سلاح‌های جدید فرانسوی به عراق است. منابع ژاپنی تصریح کردند که اشاره وی به هواپیماهای سوپراتاندارد فرانسوی بوده است. عراقی‌ها پایانه نفتی ایرانیان در جزیره خارک در خلیج‌فارس را تهدید به بمباران کرده‌اند. تهران نیز در پاسخ، تهدید به بستن رفت‌وآمد دریایی در خلیج‌فارس کرد. امریکایی‌ها هم از طرف خود تهدید کردند که درخصوص آسیب‌رسانی به رفت‌وآمد دریایی بی‌تفاوت نخواهند ماند. آبه از ایران درخواست کرد نیروهای خود را متوقف کند، چون ایرانیان به جهان نشان داده‌اند که توانایی دفاع از خود را دارند. معهذا رئیس دیپلماسی ژاپن تصریح کرد که به‌هیچ‌وجه نیت میانجیگری میان دو کشور متخاصم را ندارد. علی‌اکبر ولایتی همتای ایرانی وی نیز موضع ایران را که بر مبنای رد هرگونه میانجیگری است، تکرار کرد. به گفته آبه، ژاپن نیازمند صلح میباشد و روابط تجارتی این کشور با ایران و عراق تحتتأثیر این جنگ قرار گرفته است. منابع ژاپنی اضافه کردند ژاپن و ایران در دیدار آبه برای گسترش روابط اقتصادی و همکاری‌های فنی توافق کرده‌اند. ایران توجه کاملاً ویژه‌ای به جاده‌سازی، بنادر، انرژی (خطوط فشار قوی) و کشاورزی دارد. موضع سنتی ایران بر مبنای رد هرگونه سرمایه‌گذاری درزمینه صنایع ساده و مونتاژ که در زمان شاه زیاد بودند، استوار است. تهران به‌عنوان سمبل همکاری فنی دو طرف، مجموعه غول‌آسای پتروشیمی بندر امام خمینی در نزدیکی آبادان را مطرح کرد. بنابراین، یک توافقنامه برای اتمام این مجموعه که کارهای آن بعد از انقلاب و بمباران عراق متوقف مانده بود به امضا رسید. در این مجموعه که تقریباً ۸۰ درصد کارهای آن در هنگام انقلاب تمام شده بود، ۵ هزار کارگر ژاپنی مشغول به کار بودند. مخارج مجموعه پتروشیمی که در آن هنگام سه‌میلیارد دلار برآورد شده بود پس از این باید به چهارمیلیارد برسد.[۲۲] خبرگزاری فرانسه همچنین تجدید مدت بازپرداخت وام سررسیدشده عراق به مدت پنج سال را جزء موضوعات مهم مذاکرات شینتارو آبه با مقامات عراق خواند و اعلام کرد: براساس گزارش منابع آگاه در توکیو، وزیر امور خارجه ژاپن در طول اقامت در بغداد قراردادی به مدت پنج سال با مقامات عراقی به‌منظور پرداخت وامی به مبلغ یکونیم میلیارد دلار امضا خواهد کرد. این قرارداد در سال ۱۹۷۴ (۱۳۵۳) منعقد و در سال ۱۹۷۷ (۱۳۵۶) تجدید شد و درحقیقت چون مدت پنج‌ساله آن روز ۱۵ اوت آینده سپری می‌شود بنابراین تجدید خواهد شد. ژاپن که در سال ۱۹۸۱ (۱۳۶۰) اولین صادرکننده کالا به عراق بود در سال ۱۹۸۲ در پشت سر آلمان فدرال قرار گرفت و دومین صادرکننده به این کشور شد.[۲۳] علاوهبراین، مجله نیوزویک هدف اصلی ژاپن در تحرکات دیپلماتیک اخیر را راهی برای نفوذ خواند و این سفر را به‌عنوان مقدمه‌ای برای حضور آن کشور در بازسازی ایران و عراق پس از پایان جنگ ارزیابی کرد. نیوزویک مناسبات فعلی اقتصادی ژاپن با ایران و عراق را مورد نظر قرار داد و به موضوع خرید نفت آن کشور از ایران و استمهال وام سررسیدشده عراق نیز پرداخت. به نوشته این مجله، مسافرت آبه به خلیج‌فارس بیشتر به‌منظور تحکیم مناسبات ژاپن با دو کشور درحال جنگ این منطقه است تا به‌عنوان یک میانجی تمامعیار. کارت برنده ژاپن فقط وعده کمک‌های اقتصادی فراوانی است که می‌تواند به دو کشور عراق و ایران درصورت پایان‌دادن جنگ به آنها کند. این وعده موجب تحرک جدیدی درزمینه مسائل مربوط به مذاکرات راکد عراق و ایران خواهد شد. یکی از مقامات وزارت امور خارجه ژاپن گفت: ما مسائل مربوط به ترمیم خرابی‌های بعد از جنگ را می‌دانیم و برای اعمال نفوذ سیاسی دراینمورد تلاش خواهیم کرد. این اعمال نفوذ ممکن است در ایران که یک سیاست انعطاف‌ناپذیر و افراطی را در روابط راکد و نامطلوب خود با کشورهای صنعتی دنبال می‌کند، بیشتر احساس شود. ژاپن یکی از اولین کشورهایی بود که پس از آزادی گروگان‌های امریکایی، تحریم اقتصادی خود درمورد ایران را لغو کرد و تمام مشکلات مربوط به این امر را در ماه مه گذشته با موافقت برای شروع ساخت مجدد تأسیسات مشترک پتروشیمی ایران و ژاپن که چهار میلیارد دلار هزینه آن بود و از سال ۱۹۷۶ آغاز شده مرتفع کرد. ژاپن درحال‌حاضر ۱۰ درصد نیازمندی‌های نفت خود را از ایران تأمین می‌کند، اما تهران می‌خواهد که ژاپن نفت بیشتری از ایران خریداری کند و شرکت‌های ژاپنی بهویژه نیسان و تویوتا مسائل فنی و مالی بیشتری دراختیار آن کشور قرار دهند، اما صاحبان صنایع ژاپن مادامیکه جنگ عراق و ایران ادامه داشته باشد و موجب هزینهکرد اقتصاد ایران برای این امر شود از اجرای تعهدات بیشتر اقتصادی در ایران اجتناب می‌ورزند. آبه بیتردید این موضوع را به مقامات ایران خاطرنشان خواهد کرد. عراق نیز عین این پیام را ازطرف صاحبان کسب و حرفه ژاپن از آبه خواهد شنید. عراق کاملاً به این امر واقف است که پس از آغاز جنگ با ایران صادرات نفت آن کشور به ژاپن متوقف شده است و آبه می‌خواهد مقامات عراقی را از این زیان و خسارتی که متوجه ژاپن شده آگاه کند. ژاپن زمانی بیش از یک‌پنجم از پروژه‌های صنعتی عراق را در دست اجرا داشت، اما از زمان شروع جنگ تاکنون قسمت اعظم عایدات عراق صرف هزینه‌های نظامی شده است. انتظار می‌رود ژاپن به امید اینکه پروژه‌های تولیدی عراق مجدد شروع به کار کند مبلغ یکونیم میلیارد دلار وام به‌دنبال وام‌های عمرانی قبلی تا ۱۵ اوت ۱۹۸۳ به عراق پرداخت کند.[۲۴]
________________________________________
14. بخش فارسی رادیو بی‌بی‌سی به بهانه دو عملیات اخیر ایران علیه عراق به تأثیر جنگ در سیاست، اقتصاد و مسائل اجتماعی عراق پرداخت و مشکلات این کشور در تأمین ارز مورد نیاز باوجود مسدودبودن امکان صدور نفت از خلیج‌فارس و معطل‌ماندن طرح‌های اقتصادی آن کشور را مد نظر قرار داد و بر تأثیر آن در زندگی مردم اشاره کرد. افکارعمومی مردم عراق و باورهای نظامی آنها درباره توان ایران و عراق، تأثیر شکست عراق در هجوم سراسری در پاییز ۱۳۵۹ و تأثیر آن بر تصمیمات نظامی و افکارعمومی عراق از دیگر موضوعات بررسیشده در این مقاله رادیویی است. بخش‌هایی از مقاله رادیو بی‌بی‌سی بدین‌شرح است: «نخست اثرات روانی حمله اخیر ایران بر افکارعمومی در عراق را از دیوید برادشو از خبرنگاران بی‌بی‌سی که چند روز پیش از بغداد بازگشت خواهیم شنید و سپس به بررسی اثرات اقتصادی و سیاسی جنگ ایران و عراق خواهیم پرداخت. برادشو که در هنگام آغاز حمله دو هفته پیش ایران [عملیات والفجر۲] در بغداد بود، می‌گوید کمتر کسی از شنیدن خبر این حمله متعجب شد، زیرا عراق اینک بیشتر از دو سال است که به جنگ تدافعی ادامه داده است. خبرنگار ما می‌گوید ظرف این مدت عراق موفق به بهبود کیفیت کار واحدهای تجسسی و اطلاعاتی ارتش خود شده است و اینک قادر است حملات نیروهای ایران را چند روز پیش از وقوع آن پیش‌بینی کند. از برادشو پرسیدم مردم عراق را تا چه حد نگران امکان یک پیشروی عمیق نیروهای ایران در خاک عراق یافتید؟ وی پاسخ داد: در بغداد هیچ‌کس را نیافتم که اعتقاد داشته باشد ایرانی‌ها قادر به پیشروی عمیق در خاک عراق هستند. شاید این تاحدودی تأثیر مبارزه تبلیغاتی شدید رژیم باشد که تصویری از عراق به‌عنوان کشوری شکست‌ناپذیر ترسیم کرده، امکان دارد این تبلیغات تاحدودی حداقل درحال‌حاضر صحت داشته باشد، زیرا عراق موفق شده خطوط دفاعی بسیار مستحکمی در سرحدات خود به وجود آورد. عراق حدود یکمیلیون نفر ارتش منظم دارد که همگی کاملاً مجهز هستند. این عده از روحیه بسیار قوی برخوردارند و هر روز سه وعده غذای کافی به سربازان داده می‌شود و لباس آنان حکایت از زرقوبرق خاص ارتش عراق دارد. حفظ روحیه سربازان اگرچه یکی از مهم‌ترین وظایف فرماندهان نظامی محسوب می‌شود، ولی تمام مسائل را حل نمی‌کند. تاکتیک یا طراحی جنگ موضوعی است که بیش از دادن سه وعده غذای گرم در نتیجه نهایی جنگ مؤثر باشد. برادشو می‌گوید نسبت به تاکتیک نظامی و هماهنگی رسته‌های مختلف ارتش عراق هنوز تردیدهایی وجود دارد. به‌عنوان مثال مشکل سرویس و تعمیر هواپیما از کیفیت عمل نیروی هوایی عراق که درحال‌حاضر از نقطه‌نظر تعداد بر نیروی هوایی ایران برتری دارد، کاسته است. نیروی زمینی عراق که از ۱۰ لشکر در زمان پیش از آغاز جنگ به ۱۸ لشکر افزایش پیدا کرده است با ازدست‌دادن حدود ۱۵۰۰۰۰ کشته، زخمی و اسیر با کمبود افسران ماهر روبه‌رو است. به هرحال برادشو می‌گوید فرماندهان عراقی مطمئن هستند که قادر به مقابله با هر نوع حمله نیروهای ایران هستند. از خبرنگارمان پرسیدم، ولی اگر فرماندهان عراقی به برتری نظامی خود اطمینان دارند چرا قادر به شکست نیروهای ایران نیستند؟ برادشو در پاسخ گفت: عراق در سال ۱۹۸۰ [۱۳۵۹] هنگامی‌که به خاک ایران حمله کرد قصد چنین کاری را داشت، اما شکست خورد. درواقع تجاوز به ایران باعث تشدید محبوبیت شخصی شد که عراق امید سرنگونی او را داشت؛ یعنی آیت‌الله خمینی. وسعت ایران به آن عمق استراتژیکی خاص می‌بخشد به‌طوری که طی جنگ دورترین حد نفوذ عراق در خاک ایران بیش از چهل الی پنجاه کیلومتر نبوده و درضمن وسعت خاک ایران باعث شد خطوط جبهه عراق بسیار گسترده شود که این خود مسائل تدارکاتی عراق را شدت بخشیده و این کشور را با خطرات بیشتری مواجه ساخت. بالاخره عراق مجبور به عقب‌نشینی شد درحالی‌که امید داشت راه‌حلی ازطریق مذاکره به دست آید، اما همان‌طور که می‌دانید تمام کوشش‌ها جهت میانجیگری به شکست انجامید. علت این شکست درخواست غرامت سنگین ازسوی ایران برای جبران خرابی‌های جنگ و درخواست این کشور مبنی‌بر ایجاد یک دادگاه بین‌المللی به‌منظور محاکمه کشور مهاجم نبود، بلکه علت آن درخواست مکرر ایران مبنی‌بر سقوط صدام حسین و حزب بعث عراق و جایگزینی آن توسط یک دولت اسلامی بود. عدم موفقیت تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان‌دادن به جنگ به‌علاوه عدم توانایی ایران و عراق در واردآوردن یک ضربه نظامی پنهانی بر یکدیگر، جنگ سهساله بین دو کشور را به جنگی فرسایشی و به بن‌بست خود مبدل کرده است که سنگین‌ترین ضربه خود را بر اقتصاد ایران و عراق وارد آورده است. دولت ایران اگرچه با برخورداری از درآمد حاصل از صدور روزانه بیش از یکمیلیون بشکه نفت هنوز قادر به تأمین اسلحه و مهمات لازم برای آغاز حملات کوتاهمدت و آن‌هم هرچند ماه یک بار است، ولی می‌آورد کم‌کم اثرات هزینه سرسام‌آور ادامه جنگ را نه در جبهه، بلکه در پشت‌جبهه یعنی در میان مردم حس کند. [...] درمورد عراق، کشوری که نظیر ایران منبع اصلی درآمد خارجی‌اش از راه صدور نفت تأمین می‌شود وضع به‌مراتب وخیم‌تر است. حجم نفت صادراتی عراق درحال‌حاضر یک‌پنجم میزان پیش از جنگ است و درآمد حاصل از آن نه‌تنها کفاف تأمین بودجه نظامی را نمی‌کند، بلکه طرح‌های اقتصادی و صنعتی عراق نیز سخت دچار مشکل گشته است. دولت عراق در دو سال اول جنگ با اتکا به ذخایر ارزی قابلتوجه خود به مردم وعده داد که جنگ بر سطح زندگی‌شان تأثیری نخواهد داشت. درحقیقت عراق با افزایش میزان واردات خود بر میزان کالاهای مصرفی موجود و بازار اضافه کرد تا حس اطمینان ملی را افزایش دهد، ولی خودداری سرسختانه ایران از قبول هر نوع میانجیگری، جنگ را به خلاف پیش‌بینی‌‌های رهبران عراق تا به امروز ادامه داده است. نتیجه آنکه پس از اتمام ذخایر ارزی، دولت عراق ناچار شد سیاست سخت‌گیری‌های اقتصادی را در پیش گیرد.»[۲۵]
________________________________________
15. وجود دوگانگی در رفتارهای شخصی و اجتماعی مردم ناشیاز باورهای قلبی از یکسو و فشارهای امنیتی و پلیسی از سوی دیگر؛ هدف ایران در فرسایشیکردن جنگ؛ افزایش فشار و ناتوانکردن حکومت عراق با پیشروی به عمق این کشور؛ تأثیر احتمالی هواپیماهای سوپراتاندارد و موشک‌های اگزوست در توسعه جنگ؛ وجود بلاتکلیفی و انفعال روحی در میان نظامیان عراقی؛ وضعیت نامناسب اقتصادی عراق و اقدام دولت در تحمیل شدید محدویت‌های اقتصادی بر مردم باوجود پیش‌بینی‌ها و قول‌های صدام حسین؛ سخت‌گیری‌های اقتصادی و تصویب قوانین خشن برای کنترل قاچاق پولی؛ ترفند مقامات عراقی در اخذ کمک‌های اجباری از مردم به‌خصوص طلا و جواهر حتی از کارگران خارجی برای تأمین مخارج جنگ، اسطوره‌سازی از صدام حسین و وضعیت نامناسب روحی و روانی صدام حسین به‌علت تصمیم بزرگ و اشتباه وی در حمله به ایران در سودای تصرف استان خوزستان، موضوعات اصلی مقاله نیوزویک (چاپ واشنگتن) درباره جنگ ایران و عراق و تأثیر آن در داخل عراق است. بخش‌هایی از این مقاله بدین‌شرح است: «پس از کشتهشدن یکصد هزار نفر، جنگ سهساله ایران و عراق به‌صورت یک بن‌بست نظامی درآمده است. "خدایا، خدایا این جنگ را به پایان برسان، ما فرزندانمان را از دست داده‌ایم. ما برادرانمان را از دست داده‌ایم" این شیون‌های زن‌های عزاداری بود که مشغول لمسکردن و بوسیدن ضریح داخل مسجد آل خادمین شیعیان در بغداد بودند. در آن طرف شهر در یک منطقه متوسط‌نشین، زنی که تنها پسرش را سربازان بهزور برای خدمت نظام برده بودند به همسایگانش شجاعانه چنین می‌گفت: من خوشحالم اگر پسرم برای صدام بمیرد. وی سپس به دستشویی رفته و شروع به گریهزاری کرد. پس از کشتهشدن یکصد هزار تن، جنگ ایران و عراق تبدیل به یک بن‌بست نظامی شده است که ماهانه برای هریک از دو طرف یکمیلیارد دلار تمام می‌شود. تاکنون تمامی تلاش‌هایی که به‌منظور ایجاد صلح انجام گرفته است با شکست مواجه شده [است]. [...] مقامات عراقی در سخنرانی‌های خود برای عامه مردم، ایران را مقصر جنگ می‌نامند. آنها همچنین ابرقدرت‌ها را به‌دلیل تدارک سلاح عامل تداوم جنگ قلمداد کرده و نیز میانجیگران را متهم می‌کنند که به‌عنوان ایجاد صلح مشغول زدوبست و معاملهکردن با ایران هستند. مقامات عراق ازطرفی، کشورهای خلیج را به‌خاطر ندادن سوبسید کافی مورد انتقاد قرار می‌دهند. بااین‌همه بعضی از مقامات رسمی در محافل خصوصی تأیید می‌کنند که شروع جنگ عمل اشتباهی بود، زیرا برنامه‌های غرورآمیز مدرنیزهکردن عراق را از مسیر خود خارج کرد. وحشت آنها (مقامات عراق) از این نیست که [آیت‌الله] خمینی به‌سوی بغداد حرکت خواهد کرد، بلکه از آن وحشت دارند که عراق برای اینکه [آیت‌الله] خمینی را دور نگه دارد مجبور به بیشتر زیر بار قرض‌رفتن بشود. عراق علی‌رغم برتری قدرت آتش خود برای متوقفکردن حملات آزاردهنده ایران کار زیادی نمی‌تواند انجام دهد. هدف ایران از حملات خود بیشتر دستپاچه کردن (گیجکردن) صدام حسین و خالیکردن خزانه وی است تا تصرف سرزمین. در آخرین حمله کوچک [والفجر۲] که ۳ هفته پیش شروع شد نیروهای ایران با کمک کردهای شورشی عراق پنج مایل داخل منطقه کردستان عراق شدند و پاسگاه مرزی حاج‌عمران و دو دهکده مجاور را به تصرف خود درآوردند. نیروهای ایران همچنین قبل از عقبراندن کردهای شورشی ایران موفق شده بودند خطوط تدارکاتی آنها از عراق را قطع نمایند. هفته بعد نیروهای ایران دوباره حمله کردند [عملیات والفجر۳]، اینبار علیه مواضع مرزی عراق در شرق زرباطیه. هر دو طرف مدعی هستند که درگیری وسیع در این منطقه کماکان جریان دارد و هزاران تن تلفات بر دشمن خود تحمیل کرده‌اند. نویسنده مقاله می‌گوید واقعیت، خلاف این است و به نقل از یک وابسته نظامی مقیم بغداد می‌افزاید: این تجاوزات صرفاً عوامل تحریک‌کننده هستند. [...] مطمئناً عراق با قرضگرفتن ۵ جت فرانسوی سوپراتاندارد طی سال جاری قدرت ماشین نظامی خود را افزایش خواهد داد. جت‌های سوپراتاندارد به موشک‌های هوابه‌دریای اگزوست مجهزند. این نوع موشک‌ها در جنگ فالکلند علیه کشتی‌های انگلیسی به کار گرفته شدند. گرچه (بهکارگرفتن) موشک‌های اگزوست [...] علیه تأسیسات نفتی جزیره خارک کاملاً یک کار اتلاف‌شده خواهد بود، بااین‌حال می‌تواند کشتی‌های ایران و غیره را بهآسانی هدف قرار دهد و کشتیرانی خلیج را به نابودی بکشاند. تحلیل‌گران نظامی می‌گویند که از هنگام شروع جنگ، عراق بین ۲۰ تا ۴۰ موشک اگزوست به کار برده است. همین ماه گذشته بود که عراق با شلیک ۲ موشک اگزوست کشتی تجاری ۸۰۰۰۰ تنی یونانی را غرق کرد. بهای هر موشک اگزوست صدها هزار دلار است و بنا به گزارش‌ها، عراقی‌ها تقاضای ۲۰۰ عدد دیگر از این موشک‌ها کرده‌اند، اما چنانچه در کار کشتیرانی خلیج اختلال ایجاد کند (عراق) این امر تنها خشم برادران عرب او را موجب می‌شود. گرچه ایران فاقد قدرت هوایی لازم برای حمله به تأسیسات نفتی عراق است، اما می‌تواند با قراردادن چند مین یا حتی ادعای قراردادن چندین مین در دهانه تنگه هرمز این تنگه را مسدود کند. دخالت بی‌جای ایران در تنگه هرمز خطر دخالت ایالات متحده را در پیش دارد. امریکا رسماً اعلام کرده است که خطوط کشتیرانی را باز نگه خواهد داشت. اکثر اوقات نیروهای ارتش عراق از حملات و خستگی رنج می‌برند. در یک پاسگاه مرزی در شمال خانقین سربازان کاری برای انجام‌دادن ندارند، مگر منتظر رسیدن هفته تعطیل ماهانه خود شوند. فرمانده نومید و درمانده نیز به‌جای حرف‌زدن از طرح‌های جنگی از اقدامات صلح صحبت می‌کند. سرلشکر حکمت عبدالقادر گفت: من به‌عنوان یک فرد نظامی برای خاتمه جنگ تلاش کردم. هنگامی که از وی درمورد یک راه‌حل نظامی سؤال شد وی شانه‌های خود را بالا انداخت و گفت شما چطور مجبور شدید جنگ خود را در ویتنام حل کنید؟ این جنگ قول‌های صدام حسین را مبنی‌بر اینکه جنگ هیچ نوع مشکلات اقتصادی بهوجود نخواهد آورد شدیداً شکسته است. ذخایر ارزی عراق از میزان ۳۵ میلیارد دلار در سه سال پیش به رقمی بین ۲ تا ۶ میلیارد دلار سقوط کرده است و صادرات نفت این کشور نیز از سطح ۴/۳ میلیون بشکه در روز قبل از جنگ به ۶۵۰ هزار بشکه کاهش یافته است. به گفته طارق عزیز معاون نخست‌وزیر عراق، اعطای ۳ فقره وام جنگی هریک به ارزش ۵/۶ میلیارد دلار ازجانب عربستان، کویت و امارات عربی متحده به عراق در اواخر سال ۸۱ متوقف شد. عزیز به نویسنده این گزارش گفت: آنها کماکان (پول) می‌دهند و ما از آنها ممنونیم، اما این (میزان) کافی نیست. تمامی پروژه‌های غیراساسی از برنامه‌های غرورانگیز پنج‌ساله عراق به ارزش ۱۳۵ میلیارد دلار حذف گردیده‌اند. این برنامه‌ها شامل متروی بغداد، خط‌آهن‌های جدید و ساختن اتوبان و پل در سراسر کشور می‌شد. شرکت‌های خارجی مجبور گردیده‌اند حداقل تا سال ۱۹۸۵ اعتبار لازم برای پروژه‌هایشان را خود تأمین کنند، حتی فرانسه که یکی از بهترین مشتری‌های عراق است نیز مجبور شد توافق کند در طی سال آینده ۴ میلیون تن نفت از عراق خریداری کند تا به این وسیله کمکی به پرداخت‌های نظامی عراق که تنها در سال ۱۹۸۳ به رقم یکمیلیارد دلار بالغ شده است، نموده باشد. برای اولینبار گزارش شد که عده‌ای از عراقی‌ها که سقوط رژیم آنها را هراسان کرده است حساب‌های مخفی در بانک‌های خارج گشوده‌اند، این نوع کارها خطرات زیادی در بر دارد. دراین‌رابطه دکتری که سعی داشت مقداری دینار عراقی به ارزش ۳۰۰ هزار دلار قاچاقی از کشور خارج کند دستگیر و بلافاصله اعدام شد. عراق راه زیرکانه‌ای برای کسب پول جنگ ابداع کرده است و آن اقدام به جمع‌آوری طلا و پول در سراسر کشور است و بنا به برآوردهای بعضی از مقامات رسمی تاکنون ۳۰ تن طلا و میلیون‌ها دینار پول جمع شده است. روزانه هزاران تن از مردم عراق در خارج یک اداره دولتی صف می‌کشند تا طلاهایشان، وزن و پول‌هایشان شمرده شود. این بخشش‌ها و عطایا داوطلبانه است، اما فشار زیادی برای دادن آن انجام می‌گیرد. صدام حسین در یکی از سخنرانی‌های اخیر خود داستان یک میلیونر همشهری خود (شهر تکریت) را که تنها ۳۰۰۰ دلار و یک خنجر اهدا کرده بود تعریف کرد و پرسید این فرد به وطن خود و انقلاب خود چقدر ایمان دارد؟ من مطمئنم او صدای مرا می‌شنود. نویسنده در ادامه می‌گوید سربازان خانه به خانه می‌روند و از ساکنین منازل می‌خواهند که رسید اینکه چیزی کمک کرده‌اند را نشان دهند حتی کارگران خارجی هم از این امر مستثنی نیستند. یک سرباز عراقی به یک کارگر پاکستانی چنین گفت: تو پولهایت را اینجا درمیآوری پس همینجا هم کمک میکنی. عراق علی‌رغم مشکلات اقتصادی‌اش درزمینه فعالیت‌های دیپلماتیک پیشرفت‌هایی به دست آورده است. بغداد روابط استوار خود با مسکو را سروسامان بخشیده است و بنا به گزارش‌ها، روسیه از سال گذشته ارسال سلاح به عراق را از سر گرفت. عراق همچنین از داشتن روابط بهتر با امریکا استقبال می‌کند. [...] عراق به یاران دیرین خود در قاهره دسترسی پیدا کرده است. مصر در دو سال گذشته درحدود یکمیلیارد دلار تجهیزات نظامی روسی به عراق فروخته است و ماه گذشته طارق عزیز به‌طور رسمی از قاهره دیدار کرد که این اولین تماس رسمی بین دو کشور از هنگام عهدنامه کمپ دیوید بود. [...] صدام حسین به‌عنوان شوالیه عراق و شمشیر اعراب مورد ستایش قرار می‌گیرد. عکس‌های وی همه جا هست، بر روی بادکنک‌هایی که در بازار آویزان است، در میادین روستاها هر ۲۰ قدم به ۲۰ قدم عکس وی مشاهده می‌شود، صفحه تلویزیون نیز وی را درحال بررسی نقشه‌های نظامی نشان می‌دهد. سال پیش در مراسم گشایش مجسمه سرباز گمنام [...] بیش از ۱۰۶ عکس از صدام حسین وجود داشت که وی را درحال انجام‌دادن کارهای مختلف نشان می‌داد، از قرآن خواندن گرفته تا خیار تعارفکردن، اما صدام حسین واقعی اینک نسبتاً خسته از جنگ بهنظر می‌رسد، بجز یک سفر به جبهه آن‌هم طی آخرین حمله، وی هیچیک از سفرهای اعلام نشده عبادی خود به شهرهای اطراف را انجام نداده است. [...] او حتی به مناسبت سالگرد حزب بعث عراق نیز در انظار ظاهر نشد. پس از مرگ مادر صدام این برادر و عموی وی بودند که پیام تسلیت دیپلمات‌ها و شخصیت‌های مقیم بغداد را پذیرفتند و یکی از دیپلمات‌های یک کشور جهانسومی گفت: وی (صدام) اینک بیشتر از هر زمان دیگر منزوی و کناره‌جو شده است. [...] نقشه‌های بزرگ وی برای تصرف دوباره استان نفت‌خیز خوزستان از دست ایران و همچنین پنچرکردن (تضعیف) انقلاب (امام) خمینی و قراردادن خود به‌عنوان ژاندارم خلیج [محقق نشد و او] هرگز از زمین بلند نشد و در همان حالت نقشه باقی ماند.»[۲۶]
________________________________________
- اردستانی راوی قرارگاه نجف، در گزارش خود ۷۰۰۰ نفر کشته عراقی در این عملیات را مقرون به صحت دانسته است. [سند شماره ۱۲۵/گ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: عملیات والفجر۳ گزارش راوی قرارگاه نجف، حسین اردستانی، ص۶۶].
- آماری از اقلام انهدامی لشکر۲۷ حضرت رسول(ص) و لشکر۱۷ علیبنابیطالب(ع) داده نشده است.
آماری از یگان‌های ارتش نیز در دست نیست.
- جلسه امروز شورای‌عالی دفاع با حضور آیت‌الله خامنه‌ای رئیس‌جمهور ، حجت‌الاسلام هاشمی رفسنجانی نماینده امام در شورای‌عالی دفاع، میرحسین موسوی نخست‌وزیر، علی‌اکبر ولایتی وزیر امور خارجه، تیمسار قاسمعلی ظهیرنژاد رئیس ستاد مشترک ارتش، سرهنگ سلیمی وزیر دفاع، محسن رفیق‌دوست وزیر سپاه، محسن رضایی فرمانده کل سپاه، علی صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش، علی شمخانی قائم‌مقام سپاه، حسن روحانی رئیس کمیسیون دفاع مجلس شورای اسلامی، کمال خرازی مسئول ستاد تبلیغات جنگ و نظران دبیر شورای‌عالی دفاع، برگزار شد.
پاورقی‌ها
منابع و مآخذ روزشمار 1362/05/18
- ↑ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزیده اسناد تکمیلی عملیات والفجر ۳، تشریح عملیات و نتایج، پاییز ۱۳۷۸، جلد ۲، صص ۷۳ - ۷۸.
- ↑ سند شماره ۱۲۵، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزارش راوی قرارگاه نجف در عملیات والفجر ۳ - حسین اردستانی، صص ۶۰ - ۶۳.
- ↑ سند شماره ۱۹۹۹۱، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از قرارگاه نجف - اطلاعات و عملیات به فرماندهی قرارگاه خاتم‌الانبیا، ۷/۶/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۱۲۵ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ گزارش حسین اردستانی را وی قرارگاه نجف در عملیات والفجر ۳ ، صص۶۴-۶۵-۶۶
- ↑ خبرگزاری جمهور اسلامی، گزارش لحظه به لحظه عملیات والفجر ۲ و ۳، ۲۰/۵/۱۳۶۲، ص۱۵، رادیو صوت‌الجماهیر
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارش لحظه به لحظه عملیات والفجر ۲ و ۳، شماره ۳۷، ۱۹/۵/۱۳۶۲، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۸/۵/۱۳۶۲، ص۲۹.
- ↑ روزنامه اطلاعات، ۱۸/۵/۱۳۶۲، ص۱۵
- ↑ سند شماره ۳۵۸۱۱۰، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از معاونت عملیات و اطلاعات نزاجا به گیرندگان، ۲/۶/۱۳۶۲.
- ↑ روزنامه اطلاعات، ۱۸/۵/۶۲، ص۴
- ↑ سند شماره ۳۵۶۰۲۷، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی قرارگاه حمزه سپاه به فرماندهی کل سپاه، ۲۳/۵/۱۳۶۲.
- ↑ مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، گزیده اسناد تکمیلی عملیات والفجر ۲، شرح عملیات، جلد ۲، ص۱۷۳.
- ↑ سند شماره ۳۴۶۱۲۲، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری کردستان - رکن ۳ به استانداری کردستان، ۲۶/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۲۷۲۴۱۴، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از ناحیه ژاندارمری باختران- رکن ۲ به فرمانداری ژاندارمری - رکن ۲، ۱۸/۵/۱۳۶۲.
- ↑ سند شماره ۸۹۳۹۸، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، بولتن ویژه مناطق کردنشین غرب کشور، شماره ۱۲۳، ۲۶/۵/۱۳۶۲، ص۳.
- ↑ سند شماره ۸۹۳۹۸، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، بولتن ویژه مناطق کردنشین غرب کشور، شماره ۱۲۳، ۲۶/۵/۱۳۶۲، ص۳.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۵، ۲۱/۵/۱۳۶۲، ص۱۳،
- ↑ سند شماره ۹۵۹۲۷، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی ستاد منطقه ۳ سپاه به فرماندهی سپاه، ۲۵/۵/۱۳۶۲، صص ۲ و ۴ و ۶.
- ↑ سند شماره ۹۵۹۲۷، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از فرماندهی ستاد منطقه ۳ سپاه به فرماندهی سپاه، ۲۵/۵/۱۳۶۲، صص ۱ و ۲.
- ↑ سند شماره ۰۱۹۸۷۰، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ: از واحد شنود قرارگاه نجف به فرماندهی قرارگاه نجف، ۱۸/۵/۱۳۶۲.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۹/۵/۱۳۶۲، ص۱۱.
- ↑ خبرگزاری جمهور اسلامی، گزارش لحظه به لحظه عملیات والفجر ۲ و ۳، شماره ۳۷، ۱۹/۵/۱۳۶۲، صص ۱۰ - ۸، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۸/۵/۱۳۶.
- ↑ خبرگزاری جمهور اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۳، ۱۹/۵/۱۳۶۲، ص۱۵، خبرگزاری فرانسه
- ↑ خبرگزاری جمهور اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۴، ۲۰/۵/۱۳۶۲، ص۱۸، تهران - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۹/۵/۱۳۶۲.
- ↑ خبرگزاری جمهور اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۳، ۱۹/۵/۱۳۶۲، ص۱۶
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۳، ۱۹/۵/۱۳۶۲، صص ۳۴ - ۳۲، رادیو بی‌بی‌سی، ۱۸/۵/۱۳۶۲.
- ↑ خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارش‌های ویژه، شماره ۱۴۳، ۱۹/۵/۱۳۶۲، صص ۹-۵، واشنگتن - خبرگزاری جمهوری اسلامی، ۱۸/۵/۱۳۶۲.